Παρασκευή 23 Μαρτίου 2012

Η «Κλίμαξ των Αρετών» του οσίου Ιωάννου Σιναΐτου († 30 Μαρτίου 600 μ.Χ.).

Σχεδιόγραμμα της Κλίμακας των αρετών.
Σχεδιαστική απόδοση Γ.Τ.Α.
α) Ο συγγραφέας της «Κλίμακος» όσιος Ιωάννης ο Σιναΐτης (525 – 600 μ. Χ.)
Ο όσιος Ιωάννης ο Σιναΐτης, ο συγγραφέας της «Κλίμακος», γεννήθηκε κατά το έτος 525 μ. Χ. σε άγνωστή μας περιοχή, πιθανόν νησιώτικη ή παραλιακή. Η πατρική του οικογένεια ήταν εύπορη και γι’ αυτό μπόρεσε και του πρόσφερε ανώτερη μόρφωση. Λόγω αυτής της ανώτερης μόρφωσής του έλαβε αργότερα την προσωνυμία «Σχολαστικός».
Σε ηλικία 16 ετών ο Ιωάννης έφυγε απ’ την πατρίδα του και μετέβη στην ιερά μονή της Μεταμορφώσεως και της Αγίας Αικατερίνης Σινά, όπου μόνασε για λίγα χρόνια. Κατόπιν αποσύρθηκε σε ένα σπήλαιο, που βρισκόταν κοντά στη μονή της μετανοίας του και ασκήτεψε εκεί επί σαράντα έτη. Κατά την άσκησή του στην έρημο όξυνε σε ύψιστο βαθμό την ευφυΐα του, πολλαπλασίασε τη σοφία του κι ενδυνάμωσε την έφεσή του προς το θείο. Στην έρημο επίσης, ανέβηκε στις κορυφές της αγιότητας, απόκτησε το χάρισμα της θαυματουργίας, μυήθηκε στις υπερφυείς θεωρίες, συνέγραψε το περίφημο βιβλίο «Κλίμαξ» και κατέστη για όλους τους Μοναχούς ο θεοφώτιστος διδάσκαλος, ο απαράμιλλος καθηγητής τους.
Ο όσιος Ιωάννης της Κλίμακος.
Προς το τέλος της ζωής του αναδείχτηκε, για ένα μικρό χρονικό διάστημα, Ηγούμενος στη μονή του Σινά και μετά αποσύρθηκε στο προσφιλές του σπήλαιο. Εκοιμήθη την 30η Μαρτίου του 600 μ. Χ., σε ηλικία 75 ετών και «ωραϊσμένος ταις αρεταίς εις νυμφώνα της αρρήτου δόξης συνεισήλθε» (υμνογράφος Ιγνάτιος).
Η Εκκλησία μας τον κατέταξε στη χορεία των Οσίων της και τον τιμά δύο φορές το χρόνο, την 30η Μαρτίου και την Δ΄ Κυριακή των Νηστειών. Το Απολυτίκιο της εορτής του έχει ως εξής:
Απολυτίκιον. Ήχος γ΄.
Θείαν κλίμακα υποστηρίξας,
την των λόγων σου μέθοδον πάσι,
μοναστών υφηγητής αναδέδειξαι,
εκ πρακτικής, Ιωάννη, καθάρσεως
προς θεωρίας ανάγων την έλαμψιν.
Πάτερ Όσιε, Χριστόν τον Θεόν ικέτευε,
δωρήσασθαι ημίν το μέγα έλεος.
β) Το βιβλίο Η «Κλίμαξ» του Ιωάννου Σιναΐτου.
Το αναφερόμενο βιβλίο «Κλίμαξ» του Ιωάννου Σιναΐτου είναι ένα αριστούργημα της ασκητικής Γραμματείας του 6ου μ. Χ. αιώνα, που περιλαμβάνει πολλές θεόπνευστες διδαχές και κοινοποιεί σημαντικές αλήθειες της πίστεώς μας. Για τους λόγους αυτούς, το υπόψη σύγγραμμα πρέπει να γίνει μόνιμο κτήμα και προσφιλές ανάγνωσμα όλων των πιστών Χριστιανών, που ποθούν ν’ ακολουθήσουν εδώ στη γη τη ζωή των αγγέλων. Ο ίδιος ο συγγραφέας του όσιος Ιωάννης προτείνει τη διαρκή μελέτη εκ μέρους μας του αναφερόμενου βιβλίου και την πιστή τήρηση των υποδείξεών του, με το παρακάτω κείμενό του:
Η Κλίμακα των Αρετών.
Μικρογραφία σε βυζαντινό χειρόγραφο.
«Κλίμαξ θείας ανόδου
Σε αυτούς που θέλουν να γραφούν τα ονόματά τους στο βιβλίο της ζωής, το παρόν βιβλίο υποδεικνύει καθαρά τον άριστο δρόμο. Εάν το αναγνώσωμε, θα διαπιστώσωμε, ότι όσους το έχουν ως οδηγό, τους χειραγωγεί με ασφάλεια και τους διασώζει από κάθε ολέθριο πρόσκομμα. Μας προβάλλει κλίμακα, που ξεκινά από τα γήινα και φθάνει στα ουράνια, με τον Θεόν ακουμπισμένον επάνω στην άκρη της. Αυτήν βέβαια, νομίζω, πως και ο «πτερνιστής» Ιακώβ, αυτός που υπεσκέλισε τα πάθη, αντίκρυσε, ενώ κοιμόταν και αναπαυόταν επάνω στο ασκητικό κρεββάτι. Εμπρός λοιπόν κι εμείς να προχωρήσωμε, παρακαλώ, με προθυμία και πίστι σ’ αυτήν την νοερά και ουρανοδρόμο ανάβασι, που σαν αρχή έχει την «αποταγή» των γηίνων και τέλος τον Θεόν της αγάπης».

ΣΗΜΕΙΩΣΗ. Βλέπε εκτενέστερη μελέτη του Γιώργου Αλεξίου για την «Κλίμακα των Αρετών»  στον Ιστότοπο «Χριστιανική Καστοριά»:
Η Κλίμακα των Αρετών.
Έργο Εμμανουήλ Τζάνε, έτ. 1663.



Η Παναγία ως νοητή κλίμακα των αρετών.
Στο δεξί της χέρι κρατάει σμικρογραφία
συμβολικής κλίμακος. Ρωσική εικόνα 16ου αι.

Η συμβολική αλυσίδα των παθών,
κατά τον όσιο Ιωάννη της Κλίμακος.
Σχεδιαστική απόδοση Γ.Τ.Α.

Κυριακή 18 Μαρτίου 2012

Ο Κλεισουριώτης φιλόσοφος Δημήτριος Ν. Δάρβαρις και το σύγγραμμά του «Εγχειρίδιον Χριστιανικόν».

Εξαπτέρυγο Σεραφείμ.
Λιθανάγλυφο σε ναό της Κλεισούρας, έτ. 1859.
Ο Δημήτριος Δάρβαρις γεννήθηκε στην Κλεισούρα της Καστοριάς το έτος 1757 κι εκεί έμαθε τα πρώτα του γράμματα. Κατόπιν συνέχισε τις σπουδές του στη Ρούμα του Σιρμίου, στο Νεόφυτο (Νόβισαντ), στο Σεμλίνο (Ζέμουν), στο Βουκουρέστι, στη Βιέννη και στην Άλλη της Σαξωνίας.
  Όταν ο Δ. Δάρβαρις αποφοίτησε απ’ το Πανεπιστήμιο της Άλλης, ξαναγύρισε στο Σεμλίνο, αυτή την φορά όμως ως διδάσκαλος, και δίδαξε εκεί αρκετά χρόνια με άριστα αποτελέσματα. Αργότερα εγκαταστάθηκε στην Βιέννη της Αυστρίας, όπου παρέμεινε μέχρι τον θάνατό του, που συνέβη το 1823, ασχολούμενος αποκλειστικά με φιλοσοφικές μελέτες, με τη συγγραφή σπουδαίων βιβλίων και με τις μεταφράσεις αρχαιοελληνικών και ξενόγλωσσων κειμένων. 
Το εξώφυλλο του παρουσιαζόμενου βιβλίου.

Ο Κλεισουριώτης φιλόσοφος έγραψε: 1) Γραμματική Γερμανική, Βιέννη 1785. 2) Χειραγωγία εις την καλοκαγαθίαν, Βιέννη 1790. 3) Αληθής οδός εις την ευδαιμονίαν, Βιέννη 1796. 4) Γραμματική απλοελληνική, Βιέννη 1806. 5) Εγχειρίδιον Χριστιανικόν, και πολλά άλλα, κυρίως για κοινή χρήση.
Από τα προαναφερόμενα συγγράμματα του Δ. Δάρβαρι, παρουσιάζεται εδώ το «Εγχειρίδιον Χριστιανικόν, ήτοι σύντομος εξήγησις τον ιερού ναού, των ιερών σκευών και αμφίων της θείας και ιεράς λειτουργίας και των αγίων μυστηρίων της Εκκλησίας». Το «εγχειρίδιο» αυτό έχει εξήντα δυο (62) σελίδες και διαιρείται σε τρία μέρη. Το πρώτο απ’ τα εν λόγω μέρη περιλαμβάνει πενήντα επτά (57) ερωταποκρίσεις «περί του θείου Ναού, των ιερών σκευών και Αμφίων αυτού και των συνήθων ακολουθιών». Το δεύτερο μέρος περιέχει εβδομήντα τέσσερες (74) ερωτήσεις και ισάριθμές τους απαντήσεις «περί της Θείας Λειτουργίας». Τέλος το τρίτο μέρος εμπεριέχει τριάντα εννιά (39) απορίες και αντίστοιχες τους εξηγήσεις «περί των Μυστηρίων».
Ακολούθως παρουσιάζονται τρεις ερωταποκρίσεις -μία από κάθε μέρος του βιβλίου- οι οποίες είναι ενδεικτικές του σημαντικού περιεχομένου του κι αντιπροσωπευτικές του εύστροφου και δεκτικού τρόπου παρουσίασής του (ευπρόσληπτη μορφή διαλόγου!).
Μέρος Α΄.
Ερώτηση 1η: Τί είναι η εκκλησία;
Απόκριση: Η εκκλησία είναι σύναξις όλων των ορθοδόξων χριστιανών, όσοι έχουσι μίαν κεφαλήν τον Χριστόν. Λέγεται δε εκκλησία και ο ναός του θεού, ή ο ευκτήριος οίκος.
Μέρος Β΄.
Ερώτηση 1η: Τί είναι η Θεία Λειτουργία;
Απόκριση: Η Θεία Λειτουργία είναι ιεροπραξία της αναιμάκτου θυσίας, παραδοθείσα παρά του ιδίου Χριστού εις τους Αποστόλους, από δε τους Αποστόλους εις τους διαδόχους αυτών, και από τούτους αλληλοδιάδοχως εις τους ακολούθους αιώνας, ίνα επιτελείται έως της δευτέρας του Χριστού παρουσίας.
Μέρος Γ΄.
Ερώτηση 3η: Τί είναι βάπτισμα;
Απόκρισις: Ο βαπτισμός είναι το πρώτον και αναγκαιότατον μυστήριον διά του οποίου οικειούται ο άνθρωπος με τον Θεόν, και γίνεται καινή κτίσις εν Χριστώ, και μέτοχος της αιωνίου ζωής.

Ο ναός του Αγίου Δημητρίου Κλεισούρας, έτ. 1859.

Το Μνημείο του ολοκαυτώματος
της Κλεισούρας


Το λαμπρό Δημοτικό Σχολείο Κλεισούρας.

Η προτομή του Κλεισουριώτη ήρωα Παπαντούλα.

Αρχοντική οικία Κλεισούρας, έτ. 1842.

Γραφικό σπίτι στην Κλεισούρα.

Σάββατο 17 Μαρτίου 2012

Ο Μητροπολίτης Γερμανός Καραβαγγέλης και το Νεστόριο Καστοριάς

Ο Γερμανός Καραβαγγέλης ευλογεί τον Παύλο Μελά.
Ψηφιδωτό στη Μητρόπολη Καστοριάς,
Το Νεστόριο της Καστοριάς, σύμφωνα με τα έως τώρα αρχαιολογικά του ευρήματα, υπήρξε κατά τους Ελληνιστικούς, Ρωμαϊκούς και Βυζαντινούς χρόνους σπουδαίο αστικό κέντρο της ΒΔ Μακεδονίας με καλλιμάρμαρα ηρώα - μνημεία, επιβλητικούς χριστιανικούς ναούς και μεγαλοπρεπείς ψηφιδοστολισμένες οικίες. Οι Μακεδνοί (=υψηλόσωμοι) κάτοικοί του υπήρξαν καθ’ όλο το παραπάνω μακραιώνιο χρονικό διάστημα πρόμαχοι του Ελληνισμού και υπέρμαχοι του Χριστιανισμού στην περιοχή των Γραμμοχωρίων. Το ίδιο πολύτιμη και σημαντική για τον Βόρειο Ελληνισμό και το Οικουμενικό Πατριαρχείο υπήρξε η δράση των Νεστοριτών και κατά την περίοδο του Μακεδονικού Αγώνα (1904-1908). Σ’ αυτά τα κρίσιμα χρόνια όλοι οι κάτοικοι του Νεστορίου αγωνίστηκαν με ηρωισμό και αυταπάρνηση για την Ελλάδα και το Σεπτό Πατριαρχείο, και για τον λόγο αυτόν υπέστησαν τα πάνδεινα απ’ τους Βούλγαρους Κομιτατζήδες.
Η παραπάνω αξιολογότατη προσφορά των Νεστοριτών προς την Πατρίδα μας και την Εκκλησία επισημαίνεται και πιστοποιείται και απ' τον Πρωτεργάτη του Μακεδονικού Αγώνα, μακαριστό Μητροπολίτη Καστοριάς Γερμανό Καραβαγγέλη. Ο εν λόγω αγωνιστής Ιεράρχης κατέθεσε τη σχετική έγκυρη μαρτυρία του σε μία απαντητική επιστολή που έστειλε το έτος 1930 προς τον τότε Πρόκριτο του Νεστορίου και Μακεδονομάχο Χρίστο Χατζή. Το κείμενο αυτής της ενδιαφέρουσας επιστολής του Γερμανού Καραβαγγέλη δημοσιεύτηκε σε μία τοπική εφημερίδα της εποχής, την "Καστοριά" (αρ. φύλ. 557/28-1-1934) κι έχει ως εξής:
Ο ναός των Ταξιαρχών Άνω Νεστορίου.
Εν Βούδα - Πέστη τη 31η Ιουλίου 1930.
Αγαπητέ μοι κ.Χρίστο Χατζή,
Αργά έλαβα την από 20 Ιουνίου επιστολή σας διά τούτο μόλις σήμερον σας απαντώ. Η επιστολή σας μου υπενθύμισεν αρχαίας ημέρας θυσιών και αγώνων. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι εκάμαμεν το καθήκον μας με το παραπάνω. Με κινδύνους, με πολέμους φοβερούς υπηρετήσαμεν την πατρίδα με όλην την δύναμιν της ψυχής μας εις εποχήν κρίσιμην, αντιπαρατάξαντες τα στήθη μας εις την μανίαν του Βουλγαρικού Κομιτάτου. Ενθυμούμαι το ταξίδι της 5ης Αυγούστου, που με παραμόνευαν μεταξύ Ζελίνης και Νεστορίου και δια να αποφύγω τον κίνδυνο, αλλά συγχρόνως και να εκπληρώσω το καθήκον μου, ήλθα από πάνω από τα βουνά της Γκαλίστης.
Ενθυμούμαι πολλά, πολλά. Βεβαίως δεν ημπορώ να αρνηθώ, ότι μεταξύ των εμπίστων ανθρώπων μου ήτο και ο Χρίστος Χατζής, εις τον οποίον έτρεφα απόλυτον εμπιστοσύνην και όστις έπαθε πολλά εκ μέρους των εχθρών μας, προκινδυνεύσας μάλιστα κατά το 1903 καθ’ οδόν εκ μέρους του Τσακαλάρωφ και Συντροφιάς. Ελπίζω δε ότι και τώρα θα εξακολουθείτε εργαζόμενος επί του ιδίου προγράμματος, δια να μη χάσωμεν μίαν ημέραν με τας διαιρέσεις μας ό,τι μας εκληροδότησεν το ιερόν αίμα του Πρωτομάρτυρος Παύλου Μελά και των άλλων αειμνήστων εθνομαρτύρωνμας...
Ανδριάντας του Γερμανού Καραβαγγέλη
στην Καστοριά
Μου γράφεις ότι εγήρασες. Εγώ δεν εγήρασα, είμαι ακόμη νέος και αν τυχόν το καλέσει ποτέ η ανάγκη θα ανέβω πάλιν τον ίππον και θα τρέξω εις τα βουνά. Ευχαριστίας εις όσους με ενεθυμήθησαν και ευχάς εις όλο το χωριό.
Εν Χριστώ ευχέτης πρόθυμος
Γερμανός Έξαρχος Κ. Ευρώπης
(Εφημ. "Καστοριά", αρ. φύλ. 557/28-1-1934)
Ο πανέμορφος συνοικισμός του Άνω Νεστορίου.
Ο Νεστορίτης Μακεδονομάχος Χρίστος Χατζής.

Το Στρατιωτικό Νεκροταφείο Νεστορίου
με τους χιλιάδες  πεσόντες στρατιώτες μας στον Γράμμο
Το Κάτω Νεστόριο.

Μνημόσυνο του Γερμανού Καραβαγγέλη
στη Μητρόπολη  Καστοριάς.

Παρασκευή 16 Μαρτίου 2012

Έκδοση του βιβλίου «Η εκκλησία του Αγίου Νικολάου Κρεπενής», από το Δημοτικό Σχολείο Μαυροχωρίου Καστοριάς.

Η Παναγία Οδηγήτρια.
Τοιχογραφία στο ναό της Κρεπενής.
Το Δημοτικό Σχολείο Μαυροχωρίου Καστοριάς εξέδωσε κατά το περασμένο έτος 2011 ένα καλαίσθητο βιβλιδάριο 50 σελίδων, με τον τίτλο «Η εκκλησία του Αγίου Νικολάου Κρεπενής Μαυροχωρίου». Το εν λόγω βιβλίο αποτελεί ομαδική συγγραφή των εξής 12 μαθητών της Ε΄ και της Στ΄ τάξης του αναφερόμενου σχολείου, σχολικού έτους 1986 – 7: Νικολάου Αθηνιώτη, Δέσποινας Κ. Καλαφάτη, Βικτωρίας Παπαευθυμίου, Ευθυμίας Δόλλα, Φιλίππου Καράτζη, Βασίλη Κυριακίδη, Θεοδώρου Μπούση, Βούλας Τζανίδου, Ζωής Κ. Τζανίδου, Λαζάρου Χρηστίδη, και Φώτη Χριστοδούλου. Οι μαθητές αυτοί επισκέφτηκαν πολλάκις, κατά τη χρονιά εκείνη, με πρωτοβουλία και καθοδήγηση του τότε δασκάλου τους κ. Νικολάου Γραίκου, το συγκεκριμένο μεταβυζαντινό ναό, περιεργάστηκαν την οικοδομή του, αντέγραψαν τις δύο κτητορικές του επιγραφές, ετών 1650 και 1753 αντίστοιχα, εξέτασαν με προσοχή τις ενδιαφέρουσες τοιχογραφίες, τις φορητές εικόνες και το τέμπλο του, κατέγραψαν τις παρατηρήσεις και τις ανάλογες εντυπώσεις τους, και συνέταξαν ένα σχετικό χειρόγραφο πόνημα.
Μετά από Εικοσιτέσσερα χρόνια, κατά το προαναφερόμενο έτος 2011, ο νυν δραστήριος Διευθυντής του Σχολείου Μαυροχωρίου κ. Νικόλαος Παπασταύρος και ο άξιος ιερέας τού ίδιου χωριού π. Ηλίας Σαμαράς, ανέλαβαν την πρωτοβουλία και εξέδωσαν σε έντυπο βιβλίο, με δαπάνες του Σχολείου και της οικείας Ενορίας, το υπόψη χειρόγραφο.
Το εμπροσθόφυλλο του βιβλίου.
Περαίνοντας τη σύντομη παρουσίαση του θεματικού βιβλίου σημειώνουμε ότι, η γενική επιμέλειά του ανήκει στη γνωστή δασκάλα του σχολείου Μαυροχωρίου και δόκιμη συγγραφέα κ. Σόνια Ευθυμιάδου - Παπασταύρου, η μορφοποίησή του έγινε από την κ. Νίκη Μακροζήση και οι φωτογραφίες ελήφθησαν από τον καλλιτέχνη φωτογράφο της Καστοριάς κ. Δημήτρη Τσουρτσούλα.
Η πρόσοψη του ναού.
 Άποψη του ναού.
Χρονολογία ανέγερσης (έτος 1758 ;)
στην κόγχη του ναού.

Οι τοιχογραφίες του Εξωνάρθηκα.
Η υπέρθυρη τοιχογραφία του αγίου Νικολάου.
 Ο Χριστός. Αντίγραφο τοιχογραφίας του ναού.
Ελαιογραφία σε ξύλο του Γ. Αλεξίου.
Ο Πρόδρομος. Αντίγραφο τοιχογραφίας του ναού.
Ελαιογραφία σε ξύλο του Γ. Αλεξίου.

Χαρακτηριστική τοιχογραφία του Εξωνάρθηκα.
Άγιοι στον Παράδεισο. Τοιχογραφία του Εξωνάρθηκα.

Η σφαγή των νηπίων της Βηθλεέμ.
Τοιχογραφία του Εξωνάρθηκα.

Πέμπτη 15 Μαρτίου 2012

Η Χειροτονία εις Αρχιμανδρίτη του π. Συμεών Βολιώτη. Τετάρτη 14 Μαρτίου 2012.

Ο π. Συμεών Βολιώτης ως Μοναχός.
Ο Σεβασμιότατος Μητροπολίτη Καστοριάς κ. κ. Σεραφείμ τέλεσε, κατά την Τετάρτη 14 Μαρτίου 2012, τη χειροτονία εις Αρχιμανδρίτη του π. Συμεών Βολιώτη. Το ιερό μυστήριο έλαβε χώρα στο ναό του Αγίου Φανουρίου της συνοικίας Ιλίου Αθηνών, όπου διακονεί τους τελευταίους μήνες ο π. Συμεών, μετά την πολύχρονη και θεάρεστη παρουσία του στην Ιερά Μονή Αγίων Αναργύρων Καστοριάς. Η χειροτονία τελέστηκε μέσα σε ιεροπρεπή και συγκινητική ατμόσφαιρα και αναλόγως φορτισμένο κλίμα. Μετά το πέρας της  χειροτονίας έδωσαν τις ευχές τους στο νέο Αρχιμανδρίτη και Πνευματικό  π. Συμεών - να είναι ΠΑΝΤΑ ΑΞΙΟΣ - ο Μητροπολίτης Καστοριάς κ.κ. Σεραφείμ, ο Βουλευτής Καστοριάς κ. Ζήσης Τζηκαλάγιας, ο Δήμαρχος Ιλίου, οι γονείς, τα αδέλφια και οι συγγενείς του νέου Αρχιμανδρίτη, αρκετοί Καστοριανοί και πλήθος πιστών της ενορίας του.

Ο Αρχιμανδρίτης Συμεών κατά τη χειροτονία του.

Στιγμιότυπο από τη χειροτονία του Αρχιμανδρίτη
π. Συμεών Βολιώτη

Οι ευσεβείς γονείς του Αρχιμανδρίτη π. Συμεών
και ο βουλευτής Καστοριάς κ. Ζήσης Τζηκαλάγιας.

Ο εκ Καστορίας νέος και άξιος Αρχιμανδρίτης
π. Συμεών Βολιώτης.

Επιμορφωτική Ημερίδα για τους δασκάλους και νηπιαγωγούς της Καστοριάς. 15 Μαρτίου 2012.

Οι εισηγητές κ. Σ. Ζορπίδου και Π. Τσολάκης
Οι Σχολικοί Σύμβουλοι Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Νομού Καστοριάς κ.κ. Αλίκη Καζταρίδου, Σάββας Παντζαρίδης και Ελένη Αναστασοπούλου οργάνωσαν, κατά την Πέμπτη  15 Μαρτίου 2012, μία Επιμορφωτική Ημερίδα, για τους δασκάλους και νηπιαγωγούς  των σχολείων του αναφερόμενου Νομού. Η εν λόγω Ημερίδα διεξήχθη σε κατάλληλη αίθουσα του Ξενοδοχείου Λιμναίον Δισπηλιού και περιελάμβανε έξι σημαντικές εισηγήσεις αξιόλογων επιστημόνων. Τα θέματα των Εισηγήσεων και τα ονόματα των αντίστοιχων εισηγητών παρουσιάζονται ακολούθως:
1)      «Αρχαιολογία και Tοπικές κοινωνίες»: Γ. Χουρμουζιάδης, Καθηγητής Αρχαιολογίας Α.Π.Θ.
2)      «Οι Ανασκαφές στο Λιμναίο Δισπηλιού: Ένα ταξίδι στο χώρο και στο χρόνο»: Μ. Σωφρονίδου, Δρ Αρχαιολογίας, συμμετέχουσα στο Ανασκαφικό Πρόγραμμα του Προϊστορικού Λιμναίου Οικισμού Δισπηλιού Καστοριάς.
3)      «Λαογραφία και Νεωτερικότητα»: Β. Νιτσιάκος-Kαθηγητής Κοινωνικής Λαογραφίας Πανεπιστημίου Ιωαννίνων
4)      «Η Καστοριά κατά τη Βυζαντινή Εποχή»: Γ. Αλεξίου, τ. Σχολικός Σύμβουλος Δημοτικής Εκπαίδευσης Καστοριάς.
5)      «Η Καστοριά την περίοδο 1900-1920»: Π. Τσολάκης, Καθηγητής Αρχιτεκτονικής Σχολής Α.Π.Θ.
6)      «Τα μνημεία της Καστοριάς στην εφαρμογή μουσειοπαιδαγωγικών πρακτικών για το σχολικό πρόγραμμα. Το σχολείο ως πολυδύναμος πολιτισμικός οργανισμός»: Σ. Ζορπίδου –Αρχαιολόγος/Μουσειοπαιδαγωγός.
Ο κ. Γιώργος Αλεξίου, ένας εκ των εισηγητών.
Περαίνοντας τη σύντομη αναφορά στην θεματική Ημερίδα σημειώνουμε, ότι αυτή υπήρξε απόλυτα επιτυχής και ότι ικανοποίησε πολύ όλους τους εκπαιδευτικούς που την παρακολούθησαν με έκδηλο ενδιαφέρον.
Οι εκπαιδευτικοί που μετείχαν στην Ημερίδα.
Το ζεύγος Π. Τσολάκη και η κ. Ειρήνη Μισκία.

 Ο Διευθυντής Π. Ε. Καστοριάς κ. Γ. Μασλάρης
χαιρετίζει τους μετέχοντας την Ημερίδα.

Τρίτη 13 Μαρτίου 2012

Η Μάχη της Καστοριάς (ή Πελαγονίας) μεταξύ Αυτοκρατορίας της Νικαίας και Δεσποτάτου της Ηπείρου (1259 μ.Χ.)

Ο αυτοκράτορας Μιχαήλ Η΄ Παλαιολόγος,
νικητής στη μάχη της Καστοριάς (έτ. 1259).
Το έτος 1204 μ. Χ. οι Φράγκοι της Δ' Σταυροφορίας όρμησαν εναντίον της Βυζαντινής αυτοκρατορίας και κατέλαβαν την Κωνσταντινούπολη. Η πτώση της Βασιλεύουσας συμπαρέσυρε μαζί της και ολόκληρη την αυτοκρατορία, η οποία κατακερματίστηκε σε Ελληνικά Κράτη και δεσποτάτα, και σε φράγκικα φέουδα και πριγκιπάτα.
Τα σπουδαιότερα απ’ τα δημιουργηθέντα βασίλεια ήταν τρία Ελληνικά: Η αυτοκρατορία της Νικαίας, η αυτοκρατορία της Τραπεζούντας και το Δεσποτάτο της Ηπείρου, και τρία φράγκικα: Η Λατινική αυτοκρατορία της Κωνσταντινούπολης, το Λατινικό Βασίλειο της Θεσσαλονίκης και το πριγκιπάτο της Αχαΐας.
Στα ελληνικά Κράτη εμφανίστηκε αμέσως μετά την ίδρυση τους, μια γοργή και ευεξήγητη αφύπνιση της εθνικής συνείδησης των Ελλήνων. Ταυτόχρονα, οι ιδρυτές αυτών των Κρατών, όπως μετέπειτα και οι διάδοχοί τους αυτοκράτορες και δεσπότες, έθεσαν ως πρώτο μέλημα και κύρια επιδίωξη τους την ανακατάληψη της Κωνσταντινούπολης και την επανασύσταση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Την ανακατάληψη αυτή όμως ο καθένας την προόριζε αποκλειστικά και μόνο για τον εαυτόν του. Για τον λόγο αυτόν, αντί να ενώσουν τις προσπάθειές τους, ήλθαν πολλές φορές σε ρήξη και αποδύθηκαν σε ολέθριες για τον Ελληνισμό πολεμικές συγκρούσεις.
Το μοναστήρι Παναγίας Μαυριώτισσας.
Το ευεργέτησαν, ο  Μιχαήλ Παλαιολόγος
και ο  αδελφός του Ιωάννης.
Η σπουδαιότερη απ’ τις συγκρούσεις αυτές έγινε το 1259 μ.Χ., δύο χρόνια πριν απ’ την απελευθέρωση της Βασιλεύουσας, ανάμεσα στον αυτοκράτορα της Νίκαιας Μιχαήλ Η' Παλαιολόγο και το Δεσπότη της Ηπείρου Μιχαήλ Β' Άγγελο. Η τελική μάχη μεταξύ των δύο Ελλήνων βασιλέων και των συμμάχων τους δόθηκε κάπου πολύ κοντά στην Καστοριά, στην ονομαζόμενη τότε πεδιάδα της Πελαγονίας. Η πεδιάδα αυτή με το αλλότριο όνομα, (η ανιστόρητη και άσχετη μετονομασία συνηθίζονταν πολύ κατά τη Βυζαντινή εποχή), ήταν το σημερινό οροπέδιο Άργους Ορεστικού - Μεσοποταμίας.
Στο οροπέδιο της Ορεστίδας λοιπόν και στην απροσδιόριστη σήμερα τοποθεσία "Βορίλα λόγγος", λίγο έξω απ’ την Καστοριά, η οποία αποτελούσε το ορμητήριο των Ηπειρωτών, παρατάχτηκαν οι δύο αντίπαλοι στρατοί. Απ’ το ένα μέρος ο στρατός της Νίκαιας, που είχε στις τάξεις του και τμήματα Τούρκων, Κομάνων και Σλαύων, και από το άλλο ο στρατός του Δεσπότη της Ηπείρου και των συμμάχων του, του βασιλιά της Σικελίας Maufred και του πρίγκιπα της Αχαΐας Γουλιέλμου Βιλλεαρδουΐνου.
Οι τοιχογραφίες του Μιχαήλ Παλαιολόγου
και του αδελφού του Ιωάννη  (ακέφαλες σήμερα)
στη Μαυριώτισσα.
'Οπως αναφέρουν οι ιστορικές πηγές, η σύγκρουση ήταν σφοδρή και πολυαίμακτη. Ο στρατός της Νίκαιας, κάτω απ’ τις διαταγές του αυτοκράτορα Μιχαήλ και του αδελφού του αρχιστράτηγου Ιωάννη, συνέτριψε τις αντίπαλες δυνάμεις των. τριών συμμάχων. Οι ελαφρά οπλισμένοι Βιθυνοί, Σλαύοι και υπόλοιποι στρατιώτες της Ανατολής κατέκοψαν τους βαριά οπλισμένους ιππότες της Δύσης και μάλιστα συνέλαβαν αιχμάλωτο στις Βρεσθενές, το σημερινό χωριό Αυγή Καστοριάς, τον πρίγκιπα Γουλιέλμο Βιλλεαρδουΐνο.
Η μάχη της Καστοριάς υπήρξε αποφασιστική για την αποκατάσταση της Βυζαντινής αυτοκρατορίας. Αμέσως μετά την νίκη του, ο Μιχαήλ Παλαιολόγος περιόρισε τις κτήσεις τού Δεσπότου της Ηπείρου στο κληρονομικό του έδαφος, ενώ ταυτόχρονα παρέλαβε απ’ τον αιχμάλωτο Γουλιέλμο Βιλλεαρδουΐνο, σαν λύτρα για την απελευθέρωση του, τρία ισχυρά κάστρα της Πελοποννήσου: "Το Κάστρο της Μονεμβασιάς και της μεγάλης Μάνης  και τρίτον κι ομορφότερον του Μυζηθρά το Κάστρο ν".
Το τελευταίο Κάστρο ήταν ο θρυλικός Μυστράς, που έγινε αργότερα η πρωτεύουσα του ομώνυμου Βυζαντινού Δεσποτάτου.
Ο ναός των Ταξιαρχών, όπου οι παραστάσεις της
 Ειρήνης Παλαιολογίνας και του γιού της Ιωάννη Ασάν.
 Μετά τις επιτυχίες του αυτές ο Μιχαήλ Η' απερίσπαστος έστρεψε την προσοχή του προς την Κωνσταντινούπολη, την οποίαν και ανέκτησε σης 25 Ιουλίου 1261.
Η μάχη της Πελαγονίας όμως δεν υπήρξε καθοριστική μόνο για την ανακατάληψη της Κωνσταντινούπολης, αλλά και για την τύχη της Καστοριάς. Ευθύς μετά τη νίκη του ο Μιχαήλ Η' Παλαιολόγος εισήλθε θριαμβευτής στην πόλη μας και τοποθέτησε διοικητή της τον Ιωάννη Ασάν, που ήταν γιός της κόρης του Ειρήνης και του πρώην Βασιλιά της Βουλγαρίας Ασάν. Οι προσωπογραφίες του Ιωάννη Ασάν και της μητέρας του Ειρήνης Παλαιολογίνας, σώζονται μέχρι σήμερα στους Ταξιάρχες της Μητρόπολης, στην πρόσοψη του ναού κι εκατέρωθεν του Αρχάγγελου Μιχαήλ.
Ο Ιωάννης Ασάν και η Ειρήνη Παλαιολογίνα
εκατέρωθεν των ποδών του Αρχαγγέλου Μιχαήλ.
Προς τους Καστοριανούς οι δύο αδελφοί Παλαιολόγοι φέρθηκαν ιδιαίτερα φιλικά. Τους παραχώρησαν πολλά προνόμια και πρόσφεραν στις εκκλησίες τους πολύτιμα δώρα. Ιδιαίτερα όμως ευεργέτησαν το μοναστήρι της Μαυριώτισσας, ίσως γιατί απέναντι του να έγινε η ιστορική μάχη, ή να συνέπεσε η νίκη τους με τη γιορτή του 15αύγουστου. Απόδειξη της μεγάλης εύνοιας των δυο νικητών βασιλέων προς το εν λόγω μοναστήρι αποτελούν οι δύο αυτοκρατορικές μορφές τους που απεικονίζονται στον εξωτερικό τοίχο του ναού της Παναγίας. Τα εν λόγω μισοκατεστραμμένα πορτραίτα του Μιχαήλ Η' Παλαιολόγου και του αδελφού του Μέγα Δομέστικου Ιωάννου, ενθυμίζουν στον επισκέπτη - προσκυνητή της Μαυριώτισσας, εκτός των άλλων, και τη μεγάλη νίκη των παλαιολόγων, του έτους 1259, στη φοβερή μάχη της Καστοριάς.
(Κείμενο του Γιώργου Αλεξίου).

Η Παναγία η Πελαγονίτισσα, έτ. 1421.