Τετάρτη 13 Μαρτίου 2024

Περί των δύο Ψυχοσάββατων και της αντίστοιχής τους ακόλουθης Κυριακής.

     

    Η Κυριακή είναι η πρώτη και η σημαντικότερη ημέρα τής Εβδομάδας, διότι, όπως δηλώνει και η ονομασία της, είναι αφιερωμένη στον Κύριό μας Ιησού Χριστό. Κατά την Κυριακή εορτάζεται η ένδοξη Ανάστασή Του και ως εκ τούτου η ημέρα αυτή έχει πνευματικό περιεχόμενο αναστάσιμο και χαρακτήρα θριαμβικόν και χαρμόσυνον.

    Τελευταία ημέρα τής Εβδομάδας είναι το Σάββατο, που είναι αφιερωμένο από την Αγία Εκκλησία μας στις ψυχές των κεκοιμημένων αδελφών μας Χριστιανών. “Εν αυτώ μνείαν και δεήσεις ποιούμεθα υπέρ των ψυχών τών τεθνεώτων”.

    Τα δύο απ' τα Σάββατα των 52 εβδομάδων τού έτους, το προ τής Κυριακής τής Απόκρεω και το προ τής Πεντηκοστής, έχουν για την Ορθόδοξη Εκκλησία ιδιαίτερη σημασία. Είναι αφιερωμένα εξαιρετικά στη μνήμη των απανταχού τής Οικουμένης κεκοιμημένων Χριστιανών και ονομάζονται Ψυχοσάββατα. Κατά τα εν λόγω δύο ψυχοσάββατα τελούνται από τους ιερείς στους ναού μας ειδικές νεκρώσιμες Ακολουθίες με πένθιμο περιεχόμενο και λυπητερό χαρακτήρα.

    

    Τελευταίως, σε πολλά μικρά χωριά της Πατρίδας μας δυστυχώς δεν υπηρετούν ιερείς για να τελέσουν τις προαναφερόμενες νεκρώσιμες Ακολουθίες τού Ψυχοσάββατου κατά τις κανονικές, τις ανάλογές τους ημέρες και γι΄αυτό, εξ ανάγκης και κατ' οικονομίαν τελούνται αυτές οι Ακολουθίες από ιερείς τής γύρω περιοχής κατά την επόμενή τους Κυριακή. Αυτό το αναγκαστικό γεγονός αποτελεί οπωσδήποτε τυπική παρέκλιση, αλλά και ουσιαστική αναντιστοιχία και δυσαρμονία μεταξύ του περιεχομένου και του χαρακτήρα τής νεκρώσιμης και πένθιμης ιερής Ακολουθίας του Ψυχοσάββατου και του πνευματικού περιεχομένου τής αναστάσιμης και χαρμόσυνης ημέρας τής Κυριακής, κατά την οποία αυτή εξ ανάγκης τελείται.

    Ακολούθως παρατίθεται το Συναξάριον απ' τις νεκρώσιμες Ακολουθίες των δύο Ψυχοσάββατων, στο οποίο φαίνεται η προαναφερόμενη αναντιστοιχία.

Συναξάριον: Tή αυτή ημέρα,{δηλαδή, το Σάββατο και όχι την Κυριακή}, μνείαν πάντων τών απ' αιώνος κοιμηθέντων ευσεβώς, επ' ελπίδι αναστάσεως ζωής αιωνίου, οι θειότατοι Πατέρες εθέσπισαν.




Τετάρτη 6 Μαρτίου 2024

Η δυστυχία των νεκρών ανθρώπων και ο πόνος των συγγενών τους. Δύο σχετικά δημοτικά ποιήματα.

 Δημοτικά ποιήματα από τον Γέρμα Καστοριάς. Συλλογή Ζήση Δ. Παναγιώτου.

1) Αρραβωνιασμένος στον τάφο.


Παράγγειλ’ η αγάπη μου να πάω να με φιλέψει,

την εβδομάδα μια φορά, το μήνα τρεις και πέντε.

Ήμουν μικρός κι ανήλικος, δύσκολα περπατούσα,

άκουσα πεύκα να βροντούν, μνημόρια να βογγάνε.

  • Τι έχεις μνημόρι και βογγάς, τι έχεις κι αναστενάζεις;

  • Ξένε κι αν με ρώτησες θα σου τα ’μολογήσω.

Έναν καιρό ήμουνα νιος, ήμουνα παλικάρι.

Ανάθεμα στον αρχηγό, σ’ αυτόν τον καπετάνιο,

που βάσταξε τον πόλεμο σε τούτο το λημέρι,

σκοτώθηκαν τρεις αρχηγοί και δέκα παλικάρια,

σκοτώθηκα κι ο έρημος που ήμουν μνηστευμένος.

Ανάθεμα στον αρχηγό, να κλαίει η ψυχή του.



2) Δυστυχισμένη γυναίκα.

Ποια (: όποια) έχασε τον άντρα της, έχασε την τιμή της,

ποια έχασε τον αδερφό, έχασε το ξεχείλιο

και ποια ’χασε μικρό παιδί, έχασε την καρδιά της.

Εγώ ’χασα τον αδερφό κι έχασα το ξεχείλιο,

έχασα το παιδάκι μου, έχασα την καρδιά μου,

έχασα και τον άντρα μου κι έχασα την τιμή μου.








Δευτέρα 4 Μαρτίου 2024

Τετάρτη 6 Μαρτίου 2024. + Μνήμη τής ευρέσεως του Τιμίου Σταυρού υπό της μακαρίας Ελένης.

 {Εορτάζει ο ενοριακός ναός τής Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού Κορομηλιάς Καστοριάς}.


1) Τη αυτή ημέρᾳ (6η Μαρτίου), Μνήμη της ευρέσεως του τιμίου Σταυρού, υπὸ της μακαρίας Ελένης.

Στίχοι.

Δίδωσιν ημίν Ελένη ταύτην χάριν,

Βλέπειν το σώσαν εκ φθοράς ημάς ξύλον.


2) Τη αυτή ημέρᾳ, Μνήμη της ευρέσεως των τιμίων ήλων.

Στίχοι.

Φανέντες ήλοι Βασιλεί, του μεν κράνους,

Άγαλμα κείνται, του χαλινού δε κράτος.



Τροπάριον. Ήχος β΄.

Πόθῳ, και αγάπῃ του Χριστού, κατεπειγομένη η Μήτηρ, του γλυκυτάτου βλαστού (: η αγία Ελένη), σπεύδουσα αφίκετο εν τη αγίᾳ Σιών, εις τον τόπον τον άγιον, εν ώ εσταυρώθῃ, θέλων ο Σωτήρ ημών, δια το σώσαι ημάς, ένθα, τον Σταυρόν αραμένη, χαίρουσα εκραύγαζε· Δόξα, τώ δωρησαμένῳ μοι όν ήλπιζον.

Σημείωση.

Βλέπε για τον εορτάζοντα ενοριακόν ιερόν ναόν της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού Κορομηλιάς Καστοριάς και για τον εις αυτόν φυλασσόμενον αργυρόν θαυματουργόν Σταυρόν:

https://fos-kastoria.blogspot.com/2013/09/14-2013.html














Σάββατο 2 Μαρτίου 2024

Το μέγιστο αμάρτημα τού Ασώτου Υιού τής ομώνυμης ευαγγελικής Παραβολής ήταν η πορνεία.

... ο υιός σου ούτος, ο καταφαγών σου τον βίον μετά πορνών” {Λουκ. ιε΄, 30}.

Γράφει ο Γιώργος Τ. Αλεξίου.

    Ο Κύριός μας Ιησούς Χριστός δίδαξε και διδάσκει εσαεί με την πασίγνωστη υπέροχη παραβολή τού Ασώτου Υιού, που αποτελεί το ευαγγελικό Ανάγνωσμα τής Β΄ Κυριακής τού Τριωδίου, {Λουκ. ιε΄, 11 - 24}, ότι η ειλικρινής μετάνοιά μας για τα τυχόν μικρά και μεγάλα αμαρτήματά μας έχει τεράστια σπουδαιότητα και αξία, διότι μ' αυτήν - χάρις σ' αυτήν επιτυγχάνεται η συγχώρεσή τους από τον πανάγαθο Θεό μας.

Με την ίδια Παραβολή Του ο Κύριος μάς πληροφορεί επίσης και μας επισημαίνει, ότι τον αναφερόμενο Άσωτο Υιό τον είχε συντρίψει το αμάρτημα τής πορνείας και ότι τον έσωσε απ' τον ηθικό κατήφορο που είχε πάρει η ανάλογη μετάνοια του και το απέραντο έλεος του Πανάγαθου Θεού.

Το μέγεθος τού θανάσιμου αμαρτήματος τής πορνείας που δηλώνεται στην προαναφερόμενη Παραβολή του Ασώτου Υιού παρουσιάζεται διεξοδικά και από τον Απόστολο Παύλο στην Α' Επιστολή του προς Κορινθίους. Η ανάλογη περικοπή τού καταπληκτικού κειμένου τής υπόψη Επιστολής, που αποτελεί το Αποστολικό Ανάγνωσμα της ίδιας Β΄ Κυριακής του Τριωδίου, έχει σε νεοελληνική παράφραση ως εξής:

    Όλα μου επιτρέπεται να τα κάμω, όπως π.χ. να τρώγω και να πίνω χωρίς διακρίσεις, αλλά δεν είναι συμφέρον να τα πράττω όλα. Όλα μου επιτρέπονται, αλλ' εγώ δεν θα εξουσιασθώ και δεν θα υποδουλωθώ εις τίποτε.

Τα φαγητά είναι διά την κοιλίαν και η κοιλία διά τα φαγητά. Ο δε Θεός θα καταργήσει και αυτά και εκείνην εις την μέλλουσαν ανάστασιν των σωμάτων. Δεν είναι η τροφή, που μας κάνει αμαρτωλούς ενώπιον του Θεού. Αυτό όμως δεν ισχύει προκειμένου περί της ηθικής καθαρότητος, διότι το σώμα δεν έχει γίνει διά την πορνείαν και τας σαρκικάς επιθυμίας, αλλά διά τον Κύριον, που είναι η κεφαλή τού πνευματικού σώματος τής Εκκλησίας·και ο Κύριος είναι διά το σώμα, διά να κατοικεί εις αυτό και να το αγιάζει.

Αφού δε ο Θεός και τον Κύριον ανέστησεν εκ νεκρών, και ημάς όλους, που αποθνήσκομεν και το σώμα μας διαλύεται, θα μας αναστήσει εκ νεκρών με την παντοδυναμίαν Του.

Δεν γνωρίζετε ότι τα σώματά σας είναι μέλη του Χριστού, (ο οποίος είναι η κεφαλή τού σώματος της Εκκλησίας); Να αποτραβήξω, λοιπόν, και να πάρω τα μέλη του Χριστού και να τα κάνω μέλη πόρνης; Μη γένοιτο.

Ή δεν γνωρίζετε, ότι εκείνος ο οποίος προσκολλάται και ενώνεται με την πόρνην είναι ένα σώμα με αυτήν; Διότι αυτό λέγει η Γραφή,·“θα γίνουν, λέγει, οι δύο, άνδρας και γυναίκα, μία σάρκα, εν σώμα”.

    Εκείνος όμως που προσκολλάται και ενώνεται με τον Κύριον, γίνεται κατά μυστηριώδη τρόπον ένα πνεύμα με αυτόν, γεμίζει ολόκληρος και αγιάζεται από αυτόν.

Αποφεύγετε πάντοτε με όλην σας την δύναμιν τον μολυσμόν της πορνείας. Κάθε άλλο αμάρτημα, που ήθελε πράξει ο άνθρωπος, είναι αμάρτημα που διαπράττεται έξω από το σώμα και δεν το βλάπτει αμέσως και κατ' ευθείαν τόσον πολύ. Ενώ εκείνος που πορνεύει, αμαρτάνει εναντίον αυτού τούτου του σώματος, το οποίον και μολύνει και βλάπτει κατά τρόπον άμεσον και ταχύν.

Ή δεν γνωρίζετε ότι το σώμα σας είναι ναός του Αγίου Πνεύματος, που κατοικεί μέσα σας, και το έχετε λάβει από τον Θεόν και άρα δεν ανήκετε στον εαυτόν σας;

Διότι έχετε εξαγορασθεί με πολύτιμον τίμημα, δηλαδή με το ανεκτίμητον αίμα τού Χριστού. Αποφεύγετε, λοιπόν, κάθε σαρκικήν εκτροπήν, που μολύνει το σώμα, και δοξάσατε τον Θεόν με όλην σας την προσωπικότητα, με το σώμα σας και με το πνεύμα σας, τα οποία είναι του Θεού”.

{Σημ. Η παράφραση ελήφθη από Ιστότοπο τής Ιεράς Μητροπόλεως Γουμενίσσης, Αξιουπόλεως και Πολυκάστρου}.

Τροπάριον Κανόνος του Τριωδίου. Ωδή ζ'.

Τά Χερουβίμ μιμούμενοι ταίς ηδοναίς τού σώματος, υπέκυψα παναθλίως,

καί εδουλώθην όλως, τοίς τών παθών εφευρεταίς,

καί ξένος εγενόμην, από σού φιλάνθρωπε,

νύν δέ κράζω, τήν τού, Ασώτου φωνήν

Ημάρτηκα Χριστέ, μή με υπερίδης, ως μόνος ελεήμων. 













Πέμπτη 29 Φεβρουαρίου 2024

Ο Άσωτος Υιός τής ομώνυμης ευαγγελικής παραβολής παρουσιαζόμενος με αλληγορικούς γεωργικούς όρους - εκφράσεις - “εικόνες” σε πρωτότυπο Τροπάριο τής αντίστοιχης Κυριακής.

 

Τροπάριο. Στιχηρό προσόμοιο Εσπερινού Κυριακής του Ασώτου.

(Ο βίος του άσωτου ανθρώπου).

Εις αναμάρτητον χώραν και ζωηράν επιστεύθην,

γεωσπορήσας την αμαρτίαν,

τη δρεπάνη εθέρισα τους στάχυας της αμελείας

και δραγμάτων εστοίβασα πράξεών μου τας θημωνίας,

ας και κατέστρωσα ουχ άλωνι της μετανοίας.

Αλλ’ αιτώ σε τον προαιώνιον γεωργόν ημών Θεόν,

Τω ανέμω της σης φιλευσπλαγχνίας

απολίκμησον το άχυρον των έργων μου

και σιτάρχησον τη ψυχή μου την άφεσιν,

εις την ουράνιόν σου συγκλείων με αποθήκην

και σώσον με.

Το Τροπάριο στη νεοελληνική γλώσσα

Σε χώρα όμορφη και γόνιμη γεννήθηκα,

έσπειρα όμως στο έδαφός της την αμαρτία,

θέρισα με το δρεπάνι τα στάχια της ολιγωρίας

και με τα δεμάτια τους στοίβαξα θημωνιές,

τις οποίες, δυστυχώς, δεν άπλωσα στο αλώνι της μετάνοιας.

Αλλά τώρα παρακαλώ Εσένα, τον προαιώνιο γεωργό μας, τον Θεό:

Λίχνισε με τον άνεμο της φιλευσπλαχνίας σου το άχυρο των έργων μου,

μάζεψε το σιτάρι της συγχώρεσης στην ψυχή μου,

τοποθέτησέ με στην ουράνιο αποθήκη σου και σώσε με.



Φιλολογικό Σχόλιο

Στο παραπάνω τροπάριο είναι θαυμαστές οι παρατιθέμενες με γεωργικούς όρους συγγενείς μεταξύ τους εκφράσεις, οι πρωτότυπες μεταφορές τού κειμένου του, και βεβαίως, οι τολμηρές ποιητικές εικόνες που δημιουργήθηκαν μ’ αυτές τις εκφράσεις και τις μεταφορές (: στάχυες της αμελείας, θημωνίαι των πράξεων, άλως της μετανοίας, προαιώνιος γεωργός, άχυρον των έργων, ουράνιος αποθήκη κ.λ.π.).

Σημείωση.

    Η παράφραση του Τροπαρίου στη Νεοελληνική είναι του Γιώργου Τ. Αλεξίου.













Κυριακή 25 Φεβρουαρίου 2024

Η νοηματική σύνδεση και αντιστοιχία τής Κυριακής του Τελώνου και Φαρισαίου με τη Μεγάλη Πέμπτη (τον Ιερό Νιπτήρα).

 

    Τριώδιο στην Ορθόδοξη Εκκλησία ονομάζεται η κινητή περίοδος 10 εβδομάδων τού εκκλησιαστικού έτους, που αρχίζει την Κυριακή Τελώνου και Φαρισαίου και λήγει το Μεγάλο Σαββατο. Η τελευταία απ' τις 10 εβδομάδες τού Τριωδίου ονομάζεται Μεγάλη Εβδομάδα επειδή είναι αφιερωμένη στην αναθύμηση των φρικτών Παθών του Κυρίου μας.

    Η σημασία τού Τριωδίου για εμάς τους Χριστιανούς είναι πολύ μεγάλη, διότι προετοιμάζει και προπαρασκευάζει την άξια συμμετοχή μας στα Πάθη του Κυρίου και στον εορτασμό τής Αναστάσεώς Του.

    Η πρώτη Κυριακή του Τριωδίου λέγεται Κυριακή του Τελώνου και Φαρισαίου, επειδή είναι αφιερωμένη στην ανάγνωση και στην ανάλυση και κατανόηση τού κειμένου τής ομώνυμης κυριακής Παραβολής, {“τή αυτή ημέρα τής τού Τελώνου καί τού Φαρισαίου εκ τού Ιερού Ευαγγελίου τού Ευαγγελιστού Λουκά ιη' 10 - 14 παραβολής μνείαν ποιούμεθα”}. Μ' αυτήν την παραβολή Του ο Κύριος μάς διδάσκει και μας προτρέπει να εφαρμόζουμε πάντα στη ζωή μας την άριστη Ταπείνωση τού υπόψη Τελώνη και ν' αποφεύγουμε την κάκιστη περηφάνεια τού αναφερόμενου Φαρισαίου {: ... Υψηγορίαν φύγωμεν, Φαρισαίου κακίστην, ταπείνωσιν δέ μάθωμεν, τού Τελώνου αρίστην”. (Κυρ. Τελώνου..., Ωδή στ΄)}.

    Τη μεγάλη σπουδαιότητα και σημασία που έχει για εμάς τους Χριστιανούς η εν λόγω αρετή τής υψοποιού ταπείνωσης την κατέδειξε και δίδαξε επίσης ο Χριστός και με το παράδειγμά Του κατά τη Μεγάλη Πέμπτη, όταν την ώρα του Μυστικού δείπνου ζώστηκε το λέντιον (πετσέτα) κι έπλυνε και σκούπησε μ' αυτήν τα πόδια των Μαθητών Του, {: Υπέδειξας Δέσποτα, τοίς οικείοις Μαθηταίς υψοποιόν ταπείνωσιν, τώ λεντίω ζωννύμενος τήν οσφύν, τούς πόδας απέπλυνας, καί τόν τρόπον μιμείσθαι παρεσκεύασας”. (Κυρ. Τελώνου..., Ωδή στ΄)} και {Πρός θείαν ύψωσιν, αεί ανάγων ημάς, ο Σωτήρ καί Δεσπότης υψοποιόν, έδειξε ταπείνωσιν, τούς πόδας γάρ τών Μαθητών αυτοχείρως εναπένιψεν, (Κυρ. Τελώνου... Θεοτοκίον)}.

    Περαίνοντας το ανωτέρω σύντομο κείμενο αναφέρουμε, ότι παρουσιάζεται σ' αυτό αρκούντως η σύνδεση και η νοηματική αντιστοιχία που υπάρχει μεταξύ τής Παραβολής Τελώνου και Φαρισαίου τής πρώτης Κυριακής του Τριωδίου, και του Ιερού Νιπτήρα τής Μεγάλης Πέμπτης.




Δευτέρα 19 Φεβρουαρίου 2024

"Ο πεινασμένος οδοιπόρος". Ένα θαύμα τής Παναγίας στο Άγιον Όρος.

     

    Η πάνσεπτη ιερά Μονή Ιβήρων του Αγίου Όρους έχει ως έφορο και προστάτη της την υπεραγία Θεοτόκο και φυλάγει την περίφημη θαυματουργή εικόνα της με την επωνυμία Παναγία η Πορταΐτισσα, που θεωρείται η πολυτιμότερη όλου του Αγίου Όρους.

    "Η μονή των Ιβήρων είναι πολύ φιλόξενο μοναστήρι. Αυτό αποδίδεται και στο ακόλουθο περιστατικό.

    Ένας φτωχός εργάτης, κουρασμένος από τον δρόμο, έφθασε το μεσημέρι πεινασμένος στην πύλη της μονής. Ζήτησε μόνο λίγο ψωμί από τον πορτάρη γιατί βιαζόταν να συνεχίσει την πορεία του. Ο πορτάρης, άγνωστο γιατί, δεν του έδωσε, οπότε ο φτωχός αναστέναξε βαθιά κι έφυγε νηστικός.

    

    Ανεβαίνοντας προς τις Καρυές, σταμάτησε για λίγο στη σκιά ενός δέντρου. Λυπημένος και κουρασμένος καθώς ήταν, ξάπλωσε καταγής. Ξαφνικά ακούει βήματα να πλησιάζουν. Ανασηκώνεται και βλέπει κοντά του μια γυναίκα μ’ ένα βρέφος στην αγκαλιά. Με ύφος συμπαθητικό και φωνή γλυκειά τον ερωτά:

    - Τι έχεις; Μήπως είσαι άρρωστος

    - Όχι, απάντησε εκείνος, αλλά πεινώ. Παρακάλεσα τον θυρωρό της μονής Ιβήρων να μου δώσει ψωμί, αλλά δεν μου έδωσε.

    - Άκου παιδί μου. Δεν πρέπει να παραπονείσαι για τον θυρωρό. Θυρωρός τής μονής αυτής είμαι εγώ. Να επιστρέψεις αμέσως και να ζητήσεις ψωμί εκ μέρους μου, κι αν δεν σου δώσουν, πλήρωσέ το μ’ αυτά τα χρήματα. Σε περιμένω εδώ.

    Λέγοντας αυτά έδωσε στον εργάτη τρία φλουριά. Εκείνος, ανύποπτος για όσα έβλεπε και άκουγε, ξεκίνησε για το μοναστήρι. Χτύπησε την πύλη και κρατώντας επιδεικτικά τα χρήματα ζήτησε και πάλι από τον θυρωρό ψωμί, χωρίς να παραλείψει ν’ αναφέρει τη συνομιλία του με την γυναίκα.

  

     Όταν άκουσε ο Μοναχός για γυναίκαι και είδε τα σπάνια νομίσματα, κατάλαβε ότι πρόκειται για θαύμα. Χτύπησε την καμπάνα, συγκεντρώθηκαν οι αδελφοί και άκουσαν με θαυμασμό το παράδοξο γεγονός. Διαπίστωσαν μάλιστα ότι τα νομίσματα εκείνα ήταν αφιερωμένα πριν από πολλά χρόνια στη θαυματουργή εικόνα. Βλέποντας όμως η Παναγία την ανάγκη του φτωχού, τα παρέλαβε και του τα έδωσε με μητρική ευσπλαχνία.

    Οι Μοναχοί με φόβο και ευλάβεια τα επανέφεραν στην αγία εικόνα τής Προρταΐτισσας, η οποία με το θαύμα αυτό τους δίδαξε τη μεγάλη αρετή της φιλοξενίας.


ΣΗΜΕΙΩΣΗ. Τo προπαρουσιαζόμενο κείμενο ελήφθη από το Ιστολόγιο ΕΚΚΛΗΣΙΑ ONLINE.