Τετάρτη 15 Απριλίου 2020

Η άφιξη και τριήμερη παραμονή των Αγίων Παθών στην Καστοριά {6- 8 Μαρτίου 2010}


Ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Καστοριάς
κ. κ. Σεραφείμ υποδέχεται στην Καστοριά
 τα Άγια Πάθη.
Το Σάββατο 6 Μαρτίου 2010 ήρθαν στην Καστοριά για ένα τριήμερο, λόγω της εορτής της Σταυροπροσκυνήσεως (Κυριακή 7 – 3 – 2010), τα Άγια Πάθη του Κυρίου, που είναι μικρά τεμάχια από τον Τίμιο Σταυρό Του, τον ακάνθινο στέφανο, τη χλαμύδα, τον σπόγγο και τον κάλαμο του μαρτυρίου Του. Τα εν λόγω σεπτά κειμήλια φυλάσσονται στην Ιερά Μονή των Παμμεγίστων Ταξιαρχών Αιγιαλείας (Πατρών).
Η υποδοχή έγινε στις 5.30΄ το απόγευμα του αναφερόμενου Σαββάτου, στα προπύλαια του Ιερού Μητροπολιτικού Ναού Κοιμήσεως της Θεοτόκου, απ’ τον Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη Καστοριάς κ. κ. Σεραφείμ, από πολλούς ιερείς της οικείας Μητροπόλεως και από μεγάλο πλήθος πιστών της Καστοριάς.
Ο Αρχιμανδρίτης κ.κ. Καλλίνικος εξάγει
το κυτίον με τα Τίμια Πάθη από τη θήκη τους.
Αμέσως μετά την εν λόγω λαμπρή υποδοχή των Αχράντων Παθών, στις 6 το απόγευμα τελέστηκε Μέγας Πανηγυρικός Εσπερινός για την εορτή της Σταυροπροσκυνήσεως, χοροστατούντος του Αρχιμανδρίτη και Καθηγουμένου της Ιεράς Μονής Ταξιαρχών Αιγιαλείας κ. κ. Καλλινίκου.
Την επόμενη ημέρα, Κυριακή 7 Μαρτίου στις 7 το πρωί, τελέστηκε Αρχιερατική Θεία Λειτουργία απ’ τον Μητροπολίτη Καστοριάς κ. κ. Σεραφείμ, και προσκύνησις των Αχράντων Παθών. Την ίδια ημέρα, στις 6 το απόγευμα έγινε ο Δ΄ Κατανυκτικός Εσπερινός, κατά τον οποίο μίλησε ο Πανοσιολογιότατος Αρχιμανδρίτης και Καθηγούμενος της Ιεράς Μονής Ταξιαρχών Αιγιαλείας κ. κ. Καλλίνικος.

Ιερή Ακολουθία στον Μητροπολιτικό ναό Καστοριάς
αμέσως μετά την άφιξη εκεί των Τιμίων Παθών
Τη Δευτέρα 8 Μαρτίου, στις 7 το απόγευμα, τελέστηκε Προηγιασμένη Θεία Λειτουργία στον Μητροπολιτικό Ναό Καστοριάς και μετά έγινε η αναχώρηση των Τιμίων Παθών για την Ιερά Μονή Ταξιαρχών Αιγίου, όπου και φυλάσσονται.

Το κυτίον με τα Τίμια Πάθη.




Τρίτη 14 Απριλίου 2020

Τα σύμβολα του Πάθους του Χριστού στο χωριό Αυγή Καστοριάς {19ος αιών}.

Στο μικρό, αλλά και πανέμορφο χωριό Αυγή, που βρίσκεται πλησίον του Άργους Ορεστικού Καστοριάς, βρίσκεται ένας πολύ ενδιαφέρον μεταβυζαντινός ναός του Αγίου Δημητρίου. Ο εν λόγω ναός κοσμείται με ένα υπέροχο κι επιχρυσωμένο τέμπλο των αρχών του 19ου αιώνα. Το τέμπλο αυτό φέρει στην κορυφή του ως επίστεψη μία πολύ ενδιαφέρουσα ξυλόγλυπτη σύνθεση, κι έχει αναρτημένες στην όψη του αρκετές αξιόλογες φορητές εικόνες.
Η αναφερόμενη επίστεψη του τέμπλου περιλαμβάνει και παρουσιάζει στους εκκλησιαζόμενους χριστιανούς, καθώς και στους λοιπούς επισκέπτες και προσκυνητές του υπόψη ιερού ναού, έξι από τα σύμβολα του φρικτού πάθους του Κυρίου, τα οποία είναι: 1) ο Σταυρός, 2) η λόγχη, 3) ο σπόγγος όξους, 4) η σκάλα Αποκαθήλωσης 5) η σφύρα της σταύρωσης, και 6) ένα καρφί.
Ο πιστός χριστιανός που εισέρχεται να προσκυνήσει στον αναφερόμενο ναό και βλέπει στην κορυφή τού τέμπλου του τα εν λόγω σύμβολα του φρικτού Πάθους του Κυρίου, διαλογίζεται σχετικώς, συγκινείται ιδιαιτέρως και φέρνει, μεταξύ άλλων, στη σκέψη του και το κάτωθι υψηλόπνοο ομοθεματικό τροπάριο της Μεγάλης Εβδομάδος:


Κείμενο Τροπαρίου Εσπέρας Μεγάλης Πέμπτης.
Στουδίτου. Ήχος γ΄.
"Έκαστον μέλος της αγίας σου σαρκός, ατιμίαν δι' ημάς υπέμεινε,
τας ακάνθας η κεφαλή, η όψις τα εμπτύσματα,
αι σιαγόνες τα ραπίσματα,
το στόμα την εν όξει κερασθείσαν χολήν τη γεύσει,
τα ώτα τας δυσεβείς βλασφημίας, ο νώτος την φραγγέλωσιν,
και η χειρ τον κάλαμον,
αι του όλου σώματος εκτάσεις εν τω σταυρώ,
τα άρθρα τους ήλους, και η πλευρά την λόγχην,
ο παθών υπέρ ημών, και παθών ελευθερώσας ημάς,
ο συγκαταβάς ημίν φιλανθρωπία, και ανυψώσας ημάς,
παντοδύναμε Σωτήρ, ελέησον ημάς".
(Από την ακολουθία της Μεγάλης Εβδομάδας)

Μετάφραση του Τροπαρίου
Καθένα μέλος απ' το άγιο Σου κορμί υπέμεινε για μας ατιμία:
αγκάθια η κεφαλή, η όψη φτυσίματα,
τα σαγόνια ραπίσματα,·το στόμα ξίδι με χολή,
τ' αυτιά βλαστήμιες ασεβείς,
η πλάτη μαστίγωμα, και καλάμι το χέρι Σου,
χέρια και πόδια τα καρφιά, η πλευρά τη λόγχη
κι όλο το σώμα στο σταυρό τυραννίστηκε,
Συ που υπέφερες για μας,
και με το πάθος σου μας λύτρωσες-από φιλανθρωπία,
που κατέβηκες σε μας και μας ανύψωσες,
Παντοδύναμε Σωτήρα ελέησέ μας.
(Η μετάφραση ελήφθη απ' το Διαδίκτυο).

Γ. Τ. Αλεξίου.

Σημείωση. Για το ναό του Αγίου Δημητρίου Αυγής βλέπε:






Κυριακή 12 Απριλίου 2020

Ο Σταυρός του Χριστού και τα άνθη της κρανιάς.

Σταυρόσχημο άνθος κρανιάς.
Η Κρανιά (Cornus) είναι ένα αυτοφυές φυλλοβόλο δενδρύλλιο, πολύ διαδεδομένο στην Καστοριά και γενικότερα στην Ελλάδα. Ανήκει στην τάξη των αγγειόσπερμων, της οικογένειας Cornaceae. Το ξύλο της είναι πολύ σκληρό, και γι’ αυτό οι αρχαίοι Μακεδόνες κατασκεύαζαν από κρανιά τα δόρατά τους, ενώ οι απόγονοί τους κατασκευάζουν τώρα τις βακτηρίες των γερόντων, τις γκλίτσες των βοσκών, κ.ά. Τα φύλλα της κρανιάς είναι λογχοειδή και πράσινα, τα άνθη της κίτρινα με τέσσερα πέταλα και οι καρποί της σφαιρικοί με έντονο κόκκινο χρώμα και ξινή γεύση.
Η κρανιά ανθίζει πρώτη απ’ όλα τα δέντρα, κατά το μήνα Μάρτιο, και χαιρετίζει τον ερχομό της Άνοιξης. Τα χαριτωμένα άνθη της προκαλούν ανέκαθεν το θαυμασμό των ανθρώπων, κεντρίζουν τη φαντασία τους και διεγείρουν την έμπνευσή τους. Τα άνθη αυτά ενέπνευσαν κατά τον Μεσαίωνα και τους Χριστιανούς της Δύσης κι επινόησαν τον εξής συγκινητικό θρύλο:
Γέρικο δενδρύλλιο κρανιάς.
Όταν οι άνομοι Εβραίοι αποφάσισαν να σταυρώσουν τον Ιησού Χριστό, έφτιαξαν το Σταυρό Του από ξύλο Κρανιάς, η οποία τότε είχε μεγάλο μέγεθος. Η Κρανιά όμως δεν το ήθελε αυτό και για τούτο λυπήθηκε πολύ. Ο Χριστός είδε την εύλογη λύπη της, τη συμπόνεσε και όρισε, να είναι έκτοτε αυτή μικρή σε μέγεθος και ν’ ανθίζει κατά την περίοδο της Μεγάλης Σαρακοστής, τα δε άνθη της να έχουν τέσσερα κίτρινα πέταλα σε σχήμα σταυρού, να διαθέτουν τέσσερις όρθιους στήμονες, όσα και τα καρφιά Του, και να φέρουν στο κέντρο τους έναν κυκλικό ύπερο σαν το ακάνθινο στεφάνι Του. Όρισε επίσης να είναι οι καρποί της κατακόκκινοι, όπως το αίμα Του. Ο Ιησούς Χριστός τα επέβαλε όλα αυτά στην κρανιά, για να βλέπουν οι άνθρωποι τα άνθη και τους καρπούς της και να θυμούνται κι αναλογίζονται το φρικτό μαρτύριό Του. Κι αυτό γίνεται. (Για τον αναφερόμενο θρύλο βλέπε στην αγγλική:
Ανθισμένο δενδρύλλιο κρανιάς.



Κλαδίσκος κρανιάς με άνθη.


Φύλλα και καρποί κρανιάς, κόκκινοι
σαν το τίκιο αίμα του Χριστού.

Παρασκευή 10 Απριλίου 2020

Η πολυσήμαντη εικόνα του Χριστού και του Δωδεκάορτου στο χωριό Λακκώματα Καστοριάς {έτ. 1827}.


Ο Ιησούς Χριστός είναι ο ιδρυτής και η κεφαλή της αγίας Εκκλησίας μας, η δε Ανάστασή Του είναι το θαυμαστότερο και μεγαλύτερο κοσμοϊστορικό γεγονός. Εκ του λόγου τούτου, η εορτή της Ανάστασης του Χριστού αναγνωρίζεται ως η κύρια και σημαντικότερη του ετήσιου εορταστικού κύκλου της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Όλες οι άλλες εορτές, μικρές και μεγάλες, είναι συνδεδεμένες με την εν λόγω μέγιστη εορτή και κινούνται γύρω της.
Η εν λόγω θεώρηση και παραδοχή της Εκκλησίας μας ως προς την εορτή της Ανάστασης του Κυρίου αποτυπώνεται και προβάλλεται εικονιστικώς σε όλα ανεξαιρέτως τα τέμπλα των ιερών ναών μας. Το σκεπτικό και ο τρόπος αυτής της θεώρησης και προβολής παρουσιάζεται εν συντομία ακολούθως.
Η βασική και σπουδαιότερη εικόνα σε όλα τα τέμπλα των ιερών ναών μας είναι η εικόνα του Χριστού Παντοκράτορα, δηλαδή του Χριστού τής Ανάστασης και τής Δευτέρας Παρουσίας. Η εικόνα αυτή βρίσκεται πρώτη δεξιά της Ωραίας πύλης και παρουσιάζει τον Κύριο με τη θεανδρική Του μορφή, και, κατά περίπτωση, με ένα από τα τρία υπέρτατα Αξιώματά Του, το Βασιλικό (ως Βασιλεύς των Βασιλευόντων), το Αρχιερατικό (ως Μέγας Αρχιερεύς), το Προφητικό (ως ο μόνος Διδάσκαλος της Αληθείας).
Υπεράνω της εν λόγω Δεσποτικής εικόνας, στην κορυφή του τέμπλου, τοποθετείται κατά κανόνα μία σειρά μικρών εικόνων, η λεγόμενη εικονοσειρά του Δωδεκάορτου. Η εικονοσειρά αυτή περιλαμβάνει συνήθως τις εικονίσεις δώδεκα απ' τα σημαντικότερα γεγονότα της επίγειας ζωής του Χριστού και της Θεοτόκου, τα οποία εορτάζει αναλόγως η Εκκλησία μας. Τα γεγονότα αυτά είναι: 1) Η Γέννηση της Θεοτόκου, 2) Τα Εισόδια της Θεοτόκου, 3) Η Κοίμηση της Θεοτόκου, 4) Ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου, 5) Η Γέννηση του Χριστού, 6) Η Υπαπαντή, 7) Η Βάπτιση του Χριστού, 8) Η Μεταμόρφωση, 9) Η Βαϊοφόρος, 10) Ο Μυστικός Δείπνος 11) Η Σταύρωση του Χριστού, 12) Η Αποκαθήλωση, 13) Η Ανάσταση του Χριστού, 14) Η Ανάληψη του Χριστού, 15) Η Πεντηκοστή 16) Η Ύψωση του Τιμίου Σταυρού, κ.ά.
Βάσει των προαναφερόμενων μπορεί να λεχθεί, ότι η εικόνα του Δεσπότου Χριστού μαζί και από κοινού με τις εικόνες του Δωδεκάορτου αντιπροσωπεύει - αντιπροσωπεύουν ικανώς και σε σμικρογαφία ένα ολόκληρο τέμπλο, και κατ΄ επέκταση έναν ολόκληρο ναό, εκτός βεβαίως του ιερού θυσιαστηρίου του.
Οι άγιοι Πατέρες και οι θεολόγοι αγιογράφοι της Ορθόδοξης Εκκλησίας, έχοντας και λαμβάνοντας υπόψη τα προαναφερόμενα, επιδίωξαν να δημιουργήσουν μία ιερή εικόνα, που να είναι περιεκτική όλων των παραδοχών που καταγράφηκαν πιο πάνω. Προς τούτο, εμπνεύστηκαν κι επινόησαν την καταπληκτική εικόνιση του Δεσπότου Χριστού, περιβαλλόμενου από τις εικονίσεις τού Δωδεκάορτου.
Εικόνα του αναφερόμενου εικονιστικού τύπου είναι και η εδώ εξεταζόμενη, η οποία ιστορήθηκε το έτος 1827 από τον ικανό αγιογράφο Αργύρη Μιχάλη, που καταγόταν από το χωριό Τσούκα Νεστορίου. Η εικόνα αυτή βρίσκεται σήμερα σε ναό του χωριού Λακκώματα Άργους Ορεστικού και είναι ίσως η μοναδική του τύπου της που υπάρχει στην εκκλησιαστική περιφέρεια της Ιεράς Μητρόπολης Καστοριάς. Η περιγραφή αυτής της εικόνας έχει ως εξής:
Στο κέντρο της εικόνας παρουσιάζεται ο Ιησούς Χριστός ευμεγέθης, όρθιος και κατά το προφητικό Του αξίωμα, δηλαδή ως Μέγας Διδάσκαλος της Αληθείας. Στην τιμία κεφαλή Του έχει σταυροφόρο φωτοστέφανο με την επιγραφή Ο Ων. Με το δεξί Του χέρι ευλογεί και με το άλλο κρατάει κλειστό Ευαγγέλιο, σύμβολο του Νόμου Του. Επάνω από την κεφαλή Του υπάρχει η εικόνιση του Αγίου Μανδηλίου. Απ' την άνω δεξιά γωνία και προς τα κάτω υπάρχουν κατά σειρά τα εξής οκτώ εικονίδια: Η Σταύρωση του Κυρίου, Η Αποκαθήλωση, Η Ανάληψη του Χριστού, Η εις Άδου Κάθοδος, Ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου, Η Γέννηση του Χριστού, Η Βαϊοφόρος και τέλος η Προδοσία του Ιούδα.
Το μέγεθος της εξεταζόμενης εικόνας του Χριστού, όπως και όλων των ομότυπών της εικόνων, είναι εκ των πραγμάτων σχετικώς μεγάλο, καθόσον έχει και προβάλλει στην όψη της πολλές ιερές παραστάσεις. Το γεγονός αυτό βεβαίως δεν μειώνει την ανάλογη αξία των εικόνων αυτού του εικονιστικού τύπου, αλλ' απεναντίας προτρέπει τους ρέκτες πιστούς να τις αποκτήσουν και να τις αναρτήσουν σε ευμεγέθεις ιερούς ναούς, σε επισκοπικά μέγαρα, σε μεγάλες αίθουσες πνευματικών εκδηλώσεων, και σε γραφεία ευσεβών αξιωματούχων της πατρίδας μας.

Γεώργιος Τ. Αλεξίου




Πέμπτη 2 Απριλίου 2020

Σαρανταπέντε {45} Λαϊκά παραμύθια και ιστορήματα από τον Γέρμα Καστοριάς


Προλογικό σημείωμα

Ο Γέρμας Καστοριάς έχει περίπου 500 κατοίκους, οι οποίοι είναι γηγενείς Ελληνομακεδόνες και ομιλούν γλωσσικό ιδίωμα που ανήκει στα βόρεια ελληνικά ιδιώματα. Το χωριό αυτό έχει μεγάλη πολιτιστική κληρονομιά και πλούσια θρησκευτική και λαογραφική παράδοση.
Με την πλούσια λαογραφία του Γέρμα ασχολήθηκαν έως τώρα αρκετοί ειδικοί ερευνητές. Οι επιστήμονες αυτοί μελέτησαν τα δημοτικά τραγούδια και τους χορούς των κατοίκων τού χωριού και κατέγραψαν ορισμένα κι ευάριθμα παραμύθια τους.
Ένας εκ των αναφερόμενων ερευνητών, ο δάσκαλος Γιώργος Τ. Αλεξίου που κατάγεται απ' τον Γέρμα, συνέλεξε και κατέγραψε κατά τα τελευταία έτη 45 λαϊκά παραμύθια και ιστορήματα, τα οποία δημοσιεύτηκαν κατά καιρούς στο Διαδίκτυο. Τα παραμύθια αυτά και τα ιστορήματα συγκροτήθηκαν ως (σε)  μία ανάλογη Συλλογή, η οποία αποτέλεσε - αποτελεί το περιεχόμενο του παρόντος ηλεκτρονικού βιβλίου

Γιώργος Τ. Αλεξίου.


Σαρανταπέντε  {45} Λαϊκά παραμύθια και ιστορήματα από τον Γέρμα Καστοριάς.
  1. Ο λύκος, η αλεπού και το μέλι:
  2. Το πουλί “η Κιούρω”:
  3. Το πλαστήρι και το σκουτέλι:
  4. Η γυναίκα του αγωγιάτη και ο γείτονας: http://germaskastorias.blogspot.com/2014/01/blog-post.html
  5. Οι τρεις συνυφάδες και ο γκαβοκαλόγερος: http://germaskastorias.blogspot.com/2013/12/blog-post_2265.html
  6. Η αγιάτρευτη πληγή της αρκούδας: http://germaskastorias.blogspot.com/2014/02/blog-post.html
  7. Η Παναγία και το αρνάκι:
  8. Οι 40 δράκοι και ο καπάτσος υπηρέτης τους: http://germaskastorias.blogspot.com/2014/07/blog-post.html
  9. Η νεαρή κοπέλα που επέρδετο συχνά:
  10. Άμα το θέλει η γυναίκα:
  11. Η Σταχτομάρω:
  12. Ο χωρικός που έμαθε στο ραβδί του να μαγειρεύει: http://germaskastorias.blogspot.com/2015/09/blog-post_18.html
  13. Η πεθερά στη δεξαμενή:
  14. Γιατί ο Χάρος είναι κωφός:
  15. Η γριά και ο λύκος:
  16. Η κουμπάρα που έγινε νύφη:
  17. Η αιδημοσύνη της γυναίκας:
  18. Ο ήλιος και η μάνα του:
  19. Ο Κατσιομούλαρος:
  20. Το κορίτσι και το σκαφίδι:
  21. Η Λιάντρα:
  22. Το ψωμάκι που έγινε θυμίαμα:
  23. Η αρκούδα που μύριζε άσχημα: http://germaskastorias.blogspot.com/2017/12/blog-post_12.html
  24. Το τσικνισμένο φαγητό:
  25. Το λιγκέρι του Πούρλιαρη:
  26. Πως το πίνουν οι γαιδάροι: http://germaskastorias.blogspot.com/2015/10/blog-post.html
  27. Οι παραωρίτες:
  28. Κρούιμα ηλιού:
  29. Το όραμα ενός ταπεινού βοσκού:
  30. Τα πετεινάρια του Παράδεισου:
  31. Τα τρία ψυχοσάββατα:
  32. Η τριχοφυία των ανθρώπων:
  33. Ο άνθρωπος αντέχει το πένθος του θανάτου:
  34. Η γυναίκα δεν κρατάει μυστικό:
  35. Ο άντρας είναι ο ίσκιος της γυναίκας:
  36. Το παιδί δεν έχει πέτνο.
  37. Δώσε με Θεέ μ΄:
  38. Ασπροχάρος:
  39. Η κυδωνιά:
  40. Το ποντικάκι “Ο Σκομπουρίτης”:      http://germaskastorias.blogspot.com/2020/06/blog-post.html               
  41. Η βρύση με το κοκκινωπό νερό.
  42. Θέλεις μπάκακα γυναίκα:
  43. Ο πραματευτής και το νεογέννητο κοριτσάκι. https://germaskastorias.blogspot.com/2020/09/blog-post.html


Τετάρτη 1 Απριλίου 2020

Δέκα λαϊκά παραμύθια και ιστορήματα από τον Γέρμα Καστοριάς {ομάδα δ΄}


  1. Το όραμα ενός ταπεινού βοσκού:
  2. Τα πετεινάρια του Παράδεισου:
  3. Τα τρία ψυχοσάββατα:
  4. Η τριχοφυία των ανθρώπων:
  5. Ο άνθρωπος αντέχει το πένθος του θανάτου:
  6. Η γυναίκα δεν κρατάει μυστικό:
  7. Ο άντρας είναι ο ίσκιος της γυναίκας:
  8. Δώσε με Θεέ μ΄:
  9. Ο Ασπροχάρος:
  10. Η κυδωνιά:
Σημείωση 1. Τα παρουσιαζόμενα 10 λαϊκά παραμύθια και ιστορήματα συνέλεξε και κατέγραψε ο δάσκαλος Γιώργος Τ. Αλεξίου.
Σημείωση 2.
α) Βλέπε τα δέκα παραμύθια της Ομάδας α΄:
β) Βλέπε τα δέκα παραμύθια της Ομάδας β΄:
γ) Βλέπε για τα δέκα παραμύθια της Ομάδας γ΄: