Οι εθνικοθρησκευτικές εκδηλώσεις «Τα Υπερμάχεια» τής Ιεράς Μητρόπολης Καστοριάς κατά τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια (1950 – 1957;)

 

    Κατά την 15η Αυγούστου 1949, εορτή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, ο Εθνικός Στρατός μας κατέλαβε από τους ερυθρούς αντάρτες, μετά από σκληρές κι αιματηρές μάχες, την κορυφήν του όρους Βίτσι. Λίγες ημέρες αργότερα, την 29η Αυγούστου 1949, κατέλαβε και την κορυφήν τής οροσειράς του Γράμμου κι έτσι έληξε ο φοβερός Ανταρτοπόλεμος (1946 – 1949), που κόστισε αναρίθμητα δεινά στη φίλτατη πατρίδα μας Ελλάδα.

    Η κατάληψη του Βιτσίου κατά την ημέρα τής προαναφερόμενης μεγάλης θεομητορικής εορτής θεωρήθηκε ορθώς και αναγνωρίστηκε απ' όλους τους Έλληνες πατριώτες, ότι έγινε με τη βοήθεια τής Υπερμάχου Στρατηγού του έθνους μας, της Παναγίας. Βάσει αυτής της παραδοχής και αναγνώρισης, ο τότε Μητροπολίτης Καστοριάς Νικηφόρος Παπασιδέρης (1888 – 1958) οργάνωσε και καθιέρωσε να τελούνται κάθε χρόνο την 14η Αυγούστου στην κορυφή του Βιτσίου και στην πόλη της Καστοριάς σχετικές εθνικοθρησκευτικές εκδηλώσεις με την εύστοχη γενική ονομασία “Τα Υπερμάχεια”. Οι εκδηλώσεις αυτές περιελάμβαναν τα εξής: Μετακόμιση μίας μεγάλης βυζαντινής εικόνας τής Παναγίας του Μητροπολιτικού ναού Καστοριάς στην κορυφή του Βιτσίου απ' τον οικείο Μητροπολίτη, και με τη συνοδεία των πολιτικών και στρατιωτικών αξιωματούχων της Καστοριάς και πολλών κατοίκων τής περιοχής της. Τέλεση εκεί Αρχιερατικής Θείας Λειτουργίας, Δοξολογίας και Μνημοσύνου των πεσόντων στρατιωτών μας κατά τον Ανταρτοπόλεμο κι εκφώνηση πατριωτικών ομιλιών. Αφή τού ιερού - συμβολικού φωτός απ' τα δικηροτρίκερα της φορητής Αγίας Τραπέζης {: Αντιμηνσίου} σε τρίφωτη λυχνία και μεταφορά και κατάθεση του, μαζί με την προαναφερόμενη μεγάλη εικόνα της Παναγίας, στον Μητροπολιτικό ναό Κοιμήσεως της Θεοτόκου πόλης Καστοριάς, πάντα με τη συνοδεία του σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου και όλων των παρευρισκόμενων πιστών.

    Οι περιγραφόμενες αξιόλογες εκδηλώσεις των Υπερμάχειων πραγματοποιήθηκαν επί μερικά χρόνια στο όρος Βίτσι και στην πόλη της Καστοριάς. Όπως ήταν όμως φυσικό κι επόμενο, οι ανήκοντες στη νικήτρια πλευρά του εμφυλίου πολέμου (1946 - 49) τις επικρότησαν και τις υποστήριξαν, ενώ αντιθέτως, οι ανήκοντες στην ηττημένη πλευρά του τις κατέκριναν και τις λοιδόρησαν. Το γεγονός αυτό παρακίνησε τους επόμενους Μητροπολίτες τής Καστοριάς να τις μετατρέψουν από εθνικοθρησκευτικές σε καθαρά θρησκευτικές και να θεωρήσουν και αναγνωρίσουν ως συνέχεια και αναπλήρωσή τους τη μεταφορά τής εικόνας της Παναγίας Πορφύρας κατά το απόγευμα του 15αύγουστου από τον πανηγυρίζοντα Μητροπολιτικό ναό της Καστοριάς στην ιερά μονή της Παναγίας Μαυριώτισσας, αυτό δηλαδή που γίνεται μέχρι σήμερα και που σίγουρα θα εξακολουθήσει να γίνεται και στο μέλλον.

    Επισήμανση. Αρκετοί κάτοικοι της Καστοριάς, στους οποίους περιλαμβάνεται και ο γράφων Γιώργος Τ. Αλεξίου, υποστηρίζουν, ότι μονόπλευρες εκδηλώσεις για τον εμφύλιο σπαραγμό τού Ανταρτοπολέμου (1946 – 1949), εάν κι  εφόσον πρέπει να γίνονται, να γίνονται μόνο από Ενώσεις ιδιωτών και από ανάλογους Συλλόγους και όχι από την Πολιτεία, πολλώ δε μάλλον από την Εκκλησία, διότι θυμίζουν οικεία κακά, “ξύνουν παλιές πληγές”, διατηρούν χρόνιες αντιπαλότητες και γενικώς είναι διχαστικές. Ειδικώς δε στο νομό Καστοριάς, το ίδιο θα πρέπει να ισχύει και για τις εκδηλώσεις που αναφέρονται στον Μακεδονικό Αγώνα τής περιοχής του (1904 - 1908), καθότι ήταν ένας ιδιότυπος “εμφύλιος πόλεμος” μεταξύ συμπατριωτών Ορθοδόξων Χριστιανών.

Σημείωση. Σε σχόλιο της παρούσας ανάρτησης παρατίθεται η λεπτομερής περιγραφή της 1ης εθνικοθρησκευτικής εκδήλωσης “Τα Υπερμάχεια”, όπως είναι δημοσιευμένη στην Εφημερίδα “Φωνή της Καστοριάς”, αριθμ. φύλλ. 229 / 20-8-1950.

Γιώργος Τ. Αλεξίου.

Η εικόνα της Παναγίας Τριχερούσας ομολογεί και κοινοποιεί το μέγα θαύμα που εποίησε η Θεοτόκος στον άγιο Ιωάννη Δαμασκηνό.

 

    Η Παναγία Τριχερούσα (: η Παναγία με τα τρία χέρια) είναι μια δημοφιλής εικόνα της Παναγίας η οποία βρίσκεται στη σερβική Μονή Χιλανδαρίου στο Άγιον Όρος. Απεικονίζει την Παναγία με τον μικρό Ιησού Χριστό στον εικονογραφικό τύπο της Οδηγήτριας, και είναι σκεπασμένη με άμφια. Είναι η σημαντικότερη εικόνα της Σερβικής Ορθόδοξης Εκκλησίας. Στην πίσω όψη της εικόνας είναι μια εικόνα του Αγίου Νικολάου.

    Σύμφωνα με την παράδοση, η εικόνα ήταν κτήμα του Ιωάννη Δαμασκηνού στις αρχές του 8ου αιώνα και είναι συνυφασμένη με το θαύμα της θεραπείας του, περίπου το 717. Σύμφωνα με την παράδοση, ενώ ο Ιωάννης υπηρετούσε ως Βεζίρης στο Χαλιφάτο του Ουαλίντ Α', κατηγορήθηκε λανθασμένα για προδοσία και του κόψανε το χέρι. Η κατηγορία φέρεται ότι έγινε από τον Βυζαντινό εικονομάχο αυτοκράτορα Λέων τον Ίσαυρο που ήταν πράγματι μεγάλος αντίπαλος του Αγίου Ιωάννη, και φίλος του Ουαλίντ Α'. Ενώ ο Ιωάννης Δαμασκηνός προσευχόταν μπροστά σε μια εικόνα της Παναγίας, φέρεται ότι το κομμένο χέρι του ως εκ θαύματος αποκαταστάθηκε. Την ημέρα των ευχαριστιών, προσέθεσε ένα ασημί αντίγραφο του χεριού του στην εικόνα.Μετά από αυτό, η εικόνα έγινε γνωστή ως η "Τριχερούσα", επειδή είχε τρία χέρια: τα δύο της Παναγίας και το πρόσθετο αντίγραφο, του θαύματος.

Σημείώσεις. 1) Το προπαρατιθέν κείμενο ελήφθη από τη Βικιπαίδεια. Βλέπε περισσότερα: 1) https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A0%CE%B1%CE%BD%CE%B1%CE%B3%CE%AF%CE%B1_%CE%A4%CF%81%CE%B9%CF%87%CE%B5%CF%81%CE%BF%CF%8D%CF%83%CE%B

2) Η Σύναξη της Παναγίας τριχερούσας εορτάζεται στο Άγιον Όρος την 12 Ιουλίου.

3) Βλέπε για την έλευση και τη λαμπρή υποδοχή στις 30 Μαϊου 2009 του υπέροχου πιστού αντιγράφου τής θαυματουργής εικόνας της Παναγίας Τριχερούσης στο ναό Αγίου Νικάνορος Χλόης Καστοριάς: https://fos-kastoria.blogspot.com/2023/05/14-29-30-2009.html

4) Ανάλογη εικόνιση με την εδώ παρουσιαζόμενη πρωτότυπη παράσταση του θαύματος τής αποκατάστασης τού χεριού του αγίου Ιωάννου Δαμασκηνού θα ήταν ευλογία να υπάρχει και στο ναό Αγίου Νικάνορος Χλόης Καστοριάς.

Γιώργος Τ. Αλεξίου.

Μεγάλη Επιτυχία: 400.000 {!} οι απευθείας αναγνώστες των κειμένων του Ιστολογίου “Φως της Καστοριάς” έως την 28η Νοεμβρίου 2023.

 

    Το παρόν Ιστολόγιο (blog), που φέρει την ονομασία “Φως της Καστοριάς” (Δ/νση: http://fos-kastoria.blogspot.gr/) και που έχει ως χαρακτηριστικό του σήμα τον Δικέφαλο και σταφυλοφόρο αετό, είναι μία ηλεκτρονική πολιτιστική επιθεώρηση, που δημιουργήθηκε και “ανέβηκε” στο Διαδίκτυο από τον Καστοριανό δάσκαλο Γιώργο Τ. Αλεξίου, την 1η Αυγούστου 2011. Από την ημερομηνία αυτή κι έως την 28η Νοεμβρίου 2023, αναρτήθηκαν στον πίνακα καταχωρήσεων τού εν λόγω Ιστολογίου 660 (!) σύντομα κείμενα θρησκευτικού, εθνικού, λαογραφικού, φυσιολατρικού και λοιπού ποικίλου περιεχομένου, μαζί με τις συνοδευτικές τους εικόνες και φωτογραφίες που υπερβαίνουν τις 4.000. Τα κείμενα αυτά τα ανέγνωσαν έως την 28η Νοεμβρίου 2023 τετρακόσιες χιλιάδες (400.000) “επισκέπτες” του υπόψη Ιστολογίου, καθώς και πολύ μεγάλος αριθμός άλλων ατόμων που τα είδαν αναδημοσιευμένα σε έτερα Ιστολόγια.

    Το εξεταζόμενο Ιστολόγιο διαδέχτηκε επιτυχώς την ομώνυμη και ομόσημή του ηλεκτρονική τηλεφημερίδα, η οποία “έτρεξε” στο διαδίκτυο από τον Μάιο του έτους 2009 έως και τον Ιούλιο του 2011. Η ονομασία του “Φως της Καστοριάς” δηλώνει την επιθυμία, πρόθεση, επιδίωξη και διαρκή προσπάθεια τού δημιουργού του και βασικού συντάκτη των κειμένων του να καταστεί αυτό (το Ιστολόγιο) με τα εκλεκτά κείμενά του ένας μικρός πνευματικός φανός τής Καστοριάς και της ευρύτερης περιοχής της.

Σημειωτέον, ότι ο επιλεγμένος Δικέφαλος και βοτρυοφόρος αετός τού σήματος τού αναφερόμενου Ιστολογίου αποτελεί αντιγραφή και σχεδιαστική απόδοση των ομότυπων ξυλόγλυπτων αετών, που διακοσμούν το επιχρυσωμένο τέμπλο (17^ος-18^ος αιών) του βυζαντινού ναού Αγίου Νικολάου της Αρχόντισσας Θεολογίνας, Καστοριάς. Η επιλογή αυτή έγινε διότι, ο μεν Δικέφαλος αετός εκφράζει παραστατικά τη βυζαντινή πολιτιστική κληρονομιά τής πόλης Καστοριάς και της περιοχής της, οι δε βότρυές του (: τσαμπιά σταφυλής) παραπέμπουν συμβολικώς στον Χριστό με την ιδιότητά Του τής πνευματικής Αμπέλου (“ Εγώ ειμι η Άμπελος...”), καθώς και στην Παναγία με την ίδια ιδιότητα “.... άμπελος αληθινή, τον βότρυν τον πέπειρον, η γεωργήσασα"). Σηματοδοτούν δηλαδή και παρουσιάζουν από κοινού, ο υπόψη δικέφαλος αετός και οι ανακρατούμενοι βότρυές του τα σημαντικά θέματα που πραγματεύεται στα πλείστα των κειμένων του το Ιστολόγιο “Φως της Καστοριάς”.

ΕΠΙΜΕΤΡΟΝ

Κείμενα υψηλόπνοα, ανάλογα τής ονομασίας τού Ιστολογίου “Φως της Καστοριάς” και του εκφραστικού σήματός του.

1α). Ο Ιησούς Χριστός είναι το Φως του Κόσμου.

Κοντάκιον . Ήχος δ΄. (Κανών Ικετήριος εις τον κύριον ημών Ιησούν Χριστόν).

Ιησού γλυκύτατε, το φως του Κόσμου, της ψυχής μου φώτισον, τους οφθαλμούς, Υιέ Θεού, τη θεαυγεί σου λαμπρότητι, ίνα υμνώ σε το φως το ανέσπερον.

1β). Η Παναγία είναι η τεκούσα το Φως του κόσμου.

Τροπάριον. Ωδή ζ΄.

(Ακολουθία του Μεγάλου Παρακλητικού Κανόνος εις την Υπεραγίαν Θεοτόκον).

Φως η τεκούσα, Θεοτόκε, σκοτισθέντα με νυκτί αμαρτημάτων, φωταγώγησον συ, φωτός ούσα δοχείον, το καθαρόν και άμωμον, ίνα πόθω σε δοξάζω.

1γ). Οι Χριστιανοί είναι - πρέπει να είναι το φως για τον κόσμο.

Στίχος του Ευαγγελίου (Ματθ. ε΄, 14).

Είπεν ο Κύριος τοις εαυτού Μαθηταίς· Υμείς εστε το φως του κόσμου·

Απόδοση στη Νεοελληνική.

Είπε ο Κύριος στους μαθητές Του, εσείς είστε - πρέπει να είστε το φως για τον κόσμο.

2α) Ο Ιησούς Χριστός είναι η άμπελος η αληθινή.

Ευαγγελικό εδάφιο (Ιωάνν. ιε΄, 5).

Εγώ ειμί η άμπελος, υμείς τα κλήματα. ο μένων εν εμοὶ κἀγὼ εν αυτώ ούτος φέρει καρπόν πολύν, ότι χωρίς εμού ου δύνασθε ποιείν ουδέν.

Η νεοελληνική παράφραση του εδαφίου.

Eγώ (ο Ιησούς Χριστός) είμαι η άμπελος, εσείς (οι Χριστιανοί) είστε τα κλήματά·μου. Εκείνος που μένει ενωμένος μαζί μου κι εγώ μένω μαζί του, αυτός φέρνει πολύ καρπό, επειδή χωρίς εμένα δεν μπορείτε να κάνετε τίποτε.

2β) Η Παναγία είναι επίσης «Αληθινή Άμπελος».

Ζ΄ Ωδή του Ακαθίστου Ύμνου.

Κείμενο.

«Ανυμνούμεν σε, βοώντες·Χαίρε όχημα, Ηλίου του νοητού·άμπελος αληθινή, τον βότρυν τον πέπειρον, η γεωργήσασα, οίνον στάζοντα, τον τας ψυχάς ευφραίνοντα, των πιστώς σε δοξαζόντων».

Παράφρασή του κειμένου στη Νεοελληνική

«Σε ανυμνούμε και σε φωνάζουμε δυνατά. Χαίρε όχημα Ηλίου του νοητού·αληθινή άμπελος, η οποία καρποφόρησε το ώριμο σταφύλι που αποστάζει ζωή και γλυκαίνει τις ψυχές εκείνων που με πίστη σε δοξάζουν».

3. Περί της λέξεως Φως, οι δύο σημασίες της.

Φως: Αρσενικώς, ο άνθρωπος, παρά το φω, το λέγω, μόνος γαρ ο άνθρωπος λογικόν ζώον, ή ο μόνος τα της διανοίας φωτίζων τω λόγω. Και ο Θεολόγος, φως γαρ τον άνθρωπον ονομάζουσι διά την του εν ημίν λόγου δύναμιν.

Φως δε ουδετέρως, το φωτίζον και λάμπον, ό και κατά πλεονασμόν του ο λέγεται φόως. Γίνεται παρά το φω, το φαίνω και λάμπω, φάος, και καθ' υπέρθεσιν φόας, και κατά συναίρεσιν φως.

Thomas Gaisford S.T.P / Etymologicon Magnum Lexikon Τόμος 5, Μέγα Ετυμολογικό Λεξικό. Σελ. 804.

Μία σύντομη ματιά στην ταραγμένη ιστορία τής επαρχίας Καστοριάς.

    Κατά τον 6ο αιώνα μ.Χ. φοβεροί λιμοί και λοιμοί ενέσκηψαν στη βυζαντινή Αυτοκρατορία και αποδεκάτισαν τον πληθυσμό της. Το δημιουργηθέν ανάλογο κενό το κάλυψαν κατά τους μετέπειτα 3 - 4 αιώνες οι σλαβικοί λαοί που κατοικούσαν βορείως τής Βαλκανικής χερσονήσου. Αυτοί κατέβηκαν τότε ειρηνικά ως κτηνοτρόφοι και γεωργοί μέχρι την Πελοπόννησο, εγκαταστάθηκαν στην ύπαιθρο χώρα και ήλθαν σε ευεργετική επιμειξία με τον γηγενή πληθυσμό.

    Κατ' αυτήν τη χρονική περίοδο, στο άνω μέρος της Μακεδονίας επικράτησε σταδιακώς το σλαβικό γλωσσικό ιδίωμα, ενώ νοτιότερα παρέμεινε η ελληνική γλώσσα. Το ίδιο συνέβη και στο νομό Καστοριάς. Στα χωριά που βρίσκονταν βορείως τής νοητής γραμμής “Δαμασκηνά Βοΐου – Βιτάνι - Κωσταράζι – Γέρμας - Βλάστη Εορδαίας” οι σλαβόφωνοι κάτοικοι υπερίσχυσαν αριθμητικώς των ελληνόφωνων συγχωριανών τους κι έτσι τα χωριά αυτά από ελληνόφωνα έγιναν σλαβόφωνα. Πάντως, κατά τη μεσαιωνική εποχή και την μετέπειτα περίοδο της Τουρκοκρατίας, μέχρι το έτος 1904, οι Ελληνόφωνοι και οι Σλαβόφωνοι κάτοικοί της ζούσαν αρμονικά και αγαπημένα.

    Τον Ιούλιο του 1903 ξέσπασε στην Άνω Μακεδονία η λεγόμενη σλαβομακεδονική επανάσταση του Ήλιντεν, η οποία κατεστάλη πολύ σύντομα κι εύκολα από τον τουρκικό στρατό. Σ΄ αυτήν την επανάσταση έλαβαν μέρος και αρκετοί κάτοικοι των σλαβόφωνων χωριών της Καστοριάς και γι΄ αυτό, αμέσως μετά απ' την καταστολή της, μαινόμενοι Τούρκοι στρατιώτες δήωσαν και κατέστρεψαν τα προαναφερόμενα χωριά και φόνευσαν πολλούς απ' τους κατοίκους τους.

    Μετά την κατάπνιξη τής εξέγερσης του Ήλιντεν, απ' το έτος 1904 και μέχρι το έτος 1908, διεξήχθη ο Μακεδόνικός Αγώνας. Κατά τη διάρκειά του προκλήθηκε διχόνοια στους κατοίκους των σλαβόφωνων χωριών της Καστοριάς κι επικράτησε μεταξύ τους φοβερό μίσος. Τότε φονεύθηκαν και δολοφονήθηκαν στα χωριά της Καστοριάς περισσότεροι από 600 κάτοικοί τους, που στη συντριπτική τους πλειοψηφία ήταν σλαβόφωνοι.

    Το έτος 1908 οι Νεότουρκοι χορήγησαν στους υπόδουλους λαούς αρκετά πολιτικά δικαιώματα, κι έτσι έληξε ο Μακεδονικός Αγώνας κι επικράτησε και στην περιοχή τής Καστοριάς σχετική ηρεμία.

    Το έτος 1912 απελευθερώθηκε η Μακεδονία κι έγινε μία απ' τις επαρχίες του ελληνικού κράτους. Δυστυχώς, η Ελληνική Διοίκηση τότε καταπίεσε ιδιαίτερα τους Σλαβομακεδόνες Καστοριανούς. Τους υποχρέωσε να ομιλούν μόνο ελληνικά, να ξεχάσουν τη γλώσσα τους, να πάψουν να χορεύουν τους παραδοσιακούς χορούς τους και γενικά τους αντιμετώπισε ως πολίτες δεύτερης κατηγορίας.

    Αυτή η δυσμενής αντιμετώπιση των σλαβόφωνων κατοίκων τού νομού Καστοριάς ώθησε κατά την περίοδο της Κατοχής (1941 – 44) πολλούς εξ αυτών, κυρίως τέκνα και συγγενείς των φονευθέντων κατά τον Μακεδονικό Αγώνα (έτη 1904 – 1908), να ενταχθούν σε Σλαβομακεδονικές αυτονομιστικές οργανώσεις, να συνεργαστούν με τους Βούλγαρους, Ιταλούς και Γερμανούς κατακτητές και ακολούθως με τους ερυθρούς αντάρτες, να διαπράξουν εγκλήματα κατά των Ελληνόφωνων συμπατριωτών τους και να σκοτωθούν πάμπολλοι εξ αυτών σε φοβερές πολυαίμακτες μάχες που έδωσαν με τον εθνικό στρατό στον Γράμμο και στο Βίτσι. Εις αντίποινα όλων των προαναφερόμενων αντεθνικών πράξεών τους αρκετοί κάτοικοι ελληνόφωνων χωριών επέδραμαν κατά την τετραετία τής Κατοχής στα σλαβόφωνα γειτονοχώρια τους και διέπραξαν και αυτοί με τη σειρά τους ανάλογα κακουργήματα.

    Αμέσως μετά τη λήξη του Ανταρτοπολέμου (1946 – 49) πάρα πολλοί σλαβόφωνοι κάτοικοι του νομού Καστοριάς κατέφυγαν στις Ανατολικές χώρες, αρκετοί δικάστηκαν απ' τα ελληνικά στρατοδικεία κι εκτελέστηκαν ως δοσίλογοι και συνεργάτες των κατακτητών και πολλοί αναγκάστηκαν να μεταναστεύσουν στις υπερπόντιες χώρες Αμερική και Αυστραλία. Στην περιοχή της Καστοριάς έμειναν δυστυχώς πολλοί λίγοι δίγλωσσοι κάτοικοι κι έτσι τα όμορφα χωριά τους ερήμωσαν . {...}.

Γιώργος Τ. Αλεξίου 

Η συναπεικόνιση της Παναγίας Οδηγήτριας και του Αποστόλου Ανδρέα (+ 30 Νοεμβρίου) σε φορητή εικόνα (έτ. 1779) ναού της Καστοριάς.

     

    Στον μεταβυζαντινό ναό του πρωτοκλήτου Αποστόλου Ανδρέα (έτους 1746), που βρίσκεται στην παραδοσιακή συνοικία Ντουλτσό της Καστοριάς, υπάρχει μία φορητή εικόνα του έτους 1779 που είναι άκρως ενδιαφέρουσα για την πρωτοτυπία και τη μοναδικότητά της και για το υψηλό πνευματικό περιεχόμενο που ενέχει και κοινοποιεί. Στην όψη της παρουσιάζεται σε πρώτο πλάνο η Παναγία κατά τον τύπο της Οδηγήτριας, δηλαδή κρατώντας τον Χριστό ως παιδίο στην αγκαλιά της, και σε δεύτερο πλάνο (παρουσιάζεται) ο Πρωτόκλητος Απόστολος Ανδρέας όρθιος, να κρατάει Ευαγγέλιο στο ένα χέρι και να έχει υψωμένο το άλλο χέρι στο στήθος του εις ένδειξη σεβασμού προς τη Θεοτόκο και τον Υιόν της.

Η όλη απεικόνιση της θεματικής εικόνας αποδίδει λίαν επιτυχώς το θεολογικό περιεχόμενο (και) ενός υπέροχου τροπαρίου που ψάλλεται κατά την εορτή τού Αποστόλου Ανδρέα (+ 30 Νοεμβρίου) και που παρατίθεται ακολούθως σε κείμενο και παράφραση.

Θεοτοκίον. Κείμενο.

Θεὸν όν περ εγέννησας, Παρθένε παναμώμητε, ικέτευε υπέρ πάντων, των ευσεβώς σε τιμώντων, συν τω κλεινώ Αποστόλῳ, τυχείν θείας ελλάμψεως, του σου Υιού και στάσεως, των εκλεκτών και Αγίων· όσα γαρ θέλεις ισχύεις.

Νεοελληνική παράφραση

Παρθένε πάναγνη, ικέτευε τον Θεό που γέννησες για όλους που με εὐσέβεια σε τιμούμε μαζί με τον ένδοξο Απόστολο (Ανδρέα), να επιτύχουμε τον θείο φωτισμό, και να σταθούμε μαζί με τους εκλεκτούς και Αγίους· Διότι δύνασαι όσα θέλεις.

Γιώργος Τ. Αλεξίου

Ο ναός όπου έγινε το εν Χώναις (στις Κολοσσές) θαύμα του αρχαγγέλου Μιχαήλ.

 {Κείμενο του Ουκρανού Μοναχού PyΦ. Η μετάφραση από τα Ουκρανικά έγινε με την ανάλογη εφαρμογή του διαδίκτυου}.

Το Θαύμα του Αρχιστράτηγου Μιχαήλ στις Χώναις της Μικράς Ασίας. Περιγραφή τής  επίσκεψης εκεί του Αρχιερέα Pavel Nedosekin.

    

    Ο ίδιος ο Πατέρας Πάβελ βρήκε εντελώς τυχαία τα ερείπια της πόλης Χώναι (Κολοσσαί), «με θαυματουργικό τρόπο». Έψαχνε για πολύ καιρό το μέρος όπου έγινε το γνωστότερο απ' τα θαύματα του Αρχιστράτηγου Μιχαήλ.

    - «Στην αρχή ρώτησα τους μοναχούς όταν ήμουν στον Άθω. Λέω, "Πήγε κανείς εκεί; "Λένε, "Ξέρεις, δεν υπάρχει τίποτα εκεί. " Ψάξαμε τα πάντα, ρωτήσαμε τους πάντες. "

    Μια μέρα ο Πατέρας Πάβελ πήγε σε ένα κατάστημα και αγόρασε έναν συνηθισμένο χάρτη της Τουρκίας.

    - «Διαπίστωσα, ότι στην επαρχία Λυκία αυτής της μεγάλης χώρας υπήρχε σημειωμένη μόνο μία εκκλησία. Βλέπω σημειωμένον έναν όρθιο Σταυρό. Δεν μπορούσα να καταλάβω τι ναός ήταν! Γνωρίζω ότι υπάρχει Πατριαρχείο στην Κωνσταντινούπολη, υπάρχουν κάποιες ενορίες στην περιοχή της Λυκίας (Αττάλεια). Και ξαφνικά βλέπω σημειωμένη στο χάρτη την ονομασία Κολοσσαί. Άρχισα να ψάχνω, να μελετώ, και τελικά ήταν το μέρος τής πόλης Χώναι».

    

    Τότε ο πατέρας Pavel ταξίδεψε μέσα στην Τουρκία. Κάποτε αποφάσισε η συνοδεία του να παρακολουθήσει έναν χορό δερβίση, που υποτίθεται ότι θα διαρκούσε μισή μέρα. Αντ' αυτού, ο ιερέας αποφάσισε να πάρει ταξί και να πάει στις Χώναις. Βρήκε έναν ντόπιο Τούρκο, που οδηγούσε μαι σπασμένη "ροκπότ" και τον μετέφερε στο ναό. Όπως αποδείχθηκε, δεν υπήρχε μόνο ναός σε αυτόν τον τόπο, αλλά υπήρχε και φρουρός, ο οποίος αμοίβεται από τα κρατικά ταμεία για τη φύλαξη του τόπου.

    Το πιο ενδιαφέρον ήταν, ότι η περιοχή θύμισε αμέσως στον ιερέα Πάβελ το μέρος που περιγράφεται στην ιστορία του θαύματος για τον Αρχάγγελο Μιχαήλ και τον ιερέα Άρχιππο.

    - Εκεί, πράγματι, όπως στην περιγραφή του υπόψη θαύματος, υπάρχουν δύο μικρά ποτάμια δεξιά και αριστερά και στο μέσον τους μία μικρή χερσόνησος. Τα ποτάμια όμως δεν έχουν νερό. Και αριστερά αρχίζουν οι λόφοι των σπηλαίων - αυτή είναι η τοπική φύση, υπάρχουν παντού σπηλιές. Σε μια από αυτές τις σπηλιές θα μπορούσε να είχε ζήσει ο ιερέας Άρχιππος.

  

     Όπως έμαθε ο Πατήρ Παύλος, ο ναός χτίστηκε τον 4ο αιώνα και αποκαταστάθηκε τελευταία φορά τον 19ο αιώνα από φιλάνθρωπο μεγιστάνα. Η ίδια η εκκλησία είναι φτιαγμένη από μεγάλα πέτρινα μπλοκ. Εσωτερικά έχει σκαλιστό επιχρυσωμένο τέμπλο, αλλά χωρίς εικόνες. Οι τοίχοι μπαίνουν μέσα. Υπάρχουν ίχνη από μεγάλες, χοντρές πέτρινες κολώνες στο πάτωμα. Υπάρχει κι ένα μικρό αναλόγιο ιεροψαλτών. Στη δεξιά πλευρά υπάρχει μία τοιχογραφία του Αρχαγγέλου Μιχαήλ.

    Και το κυριότερο, στην είσοδο του Αγίου Βήματος βρίσκεται μία λευκή μαρμάρινη πλάκα - soleya, πλάτους περίπου 90 εκατοστών και μήκος 90 εκατοστών.

    - Πήρα την πέτρα, τη μετακίνησα - κοιτάζω, υπήρχε εκεί μια ρωγμή. Αυτό θα μπορούσε να είναι το μέρος όπου εμφανίστηκε ο Αρχάγγελος Μιχαήλ, χτύπησε την πέτρα και εμφανίστηκε μια βαθιά ρωγμή. Δηλαδή όλα μαρτυρούν ότι αυτός μπορεί, πράγματι, να είναι ο αναφερόμενος ναός.

    Όπως αφηγείται ο Πατέρας Πάβελ, στον εξωτερικό τοίχο του ναού υπήρχε μια αναμνηστική πλάκα του 1833, πάνω στην οποία υπάρχει επιγραφή με κεφαλαία γράμματα που αναγράφει ότι ο ναός αυτός χτίστηκε προς τιμήν του Αρχαγγέλου Μιχαήλ το 327 από την Αγία Ελένη. Πώς όμως θα μπορούσε να ανεγερθεί από την Αγία Ελένη αυτός ο ναός όπου έγινε το θαύμα, αφού το θαύμα συνέβη πριν από την επίσημη υιοθέτηση του Χριστιανισμού, στην οποία συνέβαλε η βασίλισσα αγία Ελένη;

    

    Ο Πατέρας Παύλος προτείνει, ότι ο ναός πιθανότατα τελείωσε αργότερα όταν έγινε γνωστό το μεγάλο θαύμα. Η πόλη των Κολοσσών βρίσκεται ακριβώς στον χερσαίο δρόμο προς την Ιερουσαλήμ. Προφανώς, η βασίλισσα αγία Ελένη, η οποία το 326 - 327 ανέγειρε παρόμοιους ναούς σε όλη τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία, θα αποφάσισε να χτίσει κι εδώ έναν ναό. Έτσι, μετά την ανακατασκευή του ναού, η πέτρα με τη ρωγμή - οπή, που κάποτε ήταν έξω από τον ναό, βρίσκεται τώρα εμπρός στην Ωραία Πύλη του.

    Ο Αρχιερέας Παύλος επισκέφθηκε την εκκλησία του Αρχαγγέλου Μιχαήλ τη δεκαετία του 1990. Τώρα όμως αυτή η εκκλησία, που οι Τούρκοι αποκαλούν Εκκλησία της Αγίας Ελένης, έχει ήδη αποκατασταθεί. Μέχρι το 2009, το κτίριο βρισκόταν σε τόσο άθλια κατάσταση που βρισκόταν ακόμη και υπό την απειλή κατεδάφισης. Παράλληλα, οι βροχοπτώσεις ξεπέρασαν τις εποχικές νόρμες, κάτι που θα μπορούσε να είναι επικίνδυνο και για τον ναό. Ως εκ τούτου, πάρθηκε η απόφαση να ξεκινήσει η αποκατάσταση. Τώρα η Εκκλησία του Αρχαγγέλου Μιχαήλ ανέκτησε την πρώην μαγευτική της εμφάνιση. Οι τοιχογραφίες στο μπροστινό μέρος του ναού έχουν αποκατασταθεί, και εικόνες έχουν τοποθετηθεί στο εικονοστάσι, ωστόσο, όχι παντού.

  

     Και, παρόλο που ο ναός είναι ακόμα ανενεργός, παραμένει, ωστόσο, η ανάμνηση ενός εξαιρετικού θαύματος - του θαύματος του Αρχαγγέλου Μιχαήλ στις Χώναις.

Η Καστοριά κατά την 28η Οκτωβρίου 1940.

 

Κείμενο Ιωάννου Μπακάλη στην Εφημ. “Ορεστιάς" έτ. 1956.

    Την 28η Οκτωβρίου 1940 κηρύσσεται ο πόλεμος μεταξύ Ελλάδος και Ιταλίας και αρχίζει η μεγάλη περιπέτεια της Καστορίας. Πρώτον πλήγμα κατ’ αυτής ήσαν οι γενόμενοι βομβαρδισμοί της πόλεως την 4^ην και 11^ην Νοεμβρίου 1940...

Κατά την αρχήν του πολέμου οι κάτοικοι της πόλεως είχον καταφύγει εις τα χωρία προς ασφάλειάν των, εις τας καλύβας των αμπελώνων των, εις την Μονήν Μαυριωτίσσης και τα παρ’ αυτήν σπήλαια Γκολομπίντσας κ.λ.π. Τους ούτω καταφυγόντας επεσκέφθη επανειλλημένως ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης και ενεθάρρυνεν αυτούς. Εν τω μεταξύ δε, ο Σεβασμιώτατος δεν παρέλειπεν να λειτουργεί εν καιρώ νυκτός εις τους ναούς της πόλεως κατά τας Κυριακάς και εορτασίμους ημέρας, διότι κατά την ημέραν υπήρχε ο κίνδυνος εμφανίσεως εχθρικών αεροπλάνων, ο δε κόσμος έπρεπε με την χαραυγήν να απομακρυνθή της πόλεως, κατά δε τας ούτω τελεσμένας Λειτουργίας ο Σεβασμιώτατος δεν έπαυε να απευθύνη προς το εκκλησίασμα ενθαρρυντικά λόγια...

    Όταν το έτος 1940 ήρχισαν οι βομβαρδισμοί των Ιταλών κατά της Καστορίας, ο Σεβασμιώτατος έστειλε τον πιστόν του υπάλληλον Δ. Καραμανίδην να αναβή εις το ανώτατον σημείον του καμπαναριού της Μητροπόλεως και να θέση υπό την σκέπην του καμπαναριού τον θαυματουργόν Σταυρόν της Μονής του Αγίου Νικολάου Σλιβαίνης και να τον αφήση εκεί χωρίς να αναφέρη το γεγονός εις ουδένα μέχρι της λήξεως του πολέμου. Είχε δε την πεποίθησιν ο Σεβασμιώτατος, ότι ο Σταυρός θα φυλάξη την πόλιν και την περιφέρειαν από πολλάς καταστροφάς. Παραδόξως, την ιδίαν εσπέραν και μετά την πραγματοποίησιν της εντολής του, είδεν ο Σεβασμιώτατος εις τον ύπνον του το εξής όνειρον: Ευρέθη προς στιγμήν εις την πλατείαν του καμπαναριού της Μητροπόλεως και εξαφνικά βλέπει κατερχόμενον από τα βάθη του ουρανού εν υάλινον αεροπλάνον, μέσα εις το οποίον ίστατο όρθιος και φορών τα Αρχιερατικά του άμφια με τον Σταυρόν ανά χείρας υψωμένον ο Άγιος Νικόλαος, ο οποίος κατερχόμενος εστάθη επί του καμπαναριού. Το εκκλησίασμα, το οποίον ήκουσε μετά συγκινήσεως το όνειρον τούτο, εσχημάτισε την πεποίθησιν, ότι ο Άγιος Νικόλαος με τον Τίμιον Σταυρόν θα φυλάξη την πόλιν, και όντως την εφύλαξεν !