Κυριακή 29 Νοεμβρίου 2020

Ιησούς Χριστός, ο οικτίρμων, ελεήμων, μακρόθυμος και πολυέλεος Κύριος. Η ανάλογη εικόνισή Του.

 

Ψαλμ. ρβ΄, στιχ. 8-9.

Οικτίρμων και ελεήμων ο Κύριος, μακρόθυμος και πολυέλεος,

ουκ εις τέλος οργισθήσεται, ουδέ εις τον αιώνα μηνιεί”.

(: Ο Κύριος είναι πονετικός και γενναιόδωρος, ανεκτικός κι άμετρα σπλαχνικός,

δεν είναι η οργή του αδιάκοπη και δεν κρατά ο θυμός του για πάντα).


Ο Θεός, όπως μας γνωστοποιεί η Αγία Γραφή, δημιούργησε τον κόσμο σε έξι ημέρες και την έβδομη ημέρα, δηλαδή το Σάββατο, την ευλόγησε, την αγίασε και αναπαύτηκε. Ο Θεός επίσης, όρισε στους Ισραηλίτες να εργάζονται και αυτοί επί έξι συνεχόμενες ημέρες, κατ΄ αναλογία προς την εβδομάδα τής Δημιουργίας του κόσμου, και το Σάββατο, που στην εβραϊκή γλώσσα σημαίνει ανάπαυση, να το αφιερώνουν  στο Θεό και να Τον λατρεύουν ως εξής: α) να καταπαύουν όλες τις χειρονακτικές εργασίες τους, και β) να μελετούν την Αγία Γραφή, να θυμούνται τον απωλεσθέντα παράδεισο και να αναμένουν την έλευση του Μεσσία και Σωτήρα τους (Γεν. 1: 27-36, 2: 8-11).


Το εν λόγω Σάββατο των Ισραηλιτών ήταν, σύμφωνα με τη διδασκαλία τής Εκκλησίας μας, ένας προσωρινός θεσμός με εικονικό χαρακτήρα, που ο Χριστός με τη γέννησή Του το εκπλήρωσε (το Σάββατο), το πραγμάτωσε και το κατήργησε. Ήταν δηλαδή το Σάββατο των Εβραίων τής Παλαιάς Διαθήκης ένας τύπος του αληθινού Σαββάτου, που είναι ο Χριστός και η Εκκλησία Του. Ο άγιος Επιφάνιος αναφέρει σχετικώς τα εξής: “Ο Υιός του ανθρώπου, κύριος του Σαββάτου, απελευθερώθηκε από αυτό και μας δίνει το μεγάλο Σαββάτο, που είναι ο ίδιος ο Κύριος, η ανάπαυσή μας και ο σαββατισμός μας”. “P.G., X LI, 165).

Ο Ιησούς Χριστός κατήλθε εδώ στη γη και βρίσκεται πλέον ανάμεσα στους ανθρώπους μαζί με την Εκκλησία Του, που είναι ο πνευματικός παράδεισος. Σ' αυτόν τον παράδεισο, δηλαδή στην Εκκλησία Του, είναι προσκεκλημένοι από τον Χριστό όλοι οι άνθρωποι και μπορούν πλέον όσοι το επιθυμούν να γίνουν πιστά μέλη αυτής και να αναπαυτούν ψυχικώς.

Η είσοδος των ανθρώπων στην Εκκλησία του Χριστού επιτυγχάνεται με το βάπτισμά τους, με τη συμμετοχή τους στη Θεία Λειτουργία και τη Θεία Κοινωνία και με την τέλεση καλών έργων.

Η αναφερόμενη διαρκής πρόσκληση του Ιησού Χριστού προς όλους τους ανθρώπους για την ένταξη και μετοχή τους στην Εκκλησία Του, και, κατ΄αυτόν τον τρόπο, την είσοδό τους στην ανάπαυση και μακαριότητα του παραδείσου Του, είναι καταγραμμένη (και) στο κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο κι έχει ως ακολούθως:

Δεύτε πρός με πάντες οι κοπιώντες και πεφορτισμένοι, καγώ αναπαύσω υμάς. Άρατε τον ζυγόν μου εφ΄ υμάς και μάθετε απ' εμού, ότι πράός ειμι και ταπεινός τη καρδία, και ευρήσετε ανάπαυσιν ταις ψυχαίς υμών. Ο γαρ ζυγός μου χρηστός και το φορτίον μου ελαφρόν εστίν”. (Ματθ. ια΄, 28-30).

Δηλαδή, “Ελάτε κοντά μου όλοι όσοι μοχθείτε και κοπιάζετε και είσθε φορτωμένοι από το βάρος των αμαρτιών και των θλίψεων και των πλανών και εγώ θα σας αναπαύσω και θα σας ξεκουράσω. Σηκώσατε επάνω σας τον ζυγόν της υπακοής σας εις εμέ και μάθετε από εμέ τον ίδιον ότι είμαι πράος και ταπεινός κατά την καρδίαν και θα εύρετε τότε ανάπαυσιν και ειρήνην εις τας ψυχάς σας. Μη διστάσετε, διότι ο ζυγός μου είναι καλός και χρήσιμος και το φορτίον των υποχρεώσεων και των καθηκόντων, που επιβάλλω εγώ, είναι ελαφρόν”. (εγώ το επιβάλλω, αλλά και εγώ σας βοηθώ να το σηκώσετε). {Ερμ. απόδοση υπό Ιωάννου Θ. Κολιτσάρα}.


Οι θεολόγοι αγιογράφοι του Βυζαντίου, έχοντας και λαμβάνοντας υπόψιν όλα τα προαναφερόμενα, εμπνεύστηκαν και παρουσίασαν μία ανάλογη εικόνα του Ιησού Χριστού, δηλαδή εκφραστική και κοινοποιητική των ιδιοτήτων τού οικτίρμονος, ελεήμονος, μακρόθυμου και πολυέλεου, που Τον χαρακτηρίζουν απόλυτα. Συγκεκριμένως, εικόνισαν τον Χριστό με τη θεανδρική Του μορφή,  να κρατάει στα χέρια του ανοικτό Ευαγγέλιο με αναγραμμένη επ' αυτού την προπαρατιθέμενη πρόσκλησή Του, “Δεύτε πρός με πάντες οι κοπιώντες και πεφορτισμένοι, καγώ αναπαύσω υμάς...”.

Εικόνες του Ιησού Χριστού κατ΄ αυτόν τον εικονιστικό τύπο και με σχετικές εκφραστικές του επιγραφές υπάρχουν σε πολλούς ιερούς ναούς της πατρίδας μας και είναι τοποθετημένες, κατά κανόνα, στην σημαντικότερη εικονοθέση των τέμπλων τους, δηλαδή αμέσως δεξιά της Ωραίας πύλης τους. Στην Καστοριά, η πλέον γνωστή εικόνα τού εν λόγω τύπου βρίσκεται στο καθολικό τής ιεράς μονής Παναγίας Μαυριώτισσας, κι εκεί την βλέπουν και την προσκυνούν όλοι οι ευσεβείς Καστοριανοί, καθώς και οι πολυπληθείς επισκέπτες και προσκυνητές τής εν λόγω μονής.

Σημείωση. Η ευαγγελική περικοπή “Δεύτε πρός με πάντες οι κοπιώντες...”, (Ματθ. ια΄, 28-30), η οποία είναι αναγραμμένη στο ανοιχτό Ευαγγέλιο που κρατάει ο Ιησούς Χριστός στις Δεσποτικές εικόνες τού εξεταζόμενου εικονιστικού τύπου, περιλαμβάνεται στο Ευαγγελικό Ανάγνωσμα της 5ης Δεκεμβρίου, ημέρας εορτής του αγίου Σάββα του Ηγιασμένου.

(Γιώργος Τ. Αλεξίου).










Κυριακή 22 Νοεμβρίου 2020

Το εγκόλπιο Ημερολόγιο έτους 2021, της Ιεράς Μητρόπολης Καστοριάς.

 (Παρουσίαση: Γιώργος Τ. Αλεξίου).

    Η Ιερά Μητρόπολη Καστοριάς τύπωσε και κυκλοφόρησε προσφάτως το εγκόλπιο Ημερολόγιό της έτους 2021, που είναι “Αφιερωμένο στους Αγίους Νεομάρτυρες, τους εν Καστορία τιμωμένους”. Το εν λόγω καλαίσθητο Ημερολόγιο τσέπης προβάλλει στο εμπροσθόφυλλό του την ιερή εικόνα του Καστοριανού Νεομάρτυρος Βασιλείου Καλαπαλίκη (+ 1902), στο δε οπισθόφυλλό του έχει το βυζαντινό συμπίλημα της ονομασίας “Ιερά Μητρόπολις Καστορίας”. Τα κείμενα του Ημερολογίου εγράφησαν από τον Πανοσιολογιώτατον Αρχιμανδρίτην π. Γεώργιον Ράνιον και απ' τον ελλόγιμον θεολόγον κ. Βασίλειον Στυλιάδην.

Στις εσωτερικές σελίδες του Ημερολογίου παρουσιάζονται με τη σειρά τα εξής:

α). Μήνυμα ευλογίας κι ευχών του Οικουμενικού Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως κ.κ. Βαρθολομαίου.

β). Μήνυμα ευχετικό του Αρχιεπισκόπου Αθηνών και πάσης Ελλάδος κ.κ. Ιερωνύμου προς το χριστεπώνυμο πλήρωμα της Ιεράς Μητροπόλεως Καστορίας.

γ). Εισοδικόν, ήτοι εκτενής και μεστός πρόλογος του Ημερολογίου απ’ τον Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη Καστοριάς κ.κ. Σεραφείμ, αναφερόμενο στους Νεομάρτυρες της Εκκλησίας μας και ιδιαιτέρως στους Αγίους Νεομάρτυρες τούς εν Καστορία τιμωμένους. Στο εν λόγω Εισοδικόν περιλαμβάνονται μεταξύ άλλων σημαντικών αναφορών - επισημάνσεων και οι εξής:

Εγκωμιάζοντας ο Μέγας Βασίλειος τους Αγίους Τεσσαράκοντα Μάρτυρες που μαρτύρησαν στην παγωμένη λίμνη της Σεβάστειας και έγιναν οι προστάτες της οικογενείας του, αναφέρεται, όχι μόνο στο φρικτό τους μαρτύριο, αλλά συγχρόνως και στη θαρραλέα ομολογία τους. Υπενθυμίζει στους Χριστιανούς της εποχής του και διαχρονικά στους Χριστιανούς όλων των εποχών «πώς οι γενναίοι στρατιώτες του Χριστού... με θαρρετή τη φωνή, με θάρρος και γενναιότητα, χωρίς να φοβηθούν τίποτα από αυτά τα οποία επεδείκνυε το διάταγμα του βασιλέως και απαιτούσε υπακοή, χωρίς να τρομάξουν από τις απειλές, ομολόγησαν ότι είναι Χριστιανοί». Και συμπληρώνει γεμάτος θαυμασμό ο ιερός Πατήρ: «Ώ μακάριες γλώσσες που αφήσατε εκείνη την ιερά ομολογία την οποία, ο αέρας μεν που την δέχθηκε αγίασε, οι άγγελοι δε που την άκουσαν την επεκρότησαν, ο διάβολος μαζί με τα δαιμόνια πληγώθηκε, ο δε Κύριος την κατέγραψε στους Ουρανούς»...

    Αυτήν την ομολογιακή πορεία χάραξαν οι μάρτυρες των πρώτων εκκλησιαστικών χρόνων, αυτήν ακολούθησαν και οι Νεομάρτυρες κατά τηνπερίοδο της τουρκικής δουλείας. Έτσι το Γένος, πολύ δέ περισσότερο η Εκκλησία, αναβαπτίστηκε μέσα στα μαρτυρικά αίματα των παιδιών του και έζησε τό αρχαίο μεγαλείο της ομολογίας και των Μαρτύρων της Πίστεως...

«Δεν αρνούμαι τον Χριστό, Χριστιανός γεννήθηκα και Χριστιανός θέλω να αποθάνω», έλεγε με παρρησία ο άγιος Νεομάρτυρας Πολύδωρος ο Κύπριος...

«Χριστιανός είμαι», αναφωνούσε ο άγιος Νεομάρτυρας Ιωάννης ο Καστοριανός και μάλιστα, κάνοντας τό σημείο του σταυρού, του πέρασαν την αγχόνη στο λαιμό του μαζί με τον γαμπρό του και τον αδελφό του στην κεντρική αγορά της Καστοριάς.

«Χριστιανός είμαι, τον Δεσπότη Χριστό προσκυνώ», έλεγε στους δημίους του ο άγιος Γεώργιος ο εξ Αγαρηνών, ο Καστοριανός που μαρτύρησε στα μέρη της Ακαρνανίας.

    «Χριστιανός είμαι και Χριστιανός θα πεθάνω», ήταν τα τελευταία λόγια του γενναίου Κλεισουριώτη Μάρκου που τον κρέμασαν στον αύλειο χώρο της Αγίας Παρασκευής στο Άργος Ορεστικό.

«Χριστιανοί είμαστε και δέν αλλάζουμε την πίστη μας», απαντούσαν οι γενναίοι αθλητές της Πίστεως και κήρυκες της αληθείας της θεότητος του Χριστού, ο παπα-Θεόφιλος από την ενορία του Καρύδη και ο Γρηγόριος ο Πρωτοσύγκελλος και Ηγούμενος της Μονής των Αγίων Αναργύρων μαζί με τους δέκα Καστοριανούς, που τους πίεζαν να αλλαξοπιστήσουν καθώς τους μετέφεραν σιδηροδέσμιους στη Βασιλίδα Πόλη. Και βλέποντας το αμετάθετο της γνώμης τους, οι δεσμοφύλακες τούς έπνιξαν στο Νέστο ποταμό...

    Οφείλουμε, λοιπόν, στα πρόσωπα αυτά, οφείλει η πατρίδα μας στους Αγίους Νεομάρτυρες, οφείλουμε άπαντες σε αυτούς την ελευθερία μας. Γι' αυτό θα πρέπει να τους θυμόμαστε και να τους μνημονεύουμε, ιδιαίτερα στα δίσεκτα χρόνια που περνάει ο τόπος μας. Προς τιμή τους ανεγείραμε μεγαλοπρεπή ναό , που εύχομαι σύντομα να τελειώσει και να χαρούμε τα εγκαίνιά του, προκειμένου να θυμίζει σε όλους το ανεξόφλητο χρέος μας σ' αυτές τις ηρωικές μορφές που έσωσαν τον τόπο μας...».

δ). Ψυχοφελές γενικό κείμενο για τους Νεομάρτυρες τής Καστοριάς και σύντομη παρουσίαση του βίου και της πολιτείας εννέα εξ αυτών, μαζί με την ιερή εικόνα και το Απολυτίκιο εκάστου. Οι παρουσιαζόμενοι Νεομάρτυρες είναι οι εξής:

1). Οσιομάρτυς Ιάκωβος ο εκ Καστορίας και οι συν αυτώ οσιομάρτυρες Ιάκωβος Ιεροδιάκονος και Διονύσιος Μοναχός (+ 1519).

2). Νεομάρτυς Μάρκος ο Κλεισουριεύς (+ 1598).

3). Νεομάρτυς Ιωάννης ο εκ Καστορίας (Νούλτζος) και οι συν αυτώ (+ 1696).

4). Οσιομάρτυς Νικόδημος εκ Βιθκουκίου (+ 1722)

5). Ιερομάρτυς Κοσμάς ο Αιτωλός (+ 1779).

6). Νεομάρτυς Γεώργιος ο εκ Καστορίας, ο εξ Οθωμανών (+ 1808).

7). Εθνομάρτυς Αρχιμανδρίτης Γρηγόριος, Πρωτοσύγκελλος Μητροπόλεως Καστορίας και Ηγούμενος της μονής Αγίων Αναργύρων, και ο Παπαθεόφιλος, εφημέριος της Ενορίας Αγίου Νικολάου Καρύδη (+ 1822).

8). Ιερομάρτυς Βασίλειος Καλαπαλίκης (+ 1902).

9). Ιερομάρτυς και εθνομάρτυς Πλάτων Αϊβαζίδης (+ 1921).

Το κείμενο για τον Βίο του προαναφερόμενου ιερομάρτυρος Βασιλείου Καλαπαλίκη (+ 1902), στον οποίον είναι αφιερωμένο το εξεταζόμενο Ημερολόγιο, έχει ως ακολούθως:


Ιερομάρτυς Βασίλειος Καλαπαλίκης (+1902).

Ο ιερεύς Βασίλειος Καλαπαλίκης, εφημέριος της ενορίας Χιλιοδένδρου, γεννήθηκε τό 1858. Υπήρξε έγγαμος και απέκτησε τρία τεκνα, εκ των οποίων τα άρρενα εκοιμήθησαν σε νεαρά ηλικία, ενώ η θυγατέρα του δημιούργησε οικογένεια. Θεωρείται από τους συγχωριανούς του άγιος κληρικός, φιλήσυχος άνθρωπος ελεήμων και φιλότιμος, εξυπηρετικός και ευγενικός στους Χριστιανούς (Πατριαρχικούς και Εξαρχικούς), αλλά και στους Μουσουλμάνους (μην ξεχνούμε ότι η περιοχή απελευθερώθηκε το 1912).

Ήταν φιλακόλουθος και τελούσε όλες τις Ιερές Ακολουθίες ανελλιπώς, ακόμη και μόνος του. Η ενάρετη ζωή του, η αγάπη και ο σεβασμός προς το πρόσωπό του όλων όσοι τον γνώριζαν και οι πολλές ευεργεσίες του προς όλους κίνησαν το μένος του αντικειμένου εχθρού και τον φθόνο των πονηρών ανθρώπων. Μάλιστα, ήταν τέτοια η επιρροή της βιοτής του ώστε απέτρεψε τους εξισλαμισμούς στην περιοχή.

    Το εσπέρας της Παρασκευής 21 Ιουνίου 1902, ενώ τελούσε μόνος του τον Εσπερινό, Οθωμανοί εκ της Μεσοποταμίας επέδραμαν στον Ιερό Ναό και πυροβόλησαν διά του φεγγίτου του Ιερού Βήματος τον ευρισκόμενο έμπροσθεν της Αγίας Τραπέζης Ιερέα, τον οποίον και τραυμάτισαν ελαφρώς στο χέρι. Ο π. Βασίλειος βγήκε να δει τί συμβαίνει και δέχτηκε την μετά μανίας επίθεσή τους, διά ξύλων και πελέκεων. Η κεφαλή του κατακρεουργήθηκε σε πολλά μέρη, η γνάθος εθρυματίσθη, το σώμα του δέχτηκε πολλά κτυπήματα και πολλαπλές κακώσεις και στρεβλώσεις. Το σώμα του ευρέθη αγνώριστο και αναγνωρίσθηκε εκ της γενειάδος και εκ των Ιερών Αμφίων.

Κατόπιν συνεχών εμφανίσεων έγινε ανακομιδή των Λειψάνων του, τα οποία ευωδιάζουν, σημείο της παρουσίας της χάριτος του Αγίου Πνεύματος και της ευαρέσκειας του Αγίου Τριαδικού θεού προς τον Ιερέα Βασίλειο.

ε). Προσευχή.

στ). Το Σύμβολον της Πίστεως.

    ζ). Ευχαί κατά το μέτρον των 24 ωρών του νυχθημέρου, επιγραφόμεναι Ιωάννη τω Χρυσοστόμω.

η). Οι ανάλογες ημερολογιακές σελίδες με το αντίστοιχο εορτολόγιο, γενικό και τοπικό, και με τα Αναγνώσματα των Κυριακών και μεγάλων εορτών.

θ). Ενημερωτικό κείμενο για τις διατεταγμένες νηστείες της Εκκλησίας μας.

ι). Η πνευματική και φιλανθρωπική Διακονία, καθώς και η πολύπλευρη δράση του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Καστοριάς κ.κ. Σεραφείμ και των άλλων άξιων κληρικών της αναφερόμενης Ιεράς Μητρόπολης.

κ). Η διοικητική δομή της ιεράς Μητρόπολης Καστοριάς και χρήσιμες πληροφορίες περί του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου αυτής κ.κ. Σεραφείμ.

λ). Οι βυζαντινοί και μεταβυζαντινοί ναοί της περιοχής και η τοπική Αγιολογία.

   Κλείνοντας τη σύντομη παρουσίαση τού εξεταζόμενου Ημερολογίου της Ιεράς Μητρόπολης Καστοριάς σημειώνουμε συμπερασματικά, ότι πρόκειται για ένα καλαίσθητο εκκλησιαστικό εγκόλπιο, που θα ωφελήσει πολύ όλους τους ευσεβείς χριστιανούς, οι οποίοι πρόκειται να το αποκτήσουν, να το μελετούν και να το συμβουλεύονται καθ’ όλη τη διάρκεια του προσεχούς σωτήριου έτους 2021.


ΕΠΙΜΕΤΡΟ

Η Φήμη του Μητροπολίτου Καστορίας κ.κ. Σεραφείμ.

Σεραφείμ του σεβασμιωτάτου και θεοπροβλήτου Μητροπολίτου της αγιωτάτης Μητροπόλεως Καστορίας, υπερτίμου και εξάρχου Άνω Μακεδονίας, ημών δε πατρός και ιεράρχου πολλά τα έτη.




Πέμπτη 19 Νοεμβρίου 2020

Χριστούγεννα, η ανατολή του Πνευματικού Ηλίου {: του Χριστού} που φωτίζει όλον τον κόσμο.

 Γράφει ο Γιώργος Τ. Αλεξίου

Η Αγία Γραφή μάς γνωστοποιεί και η αγία Εκκλησία μάς διδάσκει, ότι ο Κύριός μας Ιησούς Χριστός είναι ο νοητός και αληθινός Ήλιος, που ανέτειλε κατά την ημέρα της γεννήσεώς Του εδώ στη γη και φωτίζει έκτοτε και θα φωτίζει εσαεί με το πνευματικό φως Του όλον τον κόσμο. Ο εν λόγω συμβολισμός του Χριστού με τον πνευματικό Ήλιο και κατά συνάφεια με την ανέσπερη θεία Ανατολή αναγγέλθηκε (και) από τον προφήτη Ζαχαρία. Η αναγγελία αυτή καταγράφεται ως ακολούθως στο ιερόν Ευαγγέλιον του Λουκά:

Και ο Ζαχαρίας, ο πατέρας αυτού (: του Ιωάννου Προδρόμου), εγέμισε με Πνεύμα άγιον και επροφήτευσε λέγων,...και ένεκα ακριβώς αυτής της ευσπλαγχνίας μάς επεσκέφθη θεία Ανατολή από τον ουρανόν, ο Ήλιος της δικαιοσύνης, δηλαδή ο Χριστός, διά να φωτίσει εκείνους, που απηλπισμένοι δούλοι είναι βυθισμένοι εις το σκότος της πλάνης και την σκιάν του πνευματικού θανάτου, να κατευθύνει και να ενισχύει τους πόδας ημών, διά να βαδίσωμεν τον δρόμον, που οδηγεί εις την ειρήνην του Θεού και την αιωνίαν σωτηρίαν” (Λουκ. Α΄, 67, 78-79. Ερμην. Απόδοσις υπό Ι. Θ. Κολιτσάρα).

Την προπαρατιθέμενη προφητεία την εξηγεί ως ακολούθως ο άγιος Γρηγόριος ο Νύσσης:

...Η μεγάλη ημέρα της αιώνιας ζωής δεν θα φωτίζεται πλέον από τον ορατό ήλιο, αλλά από το αληθινό φως, τον Ήλιο της Δικαιοσύνης, που ονομάζεται από τους Προφήτες Ανατολή, γιατί δεν κρύβεται πλέον από τη Δύση” (PG XLIV, 505 A).

Επίσης ο Ευαγγελιστής Ιωάννης σημειώνει περί όλων αυτών τα εξής στο προφητικό βιβλίο του “Αποκάλυψις”:

Στη νέα Ιερουσαλήμ “... νύχτα δεν θα υπάρχει πλέον, ούτε και καμία ανάγκη λύχνου και φωτός ηλίου, διότι Κύριος ο Θεός θα φωτίζει αυτούς με το απρόσιτον υπέρλαμπρον αυτού φως,...” (Αποκ. κβ΄, 5).

Οι θεολόγοι Υμνογράφοι της Ορθοδοξίας έχοντας και λαμβάνοντας υπόψιν την προαναφερόμενη διδασκαλία της Εκκλησίας μας, περί του Ιησού Χριστού ως νοητού Ήλιου της Δικαιοσύνης και θείας Ανατολής, εμπνεύστηκαν και συνέθεσαν υπέροχα τροπάρια ανάλογου περιεχομένου. Στα τροπάρια αυτά περιλαμβάνεται κι ένα καταπληκτικό “Εξαποστειλάριον” που ψάλλουμε την ημέρα των Χριστουγέννων κατά την ακολουθία του Όρθρου, στο οποίο ο Χριστός αποκαλείται “Ανατολή ανατολών”! Το τροπάριο αυτό έχει σε κείμενο και ερμηνευτική απόδοση ως κάτωθι:


Επεσκέψατο ημάς εξ ύψους ο Σωτήρ ημών, Ανατολή ανατολών, και οι εν σκότει και σκιά, εύρομεν την αλήθειαν και γαρ εκ της Παρθένου ετέχθη ο Κύριος”.

Δηλαδή, “Ο Χριστός, ο Κύριος και Σωτήρας μας, που είναι η Ανατολή των ανατολών (!), κατέβηκε απ' τον ουρανό, μας επισκέφτηκε εδώ στη γη, γεννήθηκε απ' την Παρθένο Μαρία και όσοι βρισκόμασταν στο σκοτάδι και τη σκιά τής αμαρτίας βρήκαμε χάρις εις Αυτόν την αλήθεια”.

Το παράδειγμα των ιερών υμνογράφων της Εκκλησίας μας, ακολούθησαν και οι θεόπνευστοι αγιογράφοι αυτής και παρουσίασαν με άριστο τρόπο τον Ιησού Χριστό ως τον πνευματικό Ήλιο, ως το Φως του κόσμου. Συγκεκριμένως, αγιογράφησαν τον Κύριο με τη θεανδρική του μορφή ως Παντοκράτορα ή ως Μέγαν Διδάσκαλον, να κρατάει στο αριστερό Του χέρι ένα ανοιχτό Ευαγγέλιο, επί του οποίου αναγράφεται, κατά περίπτωση, μία από τις παρακάτω δύο ανάλογες αποκαλυπτικές ρήσεις Του:

α) “Εγώ ειμι το Φως του κόσμου, ο ακολουθών εμοί ου μη περιπατήση εν την σκοτία, αλλ΄ έξει το φως της ζωής”. (Ιωάν 1β΄, 12).

Δηλαδή, “Εγώ είμαι το φως όλου του κόσμου, εκείνος που με ακολουθεί πιστά δεν θα περιπατήσει εις το σκότος με άμεσον τον κίνδυνον να κρημνισθεί εις τα βάραθρα, αλλά θα έχει το πνευματικόν φως που ακτινοβολείται από τον Θεόν, την πηγήν της ζωής”. (Ερμην. Απόδοσις υπό Ι. Θ. Κολιτσάρα).


β) “Εγώ φως εις τον κόσμον ελήλυθα, ίνα πας ο πιστεύων εις εμέ εν τη σκοτία μη μείνη” (Ιωάν. Ιβ΄, 46).

Δηλαδή, “Εγώ φως πνευματικόν ήλθα εις τον κόσμον, διά να μη μείνει εις το σκοτάδι της πλάνης και της αμαρτίας κανένας από εκείνους που πιστεύουν εις εμέ”. (Ερμην. Απόδοσις υπό Ι. Θ. Κολιτσάρα).

Οι εικονίσεις αυτές του Κυρίου – Φωτός του κόσμου είναι οι σημαντικότερες απ' όσες υπάρχουν εντός των ιερών ναών μας είναι δε γνωστές με την εκφραστική ονομασία “Ιησούς Χριστός - το Φως του Κόσμου”. Σημειωτέον, ότι εκάστη εξ αυτών βρίσκεται αγιογραφημένη, κατά κανόνα, είτε σε τοιχογραφία του τρούλου των ναών, είτε σε φορητή εικόνα του τέμπλου τους, πρώτη στα δεξιά της Ωραίας πύλης του.

Σημειώσεις.

1) Η πλειονότητα των εικόνων “Ιησούς Χριστός - το Φως του κόσμου” έχει αναγραμμένη στο ανοιχτό Ευαγγέλιο που κρατάει στο χέρι Του ο εικονιζόμενος “Κύριος ο Παντοκράτωρ” ή “ο Μέγας Διδάσκαλος”,  την προαναφερόμενη ρήση Του “Εγώ ειμί το Φως του κόσμου...”. Οι ομότυπες εικόνες με αναγραμμένη τη ρήση “Εγώ φως εις τον κόσμον ελήλυθα...” είναι λιγότερες, μία δε εξ αυτών βρίσκεται στο τέμπλο του ναού Αγίων Αναργύρων Ντολτσού Καστοριάς.

  1. Για τον Ιησού Χριστό ως το Φως του Κόσμου βλέπε κείμενο του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Καστορίας κ.κ. Σεραφείμ στην ηλεκτρονική διεύθυνση:

    https://www.romfea.gr/katigories/10-apopseis/12435-ego-eimi-to-fos-tou-kosmou












Τρίτη 10 Νοεμβρίου 2020

Ο Ιησούς Χριστός ως “ο Μεγάλης Βουλής Άγγελος” σε τοιχογραφία τής ιεράς μονής Αγίας Παρασκευής Φλαμουριάς Βοΐου {17ος αι.;}. Χριστουγεννιάτικη παράσταση.

          

Κείμενο Γιώργου Τ. Αλεξίου.

Ο Κύριός μας Ιησούς Χριστός είναι, ως γνωστόν, το Δεύτερο Πρόσωπο της Αγίας Τριάδος, που εγεννήθη εκ του Θεού Πατρός προ πάντων των αιώνων. Ο Χριστός, κατά τους χρόνους τής Παλαιάς Διαθήκης, δηλαδή πριν απ' την ενσάρκωσή Του εδώ στη γη, εμφανιζόταν στους Προφήτες με Αγγελική μορφή, και συγκεκριμένα ως “ο Μεγάλης Βουλής Άγγελος”, τουτέστιν ώς ο Άγγελος τής Μεγάλης Απόφασης του Θεού να σώσει το ανθρώπινο γένος από την αμαρτία. Μ΄ αυτήν την αγγελική μορφή Του παρουσιάστηκε ο Κύριος και στον Προφήτη Ησαΐα, κι ακριβώς έτσι Τον παρουσίασε κι αυτός στους ανθρώπους, όταν προφήτεψε και προανήγγειλε το χαρμόσυνο γεγονός της Γεννήσεώς Του στη Βηθλεέμ. Η αναφερόμενη προφητεία του Προφήτη Ησαΐα έχει ως εξής:

Αρχαίο κείμενο.

...ότι παιδίον εγεννήθη ημίν υιός και εδόθη ημίν ου η αρχή εγενήθη επί του ώμου αυτού και καλείται το όνομα αυτού μεγάλης βουλής άγγελος εγώ γαρ άξω ειρήνην επί τους άρχοντας ειρήνην και υγιείαν αυτώ”. (Ησ. Θ΄, 6).

Ερμηνευτική απόδοση κειμένου.

Αυτά δε θα πραγματοποιηθούν, διότι θα γεννηθή δι' ημάς παιδίον, θα δοθή εις ημάς ο υιός αυτός, του οποίου η αρχή και εξουσία υπάρχει απ' αρχής επάνω στους ώμους του και θα καλήται το όνομα αυτού αγγελιαφόρος της μεγάλης βουλής του Θεού, θαυμαστός σύμβουλος, Θεός ισχυρός, εξουσιαστής, αρχηγός της ειρήνης, πατήρ του μέλλοντος αιώνος. “Εγώ, λέγει ο θεός, θα φέρω την ειρήνην στους άρχοντας, ειρήνην και υγείαν θα χορηγήσω στο παιδίον αυτό”. (Ερμηνευτική απόδοση Ιω. Θ. Κολιτσάρα).

Έχοντας υπόψη όλα τα προαναφερόμενα οι άγιοι Πατέρες και συγγραφείς τής Εκκλησίας μας, και οι θεόπνευστοι Υμνογράφοι αυτής, καθώς και οι θεολόγοι αγιογράφοι της, παρουσίασαν πολλάκις, αντιστοίχως και αναλόγως, τον Χριστό ως τον Άγγελο της Μεγάλης Βουλής, συνέδεσαν δε νοηματικώς αυτήν την αγγελική μορφή κι εμφάνισή Του με την Γέννησή Του από την Παρθένο Μαρία στη Βηθλεέμ της Ιουδαίας. Δύο σχετικά χριστουγεννιάτικα τροπάρια παρατίθενται ακολούθως.

Τροπάριο 1ο.

Θεός ων ειρήνης, Πατήρ οικτιρμών, της μεγάλης βουλής Σου τον Άγγελον, ειρήνην παρεχόμενον, απέστειλας ημίν, όθεν θεογνωσίας, προς φως οδηγηθέντες, εκ νυκτός ορθρίζοντες, δοξολογούμεν σε φιλάνθρωπε.

Μετάφραση τροπαρίου.

Εσύ που είσαι ο Θεός της ειρήνης και ο πατέρας της ευσπλαχνίας, απέστειλες σε μας τον Χριστό, τον Αγγελιαφόρο τής μεγάλης Σου απόφασης για να μας παρέχει την ειρήνη. Οπότε οδηγηθήκαμε στο φως της θεογνωσίας, και πολύ πρωί και πριν να φέξει, Σε δοξολογούμε φιλάνθρωπε.

(Καταβασία Ε΄ Ωδής Κανόνα Χριστουγέννων).

Τροπάριο 2ο

Η αγιωτέρα, των αγγέλων και πάσης της κτίσεως, βουλής μεγάλης της πατρώας, νυν τον Άγγελον τίκτει, σαρκί πάντων εις ανάκλησιν, των μελωδούντων απαύστως αυτώ. Άγιος ει Κύριε.

Μετάφραση τροπαρίου.

Η Παρθένος Μαρία, η πιο αγία από τους αγγέλους και από όλη την κτίση, γεννά κατά σάρκα τώρα τον Αγγελιαφόρο τής μεγάλης απόφασης του Θεού Πατέρα, για να καλέσει να γυρίσουν πίσω όλοι όσοι Του ψάλλουν μελωδικά και ακατάπαυστα: Κύριε, είσαι άγιος.

(Θεοτοκίο Γ΄ Ωδής, Κανόνα Κυριακής προ της Χριστού Γεννήσεως).

'Οπως οι Υμνογράφοι της Εκκλησίας μας, έτσι και οι εμπνευσμένοι αγιογράφοι της παρουσίασαν και παρουσιάζουν σε τοιχογραφίες και φορητές εικόνες τον Ιησού Χριστό αγγελόμορφον, δηλαδή έχοντα αγγελική όψη και αγγελικά πτερά. Τέτοιες πνευματικές και λίαν ενδιαφέρουσες παραστάσεις υπάρχουν σε πολλούς ναούς τής πατρίδας μας, και βεβαίως και στην Καστοριά (: στην Παναγία Κουμπελίδικη, στην Παναγία Ζευγοστασίου, στον Άγιο Δημήτριο Κλεισούρας κ.ά.).

Μία ανάλογη κι εξαιρετική τοιχογραφία του Χριστού – Αγγέλου της Μεγάλης Βουλής υπάρχει στο καθολικό τού μοναστηριού τής Αγίας Παρασκευής Φλαμουριάς Βοΐου, που βρίσκεται ανάμεσα στα χωριά Σισάνι και Νάματα και υπάγεται στην Ιερά Μητρόπολη Σισανίου και Σιατίστης. Η εν λόγω τοιχογραφία είναι φιλοτεχνημένη στην εσωτερική κάτω επιφάνεια τής νότιας αψίδας που στηρίζει τον μοναδικό τρούλλο του ναού, όπου υπάρχει η πανίερη μορφή του Παντοκράτορα. Σ΄ αυτήν την τοιχογραφία ο Χριστός είναι ζωγραφισμένος στο κέντρο δύο επάλληλων δίσκων, και απεικονίζεται σε προτομή, ως Εμμανουήλ, (: εφηβικής ηλικίας), με αγγελικά πτερά, να ευλογεί με το δεξί Του χέρι και να κρατάει μισοτυλιγμένο ειλητάριο στο αριστερό. Απ' τους αναφερόμενους δίσκους ο εσωτερικός φέρει ολόγυρά του έξι ακτίνες και περιβάλλεται από δύο εξαπτέρυγα Σεραφείμ και από έξι πολυόματα Χερουβείμ, ενώ ο εξωτερικός είναι διακοσμημένος με αστέρια και πλαισιώνεται από τα σύμβολα των τεσσάρων Ευαγγελιστών.

Εκατέρωθεν των περιγραφόμενων δύο δίσκων με την εικόνιση του Χριστού – Αγγέλου τής Μεγάλης Βουλής, στην ίδια επιφάνεια τής νότιας αψίδας του ναού, υπάρχουν αγιογραφημένες πέντε βασικές ευαγγελικές σκηνές, που θεματολογικώς σχετίζονται ιδιαίτερα με την αναφερόμενη εικόνιση. Πρόκειται για τις τοιχογραφημένες παραστάσεις, α) του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου, β) της Γεννήσεως του Χριστού, γ) της Βρεφοκτονίας, δ) της Υπαπαντής του Κυρίου, και ε) της Βαπτίσεώς Του. Οι εν λόγω πέντε παραστάσεις, που συνοδεύουν τη θεματική εικόνιση του Χριστού - Αγγέλου της Μεγάλης Βουλής, υποδεικνύουν και δηλώνουν στους θεατές τους, ότι αυτή, δηλαδή η εμπνευσμένη κι εντυπωσιακή απεικόνιση του Χριστού με τη μορφή του Αγγέλου της Μεγάλης Βουλής παραπέμπει και αναφέρεται πρωτίστως και κυρίως στη θαυμαστή Γέννησή Του, είναι δηλαδή μία ιδιότυπη χριστουγεννιάτικη παράσταση.

Βλέπε για το σεπτό μοναστήρι της Αγίας Παρασκευής Φλαμουριάς:

1) https://greekorthodoxreligioustourism.blogspot.com/2019/07/blog-post.html

2) http://fos-kastoria.blogspot.com/2012/07/25-2012.html