Το Στρατιωτικό Νεκροταφείο στο χωριό Μελάς της Καστοριάς (έτους 1949)

Το Στρατιωτικό Νεκροταφείο Μελά,
έτ. 1949. Μερική άποψή του.

Παρουσιάζει ο Γιώργος Τ. Αλεξίου,

έφ. Υπολοχαγός (ΠΒ).

Το χωριό Μελάς της Καστοριάς έλαβε, ως γνωστόν, την ονομασία του, απ’ τον πρώτο Αρχηγό του Μακεδονικού Αγώνα και μεγάλο ήρωα Παύλο Μελά, που άφησε εκεί την τελευταία του πνοή, το έτος 1904, για τη σωτηρία της Μακεδονίας μας απ’ τους Βούλγαρους Κομιτατζήδες. Στο ίδιο ακριτικό χωριό, 45 χρόνια αργότερα, τον Αύγουστο του 1949, δεκαεπτά (17) γενναίοι άνδρες του Εθνικού μας Στρατού πολέμησαν ηρωικά μαζί με άλλους συναδέλφους τους, κι έπεσαν, επίσης για τη σωτηρία της Μακεδονίας και της υπόλοιπης Ελλάδος, αυτήν τη φορά, απ’ την κομμουνιστική λαίλαπα.

Οι προαναφερόμενοι πεσόντες Στρατιώτες μας, στους οποίους οφείλουμε εμείς οι Μακεδόνες, και γενικότερα όλοι οι Έλληνες, - Δεξιόφρονες, Κεντρώοι και οι Αριστεροί - τα μέγιστα αγαθά της Δημοκρατίας, της Ελευθερίας, της γενικής Προόδου κι ευημερίας, που απολαμβάνουμε μεταπολεμικώς, βρίσκονται έκτοτε θαμμένοι στο Στρατιωτικό Νεκροταφείο του αναφερόμενου ακριτικού χωριού, και δέχονται συχνά την προσκυνηματική επίσκεψη πολλών Φιλελεύθερων Δημοκρατών. Οι εν λόγω ευσυνείδητοι επισκέπτες του Στρατιωτικού Νεκροταφείου Μελά ευγνωμονούν κι εκ μέρους όλων των Ελλήνων Δημοκρατών, τους 17 ήρωές μας που είναι θαμμένοι στους απέριττους τάφους του, διότι γνωρίζουν, πως εάν αυτοί (οι ήρωες) δεν πολεμούσαν τους άφρονες και παραπλανημένους ερυθρούς αντάρτες και δεν έχυναν τότε το πολύτιμο αίμα τους, η μαρτυρική πατρίδα μας θα είχε το απάνθρωπο δικτατορικό κομμουνιστικό πολίτευμα, και τη μαύρη τύχη, που είχαν έως το 1990 τα γειτονικά της κράτη, Αλβανία, Σερβία, Βουλγαρία και Ρουμανία.

Ο Μακεδονομάχος Παύλος Μελάς και οι σεπτοί τάφοι
των επιγόνων του ηρώων στρατιωτών μας.

Ακολούθως θα παρατεθούν τα τιμημένα ονόματα των δεκαεπτά (17) παλικαριών μας, που αναπαύονται απ’ το 1949 στο χωριό Μελάς Καστοριάς, δίπλα στον ενοριακό του ναό του Αγίου Ευσταθίου, και θ’ αναγραφεί το Εμβατήριο των θρυλικών Λ.Ο.Κ.. Θα παρουσιαστούν επίσης μερικές φωτογραφίες απ’ το μνημονευόμενο Στρατιωτικό Νεκροταφείο, που αποτελεί, κατά γενική αναγνώριση και ομολογία, έναν απ’ τους ιερότερους τόπους του Νεότερου Ελληνισμού.

a)      Οι 17 Ήρωες Στρατιώτες μας, που είναι θαμμένοι στο Στρατιωτικό Νεκροταφείο του Μελά.

1)   Επιλοχίας Γιαννιός Χρήστος, από Χορτιάτη Θεσσαλονίκης, έπεσεν για την Πατρίδα, την 12-8-1949.

2)   Λοχίας Κοσκοράς Κωνσταντίνος, έπεσεν την 11-8-1949.

3)   Δεκανεύς Μπικενένος Κωνσταντίνος, έπεσεν την 12-8-1949.

4)   Δεκανεύς Καράμπασης Κωνσταντίνος, έπεσεν την 11-8-1949.

5)   Στρατιώτης Λ.Ο.Κ. Παλτσίδης Κυριάκος, έπεσεν την 12-8-1949.

6)   Στρατιώτης Λ.Ο.Κ. Αδαμίδης Παναγιώτης, έπεσεν την 12-8-1949.

7)   Στρατιώτης Λ.Ο.Κ. Αλεβιτσωβίτσης Παναγιώτης, έπεσεν την 12-8-1949.

8)   Στρατιώτης Λ.Ο.Κ. Πουλάκης Μιχαήλ, έπεσεν την 12-8-1949.

9)   Στρατιώτης Λ.Ο.Κ. Βρακάς Δημοσθένης, έπεσεν την 12-8-1949.

10)        Στρατιώτης Λ.Ο.Κ. Γεροκώτσος Κωνσταντίνος, έπεσεν την 12-8-1949.

11)        Στρατιώτης Λ.Ο.Κ. Γερασίμου Ανδρέας, έπεσεν την 12-8-1949.

12)        Στρατιώτης Λ.Ο.Κ. Γιαννάκης ή Γιουρλάς Αθανάσιος, έπεσεν την 12-8-1949.

13)        Στρατιώτης Λ.Ο.Κ. Κωνσταντινίδης Γεώργιος, έπεσεν την 12-8-1949.

14)        Στρατιώτης Λ.Ο.Κ. Μητάκογλου Μαρίνος, έπεσεν την 12-8-1949.

15)        Στρατιώτης Κολοβός Αλέξανδρος, έπεσεν την 12-8-1949.

16)        Στρατιώτης Μαρτίκογλου Ματίνος, έπεσεν την 11-8-1949.

17)        Στρατιώτης Μανάκης Αθανάσιος, έπεσεν την 11-8-1949.

Ο πανάγαθος Θεός ας αναπαύσει τις ψυχές αυτών των γενναίων Στρατιωτών μας κι ας είναι αιωνία η μνήμη τους. Τους οφείλουμε όλοι οι Έλληνες απέραντη ευγνωμοσύνη.

Γενική άποψη του Στρατιωτικού Νεκροταφείου.
(Φωτογραφία 18 Οκτωβρίου 2017)

b)     Το Εμβατήριο των θρυλικών Λ.Ο.Κ.

Παιδιά με ατσάλινα χέρια,

με θάρρος γεμάτα ψυχή,

στα χέρια σας είναι η δόξα

της Πατρίδος μας και η τιμή.

………………………………

Παράδειγμα το Δραγατσάνι

θα είναι για μας φωτεινό

και άλλων ηρώων αγώνες,

για τον Λόχο μας τον ιερό.

…………………………..

Περήφανη να ’ναι η μάνα

που έκανε τέτοια παιδιά,

που είν’ έτοιμα πάντα να πέσουν

μ’ αλεξίπτωτα μεσ’ τη φωτιά.

……………………………….

Εμπρός παιδιά,

με μια καρδιά

η σάλπιγγα σημαίνει.

Η μάνα Ελλάς

την από εμάς

Ελευτεριά προσμένει.

Στίχοι Υπίλαρχου Α. Έλσερμαν

Το δωρικό Ηρώο του Νεκροταφείου.

Ο Γιώργος Τ. Αλεξίου ευγνώμων προσκυνητής
στο Στρατιωτικό Νεκροταφείο Μελά (18-10-2017).

Έπεσαν υπέρ πατρίδος. Αθάνατοι.

Γνωστός στον πανάγαθο Θεό μας.

Η θαυμαστή φιλομάθεια και φιλαναγνωσία του Αββά Δωροθέου (6ος αιών).

Ο Αββάς Δωρόθεος. Η σχεδιαστική
απεικόνιση ελήφθη απ' το Διαδίκτυο.

Εισαγωγικό σημείωμα.

Ο Αββάς (= πνευματικός πατήρ) Δωρόθεος (+ 13 Αυγούστου) γεννήθηκε στην Αντιόχεια της Συρίας περί το έτος 500 μ.Χ. Απέκτησε ευρεία φιλολογική και φιλοσοφική μόρφωση, ίσως στην ακμαία τότε σχολή της Γάζας. Απέκτησε επίσης ικανές γνώσεις ιατρικής κι έγινε, από προσωπική εμπειρία, θαυμάσιος ψυχολόγος. Σε νεαρή ηλικία χειροτονήθηκε Μοναχός και αργότερα, περί τα μέσα του 6ου αιώνα, αναδείχτηκε Ηγούμενος σε κάποια μονή, η οποία βρισκόταν μάλλον στα περίχωρα της Γάζας.

Συνέγραψε 17 σπουδαίες Διδαχές και 16 Επιστολές σημαντικού περιεχομένου. Στις συγγραφές του παρουσιάζεται ως προσωπικότητα σπάνιας πνευματικής συγκρότησης και ακτινοβολίας και γι’ αυτό είχε και την ανάλογη επιρροή στην εποχή του και αργότερα.

Η Ανατολική Εκκλησία εορτάζει τη μνήμη του την 13^η Αυγούστου, ενώ η Δυτική την 5^η Ιουνίου. (Γ.Τ.Α.).

Κείμενο Αββά Δωροθέου.

 Όταν σπούδαζα τα μαθήματα της έξω παιδείας, στην αρχή κοπίαζα πολύ, και όταν ερχόμουν να πάρω το βιβλίο ήμουν σαν να πήγαινα να πιάσω θηρίο. Καθώς λοιπόν επέμεινα να πιέζω τον εαυτό μου, βοήθησε ο Θεός και τόσο πολύ απόκτησα τη συνήθεια της μελέτης, ώστε από την φλόγα των αναγνωσμάτων δεν γνώριζα καν τι έτρωγα ή τι έπινα ή πώς κοιμόμουν. Και ποτέ δεν παρασύρθηκα σε γεύμα με κάποιον από τους φίλους μου, αλλά ούτε ερχόμουν σε συνάντησή τους κατά την διάρκεια της μελέτης, μολονότι αγαπούσα τις συντροφιές και τους φίλους μου. Μόλις λοιπόν μας απέλυε ο σοφιστής και λουζόμουν (διότι είχα ανάγκη να υγραίνομαι καθημερινώς, επειδή ξηραινόμουν από την υπερβολή της μελέτης), αναχωρούσα προς την κατοικία μου, χωρίς να εξεύρω τι έχω να φάγω, διότι δεν ημπορούσα ν’ ασχοληθώ ούτε με το να εκλέξω το φαγητό μου.

Είχα όμως κάποιον έμπιστο και αυτός μου ετοίμαζε ό,τι ήθελε. Ελάμβανα λοιπόν ό,τι εύρισκα ετοιμασμένο από αυτόν, έχοντας και το βιβλίο δίπλα μου επάνω από το κρεβάτι και από καιρό σε καιρό έσκυβα σ’ αυτό. Και όταν εξάπλωνα για ύπνο το είχα ομοίως πλησίον μου, και μόλις τον άρπαζα λίγο, ευθύς αμέσως αναπηδούσα στην ανάγνωση. Πάλι το βράδυ, όταν αποσυρόμουν μετά τον εσπερινό, άναπτα το λυχνάρι κι διάβαζα έως τα μεσάνυκτα κι ευρισκόμουν σε τέτοια κατάσταση, ώστε δεν αισθανόμουν καμιά ευχαρίστηση τόσο όσο από τις σπουδές (Μετάφραση Παναγιώτου Κ. Χρήστου).

{Φιλοκαλία των Νηπτικών και Ασκητικών, τόμ. 12, Αββά Δωροθέου (Πραγματείες – Επιστολές), Πατερικαί Εκδόσεις «Γρηγόριος ο Παλαμάς», Θεσσαλονίκη 1981, σελ. 453,454}.

Το βιβλίο απ' όπου ελήφθη
το παρουσιαζόμενο κείμενο

Αρχικό γράμμα Άλφα σε χειρόγραφο
κώδικα του κατά Μάρκον Ευαγγελίου.
Αντίγραφο Γ.Τ.Α.

Τοιχογραφημένη παράσταση στο "Σχολείο
του Νάρθηκα" πόλης Καστοριάς (17ος αιών).
Αντίγραφο Γ.Τ.Α.

Αρχικό γράμμα Έψιλον σε χειρόγραφο
του Κατά Ιωάννην Ευαγγελίου.
Πίνακας του Γ.Τ.Α.

Ο Άρχων Γαβριήλ. Σχεδιαστικό αντίγραφο
τοιχογραφίας ναού του Γέρμα (17ος αιών;)

Διακοσμητική τοιχογραφία στον ιερό ναό
 Παναγίας του Τσατσιαπά, Καστοριάς.

Εγκαίνια του ανακαινισμένου ιερού ναού Αγίου Γεωργίου Κρυσταλλοπηγής Φλώρινας. Σάββατο 14 Οκτωβρίου 2017.

Ο ανακαινισμένος και εγκαινιασμένος ιερός ναός
Αγίου Γεωργίου Κρυσταλλοπηγής Φλώρινας.

Το Σάββατο 14 Οκτωβρίου 2017, ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Καστοριάς κ.κ. Σεραφείμ τέλεσε τον εγκαινιασμό του προσφάτως ανακαινισθέντος ιστορικού ιερού ναού Αγίου Γεωργίου Κρυσταλλοπηγής. Ο εν λόγω επιβλητικός ναός βρίσκεται στο κέντρο του παλαιού και τωρινόν άκρον του νέου οικισμού της Κρυσταλλοπηγής, σε υψόμετρο 1150 μ. Έχει οικοδομηθεί από έμπειρους Ηπειρώτες μαστόρους με τοπικούς κυβόλιθους, περί τα τέλη του 19^ου αιώνα. Στο τέμπλο του υπάρχουν αξιόλογες φορητές εικόνες, που φιλοτέχνησε άριστος αγιογράφος από τη Δροσοπηγή Φλώρινας.

Πιο συγκεκριμένα, κατά το πρωινό του αναφερόμενου Σαββάτου πραγματοποιήθηκαν τα εξής λειτουργικά γεγονότα στο ακριτικό χωριό Κρυσταλλοπηγή. Ο Επίσκοπος κ.κ. Σεραφείμ της Ιεράς Μητρόπολης Καστοριάς, στην οποία υπάγεται εκκλησιαστικώς η Κρυσταλλοπηγή Φλώρινας, τέλεσε στον θεματικό ναό του Αγίου Γεωργίου Αρχιερατική Θεία Λειτουργία, με τη συμμετοχή πλειάδος ιερέων και την παρουσία πολλών ευσεβών χριστιανών τής γύρω περιοχής. Ο Επίσκοπος τέλεσε επίσης και την ακολουθία των ιερών εγκαινίων του υπόψη ναού και κατέθεσε στην Αγία Τράπεζά του τεμάχιο ιερού λειψάνου του πάτρωνά του αγίου Γεωργίου. Καθ΄ όλη τη διάρκεια της τελετής των εγκαινίων ο Σεβασμιώτατος ανακοίνωνε κι επεξηγούσε στους πιστούς το πνευματικό νόημα και τους υψηλούς συμβολισμούς των υπ’ αυτού γενομένων ιερών πράξεων.

Ο ιερός ναός του Αγίου Γεωργίου Κρυσταλλοπηγής

Μετά το πέρας της θείας Λειτουργίας και των εγκαινίων του ιερού ναού ο Μητροπολίτης κ.κ. Σεραφείμ απένειμε το εκκλησιαστικό οφίκιο του Οικονόμου στον άξιο εφημέριο της Κρυσταλλοπηγής π. Γεώργιο Παντόπικο και απηύθυνε πατρικές ευχές στους παρευρισκόμενους ευσεβείς χριστιανούς και γενικά σε (για) όλους τους θεοφιλείς κατοίκους της Κρυσταλλοπηγής.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ. Βλέπε περισσότερα για τα εγκαίνια του Αγίου Γεωργίου Κρυσταλλοπηγής στον Ιστότοπο της ιεράς Μητρόπολης Καστοριάς:

http://www.imkastorias.gr/index.php/enimerosi/arxeio-ekdiloseon/item/2709-egkainia-naoy-sta-ellinoalvanika-synora-foto

Ο Μητροπολίτης Καστοριάς κ.κ. Σεραφείμ
κατά την τέλεση  της Θείας Λειτουργίας
στον άγιο Γεώργιο Κρυσταλλοπηγής.

Το καταπληκτικό κωδωνοσάσιο
του Αγίου Γεωργίου Κρυσταλλοπηγής.

Οι ερειπωμένες οικίες της παλαιάς Κρυσταλλοπηγής
πέριξ του ναού Αγίου Γεωργίου.

Ο Μητροπολίτης Καστοριάς κ.κ. Σεραφείμ
χειροθετεί στο αξίωμα του Οικονόμου
τον ιερέα π. Γεώργιο Παντόπικο.

Η παλαιά πηγή - κρήνη με το κρυστάλλινο νερό
πλησίον του ναού Αγίου Γεωργίου Κρυσταλλοπηγής.

Ωδή Αναστασίου Σιναΐτου (6ος αιών μ. Χ.)

Σιωπηρή ικεσία

Πολυέλεε (Ιησού Χριστέ),

η φθαρτή μου και πρόσκαιρος ουσία

τη αφθάρτω προσέρχεται ουσία της αγαθότητος σου,

λύσιν εξαιτών σοι πταισμάτων εις πάντας.
.
.
.
.
.
.
.

Ο τρύγος στον Γέρμα Καστοριάς τον παλιό καιρό (πριν το έτος 1970).

Ο Γέρμας Καστοριάς. Σημαντικό
αμπελοχώρι κατά την παλαιά εποχή.

Κείμενο Ζήση Ε.Χασιώτη.

Φεύγοντας ο Αύγουστος που είναι ο τελευταίος μήνας του καλοκαιριού και της Παναγίας με τα πολλά φρούτα, ο καιρός μάς φέρνει, καθώς γυρίζει, το Σεπτέμβρη, το μήνα του Σταυρού, που προμηνύει τον ερχομό του χινόπωρου με τις δροσερές του αύρες και τα πρωτοβρόχια. Από το έμπα του κιόλας, ο Σεπτέμβρης σε μερικά μέρη της πατρίδας μας και ειδικότερα στη Δυτική Μακεδονία, ρίχνει τα πρώτα τα νερά τα "πρωτοβρόχια", πάνω στο διψασμένο χώμα της γης, σκορπώντας χαρά και συλλογή στους ζευγάδες, άλλοτε γεωργούς μας με τα βόδια και τα άλετρα και τώρα με τα τρακτέρ και τα γεωργικά τους μηχανήματα.

Ο κόσμος άλλαξε, άλλαξαν οι καιροί....(…)

Η Ύψωση του Τιμίου Σταυρού στις 14 Σεπτεμβρίου αποτελεί μια εντελώς ξεχωριστή γιορτή της χριστιανοσύνης και ο λαός μας τη φυλάει και τη γιορτάζει με ιδιαίτερη θρησκευτική προσήλωση και πίστη.

Εκείνο όμως που κάνει τον μήνα Σεπτέμβριο να ξεχωρίζει απ’ όλους τους άλλους μήνες της χρονιάς και να γίνεται ποθητός στο λαό μας, είναι ο τρύγος:

Αναταράζονται οι ερμιές, αχολογούν τ’ αμπέλια,

λες κι από κάθε πέτρα ορθή λες κι από κάθε βάτον,

οπού στο χόρτο σέρνεται, κόρης κορμί φυτρώνει,

πράσινη απλώνεται η φυτειά κι οι ρόγες μεστωμένες,

μαύρες και κίτρινες, ξανθιές μαυρολογούν, γυαλίζουν.

Στην πρώτη αχτίδα του ζεστού του ήλιου όπ’ ανατέλλει,

σαν μαύρα μάτια, σαν χοντρά κλωνιά μαργαριτάρια.

Οι βέργες οι καμαρωτές λαμποκοπούν κι εκείνες.

Κι οι περγουλιές απλώνονται στα δίπλατα κρεβάτια,

και στην πυκνή τους χλωρασιά και στο βαθύ της ίσκιο,

την ιδρωμένη αργατιά δροσίζουν, ανασαίνουν.

Την αργατιά που ολημερίς, όλο τρυγάει κι απλώνει.

Την αργατιά που λαχταρά πότε να πέσει ο ήλιος

Πότε να ισκιώσουν τα ριζά, να δροσερέψει ο κάμπος.

Έτσι με τα παραπάνω, τα τόσα γλυκά και όμορφα λόγια, τραγούδησε τον τρύγο ο πολυστέναχτος Ηπειρώτης ποιητής Κώστας Κρυστάλλης και καθόλου μα καθόλου δεν είχε άδικο γι’ αυτό το ποιητικό του δημιούργημα, γιατί στ’ αλήθεια ο τρύγος είναι ένα αληθινό πανηγύρι δουλειάς, που ξεφαντώνει κυρίως τις τελευταίες μέρες του τρυγητή Σεπτέμβρη, που για μας τους Δυτικομακεδόνες, και Βοϊώτες και Γερμανιώτες, ο τρύγος των αμπελιών συντελείται κυρίως τον Οκτώβρη μήνα, γι’ αυτό θεωρούμε ως τρυγητή αυτό το μήνα, γιατί τότε ωριμάζουν τα σταφύλια.

Θυμάμαι απ’ την παιδική μου ηλικία πως γινόταν ο τρύγος στα χωριά του Βοΐου εκείνα τα χρόνια. Πριν φτάσει η ώρα του τρύγου γινόταν η σχετική προετοιμασία. Οι αμπελουργοί είχαν έτοιμα όλα τα σύνεργα όπως τα κρασοβάρελα, τα σχετικά πατητήρια, τα ξύλινα καλάθια κ.λ.π. Σαν έφτανε η μέρα του τρύγου, απ’ τα βαθιά κιόλας χαράματα ξεκινούσαμε για τ’ αμπέλια με τραγούδια και χαρές. Όλο το χωριό ήταν ανάστατο. Γέμιζαν οι δρόμοι από φορτιάρικα ζώα κι ανθρώπους και την ώρα που ο Αυγερινός αναβόσβηνε στη γαλανόχρυση αγκαλιά τ’ ουρανού, όλοι σχεδόν βρισκόμασταν μέσα στα κατάμεστα σταφυλοφόρα αμπέλια και αρχίζαμε τον τρυγητό με χαρές, γέλια και τα σχετικά τραγούδια. Νέοι, γυρτόκορμες γριούλες, μεσόκοποι άνδρες, γέροι, λυγερόκορμες κοπελιές, παιδιά, όλοι τρυγούσαμε κόβοντας με ειδικά μαχαίρια τα γινωμένα μαυροκόκκινα και ξανθοκόκκινα γλυκά σταφύλια, ήτοι μοσχοστάφυλα, ροδίτες, κρασοστάφυλα και άλλα. Άλλοι γέμιζαν τα μικρά καλάθια, άλλοι άδειαζαν τα μικρά σε μεγαλύτερα κοφίνια (κοσιώρες), άλλοι τα φόρτωναν στα ζώα και τα πήγαιναν στο σπίτι για πάτημα προκειμένου να βγάλουν το γλυκό και μυρωδάτο μούστο πίνοντας και τραγουδώντας. Κυρίως όμως κατά τη διάρκεια του τρύγου, άκουε κανείς μέσα στ’ αμπέλια που ήταν σκορπισμένη η εργατιά, τα παρακάτω δημοτικά μας τραγούδια:

Αμπέλι μου πλατύφυλλο και κοντοκλαδεμένο,

για δεν ανθείς για δεν καρπείς, σταφύλια για δε βγάζεις;

Μου χάλασες παλιάμπελο κι εγώ θα σε πουλήσω.

Μη με πουλάς αφέντη μου κι εγώ σε ξεχρεώνω.

Για βάλε νιους και σκάψε με, γέρους και κλάδεψε με.

Βάλε γριές μεσόκοπες, να με βλαστολογήσουν.

Βάλ’ και κορίτσια ανύπαντρα, να με κορφολογησουν!

ή το:

Μπαίνω μες στ’ αμπέλι σα νοικοκυρά

να κι ο νοικοκύρης που ’ρχεται κοντά

κόκκινα σταφύλια να πατήσουμε... Και άλλα...

Κατά το απομεσήμερο, οι τρυγητές σταματούσαν για λίγο το ζηλεμένο και κουραστικό τους έργο και κάθονταν κάτω στη σκιά των δέντρων για να γευτούν και να φάνε τη νόστιμη πίτα και τα καλομαγειρεμένα φαγητά της νοικοκυράς:

Σαν έρθει η ώρα η καλή και δείξ’ ο γήλιος γιόμα,

στο πιο πυκνόφυλλο δεντρί που ’χει παχύ τον ίσκιο,

στρογγυλοκάθονται σιμά σε χορταρένια τάβλα

και τρων περίσσια φαγητά και διπλοξανασαίνουν..."

και μετά την ξεκούραση σηκώνονταν και συνέχιζαν τον τρυγητό μέχρι το σούρωπο πολλές φορές.

Έτσι με το μάζεμα και το πάτημα των σταφυλιών τέλειωνε κάθε φορά και ο τρύγος, αυτό το μεγάλο πανηγύρι των αμπελουργών, που τους έδενε τόσο πολύ με την αστείρευτη παραδοσιακή μας κληρονομιά.

Αναδημοσίευση απ’ το βιβλίο του Ζήση Ε. Χασιώτη, Οι δώδεκα μήνες στην ελληνική μας λαογραφία, εκδ. Βοϊακής Εστίας, Θεσσαλονίκη 2006, σελ. 222-226.

Η εορτή της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού στον Γέρμα Καστοριάς, 14 Σεπτεμβρίου.

Ξυλόγλυπτος Σταυρός αγιασμού (18ος αι.)
σε  ναό του  Γέρμα Καστοριάς.

Η εορτή της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού στις 14 Σεπτεμβρίου είναι, σύμφωνα με τη διδασκαλία της Αγίας Εκκλησίας μας, πολύ σημαντική και γι’ αυτό τιμάται ιδιαιτέρως απ’ όλους τους Ορθόδοξους Χριστιανούς. Η ημέρα αυτή είναι σαν τη Μεγάλη Παρασκευή, κι ένεκα τούτου οι πιστοί τηρούν αυστηρή νηστεία, μεταβαίνουν στους ιερούς ναούς τους και παρακολουθούν την επίκαιρη πανηγυρική Θεία Λειτουργία, συμμετέχουν στον εκεί τελούμενο Αγιασμό και λαμβάνουν ένα κλωνάρι βασιλικό από το χέρι του ιερέα τους.

Ειδικότερα, στον Γέρμα Καστοριάς, ορισμένες ευσεβείς γυναίκες τού χωριού προσκομίζουν πρωί-πρωί στον ενοριακό τους ναό τού Αγίου Γεωργίου πανέρια με ρεβυθένιο ψωμί κι εκλεκτά σταφύλια. Τα εν λόγω συμβολικά δώρα τα «διαβάζει (: ευλογεί)» ο ιερέας και κατόπιν τα μοιράζει στο εκκλησίασμα. Η ευχή που αναγιγνώσκει ο λειτουργός ιερέας κατά την ευλογία των σταφυλιών είναι η ακόλουθη:

Ευχή εις μετάληψιν σταφυλής.

(πρωτότυπο κείμενο)

Ευλόγησον, Κύριε, τον καρπόν τούτον της αμπέλου τον νέον, όν διά της του αέρος ευκρασίας, και των σταγόνων της βροχής, και της των καιρών γαλήνης εις ταύτην την ωριμοτάτην στάσιν ελθείν ευδόκησας, ίνα ή εν ημίν τοις εξ αυτού του γεννήματος της αμπέλου μεταλαμβάνουσιν, εις ευφροσύνην, και τοις προσενέγκασι δώρον, εις εξιλασμόν αμαρτιών, διά του ιερού και αγίου Σώματος και Αίματος του Χριστού σου μεθ’ ού ευλογητός ει, συν τω παναγίῳ, και αγαθώ, και ζωοποιώ σου Πνεύματι, νυν, και αεί, και εις τους αιώνας των αιώνων. Αμήν.

Άποψη του Γέρμα κατά τον μήνα Σεπτέμβριο.

Νεοελληνική απόδοση της Ευχής.

Ευλόγησε, Κύριε, αυτόν το νέο καρπό του αμπελιού, για τον οποίο ευδόκησες να έρθει σ’ αυτή την ωριμότατη μορφή, με την ευνοϊκή πνοή του αέρα, με τις σταγόνες της βροχής και με τη γαλήνη των καιρικών φαινομένων, προκειμένου να είναι για εμάς που μεταλαμβάνουμε απ’ αυτό το γέννημα του αμπελιού αφορμή ευφροσύνης και για αυτούς που το προσέφεραν ως δώρο να είναι για την εξιλέωση των αμαρτιών τους, μέσω του ιερού και αγίου Σώματος και του τιμίου Αίματος του Χριστού Σου, μαζί με τον Οποίο δοξάζεσαι και με το πανάγιο, αγαθό και ζωοποιό Σου Πνεύμα, τώρα και πάντοτε και στους απέραντους αιώνες. Αμήν.

Παλαιότερα, πολλοί Γερμανιώτες μετέβαιναν κατ’ αυτήν την εορτάσιμη την ημέρα στα αμπέλια τους, γέμιζαν τα καλάθια τους με τα πρώτα μελωμένα σταφύλια και τραγουδούσαν όμορφα παραδοσιακά τραγούδια, όπως το ακόλουθο.

Νίτσα μ’, Νίτσα, Κουκουνίτσα,

κάνεις τα σταφύλια, Νίτσα, μαύρα,

το κρασί, Νίτσα μ’, πικρό φαρμάκι,

να το πιουν, Νίτσα, τα παλικάρια,

πό’χουν, Νίτσα μ’, άσχημές γυναίκες,

άσχημές, Νίτσα και τσιμπλομάτες(!).

(Γιώργος Τ. Αλεξίου)

Ξύλινος σταφυλοφόρος σταυρός
σε εξοχή του Γέρμα.

Μεταφορά τεράστιου σταφυλιού!
Ξυλόγλυπτη παράσταση έτ. 1775
στον ενοριακό ναό του Γέρμα.

Πάπια ραμφίζει σταφυλή!
Ξυλόγλυπτη παράσταση  έτ. 1775
στον ενοριακό ναό του γέρμα.

Ξυλόγλυπτος Σταυρός αγιασμού (18ος αιών;)
στον ιερό ναό Αγίου Γεωργίου Γέρμα.

“Χαίροις πανόλβιε Ορέστα”: Χαίρε τρισευτυχισμένε άγιε Ορέστη.

Ο άγιος Ορέστης. Τοιχογραφία στην Παναγία
Μαυριώτισσα Καστοριάς (περί το έτ. 1260).

Δοξαστικόν Ικασίας (Κασιανής) μοναχής. 9ος αιών.

Χαίροις ο ωραίος τη μορφή,

τη δε γνώμη υπέρκαλος και αμφοτεροδέξιος,

ο εν τοις όρεσιν ενδιαιτώμενος όλος,

πανόλβιε Ορέστα.

Απόδοση στη Νεοελληνική

Χαίρε, εσύ που είσαι ωραίος στη μορφή

και στη γνώμη άριστος κι εύστροφος,

εσύ που κατοικείς με χαρά στα ψηλά βουνά,

τρισευτυχισμένε άγιε Ορέστη.
(Γ.Τ.Α.)

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ

Ο παρουσιαζόμενος χαιρετιστήριος ύμνος της έξοχης ποιήτριας Κασιανής (9^ος αιών) απευθύνεται στον άγιο Ορέστη (3^ος αιών) και βεβαίως ισχύει απόλυτα για το τίμιο πρόσωπό του, το νοηματικό περιεχόμενο τού ύμνου όμως ταιριάζει κατά πολύ και για τους πλείστους των Ορεστών, δηλαδή για τους Καστοριανούς που ζουν κι εργάζονται στην πανέμορφη ορεινή ύπαιθρο της Ορεστίδας χώρας.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

1)  “Ορέστης” σημαίνει ο ορεινός, ο κάτοικος των βουνών και παράγεται από τη λέξη όρος, βουνό.

2)    “Ορεστίδα” λέγεται ο ορεινός τόπος.

3 “Ορεστίδα” ονομάζεται η περιοχή της Καστοριάς, επειδή είναι ως επί το πλείστον ορεινή, και "Ορέστης" επονομάζεται ο κάτοικός της, ο Καστοριανός.

4) “Ορεστιάδα" ονομάζεται η λίμνη της Καστοριάς, επειδή βρίσκεται εντός υψηλών ορέων.

Η Παναγία με τον Χριστό ως Αναπεσόντα
Τοιχογραφία στην ιερά μονή Παναγίας Μαυριώτισσας
(περί το έτ. 1260).

Η Καστοριά πρωτεύουσα της Ορεστίδας
με τη λίμνη της  Ορεστιάδα.

Η υμνωδός Κασιανή ως νεαρή Μοναχή στο κελί της.
Ωραιότατος κοσμικός πίνακας του Ε. Ρήνα, έτ. 1990.