Δευτέρα 30 Δεκεμβρίου 2019

Τα δύο «Ωρολόγια» των Κορεστείων. Οι απεικονίσεις τους σε ναό των Χαλάρων Καστοριάς (έτ. 1815)


«Ο καιρός συνεσταλμένος εστίν» (Α΄ Κορινθ. ζ΄, 29)
    Η ακριτική περιοχή των Κορεστείων είναι γνωστή σε όλη την Ελλάδα για τη μακραίωνη και ένδοξη ιστορία της, για τους ευγενικούς και φιλόπονους κατοίκους, για τις ασύγκριτες φυσικές ομορφιές και για τους αξιόλογους ιερούς ναούς της. Στους εν λόγω ναούς περιλαμβάνεται κι ένας που βρίσκεται στο γραφικό χωριό Χάλαρα, ο οποίος πρωτοκτίστηκε κατά τη βυζαντινή εποχή και είναι αφιερωμένος στην Κοίμηση της Θεοτόκου....
Εντός του αναφερόμενου ναού των Κορεστείων σώζονται οι σπάνιες κι αινιγματικές παραστάσεις δύο μεγάλων ρολογιών. Οι παραστάσεις αυτές βρίσκονται στην κατώτερη ζώνη του βόρειου τοίχου του, κάτω ακριβώς απ’ τις αγιογραφίες των Τριών Ιεραρχών κι ανάμεσα σε φυτόσχημα και ανθόμορφα διακοσμητικά μοτίβα. Οι μορφές τους έχουν οπωσδήποτε διακοσμητική σημασία, έχουν όμως κι επιπλέον συμβολική έννοια και διδακτικό σκοπό. Αναφέρεται σχετικώς, ότι ο Γράφων, όταν είδε για πρώτη φορά τις συγκεκριμένες παραστάσεις των ρολογιών, εντυπωσιάστηκε και παραξενεύτηκε. Κατόπιν όμως συλλογίστηκε, αναζήτησε το συμβολικό – διδακτικό νόημά τους και κατέληξε στο συμπέρασμα, ότι οι απεικονίσεις τους υποδηλώνουν στους εκκλησιαζόμενους πιστούς, που τις βλέπουν μ’ ενδιαφέρον και προσοχή, την εξής ευαγγελική αλήθεια και διδαχή: Η επίγεια ζωή μας είναι προσωρινή και βραχεία. Καιρός ν’ ακολουθήσουμε το δρόμο της αρετής.
......
(Απόσπασμα από εκτενέστερη ομοθεματική μελέτη του Γ. Τ. Αλεξίου).



Σάββατο 21 Δεκεμβρίου 2019

Η ανταπόδοση απ' τον Χριστό των δώρων που του πρόσφεραν οι τρεις Μάγοι.


Η ευαγγελική ιστορία των τριών Μάγων, των ονομαζόμενων αντιστοίχως Μελχιώρ, Γασπάρ και Βαλτάσαρ, οι οποίοι πρόσφεραν στον Ιησού Χριστό, αμέσως μετά τη γέννησή Του, τρία πολύτιμα και συμβολικά δώρα, τον χρυσό, τον λίβανο και τη σμύρνα, είναι καλώς γνωστή σε όλον τον χριστιανικό κόσμο. Η ιστορία αυτή, όπως ήταν και είναι φυσικό, συγκίνησε και συγκινεί πολύ όλους τους χριστιανούς και ιδιαίτερα τους θεόπνευστους υμνογράφους της Εκκλησίας μας.
Ένας εκ των λόγω υμνογράφων, ο Ρωμανός ο μελωδός συνέθεσε αρκετούς εκτενείς ύμνους (Κοντάκια) που αναφέρονται στη Θεία Γέννηση. Σε κάποιο εμπνευσμένο τροπάριο των υπόψη ύμνων αναφέρει εμφαντικά, ότι Τα δώρα των τριών Μάγων συγκίνησαν και χαροποίησαν ιδιαίτερα την Παναγία μας όταν τα παρέλαβε για λογαριασμό του νεογέννητου Υιού της και γι' αυτό ζήτησε αμέσως απ' Αυτόν (τον Υιό και Θεό της), να τ' ανταποδώσει στους Μάγους και δι' αυτών σε ολόκληρη την ανθρωπότητα. Ειδικότερα, η Θεοτόκος δεήθηκε στον Ιησού Χριστό:
  1. υπέρ του κλίματος της γης (“υπέρ αέρων παρακαλώ σε”).
  2. υπέρ των καρπών της γης.
  3. υπέρ της σωτηρίας όλων των ανθρώπων (“και των οικούντων εν αυτή διαλλάγηθι πάσι”).
Συγκεκριμένα, ο Ρωμανός ο Μελωδός αναφέρει ποιητικώς τα εξής στο προαναφερόμενο Τροπάριο:
Τροπάριον. Ήχος γ΄.
Νέα νυν και φαιδρά βλέπουσα η αμώμητος (Παναγία) Μάγοις δώρα χερσίν φέροντας, και προσπίπτοντας,
αστέρα δηλούντα, ποιμένας υμνούντας,
τον πάντων τούτων κτίστην και Κύριον ικέτευε, λέγουσα,
Τριάδα δώρων τέκνον δεξάμενος, τρεις αιτήσεις δος τη γεννησάση σε,
υπέρ αέρων παρακαλώ σε, και υπέρ των καρπών της γης,
και των οικούντων εν αυτή διαλλάγηθι πάσι,
δι' εμού ότι ετέχθης παιδίον νέον ο προ αιώννων Θεός.
Νοηματική απόδοση του Τροπαρίου.
Η αμόλυντη, Παναγία βλέποντας τα ωραία και πολύτιμα δώρα που πρόσφεραν οι Μάγοι στο Χριστό, και (βλέποντας) τον αστέρα να δηλώνει τη γέννησή Του και τους ποιμένες να Τον υμνούν παρακάλεσε τον δημιουργό και κύριο όλων αυτών λέγοντας τα εξής:
Τρία δώρα, ακριβό μου τέκνο έλαβες, και τρεις δεήσεις μου πρέπει να αποδεχθείς (τις εξής:),
Υπέρ του κλίματος της γης,
υπέρ των καρπών της γης,
και υπέρ της σωτηρίας όλων των κατοίκων της γης,
καθόσον, από εμένα γεννήθηκες ως μικρό παιδάκι, Εσύ που είσαι ο Θεός, ο οποίος υπήρχες πριν απ' τους αιώνες.
Στον τελευταίο απ' τους στίχους του προπαρατιθέμενου τροπαρίου δηλώνεται εμμέσως και υπονοείται καθαρά, ότι ο Χριστός ικανοποίησε τα προαναφερόμενα τρία αιτήματα τής Παναγίας,(καθ)ότι:δι' αυτής ετέχθη (ως) παιδίον νέον ο προ αιώνων Θεός”.

( Από το “Κοντάκιον της Χριστού γεννήσεως, Ήχος γ΄, φέρον ακτροστιχίδα του ταπεινού Ρωμανού ύμνος”).
Γιώργος Τ. Αλεξίου.






Τρίτη 10 Δεκεμβρίου 2019

Ο άγιος Σπυρίδωνας και η Καστοριά.

Ο άγιος Σπυρίδων σκέπει την Καστοριά.
Εικονιστική σύνθεση Γ.Τ.Α.

Η Ιερά Μητρόπολη Καστοριάς, από τα πολύ παλιά χρόνια τιμάει ιδιαίτερα τον άγιο Σπυρίδωνα. Στην εκκλησιαστική περιφέρειά της υπάρχουν επ' ονόματί του ευάριθμοι αξιόλογοι ιεροί ναοί, ένα σημαντικό προσκυνηματικό κέντρο και βεβαίως πολλές τοιχογραφίες και φορητές εικόνες του. Οι ναοί αυτοί, - εξ όσων γνωρίζει ο γράφων - , είναι οι εξής: 1) Ο ενοριακός ναός Αγίου Σπυρίδωνος Αμπελοχωρίου Άργους Ορεστικού. 2) Ο ενοριακός ναός Αγίου Σπυρίδωνος Άνω Μελά. 3) Ο ιερός ναός Αγίου Σπυρίδωνος Ορφανοτροφείου πόλεως Καστοριάς. 4) Ο ιερός ναός Αγίου Σπυρίδωνος Μελισσοτόπου. 5) Ο προσκυνηματικός ναός Αγίου Σπυρίδωνος Πενταβρύσου.
Σύμφωνα με την τοπική παράδοση της Καστοριάς, το σεπτό και άφθαρτο σκήνωμα του αγίου Σπυρίδωνος που βρίσκεται στην Κέρκυρα είχε μεταφερθεί, κατά τον 17ο αιώνα (!) για σύντομο χρονικό διάστημα στην Καστοριά και στην ευρύτερη περιφέρεια τής Άνω Μακεδονίας, προς ευλογία και αγιασμό των πιστών. Θαυμαστή μνεία τής εν λόγω αγιαστικής περιόδευσης τού αναφερόμενου ιερού σκηνώματος αποτελεί μία πρωτότυπη και λίαν ενδιαφέρουσα εικόνα αυτού (του ιερού σκηνώματος), που το παρουσιάζει εντός της σεπτής λάρνακός του. Η εικόνα αυτή φυλάσσεται σε εκκλησιαστικό Μουσείο της Αχρίδας και παρουσιάζεται κι εδώ.
Στην Καστοριά μεταφέρθηκε και άλλη μία φορά τεμάχιο απ' το ιερό λείψανο του αγίου Σπυρίδωνος, κατά το έτος 2014.

Απολυτίκιον αγίου Σπυρίδωνος.
Της Συνόδου της πρώτης ανεδείχθης υπέρμαχος,
και θαυματουργός θεοφόρε, Σπυρίδων Πατήρ ημών
διό νεκρά σύ εν τάφω προσφωνείς,
και όφιν εις χρυσούν μετέβαλες,
και εν τω μέλπειν τας αγίας σου ευχάς,
αγγέλους έσχες συλλειτουργούντας σοι Ιερώτατε.
Δόξα τω σε δοξάσαντι,
δόξα τω σε στεφανώσαντι,
δόξα τω ενεργούντι δια σου, πάσιν ιάματα.

Σημείωση.
Για την προαναφερόμενη μεταφορά τεμαχίου απ' το ιερό λείψανο του Αγίου Σπυρίδωνος στην Καστοριά κατά το έτος 2014, βλέπε στην ακόλουθη ηλεκτρονική διεύθυνση: http://fos-kastoria.blogspot.com/2014/07/6-8-2014.html

Γιώργος Τ. Αλεξίου.

Το ξυλόγλυπτο τέμπλο του ναού Αγίου Σπυρίδωνος
Ορφανοτροφείου Καστοριάς.




Ο ναός του αγίου Σπυρίδωνος στο χωριό
Μελισσότοπος Καστοριάς.




Υπέροχη εικόνα του αγίου Σπυρίδωνος
στον ομώνυμο ναό του χωριού
Μελισσότοπος Καστοριάς
.


Σκηνές από το Βίο του αγίου Σπυρίδωνος
σε περιθώριο φορητής εικόνας του.


Μοναδική εικόνα, που παρουσιάζει
 το σεπτό σκήνωμα του αγίου Σπυρίδωνος
 εντός της λάρνακός του.



Ο ναός του Αγίου Σπυρίδωνος στο ομώνυμο
 Προσκύνημα Πενταβρύσου Καστοριάς.



Τοιχογραφία του αγίου Σπυρίδωνος
σε υπέρθυρο ναού του
στον Άνω Μελά Καστοριάς
.

Εικόνα του αγίου Σπυρίδωνος έτ. 1720
στον ομώνυμο ενοριακό ναό
του Άνω Μελά Καστοριάς.


Τετάρτη 4 Δεκεμβρίου 2019

Ο ναός του Αγίου Νικολάου {18ος αι.;} στο Βογατσικό Καστοριάς.

Το Βογατσικό είναι ένα όμορφο κεφαλοχώρι του Νομού Καστοριάς, με μόνιμο πληθυσμό 800, περίπου, κατοίκων, που γνώρισε κατά το παρελθόν μεγάλη οικονομική ανάπτυξη και αξιοθαύμαστη πνευματική άνθιση. Το εν λόγω χωριό, σύμφωνα με την τοπική προφορική παράδοση και τα πενιχρά αρχαιολογικά δεδομένα, ιδρύθηκε κατά τον 16ο – 17ο αιώνα, απ’ τους ελληνόφωνους Μακεδόνες επτά πλησιόχωρών του μικρών οικισμών, οι οποίοι προχώρησαν σ’ αυτήν την ενέργειά τους, για να μπορέσουν ν’ αντιμετωπίσουν καλύτερα τις τότε συχνές επιδρομές των Τούρκων, των μουσουλμάνων Αλβανών και των πολλών ληστών της γύρω περιοχής.
Αμέσως μετά την εν λόγω αναγκαία και σωτήρια συνοίκησή τους, οι κάτοικοι του Βογατσικού έκτισαν τους πρώτους μικρούς ναούς εντός και πέριξ του χωριού τους, και τους διακόσμησαν με αξιόλογες τοιχογραφίες, σημαντικά τέμπλα κι ενδιαφέρουσες φορητές εικόνες. Στους εν λόγω ναούς περιλαμβάνεται και ο Άγιος Νικόλαος των Κατασκηνώσεων, που είναι ο αρχαιότερος του Δήμου Ίωνος Δραγούμη και που αποτελεί το αντικείμενο της παρούσης ανάρτησης.
Η αρχιτεκτονική του Ναού.
Ο εξεταζόμενος ναός του Αγίου Νικολάου βρίσκεται σε απόσταση 300 μ., περίπου, έξω απ’ τον οικισμό του Βογατσικού, στην πλαγιά του υπερκείμενού του βουνού, που είναι αντέρεισμα της Σαρακίνας, ανατολικώς αυτού και λίγο πιο πάνω απ’ τις μαθητικές κατασκηνώσεις του χωριού. Πρόκειται για μία μονόκλιτη ξυλόστεγη, κεραμοσκέπαστη Βασιλική, κτισμένη με ασβεστόλιθους της περιοχής και με συνδετικό τους υλικό την κοινή λάσπη. Ο ναός δεν έχει κτητορική επιγραφή και γι’ αυτό δεν υπάρχουν σχετικές και ακριβείς πληροφορίες περί αυτού. Ανεγέρθηκε μάλλον περί τα μέσα του 18ου αιώνα και διαθέτει αξιόλογες τοιχογραφίες και σπουδαίο ξυλόγλυπτο τέμπλο του επόμενου αιώνα (μέσα του 19ου αι.). Διαθέτει επίσης δύο κόγχες στο Άγιο Βήμα, μια θύρα στην πρόσοψη και δύο μικρά παράθυρα. Το μήκος του είναι 9 μ., το πλάτος 5 μ. ενώ το ύψος των πλαϊνών τοίχων του εγγίζει τα 3,5 μ.
Η κεντρική κόγχη του Αγίου Βήματος του ναού είναι κατασκευασμένη και περιλαμβάνεται ολόκληρη μέσα στο «σώμα» του ανατολικού του τοίχου. Εκ του λόγου τούτου, ο τοίχος αυτός δεν διαθέτει στην εξωτερική του όψη την καθιερωμένη αντίστοιχη ημικυλινδρική κόγχη, αλλ’ είναι εντελώς επίπεδος.
Γενικώς, ο εν λόγω ναός του Αγίου Νικολάου είναι ένα σημαντικό μεταβυζαντινό μνημείο της Άνω Μακεδονίας, που δικαίως προκαλεί το ενδιαφέρον των ειδικών επιστημόνων και τον θαυμασμό των φιλότεχνων χριστιανών.
Γιώργος Τ. Αλεξίου

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ. 1)Περισσότερα στοιχεία για τον εξεταζόμενο ναό του Αγίου Νικολάου Βογατσικού υπάρχουν στη σχετική Μελέτη του Γιώργου Τ. Αλεξίου, που είναι καταχωρημένη στο Διαδίκτυο, στον Ιστότοπο «Χριστιανική Καστοριά», στη Διεύθυνση:
https://docs.google.com/viewer?a=v&pid=sites&srcid=ZGVmYXVsdGRvbWFpbnxhZGViMTk1MnxneDoxYjA2NWQxZWFjZmM4NDk

2) Ο Ίων Δραγούμης αναφέρει, ότι ο ναός του Αγίου Νικολάου εκτίσθη κατά το έτος 1753.







Πέμπτη 28 Νοεμβρίου 2019

Τεύχος του περιοδικού "Άγιος Μηνάς" αφιερωμένο στον νέο Μητροπολίτη Σισανίου και Σιατίστης κ. Αθανάσιο Γιαννουσά.


Το αφιερωματικό τεύχος του περιοδικού
"Άγιος Μηνάς" της Μητροπόλεως Καστοριάς.
Ο Μητροπολίτης Καστοριάς κ.κ. Σεραφείμ
ενεχειρίζει την ποιμαντορική ράβδο
στο νέο Μητροπολίτη Σισανίου και Σιατίστης
 κ.κ. Αθανάσιο.
Το σεπτό Σώμα της Ιεραρχίας της Εκκλησίας της Ελλάδος εξέλεξε στις 20 Μαρτίου 2019, με 71 ψήφους, ως νέο Μητροπολίτη Σισανίου και Σιατίστης τον έως τότε Αρχιμανδρίτη και Πρωτοσύγγελο της Ιεράς Μητρόπολης Καστοριάς, τον σεβαστό και λίαν αγαπητό στον ευσεβή λαό τής περιοχής π. Αθανάσιο Γιαννουσά. Το επόμενο Σάββατο 23 Μαρτίου 2019 έγινε στο Μητροπολιτικό ναό Αθηνών, από τον Αρχιεπίσκοπο Αθηνών και πάσης Ελλάδος κ. Ιερώνυμο, η χειροτονία τού νεοεκλεγέντος Μητροπολίτου κ. Αθανασίου εις Επίσκοπον. Ένα μήνα αργότερα, στις 19 Απριλίου 2019, έγινε η υποδοχή και ενθρόνιση του αναφερόμενου άξιου Μητροπολίτου στο Μητροπολιτικό ναό Σιατίστης.
Το μήνυμα τής εκλογής τού π. Αθανασίου Γιαννουσά ως μητροπολίτου Σισανίου και Σιατίστης, το υποδέχτηκε με έντονη συναισθηματική φόρτιση σύσσωμη η Ιερά Μητρόπολη Καστοριάς, κλήρος και λαός, αφιέρωσε δε στον εν λόγω νέο Μητροπολίτη ένα τεύχος του εξαίρετου περιοδικού της «Ο Άγιος Μηνάς» (το υπ΄ αριθμ. 78 – 79, Ιανουάριος – Ιούνιος 2019). Στο τεύχος αυτό υπάρχουν αξιόλογα κείμενα αναφερόμενα στην υπόψη αρχιερατική εκλογή και πολλές σχετικές φωτογραφίες.
Ο νέος και άξιος Μητροπολίτης
 Σισανίου και Σιατίστης 
κ.κ. Αθανάσιος Γιαννουσάς.
Τα αξιόλογα κείμενα που περιλαμβάνονται στο αφιερωματικό τεύχος τού εν λόγω περιοδικού επιγράφονται ως εξής:
1)                     Σύντομο βιογραφικό σημείωμα του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Σισανίου και Σιατίστης κ. Αθανασίου.
2)                     Ευχαριστήριος ομιλία του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου κ. Αθανασίου Γιαννουσά προς τη σεπτή Ιεραρχία της Εκκλησίας της Ελλάδος, αμέσως μετά την αναφερόμενη εκλογή του.
3)                     Χειροτονητήριος Ομιλία του νέου Ιεράρχου.
4)                     Ομιλία του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου κ. Αθανασίου στο Δημαρχείο Σιατίστης.
5)                     Λόγος του Μητροπολίτου Καστορίας κ. Σεραφείμ, επί τη ενθρονίσει του νέου Μητροπολίτου Σισανίου και Σιατίστης κ. Αθανασίου.
6)                     Προσφώνηση Εκπροσώπου των Ιερέων της Ιεράς Μητρόπολης Καστοριάς.
7)                     Ενθρονιστήριος Λόγος του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Σισανίου και Σιατίστης κ. Αθανασίου.
Ακολούθως παρατίθεται το Σύντομο βιογραφικό σημείωμα του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Σισανίου και Σιατίστης κ. Αθανασίου όπως είναι καταχωρημένο στο εξεταζόμενο αφιερωματικό τεύχος του περιοδικού «Ο Άγιος Μηνάς»:
Ø  Ο Σεβ. Μητροπολίτης κ. Αθανάσιος Γιαννουσάς γεννήθηκε στην Αθήνα το 1971.
Ø  Το 1993 έλαβε το πτυχίο της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών και ακολούθησε μεταπτυχιακές σπουδές στον ιστορικό τομέα της Θεολογίας. Τυγχάνει πτυχιούχος της αγγλικής γλώσσης, ενώ γνωρίζει και την γερμανική.
Ø  Εκάρη Μοναχός στην Ιερά Μονή Κοιμήσεως Θεοτόκου Πεντέλης το 1995. Την ίδια χρονιά χειροτονήθηκε Διάκονος υπό του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Κίτρους, Κατερίνης και Πλαταμώνος κ. Αγαθονίκου με την άδεια και ευλογία του μακαριστού Αρχιεπισκόπου Αθηνών και πάσης Ελλάδος κυρού Σεραφείμ. Υπηρέτησε στον Ιερό Ναό Αγίου Νικολάου οδού Αχαρνών.
Ø  Το 1996, αφήνοντας ημιτελείς τις μεταπτυχιακές του σπουδές, ακολούθησε τον πνευματικό πατέρα του, Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη Καστοριάς κ. Σεραφείμ, στην Καστοριά.
Η άφιξη και πάνδημη υποδοχή
του Μητροπολίτου κ.κ Αθανασίου
 στον Μητροπολιτικό ναό Σιατίστης.
Ø  Το 1997 χειροτονήθηκε Πρεσβύτερος και υπηρετεί στον Ιερό Ναό Αγίου Γεωρ­γίου πόλεως Καστοριάς.
Ø  Το 1998 διορίσθηκε από την Ιερά Σύνοδο της Εκκλησίας της Ελλάδος Πρωτοσύγκελλος της Ιεράς Μητροπόλεως Καστοριάς. Διακονεί συγχρόνως τον τομέα του κηρύγματος, της Εξομολογήσεως, καθώς και της φιλανθρωπίας.
Ø  Το 2012 έλαβε το οφφίκιο του Αρχιμανδρίτου του Οικουμενικού Θρόνου από τον Παναγιώτατο Οικουμενικό Πατριάρχη κ. Βαρθολομαίο.
Ø  Στις 20 Μαρτίου 2019 το σεπτό Σώμα της Ιεραρχίας της Εκκλησίας της Ελλάδος τον εξέλεξε με ψήφους 71 νέο μητροπολίτη Σισανίου και Σιατίστης
Ø  Σάββατο 23 Μαρτίου 2019, η εις Επίσκοπον χειροτονία του στον Ιερό Μητρο­πολιτικό Ναό Αθηνών από τον Αρχιεπίσκοπο Αθηνών και πάσης Ελλάδος κ. Ιερώνυμο.
Ø  19 Απριλίου 2019, υποδοχή και ενθρόνιση στο Μητροπολιτικό Ναό Σιατίστης.
Το παρόν κείμενο θα κλείσει με τον επίλογο της προσφώνησης τού εκπροσώπου των ιερέων της Ιεράς Μητρόπολης Καστοριάς, κατά την ενθρόνιση του νέου Μητροπολίτου Σισανίου και Σιατίστης κ. Αθανασίου:
Ο εξοχικός ναός Κοιμήσεως Θεοτόκου, που είναι κτισμένος
 επί των ερειπίων μεγάλου μεσοβυζαντινού  ναού.
 Βρίσκεται στον αρχαιολογικό χώρο "Κεράσοβο" του Γέρμα,
 όπου ήταν η πρώτη έδρα της Μητροπόλεως
 Σισανίου και Σιατίστης.
Σεβασμιώτατε Άγιε Σιατίστης πατέρα Αθανάσιε, σας ευχαριστούμε για όλα όσα μας προσφέρατε. Σας χρωστούμε πολλά. Να εύχεστε για εμάς. Κι εμείς μέσα από τα βάθη της ψυχής μας ευχαριστούμε τον Τριαδικό Θεό και τον παρακαλούμε να σας χαρίζει αγία, ακύμαντη πλούσια και καρποφόρα ποιμαντορία. Πολλά κι ευλογημένα έτη, άξιος.
Παρατήρηση.
Ευχής έργον θα είναι, η Κοινότητα Γέρμα και ο δραστήριος Σύλλογος Γυναικών του χωριού να προσκαλέσουν, σε εύθετο χρόνο, τον άξιο Μητροπολίτη Σισανίου και Σιατίστης κ. Αθανάσιο να προσέλθει και ιερουργήσει, κατόπιν βεβαίως σχετικής άδειας κι ευλογίας του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Καστοριάς κ.κ. Σεραφείμ, στον εξοχικό ναό της Παναγίας περιοχής Κερασόβου Γέρμα, όπου βρισκόταν κατά τη μεσοβυζαντινή εποχή, σύμφωνα με την τοπική παράδοση και τα αρχαιολογικά ευρήματα, η πρώτη έδρα και ο Μητροπολιτικός ναός τής Μητροπόλεως Σισανίου και Σιατίστης.
Σημείωση.
Για το ναό της Παναγίας που βρίσκεται στην αρχαιολογική περιοχή Κεράσοβο του Γέρμα, βλέπε:
Γιώργος Τ. Αλεξίου.


Ο επισκοπικός ναός της Παναγίας στο Σισάνι Βοΐου,
 όπου έδρευε η Μητρόπολη Σισανίου και Σιατίστης.

 έως το έτος 1699.


Ο Αρχάγγελος Γαβριήλ (12ος αιών).
Σπάραγμα τοιχογραφίας από τον επισκοπικό
ναό του Σισανίου, του 10ου - 11ου αιώνα.

Μεταβυζαντινή τοιχογραφία της Οδηγήτριας
στην ιερά της Παναγίας Σισανίου.

Παρασκευή 22 Νοεμβρίου 2019

Το βιβλίο «Βογατσιώτικη Ντοπιολαλιά» του κ. Χρήστου Βελιάνου. Έκδ. 2019.

Βιβλιοπαρουσίαση.

Το παρουσιαζόμενο βιβλίο
 του κ. Χρήστου Βελιάνου.
Ένα αξιόλογο και πολύ ενδιαφέρον βιβλίο, που φέρει τον εύγλωττο τίτλο «Βογατσιώτικη Ντοπιολαλιά», και τον διευκρινιστικό υπότιτλο «Λεξιλόγιο – Εκφράσεις – Γνωμικά – Παροιμίες – Προλήψεις», κυκλοφόρησε προσφάτως, το έτος 2019, στη Θεσσαλονίκη. Συγγραφέας του είναι ο κ. Χρήστος Βελιάνος, Αντιστράτηγος ε.α., που κατάγεται απ’ το ιστορικό κι εύανδρο Βογατσικό Καστοριάς. Οι 105 σελίδες του βιβλίου περιλαμβάνουν κείμενα ιστορικού, γλωσσολογικού και λαογραφικού περιεχομένου, καθώς και σχετικές τους φωτογραφίες. Τα κεφάλαια του βιβλίου είναι τα εξής:
1)        Ιστορία του Βογατσικού, σύντομη και κατατοπιστική.
2)        Εισαγωγή στο περιεχόμενο του βιβλίου.
3)        Λεξιλόγιο της Ντοπιολαλιάς Βογατσικού, κατ’ αλφαβητική σειρά (καταλαμβάνει 50 σελίδες).
4)        Λέξεις μονοσύλλαβες της Ντοπιολαλιάς, που προήλθαν από δισύλλαβες και τρισύλλαβες λέξεις αυτής.
5)        Εκφράσεις – Γνωμικά – Παροιμίες – Προλήψεις του Βογατσικού (καταλαμβάνουν 33 σελίδες).
6)        Σύντομο βιογραφικό Σημείωμα του κ. Χρήστου Βελιάνου, συγγραφέα του βιβλίου.
Ακολούθως, παρατίθεται το εισαγωγικό κείμενο του βιβλίου και το βιογραφικό Σημείωμα του συγγραφέα του.
Το όμορφο Βογατσικό Καστοριάς.

Εισαγωγή.
Η ντοπιολαλιά ή όπως αλλιώς τη λέμε τοπικό γλωσσικό ιδίωμα είναι ο γλωσσικός πλούτος και η έκφραση μιας ιδιαίτερης ταυτότητας και αποτελεί βασικό στοιχείο της πολιτιστικής παράδοσης, όπως κάθε τόπου, έτσι και του χωριού μας, του Βο-γατσικού.
Η γλώσσα των παιδικών μας χρόνων έκλεινε μέσα της όλο το φάσμα της ζωής των Βογατσιωτών, τα βιώματά τους, τις λύπες και τις χαρές τους.
Ένα γλωσσικό ιδίωμα με λέξεις εννοιολογικά «γεμάτες» σε περιεχόμενο και εκφράσεις σοφές και παροιμιώδεις.
Όμως, με το διάβα του χρόνου η όμορφη αυτή ντοπιολαλιά μας αργοσβήνει. Τούτο κυρίως γιατί στηρίζεται μόνο στον προφορικό λόγο, χωρίς να υπάρχει γραπτή καταγραφή της. Είπε κάποιος, που ίσως φαίνεται υπερβολικό, «ένας παλιός που φεύγει, είναι μια βιβλιοθήκη που καίγεται».
Η γενιά στην οποία ανήκω είναι η τελευταία, που έχει τα πιο πολλά γλωσσικά ακούσματα της εποχής εκείνης.
Η αγάπη για τον τόπο μου, αλλά και η ενθάρρυνση πολλών συμπατριωτών μου, κυρίως της δικής μου γενιάς, με οδήγησαν στην απόφαση, μαζί με τις κατά καιρούς σχετικές σημειώσεις μου, να συγκεντρώσω συστηματικά όσο το δυνατόν περισσότερα στοιχεία της γλωσσικής μας αυτής ταυτότητας.
Η εργασία αυτή είναι μια συλλογή λέξεων και φράσεων, όπως φωνητικά παρουσιάζονταν στην καθημερινή ομιλία των βογατσιωτών. Συγκέντρωσα τα γλωσσικά στοιχεία μας και τα έκλεισα στις σελίδες αυτές, για να τα διαφυλάξω από το αμείλικτο πέρασμα του χρόνου.
Προσπάθησα με τρόπο εύκολα κατανοητό να παρουσιάσω το γλωσσικό μας ιδίωμα, χωρίς περιττές γλωσσολογικές αναλύσεις, που θα ήταν βαρετές και άχρηστες στον απλό αναγνώστη. Περιορίστηκα στην καταγραφή λέξεων και φράσεων με την απαραίτητη απόδοση της σημασίας τους. Σε μερικές μόνο περιπτώσεις επεκτάθηκα αναγκαστικά στις σχετικές με τις εκφράσεις ενδιαφέρουσες μικρές ιστορίες.
Σελίδα του βιβλίου.
Το βογατσιώτικο γλωσσικό ιδίωμα έχει αρκετά γλωσσικά γνωρίσματα και ομοιότητες με τα ιδιώματα γειτονικών χωριών αλλά και γενικότερα της Δυτικής Μακεδονίας. Διέπεται από τους δικούς του γραμματικούς κανόνες, στους οποίους για να μη κουράζω, αναφέρομαι πολύ περιληπτικά.
a)        Η μετατροπή κάθε άτονου ο-ω σε ου και ε-αι σε ι, καθώς και η συγκοπή, αποβολή ή ατελής προφορά των μη τονισμένων ου, ι, η, ει, οι, υ: Άνθρουπους (άνθρωπος), πότι (πότε), πουτέ (ποτέ),
έρχιτι (έρχεται), ικκλησιά (εκκλησιά), σκλί (σκυλί), πλί (που­λί), ου μύλους (ο μύλος), ου κόσμους (ο κόσμος), βνό (βουνό), λάλτσα (λάλησα), σκνί (σκοινί), τ'ς Μαρίας (της Μαρίας), μλάρ (μουλάρι), πουτάμ' (ποτάμι), πιδί (παιδί), τρέχ' (τρέχει), παίζ' (παίζει) κλπ.
b)         Η ανάπτυξη δευτερεύοντος τόνου στα ρήματα, όταν μετά την τονιζόμενη συλλαβή του πρώτου πληθυντικού προσώπου επακολουθούν περισσότερες των δύο συλλαβών. Ο τόνος αναπτύσσεται στην τρίτη συλλαβή πέρα από αυτή: Καθόμαστε (κάθουμέστι), φαινόμαστε (φαίνουμέστι), ερχόμαστε (έρχουμέστι), ξαφνιαζόμαστε (ξαφνιάζουμέστι), βαφόμαστε (βάφουμέστι), κλπ.
c)         Η προσθήκη φωνηέντων ή συμφώνων στην αρχή των λέξεων: Μασχάλη (αμασχάλ'), γκαστρώνω (αγκαστρώνου), ουρά (νουρά), ντρέπομαι (αντρέπουμι), κλπ.
Ο ενοριακός ναός Αγίων Αποστόλων Βογατσικού.
Οι μεταβολές αυτές, οι οποίες γίνονται σύμφωνα με το τοπικό ιδίωμα στις περισσότερες λέξεις της Κοινής Νεοελληνικής Γλώσσας, όπως είναι φυσικό, δεν ήταν δυνατόν να αναφερθούν στο λεξιλόγιο που ακολουθεί, εκτός εάν αλλοιώνεται τελείως η προφορά της λέξης και δεν γίνεται καταληπτή.
Τελειώνοντας διαβεβαιώνω όλους τους συμπατριώτες μου, πολιτισμικούς κληρονόμους αυτού του γλωσσικού μας πλούτου, ότι καταβλήθηκε η μέγιστη προσπάθεια για την όσο το δυνατόν πληρέστερη κάλυψη του ιδιώματός μας. Πιστεύω, ότι το αποτέλεσμα να είναι ανάλογο αυτής της προσπάθειας, αλλά και των προσδοκιών των Βογατσιωτών.

Βιογραφικό Σημείωμα του συγγραφέα.
Ο Χρήστος Βελιάνος γεννήθηκε το 1946 στο Βογατσικό Καστοριάς. Μετά το Δημοτικό Σχολείο του χωριού του φοίτησε στο εξατάξιο Γυμνάσιο Άργους Ορεστικού.
Εισήλθε στη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων, από την οποία μετά τετραετή εκπαίδευση, αποφοίτησε το 1969 ως Ανθυπολογαγός Πυροβολικού. Σταδιοδρόμησε στο Στράτευμα μέχρι το βαθμό του Αντιστράτηγου.
Φοίτησε στην Ανώτατη Σχολή Πολέμου και στη Σχολή Εθνικής Αμύνης. Είναι πτυχιούχος Πολιτικών Επιστημών του Παντείου Πανεπιστημίου.

Κλείνοντας τη σύντομη παρουσίαση του θεματικού βιβλίου αναφέρουμε, ότι πρόκειται για μία συγγραφή, που το περιεχόμενό της παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τους κατοίκους του Βογατσικού Καστοριάς και των γειτονικών του χωριών, του Γέρμα και του Κωσταραζίου, καθώς και για τους ασχολούμενους με την ελληνική γλωσσολογία και με την λαογραφία της πατρίδας μας.
Γ.Τ.Α.





Βιβλίο για το γλωσσικό ιδίωμα του
 Γέρμα Καστοριάς, που ταυτίζεται με
αυτό του γειτονικού του Βογατσικού.

Το Ηρώο του Βογατσικού ,

Ο ναός του Αγίου Κωνσταντίνου
 στο ομώνυμο μοναστήρι του Βογατσικού.

Σημείωση του κ. Χρήστου Βελιάνου
σε προσφερόμενο αντίτυπο
του βιβλίου του.

Νεοκλασική οικία στο Βογατσικό.