Δύο πανέμορφα είδη Ορχιδέας στην τοποθεσία “Κρέστα” Κορησού Καστοριάς.

Ορχιδέα η πυραμοειδής στην Κρέστα.

Η όμορφη τοποθεσία “Κρέστα” βρίσκεται ανατολικά και ψηλότερα από την Κορησό, στον ορεινό αυχένα που ενώνει – διαχωρίζει τα βουνά Σαρακίνα και Αμάραντος. Η εν λόγω τοποθεσία περιλαμβάνει αρκετούς λοφίσκους με πυκνούς θάμνους, φυλλοβόλα δέντρα, κι αειθαλείς άρκευθους. Περιλαμβάνει επίσης, κάμποσα υδροφόρα ρέματα με αυτοφυείς λεύκες, ιτιές και σκλήθρα, καθώς και ομαλές βουνοπλαγιές και λιβάδια με πολλά και ποικίλα αγριολούλουδα. Τα πιο όμορφα κι εντυπωσιακά απ' τα εν λόγω αγριολούλουδα είναι αναμφίβολα δύο είδη ορχιδέας, που φυτρώνουν σε μέρη που νεροκρατούν (“χαίρουσι γαρ εν υγροίς τόποις και εν έλεσι φύεσθαι”).

Το πρώτο απ' τα εν λόγω είδη ορχιδέας ονομάζεται Ανακαμπτίδα η πυραμoειδής (anacamptis pyramidalis). Η ορχιδέα αυτή, σύμφωνα με σχετικό κείμενο του διαδικτύου, είναι το μοναδικό είδος του ομώνυμου γένους μονοκοτυλήδωνων φυτών, ιθαγενές της κεντρικής και μεσογειακής Ευρώπης, της δυτικής Ασίας και της βόρειας Αφρικής. Πρόκειται για ένα πολυετές φυτό ύψους 26 έως 60 εκ., με ωοειδείς ακέραιους κονδύλους. Τα φύλλα του είναι μακριά, γραμμοειδή και λογχοειδή. Τα άνθη του είναι μικρά, ρόδινα, και σε μικρό πυκνό στάχυ. Είναι είδος κοινό των δασικών και ορεινών περιοχών σχεδόν όλης της Ελλάδος.

Ορχιδέα  η πυραμοειδής

Η ονομασία του δεύτερου απ' τα εξεταζόμενα είδη ορχιδέας ονομάζεται Ανακαμπτίς η ελοχαρής (Anacamptis palustris). Πρόκειται για βαλκανική και ασιατική ορχιδέα, που φυτρώνει σε υδρολίβαδα και υγρές τοποθεσίες. Είναι ψηλό και ρωμαλέο φυτό, που φθάνει σε ύψος το 1 μέτρο. Έχει 3-5 λογχοειδή άστικτα φύλλα, και 15-16 μεγάλα βιολετί άνθη σε επιμήκη ταξιανθία. Στην “Κρέστα” ανθίζει κατά τον μήνα Ιούνιο.

Οι φυσιολάτρες των γειτονικών χωριών της Κρέστας, δηλαδή της Κορησού, του Τσιριλόβου και του Γέρμα που επισκέπτονται την περιοχή της, καθώς και οι οδηγοί κι επιβάτες των αυτοκινήτων που διέρχονται από το δημόσιο δρόμο που τη διαπερνάει, βλέπουν τις εντυπωσιακές ορχιδέες της, εντυπωσιάζονται από τη μορφή τους, τις “χαϊδεύουν με τα μάτια”, και απολαμβάνουν την ομορφιά τους.

ΕΠΙΜΕΤΡΟ

Ο κόσμος του άλλου είναι μια ορχιδέα όλο θάλασσα.

(Ποίημα Χλόης Κουτσουμπέλη)

Στον κόσμο του άλλου

μπαίνεις τρυφερά

γυμνός όπως σε Ιερό.

Είναι μια ορχιδέα όλο θάλασσα.

Βρέχεις τα πόδια σου στα βελούδινά της πέταλα.

Χαίρεσαι και φοβάσαι.

Γνωρίζεις

πως κάθε ορχιδέα ανοιγοκλείνει στους χτύπους της καρδιάς,

είναι μυστική και αρχέγονη

και πως μέσα της αλλάζεις.

Ύστερα απ' αυτό ποτέ δεν θάσαι ο ίδιος.

Μερική, χαρακτηριστική άποψη της τοποθεσίας
"Κρέστα" Κορησού.

Ανακαμπτίδα (ορχιδέα) η πυραμοειδής.

Τρία στελέχη ορχιδέας πυραμοειδούς.
άποψή τους εκ των άνω.

Εξαιρετική τοιχογραφία με αγριολούλουδα
σε ναό της Καστοριάς. Έτος 1727.

Ορχιδέα παραπλεύρως της οδού που
διατρέχει την περιοχή Κρέστα.

Πηγή με κρυστάλλινο νερό δίπλα
σε ρυάκι της Κρέστας

Ορχιδέα η ελοχαρής στην Κρέστα.

Αρκετά φυτά ορχιδέας ελοχαρούς
σε ειδυλλιακό ρυάκι της Κρέστας.

Ορχιδέα η ελοχαρής (: που φύεται στα έλη)

Το μυρωδάτο "τσάι του βουνού" στο όρος Σαρακίνα Καστοριάς.

Το λεγόμενο "στρωτό" τσάι της Σαρακίνας.

Το γνωστό βουνό Σαρακίνα της Ορεστίδας βρίσκεται ακριβώς απέναντι από την πόλη της Καστοριάς, στην ανατολική πλευρά της λίμνης της. Το εν λόγω βουνό αποτελούσε κατά την περίοδο της Βυζαντινής αυτοκρατορίας το “Άγιον Όρος” της περιοχής, καθότι επάνω του κι ολόγυρά του υπήρχαν τότε ευάριθμες ιερές μονές και αρκετές σκήτες, όπου εγκαταβίωναν και μόναζαν πολλοί Μοναχοί και Ασκητές.

Η Σαρακίνα είναι ασβεστολιθικό βουνό κι ως τούτου φύονται κι ευδοκιμούν στις πλαγιές και στις ράχες του δύο είδη μυρωδάνου τσαγιού, τα οποία οι κάτοικοι των γύρω χωριών ονομάζουν “στρωτό” και “ψηλό”, αντίστοιχα. Το λεγόμενο “στρωτό” τσάι φυτρώνει κυρίως στα χαμηλότερα μέρη του βουνού ενώ το “ψηλό” επάνω στις ψηλότερες κορυφές του. Απ' τα δύο είδη, το “στρωτό” τσάι υστερεί εμφανισιακά σε σύγκριση με το “ψηλό”, υπερτερεί όμως στο άρωμα.

Οι κάτοικοι των χωριών που περιζώνουν τη Σαρακίνα, και που είναι, η Κορησός, το Τσιρίλοβο, οι Αμπελόκηποι, η Μηλίτσα, το Κωσταράζι, το Βογατσικό και ο Γέρμας, αναβαίνουν κάθε χρόνο στις αρχές Ιουνίου που ανθίζει το τσάι στις βουνοκορφές της και συλλέγουν με προσοχή και φειδώ την απαραίτητη ποσότητα της οικογενείας τους. Κατόπιν το αποξηραίνουν και το χρησιμοποιούν ως υπέροχο αφέψημα καθ' όλη τη διάρκεια του έτους.

Ανθισμένο φυτό τσαγιού στο βουνό Πάσχος.

Το πρωί της Τρίτης 5 Ιουνίου 2018, δύο φυσιολάτρες κάτοικοι της Καστοριάς ανέβηκαν στο βουνό Πάσχος, που είναι παραβούνι της Σαρακίνας και ανήκει στο χωριό Γέρμας, για να ιδούν και να θαυμάσουν το ανθισμένο τσάι του, και ν' απολαύσουν την θεσπέσια ευωδία του. Αφού διάβηκαν μέσα απ' το ωραιότατο δασάκι με τις βραχύκορμες βελανιδιές, που βρίσκεται επάνω απ' το λατομείο μαρμάρου των παλαιών λιθοξόων του Γέρμα, εισήλθαν στον βιότομο του τσαγιού. Εκεί είδαν και φωτογράφισαν πολλές “ρίζες” (: φυτά) τσαγιού με θυσσανωτούς ανθισμένους βλαστούς, καθώς και αρκετά αγριολούλουδα, Είδαν επίσης με έκπληξη μία πρόχειρη, υποτυπώδη φωλιά ενός μικρόσωμου γερακιού, που είχε απάνω της δυό όμορφα παρδαλά αβγουλάκια!

'Οταν τελείωσε η περιπλάνησή τους στην περιοχή του τσαγιού, επισκέφτηκαν τον εξοχικό ναό της Αναστάσεως του Κυρίου και ήπιαν δροσερό νερό από τη βρύση “πηγαδάκι”. Τέλος, κατέβηκαν στον Γέρμα κι απ' εκεί επέστρεψαν κατά το μεσημέρι ενθουσιασμένοι στην Καστοριά.

Χαρακτηριστικό ξέφωτο της Σαρακίνας,
όπου φύεται το αρωματικό τσάι της.

Ο Γέρμας, όπως φαίνεται απ' την περιοχή
"Πυκραμυγδαλιά" του όρους Πάσχος.

Τσάι φυτρωμένο ανάμεσα σε πέτρες.

Γερμανιώτης μαζεύει με προσοχή
και φειδώ τσάι στον Πάσχο.

Χαρακτηριστικές βραχύκορμες δρύες
στο αναφερόμενο δάσος.

Δύο πανέμορφα αβγά γερακιού
στην υποτυπώδη φωλιά του.

Άποψη της "φωλεάς' του γερακιού
με τα δύο αβγά επάνω της (εντός των κύκλων).

Κίτρινο αγριολούλουδο σε σχισμή βράχων.

Ανθισμένο ιθαγενές αγιόκλημα στον Πάσχο.

Βράχος ροδόχρωμου μαρμάρου
στο λατομείο του Πάσχου.

Μια "αλουπότρυπα" (: λαγούμι αλεπούς).

Ο εξοχικός ναός της "Αναστάσεως του Κυρίου",
παραμελημένος κι εγκαταλειμμένος σήμερα.

Τσάι της πέτρας, κυριολεκτικά.

Το λεγόμενο "Πηγαδάκι" στον Πάσχο
(ποτίστρα αιγοπροβάτων).

Χαρακτηριστική βελανιδιά
στο δάσος του Πάσχου.

Η εικόνα του Τριαδικού Θεού στο χωριό Μελάς Καστοριάς (18ος αι.).

Η εικόνα της Αγίας Τριάδος
στο χωριό Μελάς Καστοριάς.
(18ος αιών;)

Κείμενο Γιώργου Τ. Αλεξίου

    Η εικόνα της Αγίας Τριάδος είναι η πλέον ιερή και σεβαστή στον Ορθόδοξο κόσμο και γι’ αυτό παρουσιάζεται απ’ την Εκκλησία μας, σε όλους ανεξαίρετα τους ναούς της, με διάφορους εμπνευσμένους και υψηλόπνοους εικονογραφικούς τύπους. Απ’ τους εν λόγω αγιογραφικούς τύπους, ο πλέον κοινός και συνηθισμένους, κατά τους μεταβυζαντινούς αιώνες, είναι ο λεγόμενος «Θεανδρικός», στον οποίο τα τρία πανάγια Πρόσωπα της Θεότητας απεικονίζονται ως εξής:

1) Ο Θεός Πατήρ παρουσιάζεται συμβολικά κι αντιπροσωπευτικά με τη μορφή του Χριστού – Παλαιού των Ημερών (γεροντικής ηλικίας), να κάθεται σε ουράνιο θρόνο και να ευλογεί όλη την κτίση.

2) Ο Ιησούς Χριστός εικονίζεται με τη θεανδρική μορφή του Παντοκράτορα (τριακοντούτης), καθήμενος στα δεξιά του Παλαιού των Ημερών κι ευλογών επίσης.

3) Το Άγιο Πνεύμα παριστάνεται ως λευκή περιστερά, να πετάει επάνω απ’ τις φωτοστεφανωμένες άγιες κεφαλές του Χριστού – Παλαιού των Ημερών και του Χριστού Παντοκράτορα.

Μία ενδιαφέρουσα εικόνα της Αγίας Τριάδος, που ανήκει στον προπεριγραφόμενο εικονιστικό τύπο, φυλάσσεται στον ενοριακό ναό του ιστορικού χωριού Κάτω Μελάς Κορεστείων. Η εν λόγω εικόνα φιλοτεχνήθηκε κατά τον 18^ο αιώνα (;) από ταλαντούχο Καστοριανό αγιογράφο κι έχει όλα σχεδόν τα βασικά στοιχεία και γνωρίσματα των εικόνων της κατηγορίας της. Η μόνη διαφορά της απ’ τις λοιπές ομότυπες της παραστάσεις εντοπίζεται στη στάση του Χριστού – Παλαιού των Ημερών και του Χριστού Παντοκράτορα, που εδώ, στην εξεταζόμενη εικόνα του Μελά, εικονίζονται σε όρθια στάση και όχι καθήμενοι σε νεφέλες ή βασιλικούς θρόνους, όπως επιτάσσει ο κανόνας.

Το άνω μέρος της θεματικής
 εικόνας της Αγίας Τριάδος.

Η απεικόνιση του Αγίου Πνεύματος με τη μορφή
περιστεράς στην εξεταζόμενη εικόνα.

Ο ναός του Αγίου Ευσταθίου στο χωριό Μελάς,
όπου φυλάσσεται η παρουσιαζόμενη
εικόνα  της Αγίας Τριάδος.

Το σεπτό Στρατιωτικό Νεκροταφείο στο Μελά.
Οι εκεί θαμμένοι γενναίοι στρατιώτες μας
 έπεσαν υπέρ πατρίδος στις 12-8-1949.
Αιωνία η μνήμη των παλικαριών μας.

Η πρωτότυπη εικόνιση της Αγίας Τριάδος στο ναό της Παναγίας Κουμπελίδικης Καστοριάς {13ος αι.}.

Η εξεταζόμενη παράσταση  της Αγίας
Τριάδος στην Παναγία Κουμπελίδικη
(13ος αι.)

Κείμενο του Γιώργου Τ. Αλεξίου

Μία λίαν πρωτότυπη και άκρως ενδιαφέρουσα παράσταση του Τριαδικού Θεού κοσμεί το ναό της Παναγίας Κουμπελίδικης στην Καστοριά. Η εν λόγω παράσταση βρίσκεται στην ημικυλινδρική καμάρα που καλύπτει το νάρθηκα του ναού (την καταλαμβάνει ολόκληρη), χρονολογείται στον 13ο αιώνα, και περιγράφεται ακολούθως:

Ο Χριστός με τη μορφή του Παλαιού των ημερών ηγεμονεύει στην όλη σύνθεση. Εικονίζεται σε υπερφυσικό μέγεθος και με γεροντικά χαρακτηριστικά, στη θέση και αντί του Θεού Πατρός Του, που είναι αδύνατο και ανεπίτρεπτο να παρασταθεί. Η αγία κεφαλή Του περιβάλλεται από σταυροφόρο φωτοστέφανο. Η όψη Του είναι επιβλητική, οι οφθαλμοί μεγάλοι και ειρηνικοί, η έκφραση Του επιεικής. Έχει μακριά και λευκά μαλλιά και γένια, φοράει λευκόχρωμο χιτώνα και ιώδες ιμάτιο, κάθεται πάνω σε τόξο και περιβάλλεται από ελλειψοειδή πρασινωπή “δόξα” (ουράνιο φως). Εκατέρωθεν του προσώπου Του υπάρχει αποτυπωμένη η επιγραφή που Τον ορίζει και Τον χαρακτηρίζει: I(ΗΣΟΥ)C Χ(ΡΙΣΤΟ)C Ο Θ(EO)C ΗΜΩΝ.

Ο βυζαντινός ναός της Παναγίας Κουμπελίδικης
(9ος αιών;). Η μορφή του αποτελεί το
 τοπόσημο της πόλης.

Ο εικονιζόμενος Χριστός - Παλαιός των ημερών, ο αντί του Θεού Πατρός παρουσιαζόμενος, κρατάει στην αγκαλιά Του το δεύτερο Πρόσωπο του Τριαδικού Θεού, δηλαδή το Χριστό (περίπτωση διπλοεικόνισης του Χριστού). Ο Υιός του Θεού παριστάνεται σε προτομή, ως ώριμος άνδρας, με μαύρη κόμη και κοντό γένι (ηλικία τού Παντοκράτορα). Φοράει ανοιχτόχρωμο χιτώνα και βαθυγάλαζο ιμάτιο. Η κεφαλή Του περιβάλλεται από σταυροφόρο φωτοστέφανο.

Στο στήθος του ο ηλιακά ώριμος Χριστός βαστάει με τα δυο Του χέρια έναν κυκλικό δίσκο, επάνω στον οποίον υπάρχει ζωγραφισμένη μία περιστερά, δηλαδή το σύμβολο του Αγίου Πνεύματος (του τρίτου Προσώπου της Αγίας Τριάδος). Τέλος, στα πλαίσια της όλης σύνθεσης, και συγκεκριμένα στο ύψος των ώμων του Παλαιού των ημερών αναγράφονται οι λέξεις που την πιστοποιούν (τη σύνθεση) και τη δηλώνουν: Ο Π(ΑΤΗ)Ρ Y(IO)C ΚΑΙ ΠΝ(ΕΥΜ)Α ΤΟ ΑΓΙΟΝ (: Η ΑΓΙΑ ΤΡΙΑΣ).

Η θεματική εικόνιση της Αγίας Τριάδος.
Η φωτογραφία ελήφθη απ' το διαδίκτυο.

Το παρουσιαζόμενο ανακράτημα της συμβολικής παράστασης του Αγίου Πνεύματος αποκλειστικά απ' τον Χριστό - ώριμο άνδρα απασχόλησε αρκετούς βυζαντινολόγους, προκάλεσε πολλές επιστημονικές συζητήσεις και δέχτηκε ισάριθμες θεολογικές ερμηνείες. Ενδεικτικά αναφέρονται οι απόψεις των παρακάτω ερευνητών: Ο Π. Στεφάνου υποστηρίζει, ότι ο εμπνευστής - δημιουργός τής εν λόγω σύνθεσης εικόνισε τη συμβολική Περιστερά στα χέρια του Χριστού, και τον Χριστό στα χέρια του "Παλαιού των ημερών", για να δηλώσει την "εκ Πατρός διά του Υιού εκπόρευσιν του Αγίου Πνεύματος". 'Αλλοι θεωρούν, ότι ο συγκεκριμένος εικονογραφικός τύπος εκφράζει τις Δυτικές δογματικές απόψεις περί της εκπορεύσεως του Αγίου Πνεύματος και εκ του Υιού. Ο Στ. Πελεκανίδης όμως, καθώς και ο H.Gerstinger διατυπώνουν τη σωστή γνώμη, ότι η εν λόγω παράσταση είναι απλώς μια ορθόδοξη εικόνιση της Αγίας Τριάδος, όπως το αναφέρει άλλωστε και η επ' αυτής επιγραφή, και δεν αποτελεί έργο δηλωτικό της εκπόρευσης του Αγίου Πνεύματος σύμφωνα με το Δυτικό Δόγμα. Μάλιστα, κατά τον προμνημονευόμενο Gerstinger, ο τρόπος εικόνισης του τρίτου θεϊκού Προσώπου εντός του δευτέρου, και του δευτέρου εντός του πρώτου, εκφράζει το δόγμα της "Περιχώρησης", δηλαδή την ενοίκηση εν αλλήλοις και την ταύτιση της ουσίας των τριών προσώπων του Θεού (το ομοούσιον), παράλληλα δε και τη διαφοροποίησή τους ως προς τις υποστάσεις.

Σημείωση. Το παρόν κείμενο αποτελεί απόσπασμα εκτενέστερης θεολογικής μελέτης του Γιώργου Τ. Αλεξίου με τον τίτλο “Παραστάσεις της Αγίας Τριάδος σε βυζαντινούς ναούς της Καστοριάς”, η οποία δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Καστοριανή Εστία, Αριθ, φύλλ. 644 / 10 - 4 - 1998, και 645 / 16 – 4 – 1998. Φωτοαντίγραφα των σελίδων της εν λόγω δημοσίευσης παρουσιάζονται εδώ.

Παλαιά και ωραία φωτογραφία
της Παναγίας Κουμπελίδικης.

Η πανέμορφη Καστοριά.

Σχεδιαστική απόδοση της
θεματικής παράστασης (απ' τον Γ.Τ.Α.)

Μερική άποψη της Κουμπελίδικης.

Βαρυχειμωνιά στην Κουμπελίδικη.

Κουμπελίδικη.

Η 1η σελίδα της υπόψη δημοσίευσης.

Η 2η σελίδα.

Η 3η σελίδα.

Η 4η σελίδα

Η 5η σελίδα.