Η εορτή της «Σταφυλοπαναγιάς» {: του Γενεσίου της Θεοτόκου} την 8η Σεπτεμβρίου στον Γέρμα Καστοριάς.

Η Παναγία η Αμπελιώτισσα
(Η Σταφυλοπαναγιά των Γερμανιωτών).
Σύγχρονή μας εικόνα.

Ο εξοχικός ναός της Παναγίας, που βρίσκεται στον αρχαιολογικό χώρο της περιοχής Κεράσοβο του Γέρμα, είναι αφιερωμένος στην Κοίμηση της Θεοτόκου, όμως δεν πανηγυρίζει κατ’ αυτήν, την επώνυμή του εορτή (15 Αυγούστου), αλλά εορτάζει και πανηγυρίζει κατά τις ημέρες των δύο άλλων μεγάλων Θεομητορικών εορτών, δηλαδή της Ζωοδόχου Πηγής (Παρασκευή της Διακαινησίμου εβδομάδος) και του Γενεσίου της Θεοτόκου (8 Σεπτεμβρίου). Ο λόγος που οι ευσεβείς Γερμανιώτες δεν μετέβαιναν παλαιότερα κι εξακολουθούν να μη μεταβαίνουν κατά τον 15αύγουστο στον αναφερόμενο ναό της Παναγίας για να λειτουργηθούν και να πανηγυρίσουν παρουσιάζεται ακολούθως.

Την παλαιά εποχή, πριν το έτος 1965, οι αγρότες κάτοικοι του Γέρμα εργάζονταν πολύ σκληρά κατά τη διάρκεια του Καλοκαιριού: Θέριζαν τα σιτηρά τους, τ’ αλώνιζαν, πότιζαν τις καλλιέργειές τους, ράντιζαν τα αμπέλια, άρμεγαν τα αιγοπρόβατά τους κ.ά. «Τ(ου)ς κυνηγούσαν οι δ(ου)λειές», όπως έλεγαν, και δεν «άδειαζαν» να ξεκουραστούν και να πανηγυρίσουν τον 15αύγουστο στον εορτάζοντα ναό της Παναγίας Κερασόβου. Κατόπιν τούτου αποφάσισαν και καθιέρωσαν να τελείται Θεία Λειτουργία και πανήγυρη στον υπόψη ναό, ως αναφέρθηκε ήδη, κατά τις δύο άλλες μεγάλες θεομητορικές εορτές, της Ζωοδόχου Πηγής (Παρασκευή της Διακαινησίμου εβδομάδος) και του Γενεσίου της Θεοτόκου (8 Σεπτεμβρίου).

Ο ναός Κοιμήσεως της Θεοτόκου
στην περιοχή Κεράσοβο του Γέρμα.

Απ’ τις προαναφερόμενες δύο εορτές της Παναγίας, αυτή του Γενεσίου της Θεοτόκου ονομάζεται στον Γέρμα «Σταφυλοπαναγιά», επειδή κατά την ημερομηνία της, στις 8 Σεπτεμβρίου κάθε χρόνου, οι κάτοικοι του χωριού επισκέπτονται τ’ αμπέλια τους και τρυγούν τα πρώτα σταφύλια. Συγκεκριμένα, το πρωί της 8^ης Σεπτεμβρίου όλοι οι φιλόχριστοι Γερμανιώτες μεταβαίνουν στον εξοχικό ναό της Παναγίας Κερασόβου, ανθοστολίζουν την προσκυνηματική του εικόνα τής Θεοτόκου με κυκλάμινα και με τα εποχικά αγριολούλουδα της περιοχής που φέρουν την τοπική ονομασία «Χέρι της Παναγιάς», παρακολουθούν με κατάνυξη την πανηγυρική Θεία Λειτουργία και αμέσως μετά εκδράμουν στα αμπέλια τους και συλλέγουν σε καλάθια τα πρώτα σταφύλια, καθώς και τα νόστιμα σούρβα απ’ τις εκεί υπάρχουσες σουρβιές (αρχ. Όες). Ακολούθως, μεταφέρουν τα σταφύλια και τα σούρβα στις οικίες τους και τα καταναλώνουν με χαρά κι ευχαρίστηση τις επόμενες ημέρες.

(Γιώργος Τ. Αλεξίου)

ΕΠΙΜΕΤΡΟ

Παναγία η «Αληθινή Άμπελος».

Ζ΄ Ωδή του Ακαθίστου Ύμνου.

Κείμενο

«Ανυμνούμεν σε, βοώντες·Χαίρε όχημα, Ηλίου του νοητού·άμπελος αληθινή, τον βότρυν τον πέπειρον, η γεωργήσασα, οίνον στάζοντα, τον τας ψυχάς ευφραίνοντα, των πιστώς σε δοξαζόντων».

Μετάφραση στη Νεοελληνική

«Σε ανυμνούμε και σε φωνάζουμε δυνατά. Χαίρε όχημα Ηλίου του νοητού· αληθινή άμπελος, η οποία καρποφόρησε το ώριμο σταφύλι που αποστάζει ζωή και γλυκαίνει τις ψυχές εκείνων που με πίστη σε δοξάζουν».

Η προσκυνηματική εικόνα της Παναγίας
στο ναό Κοιμήσεως της Θεοτόκου, Γέρμα.

Η Παναγία ως Νοητή Άμπελος.
Βυζαντινότροπη εικόνα.

Καλάθι με σταφύλια του Γέρμα.

Το αγριολούλουδο με τη γερμανιώτικη
ονομασία "Χέρι της Παναγιάς".

Σούρβα στο φθινοπωρινό έδαφος.

Η Γερμανιώτισσα Αντιγόνη Αλεξίου
με τα παιδάκια της Γιώργο και Κώστα
στην Παναγία Κερασόβου. Έτος 1958;

Παναγία η Αμπελιώτισσα.
Δυτικότροπη εικόνα.

Εικόνα Κοιμήσεως της Θεοτόκου
στον ενοριακό ναό του Γέρμα (18ος αιών).

Παναγία η Αμπελιώτισσα.
Δυτική εικόνα.

Η Παναγία η Αμπελιώτισσα.
Εικόνα Σέρβου αγιογράφου.