Η φονική επιδρομή του Κομιτατζή Βασίλη Τσακαλάρωφ στον Γέρμα Καστοριάς. 16 Ιουλίου 1903.

Ο Γέρμας Καστοριάς και ο ανδριάντας
 του ανώνυμου  Γερμανιώτη Μακεδονομάχου.

Εισαγωγικό Σημείωμα.

Το ηρωικό χωριό Ο Γέρμας Καστοριάς υπήρξε κατά τους χρόνους της Τουρκοκρατίας και του Μακεδονικού Αγώνα προπύργιο του Ελληνισμού στην Άνω Μακεδονία. Εκ του λόγου τούτου υπέστη, κατά την αναφερόμενη μακραίωνη περίοδο, πολλές και φοβερές επιδρομές Τούρκων στρατιωτών και Βούλγαρων κομιτατζήδων. Μια τέτοια επιδρομή ήταν και αυτή που πραγματοποίησε στον Γέρμα την 16 Ιουλίου 1903 ο αιμοβόρος αρχικομιτατζής Βασίλης Τσακαλάρωφ. Το ιστορικό τής εν λόγω επιδρομής έχει καταγραφεί από τον ίδιο τον Τσακαλάρωφ και περιλαμβάνεται στο πολύ ενδιαφέρον βιβλίο του “Το Ημερολόγιο του Ίλιντεν 1901 – 1903”, εκδόσεις Πετσίβα. Η καταγραφή αυτή του Τσακαλάρωφ αναδημοσιεύεται ακολούθως: (Γιώργος Τ. Αλεξίου).

Το Ημερολόγιο του Β. Τσακαλάρωφ,
απ' τις εκλεκτές εκδόσεις Πετσίβα.

16 Ιουλίου 1903. (Τετάρτη).

...Κατόπιν κινήσαμε για τη Λοσνίτσα (νυν Γέρμας Καστοριάς) με σκοπό να πιάσουμε κάποιους απ' το χωριό και να ζητήσουμε χρήματα, ώστε να προκαλέσουμε αναταραχή προτού φύγουμε για τα χωριά μας. Σ' ένα μαντρί βρήκαμε δύο γαϊδούρια φορτωμένα με μανούρι και oι άντρες μας άρπαξαν κάμποσα κομμάτια, στη συνέχεια πήραμε δυό - τρείς κάπες και συνεχίσαμε την πορεία μας. Οι θεριστές που συναντούσαμε στον δρόμο μας καλωσόριζαν με μια περίεργη λάμψη στο βλέμμα τους.

Πριν μπούμε στο χωριό ανταμώσαμε έναν άντρα και τον ρωτήσαμε ποιος είναι εκεί ο κοτζαμπάσης. Μας απάντησε, πως ήρθαν οι φοροεισπράκτορες με δύο Τούρκους αγροφύλακες και πως κοτζάμπασης ήταν ο Αλέξανδρος. Καθώς πλησιάζαμε στο χωριό σταματήσαμε για να μιλήσουμε στους νέους μας.

Δεν αφήναμε κανένα χωρικό να μπει στο χωριό μην τυχόν και διαδώσουν για μας, ενώ εμείς συμβουλέψαμε τους νέους μας να έχουν τα μάτια τους ολάνοιχτα και να προσέχουν παντού ολόγυρα, να είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί και να ξεκινήσουν στη σειρά για το σπίτι του φοροεισπράκτορα και των αγροφυλάκων. Πράγματι oι νέοι μας παρατάχθηκαν και μπροστά μπήκε ο βοεβόδα Κόλιο Χρήστωφ (Ντομπρολίϊσκυ), κατόπιν ο Στέργιο Τάσκωφ, ο Πάντο Σίντωφ κι ακόμα κάμποσοι νέοι από τήν τσέτα των Καστανοχωρίων, μετά από την οποία πήγαινα εγώ, πίσω μου ο Κλιάσεφ και ακολουθούσε ο βοεβόδας Μήτρε με την τσέτα του. Μαζί πήραμε και δύο χωρικούς, δώσαμε τον ένα στους Κόλιο και Στέργιο για να τους δείξει το σπίτι του φοροεισπράκτορα και του κοτζαμπάση, ενώ τον άλλο τον κράτησα εγώ. Φτάσαμε στο σπίτι του φοροεισπράκτορα που μας υπέδειξε ο χωρικός, αλλά το βρήκαμε κλειστό, γι' αυτό συνεχίσαμε προς το κέντρο του χωριού, στην εκκλησία. Ο Κόλιο κι ο Στέργιος που προηγούνταν πλησίασαν στους συγκεντρωμένους χωρικούς και τους χαιρέτησαν, λέγοντας στα ελληνικά «καλησπέρα». Εκεί ήταν καί ό φοροεισπράκτορας, τον οποίο χαιρέτησε διά χειραψίας ο Κόλιο. Εκείνος κάτι σημείωνε στα τουρκικά. Παραπέρα είδαν τους δύο χωροφύλακες, τούς οποίους αμέσως πλησίασε ο Κόλιο και τους είπε: «Καλκανάε βρέ!»

Ο Βασίλης Τσακαλάρωφ
(1874 - 1913).

Αυτοί άρχισαν να γελάνε έχοντας αφημένα τα όπλα μπροστά τους. Ο Κόλιο τα πήρε και τότε αυτοί βάλθηκαν να τα πάρουν πίσω, όμως ήταν πια αργά. Ο Στέργιος άρπαξε τον έναν κι εγώ, που μόλις είχα φτάσει, τον χτύπησα δυνατά με το ραβδί στο κεφάλι και έτσι παράτησε το όπλο. Ο Κόλιο τον χτύπησε με το κοντάκι στο στήθος, κι ο Τούρκος αμέσως του άρπαξε το όπλο. Ο πρώτος χωροφύλακας το έβαλε στα πόδια, κι εγώ σήκωσα το όπλο για να τον πυροβολήσω αλλά με πρόλαβε ο Στέργιος που τον άφησε στον τόπο. Χωρίς να χάσω χρόνο ζήτησα βοήθεια από τον Κόλιο και πυροβόλησα τον άλλο χωροφύλακα, αλλά δεν τον πέτυχα... Επειδή το όπλο του το είχε πάρει ο Πάντο Σίντωφ και ήταν τώρα άοπλος με τον Κόλιο να τον κρατάει γερά με τα σκληρά του χέρια, ο Τούρκος έβγαλε μια μεγάλη κάμα και προσπάθησε να την μπήξει στον Κόλιο, όμως ο Κόλιο πρόλαβε και του έστριψε το χέρι, ενώ εγώ τον χτύπησα με το ραβδί. Αποτέλεσμα, το μαχαίρι βρέθηκε στα χέρια του Κόλιο.

Ο Τούρκος προσπάθησε να το σκάσει, αλλά δεν μπόρεσε να ξεφύγει από τα χέρια του Κόλιο, γιατί αφενός εγώ στεκόμουν μπροστά του κι αφετέρου ο Κόλιο του έμπηξε το μαχαίρι στην πλάτη. Ο Τούρκος όμως, που ήταν ένας νέος και γεροδεμένος άντρας, συγκέντρωσε όλες του τις δυνάμεις και κατάφερε να ξεγλιστρήσει από τη λαβίδα του Κόλιο και άρχισε να τρέχει, δεν πρόλαβε όμως να κάνει ούτε πέντε βήματα και το μάνλιχέρ μου τον έριξε κάτω. Αμέσως κατέφτασαν και τα άλλα παλικάρια μας και με τις λόγχες κέντριζαν τους δύο μισοπεθαμένους Τούρκους χωροφύλακες κατατρυπώντας τους. Όλα αυτά συνέβησαν μέσα σε λίγα μόλις λεπτά. Πίσω μου είδα έναν κοιλαρά Τούρκο, τον φοροεισπράκτορα.

Άποψη του Γέρμα Καστοριάς.

«Έχεις μαζέψει πολλά χρήματα, παλιότουρκε;» ρώτησα. «Ναί», μου απάντησε και έβγαλε ένα μικρό σακούλι μάλλον με χρυσά νομίσματα και μου το έδωσε λέγοντάς μου να τα μετρήσω.

«Δεν χρειάζεται», του είπα. Διέταξα όμως τους άντρες μας να τον ψάξουν. Τότε έβγαλε και μου έδωσε ένα άλλο μεγαλύτερο σακούλι με ασημένια νομίσματα. Συνέχισαν να τον ψάχνουν και βρήκαν πάνω του ένα μικρό περίστροφο Σμίθ των πέντε φυσιγγίων. Του τα πήραν όλα, καθώς και κάμποσα έγγραφα.

Οι κακόμοιροι oι Έλληνες χωρικοί, φοβήθηκαν και τό 'βαλαν στα πόδια, όμως ο Μήτρε κι ο Κλιάσεφ τους εμπόδισαν και τούς ζήτησαν να έρθουν κοντά μας. Εγώ τότε τους είπα πως δεν είναι πατριώτες, αλλά προδότες, τόσο αυτοί όσο και οι δεσποτάδες και οι παπάδες, καθώς επίσης και εκείνοι οι Έλληνες της ελεύθερης Ελλάδας και ολόκληρος ο τύπος τους κτλ. Αμέσως είδα πως ενοχλήθηκαν που τους αποκάλεσα προδότες και κάποιοι μάλιστα διαμαρτυρήθηκαν.

Ο Τσακαλάρωφ και ο Κλιάσεφ με συντρόφους τους.
(Η φωτογραφία ελήφθη απ' το διαδίκτυο).

«Καλά!» συνέχισα. «Αν αρνείστε ότι είστε προδότες μπορείτε τότε να μου εξηγήσετε με ποιά έννοια είστε καλοί πατριώτες, αφού δεν δώσατε καμιά βοήθεια στο Κομιτάτο;»

«Αυτό το παραδεχόμαστε! Όμως κανείς ποτέ δεν μας ζήτησε την παραμικρή βοήθεια!»

«Μα δεν ακούσατε για τη δράση του Κομιτάτου; Γιατί δεν βρέθηκε έστω και ένας άνθρωπος ανάμεσα σας να μας αναζητήσει και να έρθουμε σε συνεννόηση; Φαίνεται όμως πως εκείνος ο κάποτε ηρωικός ελληνικός λαός εξαφανίστηκε και τώρα μείνατε εσείς oι καλπουξάνηδες και κόλακες των Τούρκων. Μας αποκαλείτε δολοφόνους του ελληνικού λαού, όμως εμείς έως τώρα δεν σκοτώσαμε κανέναν αθώο, αληθινό Έλληνα, μόνο γκραικομάνους, oι οποίοι, παραπλανημένοι από τον Έλληνα δεσπότη, γίνονται προδότες και μας καταδίδουν. Εσείς το ξέρετε αυτό εδώ και πολύ καιρό μα δεν διαμαρτυρηθήκατε ούτε μία φορά. Όπως όμως και να 'χει, εμείς δεν είμαστε δολοφόνοι της Μακεδονίας, τους μόνους που σκοτώνουμε, όπως βλέπετε, είναι Τούρκους. Ξέρετε βέβαια πως σαν έρθει η ελευθερία θα είναι για όλους μας, όμως για σας δεν θα είναι τόσο γλυκιά όσο για μας τους Βούλγαρους, γιατί τότε μόνο είναι γλυκιά, όταν κατακτιέται με αίμα, όταν δεν χαρίζεται».

Σε όλα αυτά δεν είχαν τίποτε να απαντήσουν και τελικά τους πρότεινα να σκεφτούν οι ίδιοι τον τρόπο με τον οποίο θα βοηθήσουν το Κομιτάτο. Μαζεύτηκαν παράμερα να συζητήσουν και σε λίγο ήρθαν για να μας πουν πως δεν είναι εδώ όλοι οι τσορμπατζήδες για ν' αποφασίσουν. Στη συνέχεια άρχισαν να συντάσσουν έναν κατάλογο και να χρονοτριβούν.

Όταν είδαμε πως σκοπεύουν να μας καθυστερήσουν, τους ορίσαμε το ποσό των εκατό λιρών, από τις οποίες τώρα θα μας έδιναν τις πενήντα. Συμφώνησαν και ζήτησαν να στείλουμε κάποιους άντρες μας για να τις εισπράξουν από κάποιους τσορμπατζήδες. Έδωσα λοιπόν εντολή στον βοεβόδα Μήτρε να πάει να τις πάρει, τον όποιο όμως φοβήθηκαν τρομερά οι δύστυχοι Έλληνες, παρ' όλα αυτά όμως συγκεντρώθηκαν είκοσιτρεισήμιση λίρες. Η ώρα είχε πια πάει 3 και έπρεπε να φύγουμε. Φώναξα λοιπόν τούς άντρες μας γύρω μου και μου έφεραν τον ταξιλάρη. Ο δύστυ-χος αυτός έτρεμε σαν το ψάρι και δεν ήξερε τι να πει. Άρχισα να τον ανακρίνω, αλλά δεν ήξερε τι ν' απαντήσει γιατί οι νέοι μας χωρίς καμιά διαταγή πήραν να τον τρυπούν με τις λόγχες. «Άιντε», είπα στο τέλος, «ας πάει τσόκ σελιάμ στον Μωχαμέτη!» και διέταξα «Τρυπήστε τον!». Μπήχτηκαν τότε αρκετές λόγχες στον Σουλεϊμάν ταξιλντάρ από το Μαύροβο. Μετά σαλπίσαμε συγκέντρωση. Μαζεύτηκαν άμέσως όλοι, ενώ οι Κλιάσεφ και Μπιόλτσεφ έγραψαν από ένα σημείωμα το οποίο άφησαν στο στήθος των σκοτωμένων Τούρκων. Ξεκινήσαμε για το Τσουρίλοβο, ξυπόλυτοι και χωρίς τσαρούχια, και μόλις και μετά βίας φτάσαμε τα ξημερώματα στο βουνό Καϊνάκ, απέναντι από τη Φοτίνιστα.

Ο Τσακαλάρωφ και ομάδες κομιτατζήδων
μετά την κατάληψη της Κλεισούρας Καστοριάς.

17 Ιουλίου 1903 (Καϊνάκ Πλάνινα - Πέμπτη): Στείλαμε τόν μαχητή Μήτρε Μπάπτσορσκυ στήν Τσερέσνιτσα να ειδοποιήσει να μας φέρουν νερό γιατί δεν είχαμε ούτε σταγόνα και πεθαίναμε από τη δίψα. Οι περισσότεροι άντρες μας ήταν κατενθουσιασμένοι από τα γεγονότα της Λοσνίτσας και έλεγαν πολλά μεταξύ τους για αυτά, ωστόσο από τη μεγάλη πορεία πολλοί αρρώστησαν. Τό βράδυ τακτοποιηθήκαμε στην Τσερέσνιτσα, όπου τα ξημερώματα έφτασαν ο Ποπτράικωφ και ο Ρόζωφ με τους συντρόφους τους.

18 Ιουλίου 1903 (Τσερέσνιτσα - Παρασκευή): Εδώ πληροφορηθήκαμε ότι ο Κότε λήστεψε στα Κορέστια κάποιους υπαλλήλους που μάζεψαν χρήματα από το Ζέλεβο. Γράψαμε γράμμα στή Λοσνίτσα, με το οποίο τους ορίζαμε που να καταθέσουν τα συμφωνημένα χρήματα...

Σημειώσεις.

1. Την εδώ εξεταζόμενη φοβερή επιδρομή του Τσακαλάρωφ στον Γέρμα κατέγραψε με πολλές λεπτομέρειες και ο αείμνηστος Γερμανιώτης φιλόλογος Κωνσταντίνος Αγγελής, που ήταν τότε (όταν έγινε) στην πλατεία του χωριού. Η καταγραφή του αυτή αναδημοσιεύτηκε τμηματικά στα τρία πρώτα φύλλα της εφημερίδας “Ο Γέρμας”, έτος 1995. Φωτοτυπίες των εν λόγω φύλλων παρατίθενται στα σχόλια της παρούσης δημοσίευσης.
2. Για τον Κομιτατζή Τσακαλάρωφ βλέπε στη Βικιπαίδεια:   https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%92%CE%B1%CF%83%CE%AF%CE%BB_%CE%A4%CF%83%CE%B1%CE%BA%CE%B1%CE%BB%CE%AC%CF%81%CF%89%CF%86

Τα τρία εξωκκλήσια του Αποστόλου Θωμά στο βουνό Σαρακίνα της Καστοριάς.

   

Ο εξοχικός ναός του Αγίου Θωμά σε βουνοκορφή
της Σαρακίνας περιοχής Κωσταραζίου.
Η φωτογραφία ελήφθη από Ιστολόγιο Κωσταραζίου. 

"ότι εώρακάς με, πεπίστευκας, μακάριοι οι μη ιδόντες και πιστεύσαντες". (Ιωάν. 20,26). 

 Το ασβεστολιθικό βουνό Σαρακίνα (υψ. 1.386 μ.) βρίσκεται πολύ κοντά στην πόλη της Καστοριάς, στη νοτιοανατολική πλευρά της λίμνης της. Επάνω στο εν λόγω βουνό, - στις βραχώδεις κορυφές του, στις απότομες πλαγιές και στις βαθιές χαράδρες του - , υπήρχαν κατά τη βυζαντινή εποχή, ευάριθμες ιερές μονές, μερικές σκήτες και πολλά ασκηταριά.

Το βουνό Σαρακίνα, όπως φαίνεται
 από την πόλη Καστοριά.

 Σήμερα επί της Σαρακίνας βρίσκονται αρκετά εξωκκλήσια, εκ των οποίων τα τρία είναι αφιερωμένα στον άγιο Απόστολο Θωμά! Το πρώτο απ΄ αυτά τα εξωκκλήσια βρίσκεται στο κέντρο περίπου της εδαφικής έκτασης του υπόψη βουνού και ανήκει στην εκκλησιαστική ενορία της Κορησού. Το δεύτερο είναι κτισμένο ανατολικώς του οικισμού Κωσταραζίου, ενώ το τρίτο βρίσκεται δυτικώς του Βογατσικού.

Η αφιέρωση των τριών θεματικών ναών στον άγιο Θωμά απ' τους κατοίκους των αναφερόμενων ισάριθμων γειτονικών χωριών της Σαρακίνας, φανερώνει τον μεγάλο σεβασμό που έχουν σήμερα οι ευσεβείς κάτοικοί τους προς τον εν λόγω Άπόστολο του Χριστού, υποδηλώνει δε ταυτοχρόνως, ότι τον ανάλογο σεβασμό είχαν κατά τους βυζαντινούς χρόνους και οι Μοναχοί και Ασκητές του βουνού Σαρακίνα προς τον ίδιο άγιο.

Απολυτίκιον Αποστόλου Θωμά.

Ήχος δ΄.

Ως θείος Απόστολος, θεολογίας κρουνούς,

ενθέως εξήντλησας, εκ λογχονύκτου πλευράς,

Χριστού του Θεού ημών.

Όθεν της ευσέβειας, κατασπείρας τον λόγον,

έλαμψας εν Ινδία, ως ακτίς ουρανία,

Θωμά των Αποστόλων, το θείον αγλάισμα.

   

Ο ναΐσκος του Αγίου Θωμά
στη Σαρακίνα περιοχής Κορησού.

Βλέπε:

1. Για τον άγιο απόστολο Θωμά:
   http://www.saint.gr/373/saint.aspx

2. Για το ναΐσκο του Αγίου Θωμά στη Σαρακίνα Κορησού:

http://fos-kastoria.blogspot.com/2012/06/17.html

3. Για το εξωκκλησι του Αγίου Δονάτου στη Σαρακίνα:
   http://fos-kastoria.blogspot.com/2014/01/blog-post_21.html
4. Για το Μοναχισμό των βυζαντινών χρόνων στο βουνό Σαρακίνα.
   http://fos-kastoria.blogspot.com/2018/08/6.html

Γιώργος Τ. Αλεξίου

Ο απόστολος Θωμάς "θέτει τον
δάκτυλον επί τον τύπον των ήλων"

Ο ναός του Αγίου Θωμά
στη Σαρακίνα περιοχής Βογατσικού.
Η φωτογραφία ελήφθη από τους
Χρίστο - Κατερίνα Βαενά - Αποστολίδου.

Εικόνα του αγίου Θωμά
στον ομώνυμο ναό του Βογατσικού.

Το τέμπλο του ναού Αγίου Θωμά, Βογατσικού.

Εικόνα του αποστόλου Θωμά
στο ναό αγίων Αναργύρων Βογατσικού.

Το όμορφο Βογατσικό. Άποψή του
απ΄ τον εξοχικό  ναό Αγίου Θωμά.

Μεταλλικός Σταυρός στημένος
μπροστά στο ναό του Αγίου Θωμά Κωσταραζίου.

“Σάββατο του Λαζάρου”, η μόνη ημέρα τέλεσης Πασχαλινής Θείας Λειτουργίας εκτός Κυριακής!

Η ανάστασις του αγίου Λαζάρου.

Ο Κύριός μας Ιησούς Χριστός με το μέγα θαύμα της Ανάστασης του Λαζάρου που εποίησε συμπραγμάτωσε και τ' ακόλουθα θαυμαστά:

1) Φανέρωσε στον κόσμο, ότι Αυτός είναι ο νικητής του θανάτου, ότι ο Ίδιος είναι η Ανάσταση και η Ζωή.

2) Προανήγγειλε στους μαθητές Του και τη δική Του ανάσταση κατά την Κυριακή του Πάσχα.

3) Ανήγγειλε στον κόσμο και την ανάσταση όλων των “χριστοποιημένων” ανθρώπων μαζί με το σώμα τους κατά την τελευταία κρίση.

Όλα τα προαναφερόμενα σωτήρια ενεργήματα του Ιησού Χριστού παρουσιάζονται επιτυχώς και συνοπτικά στα παρακάτω παρατιθέμενα τρία αντίστοιχά τους τροπάρια:

α) “Ζωή υπάρχων Κύριε και φως αληθινόν, Λάζαρον νεκρόν φωνήσας ανέστησας, ως δυνατός γαρ πάσιν έδειξας, ότι Θεός ζώντων, και των νεκρών υπάρχεις” (Τροπάριον ε' ωδής Αποδείπνου).

β) Κύριε, πιστώσαι θέλων τους μαθητάς σου, την εκ νεκρών σου έγερσιν, εν τω μνήματι Λαζάρου παραγέγοναςκαι φωνήσαντός σου τούτον, ο Άδης εσκυλεύθη και απέλυσε τον τετραήμερον”. (Στιχηρόν Ιδιόμελον Εσπερινού).

γ) Κύριε, η φωνή σου κατέλυσε του Άδου τα βασίλεια, και ο λόγος της εξουσίας σου ήγειρεν εκ του τάφου τετραήμερον, και γέγονεν ο Λάζαρος, της παλλιγγενεσίας προοίμιον σωτήριον” (Στιχηρόν Ιδιόμελον Εσπερινού).

Η Ανάστασις του Χριστού.
Η εις (τα βάθη του) Άδου κάθοδος.

Η Αγία Εκκλησία μας, έχοντας και λαμβάνοντας υπόψη τη θαυμαστή σχέση και την ανάλογη “σύμπτωση” που υπάρχει μεταξύ της Ανάστασης του Λαζάρου και της Ανάστασης του Χριστού, καθώς και τις προαναφερόμενες αλήθειες της πίστεώς μας, αναγνώρισε τη μεγάλη σημασία που έχει η εορτή της Ανάστασης του Λαζάρου στη λειτουργική ζωή του λογικού ποιμνίου της και γι' αυτό όρισε να τελείται η Πασχαλινή (Κυριακάτικη) Θεία Λειτουργία μόνο μία ημέρα εκτός Κυριακής, κατά το ευλογημένο Σάββατο του Λαζάρου!

Απολυτίκιον του Λαζάρου. Ήχος α΄.

Την κοινήν Ανάστασιν προ του σου πάθους πιστούμενος, εκ νεκρών ήγειρας τον Λάζαρον Χριστέ ο Θεός, όθεν και ημείς ως οι παίδες, τα της νίκης σύμβολα φέροντες, σοι τω νικητή του θανάτου βοώμεν, Ωσσανά εν τοις υψίστοις, ευλογημένος ο ερχόμενος, εν ονόμτι Κυρίου.

Ο περικαλλής ναός του Αγίου Λαζάρου
στο εκκλησιαστικό Γηροκομείο Καστοριάς.

Παράφραση του Απολυτίκιου.

Θέλοντας Χριστέ και Θεέ μας να δείξεις, προ της σταυρικής Σου Θυσίας, ότι είναι βέβαιο πράγμα η ανάσταση όλων των νεκρών, ανέστησες εκ νεκρών τον Λάζαρον. Για τούτο και εμείς, μιμούμενοι τα παιδιά που σε υποδέχτηκαν κατά την είσοδό Σου στην Ιερουσαλήμ, κρατούμε στα χέρια μας τα σύμβολα της νίκης, τα βάια και βοώμε προς Εσένα, τον νικητή του θανάτου: Βοήθησέ μας και σώσε μας, Συ που ως Θεός κατοικείς στα ύψιστα μέρη του ουρανού, ας είσαι ευλογημένος Συ, που έρχεσαι απεσταλμένος από τον Κύριο.

(Η απόδοση του Τροπαρίου στη Νεοελληνική ελήφθη απ' το διαδίκτυο).

Σημείωση.

Η Καστοριά τιμάει ιδιαίτερα τον άγιο Λάζαρο. Στην πόλη υπάρχει ένας περικαλλής ναός επ' ονόματί του, στον οποίον τελείται πολύ συχνά η Θεία Λειτουργία, παρουσία πολλών ευσεβών και φιλέορτων κατοίκων της.

Γιώργος Τ. Αλεξίου.

Ο Μητροπολίτης Καστοριάς κ.κ. Σεραφείμ
τελών τη Θεία Λειτουργία στο ναό του Αγίου Λαζάρου.

Έξοχη παράσταση της Δευτέρας Παρουσίας
στο ναό Παναγίας Ελεούσας Καστοριάς.
(Προσκυνητάριο Αγίων Τόπων, έτ. 1835).

Τάφοι ηρώων στο Στρατιωτικό Νεκροταφείο Νεστορίου.
"Προσδοκώ Ανάστασιν νεκρών και ζωήν του μέλλοντος αιώνος".

Η Ανάσταση του Τετραήμερου Λαζάρου.
Παράσταση Δυτικής τέχνης.

Άποψη του ναού Αγίου Λαζάρου Καστοριάς.

Ο άγιος Λάζαρος. Εικόνα του
στον ομώνυμο ναό της Καστοριάς.

Η επιτυχία συνεχίζεται! 250.000 οι αναγνώστες του Ιστολογίου (blog) “Φως της Καστοριάς” έως την 12 Απριλίου 2019.

Το εκφραστικό σήμα του Ιστολογίου
 "Φως της Καστοριάς"

Το παρόν Ιστολόγιο (blog) που φέρει την ονομασία “Φως της Καστοριάς” (Δ/νση: http://fos-kastoria.blogspot.gr/) και που έχει ως χαρακτηριστικό του σήμα τον Δικέφαλο και σταφυλοφόρο αετό, είναι μία ηλεκτρονική πολιτιστική επιθεώρηση, που δημιουργήθηκε και “ανέβηκε” στο Διαδίκτυο από τον Καστοριανό δάσκαλο Γιώργο Τ. Αλεξίου την 1η Αυγούστου 2011. Από την ημερομηνία αυτή κι έως την 12 Απριλίου 2019, αναρτήθηκαν στον πίνακα καταχωρήσεων τού εν λόγω Ιστολογίου 487 σύντομα κείμενα ποικίλου περιεχομένου, μαζί με τις συνοδευτικές τους εικόνες και φωτογραφίες. Τα κείμενα αυτά τα ανέγνωσαν έως την 12η Απριλίου 2019 διακόσιες πενήντα χιλιάδες (250.000) “επισκέπτες” του υπόψη Ιστολογίου, καθώς και μεγάλος αριθμός άλλων ατόμων που τα είδαν αναδημοσιευμένα σε έτερα Ιστολόγια.

Κλείνοντας την αναφορά στο σημαντικό αριθμό των 250.000 επισκεπτών του εν λόγω Ιστολογίου σημειώνουμε, ότι αυτό διαδέχτηκε επιτυχώς την ομώνυμη και ομόσημή του ηλεκτρονική τηλεφημερίδα, η οποία “έτρεξε” στο διαδίκτυο από τον Μάιο του έτους 2009 έως και τον Ιούλιο του 2011. Σημειώνουμε επίσης, ότι ο επιλεγμένος Δικέφαλος και βοτρυοφόρος αετός του σήματος αυτών αποτελεί αντιγραφή και σχεδιαστική απόδοση των ξυλόγλυπτων αετών που διακοσμούν το επιχρυσωμένο τέμπλο (17^ος - 18^ος αιών) του βυζαντινού ναού Αγίου Νικολάου της Αρχόντισσας Θεολογίνας, Καστοριάς. Η επιλογή αυτή έγινε διότι, ο μεν Δικέφαλος αετός εκφράζει παραστατικά τη βυζαντινή πολιτιστική κληρονομιά της Καστοριάς, οι δε βότρυές του (: τσαμπιά σταφυλής) αποδίδουν συμβολικά τον οίνον της Θείας Ευχαριστίας και γενικότερα τη χριστιανική πίστη των ευσεβών κατοίκων της, δηλαδή σηματοδοτούν τα σημαντικά θέματα που πραγματεύεται κυρίως στα αναρτημένα κείμενά του και το Ιστολόγιο “Φως της Καστοριάς”.

Γιώργος Τ. Αλεξίου

Ο Δικέφαλος και βοτρυοφόρος αετός
σε τέμπλο ναού της Καστοριάς
 (17ος - 18ος αιών).

Ο συντάκτης του Ιστολογίου
δάσκαλος Γεώργιος Τ. Αλεξίου
δίπλα σε εικόνα τού Κυρίου μας
Ιησού Χριστού ευλογούντος.

Το σήμα των εκδόσεων βιβλίων
του Γιώργου Τ. Αλεξίου.

Το ομοιότιτλο Ιστολόγιο "Φως Φαναρίου"
του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως
(http://fanarion.blogspot.gr/).

Η Παναγία ως “κόχλος η τον θείον μαργαρίτην, προαγαγούσα”, σε δύο τοιχογραφίες βυζαντινών ναών της Καστοριάς.

Τοιχογραφία της Παναγίας με το συμβολικό κογχύλι
στο ναό Αγίου Νικολάου του Τζώτζα, Καστοριάς
(α' μισό του 14ου αι.). Η φωτογραφία
ελήφθη απ' το παρακάτω βιβλίο.

Ο Ακάθιστος Ύμνος είναι μία μεγαλόπνοη ποιητική σύνθεση ενός θεόπνευστου υμνογράφου του 6ου αιώνα, που απαρτίζεται από ένα σύνολο εξαίσιων χαιρετισμών κι ευχαριστιών προς την Παναγία μας. Στο έμμετρο κείμενό του υπάρχουν πάμπολλα καλολογικά στοιχεία, όπως, παρομοιώσεις, μεταφορές, αντιθέσεις κ.ά. που δικαίως προκαλούν το ενδιαφέρον και το θαυμασμό όλων των Χριστιανών. Στις εν λόγω παρομοιώσεις περιλαμβάνεται και μία, η οποία παρουσιάζει συμβολικά την Παναγία ως ένα πολύτιμο κογχύλι πορφύρας, που περικλείει στο εσωτερικό του τον μόνο πνευματικό μαργαρίτη, δηλαδή τον Ιησού Χριστό.

Τα δύο τροπάρια του Ακαθίστου Ύμνου, τα οποία παρομοιάζουν τη Θεοτόκο με νοητό κογχύλι πορφύρας, που έχει εντός του τον πολύτιμο μαργαρίτη Χριστό, παρατίθενται ακολούθως μαζί με τη νεοελληνική απόδοσή τους:

1) Ωδή δ΄. Τροπάριον.

Ουρανών υψηλοτέρα, χαίρε, γης το θεμέλιον,

εν τη ση νηδύι, Άχραντε, ακόπως βαστάσασα,

χαίρε κογχύλη πορφύραν, θείαν βάψασα

εξ αιμάτων σου τω βασιλεί των Δυνάμεων.

Νεοελληνική απόδοση τροπαρίου.

Ουρανών υψηλοτέρα, χαίρε μέσα στη μήτρα σου,

της γης το θεμέλιο, βάσταξες χωρίς κόπο, Αμόλυντη,

χαίρε κογχύλι πορφύρας, θείας που έβαψες

στα αίματά σου, τον βασιλιά των Δυνάμεων.

2) Ωδή ε΄. Τροπάριον

Ευρύχωρον σκήνωμα του Λόγου, χαίρε, άχραντε,

κόχλος η τον θείον μαργαρίτην,

προαγαγούσα, χαίρε, Πανθαύμαστε,

πάντων προς Θεόν καταλλαγή των μακαριζόντων σε,

Θεοτόκε, εκάστοτε.

Νεοελληνική απόδοση τροπαρίου.

Ευρύχωρο μέγαρο Σοφίας, χαίρε, πάναγνη.

Όστρακο που θείον μαργαρίτην,

τον μεγαλώνεις, χαίρε Πανθαύμαστε.

Όλων η συμφιλίωση προς Θεόν, όσων Σε δοξάζουνε,

Θεοτόκε, συχνότατα.

Ο ναός του Αγίου Νικολάου του Τζώτζα,
Καστοριάς, α' μισό του 14ου αιώνα.

   Η προαναφερόμενη ποιητική παρομοίωση της Παναγίας με το κογχύλι πορφύρα και η συναφής παρομοίωση του Χριστού με τον πολύτιμο μαργαρίτη, ενέπνευσαν τους θεολόγους αγιογράφους του Βυζαντίου να επινοήσουν και να ιστορήσουν ανάλογες παραστάσεις σε φορητές εικόνες και τοιχογραφίες. Δύο τέτοιες τοιχογραφίες, που χρονολογούνται στον 14ο αιώνα, βρίσκονται και κοσμούν την κεντρική κόγχη του Αγίου Βήματος δύο βυζαντινών ναών της Καστοριάς, του Αγίου Νικολάου του Τζώτζα και του Αγίου Αλυπίου ενορίας Οικονόμου. Στις τοιχογραφίες αυτές παρουσιάζεται η Θεοτόκος σε προτομή ως Πλατυτέρα των Ουρανών, έχουσα στο στέρνο της ένα συμβολικό ανοιχτό κογχύλι, εντός του οποίου εικονίζεται ο Ιησούς Χριστός ως τριετές παιδίον.

Κλείνοντας τη γενική παρουσίαση των δύο τοιχογραφιών της Παναγίας, που βρίσκονται σε ναούς της Καστοριάς κι έχουν στην όψη τους ζωγραφισμένο ένα συμβολικό κογχύλι, σημειώνουμε εμφαντικά, ότι πρόκειται για δύο υπέροχες και πολυσήμαντες απεικονίσεις, που ευλόγως συγκινούν τους πιστούς που τις βλέπουν και τις προσκυνούν.

Σημειώσεις:

1. Η απόδοση στη Νεοελληνική των δύο παρατιθέμενων τροπαρίων του Ακαθίστου Ύμνου έγινε από τον Αρχιμανδρίτη π. Μελέτιο Ανετάκη.
2. Μερικοί μελετητές των βυζαντινών μνημείων της Καστοριάς έχουν την άποψη, ότι το αντικείμενο που είναι ζωγραφισμένο επί του στέρνου της Παναγίας, στις εν λόγω δύο τοιχογραφίες, και που περιγράφεται εδώ ως κογχύλι, είναι  μάλλον  ένα σχηματοποιημένο άνθος.

Γιώργος Τ. Αλεξίου. 

Η Πλατυτέρα με το κογχύλι
στο ναό Αγίου Νικολάου του Τζώτζα (σχεδ. Γ.Τ.Α.)

Κογχύλι με μαργαριτάρι.
Η φωτογραφία ελήφθη απ' το διαδίκτυο.

Βιβλίο αναφερόμενο στο ναό
Αγίου Νικολάου του Τζώτζα.

Η Παναγία με το συμβολικό κογχύλι
στο ναό Αγίου Αλυπίου ενορίας Οικονόμου
Καστοριάς (β' μισό 14ου αιώνα).
Η φωτογραφία ελήφθη απ' το
παρακάτω βιβλίο.

Ο ναός του Αγίου Αλυπίου ενορίας Οικονόμου
Καστοριάς (β' μισό 14ου αιώνα).

Βιβλίο για το ναό αγίου Αλυπίου
ενορίας Οικονόμου Καστοριάς.

Ο εξοχικός ναός του Αγίου Νικολάου στο Άργος Ορεστικό.

Ο εξοχικός ναός του Αγίου Νικολάου
στο Άργος Ορεστικό Καστοριάς.

Στην κορυφή ενός μικρού λόφου, που βρίσκεται πλησίον του οικισμού Άργους Ορεστικού και πολύ κοντά στο δυτικό άκρο της άνω γέφυρας του ποταμού Αλιάκμονα, υπάρχει ένας πανέμορφος εξοχικός ναός που είναι αφιερωμένος στον άγιο Νικόλαο. Ο ναός αυτός οικοδομήθηκε περί το έτος 1968 στη θέση ενός παλαιότερου ναΐσκου, που είχε “καταπονηθεί” από τον πανδαμάτορα χρόνο.

Η τοποθεσία του ναού αυτού είναι ωραιότατη και αγναντερή. Απ' εκεί υπάρχει καταπληκτική θέα προς το δυτικό οροπέδιο της Ορεστίδας και τα ψηλά βουνά που το περιβάλλουν, καθώς και προς το μαιανδρική κοίτη του Αλιάκμονα και την κατάφυτη κοιλάδα του. Εκ του λόγου τούτου, οι φιλόκαλοι κι ευσεβείς κάτοικοι του Άργους Ορεστικού επισκέπτονται συχνά τον εξεταζόμενο ναό, προσεύχονται εντός του και παρατηρούν και απολαμβάνουν τη φυσική ομορφιά της περιοχής του.

Η νότια όψη του ναού  Αγίου Νικολάου.

 Στον περιβάλλοντα χώρο του αναφερόμενου εξοχικού ναού, και πιο συγκεκριμένα στη μεσημβρινή πλευρά του, υπήρχαν έως τη δεκαετία του 1970 αρκετά ερείπια κτισμάτων. Τα κτίσματα αυτά, σύμφωνα με τα λεγόμενα παλαιών κατοίκων του Άργους, ήταν κατά τη βυζαντινή και μεταβυζαντινή εποχή τα κελιά μιας μικρής μονής που είχε ως καθολικό της τον εκεί προϋπάρχοντα ναό του Αγίου Νικολάου. Σήμερα, απ΄ τα εν λόγω ερείπια έχουν μείνει ελάχιστα στο νότιο άκρο του χώρου τους.

Κλείνοντας τη σύντομη εξέταση και παρουσίαση του θεματικού ναού σημειώνουμε επιλογικά και τα εξής. Περί το τέλος της δεκαετίας του 1960, ο μακαριστός πλέον Αρχιμανδρίτης Θεόκλητος Λέτσος απ' την Νεστάνη Αρκαδίας, που διηύθυνε τότε επιτυχώς το Εκκλησιαστικό Οικοτροφείο “Ο Μέγας Βασίλειος” του Άργους Ορεστικού, τελούσε συχνά τον Εσπερινό εκεί, σ΄αυτόν τον εξωαστικό ναό, μαζί με τους μαθητές – τρόφιμους του υπόψη Οικοτροφείου. Ας είναι αιωνία η μνήμη του.

Απολυτίκιον αγίου Νικολάου. Ήχος δ’.

Κανόνα πίστεως, και εικόνα πραότητος, εγκρατείας διδάσκαλον, ανέδειξε σε τη ποίμνη σου, η των πραγμάτων αλήθεια δια τούτο εκτήσω τη ταπεινώσει τα υψηλά, τη πτωχεία τα πλούσια. Πάτερ Ιεράρχα Νικόλαε, πρέσβευε Χριστώ τω Θεώ, σωθήναι τας ψυχάς ημών.

Ερμηνεία του Απολυτίκιου.

Άγιε Νικόλαε, ήσουν στ’ αλήθεια πρότυπο ανθρώπου πίστεως, υπόδειγμα πραότητος, διδάσκαλος εγκράτειας. (Ως τέτοιον) σε ανέδειξαν στο ποίμνιό σου οι ορθές πράξεις και η σωστή συμπεριφορά σου. Κατ' αυτόν τον τρόπο απέκτησες με την ταπείνωσή σου τα υψηλά, με τη θεληματική σου φτώχεια τα πλούσια. Σε παρακαλούμε, λοιπόν, κι εμείς, Πατέρα μας Άγιε Ιεράρχη Νικόλαε, να δέεσαι στον Χριστόν να σωθούν οι ψυχές μας.

(Γιώργος Τ. Αλεξίου)

Ο Γιώργος Τ. Αλεξίου, τέως δάσκαλος σχολείων
Άργους Ορεστικού, στο ναό του Αγίου Νικολάου.
26 Μαρτίου 2019.

Η κρήνη στο προαύλιο του ναού.

Το φρέαρ (πηγάδι) του εξεταζόμενου ναού.
Στο βάθος διακρίνονται οικίες του Άργους Ορεστικού.

Η Παιδική Χαρά
στον περιβάλλοντα χώρο του Άι-Νικόλα.

Ερείπια κελιών μονής (;)
έξω απ' το ναό  του αγίου Νικολάου.