Πέμπτη 28 Νοεμβρίου 2013

Όσιος Στέφανος ο Ομολογητής, ο Νέος (+ 767 μ. Χ.). Η τοιχογραφία του σε ναό της Καστοριάς, έτ. 1651. Εορτάζει την Πέμπτη 28 Νοεμβρίου 2013.

 
Ο όσιος Στέφανος ο Νέος, σε τοιχογραφία έτ. 1651,
του ναού Αγίου Γεωργίου, του Βουνού, Καστοριάς.
Στίχοι

Πληγεὶς νέε Στέφανε τὴν κάραν ξύλῳ,
Εὗρες πρεπόντως οὐχὶ γηράσκον στέφος.
Εἰκάδι ὀγδοάτῃ Στεφάνου Νέου κράτα θραῦσαν.


Βιογραφία του οσίου Στεφάνου του Νέου.
   Ο Όσιος Στέφανος ο Νέος γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη από ευσεβείς γονείς, τον Ιωάννη και την Άννα, οι οποίοι τον ανέθρεψαν κατά τον καλύτερο χριστιανικό τρόπο. Όταν μεγάλωσε, μορφώθηκε αρκετά και αργότερα αναδείχθηκε Ηγούμενος στο περίφημο όρος του Αγίου Αυξεντίου.
    Όταν ξέσπασε ο πόλεμος εναντίον των αγίων εικόνων, δεν υπάκουσε στις ασεβείς αυτοκρατορικές διαταγές και χαρακτήρισε αιρετικούς τους εικονομάχους βασιλείς. Καταγγέλθηκε γι’ αυτό στον αυτοκράτορα Κωνσταντίνο τον Κοπρώνυμο (718- 775), ο όποιος προσπάθησε με την προσωπική του επιβολή, όταν τον έφερνε μπροστά του, να δαμάσει το ορθόδοξο φρόνημα του αγίου Στεφάνου. Συνέβη όμως το αντίθετο. Ο Στέφανος ήλεγξε αυστηρά και κατά πρόσωπο τον Κοπρώνυμο. Αυτός τότε τον έκλεισε στη φυλακή και μετά από αρκετές ημέρες διέταξε να τον θανατώσουν.
  
Ο άγιος Στέφανος ο Νέος. Ρωσική εικόνα.
Αφού, λοιπόν, τον έβγαλαν από την φυλακή, άρχισαν να τον λιθοβολούν και να τον κτυπούν με βαριά ρόπαλα. Ένα ισχυρό κτύπημα στο κεφάλι έδωσε τέλος στη ζωή τού οσίου Στεφάνου (το 767 μ.Χ.). Κατόπιν οι εικονομάχοι έριξαν το σεπτό σώμα του στη θάλασσα, αλλά ευλαβείς χριστιανοί το βρήκαν, όταν τα κύματα το έφεραν στην παραλία, και το έθαψαν με την αρμόζουσα τιμή. (το κείμενο ελήφθη απ’ το διαδίκτυο).


   Γ) Η τοιχογραφία του οσίου Στεφάνου του Νέου στην Καστοριά, έτους 1651.
   Οι ευσεβείς κάτοικοι της βυζαντινής και μεταβυζαντινής Καστοριάς γνώριζαν καλώς τον Βίο του οσίου Στεφάνου του Νέου και απεικόνιζαν τη σεπτή μορφή του στους τοίχους των ναών της πόλης τους. Μία τέτοια επιτοίχια απεικόνισή του, που φιλοτεχνήθηκε το έτος 1651, σώζεται στο βυζαντινό ναό του Αγίου Γεωργίου του Βουνού. Στην εν λόγω τοιχογραφία ο όσιος Στέφανος ο Νέος παριστάνεται ως Μεγαλόσχημος Μοναχός, έχοντας δίπλα του τον χρονογράφο όσιο Θεοφάνη της Συγριανής, όστις κατέγραψε στη χρονογραφία του το θαυμαστό βίο και τα μαρτύρια αυτού (του οσίου Στεφάνου). Οι δύο όσιοι Ομολογητές παρουσιάζονται να κρατούν ανάμεσά τους μία μικρή φορητή εικόνα τού Δεσπότη Χριστού, δηλωτική των επαινετών κι επιτυχών αγώνων τους για την οριστική αναστήλωση των ιερών εικόνων.

Ο βυζαντινός ναός του Αγίου Γεωργίου του Βουνού Καστοριάς
Ἀπολυτίκιον του οσίου Στεφάνου
Ἦχος δ’. Ὁ ὑψωθεὶς ἐν τῷ Σταυρῷ.
Ἀσκητικῶς προγυμνασθεὶς ἐν τῷ ὄρει, τὰς νοητὰς τῶν δυσμενῶν παρατάξεις, τῇ πανοπλίᾳ ὤλεσας παμμάκαρ τοῦ Σταυροῦ. Αὖθις δὲ πρὸς ἄθλησιν, ἀνδρικῶς ἀπεδύσω, κτείνας τὸν Κοπρώνυμον, τῷ τῆς Πίστεως ξίφει· καὶ δι᾽ ἀμφοῖν ἐστέφθης ἐκ Θεοῦ, Ὁσιομάρτυς ἀοίδιμε Στέφανε.
 Παρουσίαση: Γιώργος Τ. Αλεξίου.

Ο αυτοκράτορας Κωνσταντίνος ο Ε'
σε μεταγενέστερή του ξυλογραφία.
 
Οι όσιοι Στέφανος ο Νέος
και Θεοφάνης της Συγριανής.
Καστοριανή τοιχογραφία, έτ. 1651.
 
Ο αυτοκράτορας Κωνσταντίνος ο Ε΄ και η σύζυγός του.
Παραστάσεις σε νόμισμα της εποχής του.




 
 
.

Σάββατο 23 Νοεμβρίου 2013

Ο Καστοριανός ιατροφιλόσοφος και ποιητής Αθανάσιος Χριστόπουλος (1772 -1847) θιασώτης της φωνητικής γραφής.


Ο ανδριάντας του Αθ. Χριστόπουλου
στην Καστοριά.
Οι φιλόλογοι υποστηρίζουν, ότι η ελληνική γραφή θεσμοθετήθηκε και πρωτοξεκίνησε τη λαμπρή πορεία της περί το έτος 1000 π.Χ. ως φωνητική, όμως με το πέρασμα των αιώνων και την εξέλιξη της γλώσσας μας (κυρίως τη σταδιακή διαφοροποίηση προφοράς φθόγγων αρκετών γραμμάτων της) μεταλλάχτηκε κι έγινε, ως ένα σημείο, ιστορική. Έτσι σήμερα, ο κάθε φθόγγος της δεν παριστάνεται με ένα ιδιαίτερο γράμμα, όπως συνέβαινε κατά την αρχαϊκή εποχή, αλλ’ ο φθόγγος -i-, π.χ., παριστάνεται στη γραφή μας με τα γράμματα -ι-, -η-, -υ-, -ει-, -οι-, -υι-. O φθόγγος -e- με τα -ε- και -αι-. O φθόγγος -u- με τα γράμματα -ου-. Ο φθόγγος -s- με τα γράμματα -σ-, -σσ-, -ς-, κ.τ.λ. Η μετεξέλιξή της αυτή, όπως ήταν φυσικό, δημιούργησε στους χειριστές της πολλά προβλήματα, που αφορούσαν και αφορούν κυρίως την ορθογραφία και την προφορά μερικών γραμμάτων της. Για τον λόγο αυτόν, ήδη από την κλασσική εποχή, πολλοί ονομαστοί φιλόσοφοι και γραμματικοί ασχολήθηκαν μ’ αυτό το φαινόμενο και πρότειναν διάφορες λύσεις
Στα νεότερα χρόνια ασχολήθηκε με το εν λόγω φαινόμενο, της διάστασης που υπάρχει μεταξύ γραφής και προφοράς αρκετών γραμμάτων τής νεοελληνικής γλώσσας, ο Ηπειρώτης ποιητής και μεταρρυθμιστής Γιάννης Βηλαράς (1771 - 1823). Ο Βηλαράς εξέδωσε το 1914 τη «Ρομέηκη γλόσα» του, όπου προτείνει στους Έλληνες την καθιέρωση της φωνητικής γραφής. Ένα αντίτυπο του βιβλίου αυτού εστάλη και στον Καστοριανό ποιητή και ιατροφιλόσοφο Αθανάσιο Χριστόπουλο απ’ τον κοινό τους φίλο Αθανάσιο Ψαλίδα. Ο Χριστόπουλος μόλις το έλαβε απάντησε μ’ επιστολή, που ήταν γραμμένη με την ορθογραφία του Βηλαρά, δηλαδή χωρίς τόνους και πνεύματα, όλα με -η- και -ο- κ.λ.π. Το έκανε αυτό για να δείξει ότι επιδοκιμάζει ανεπιφύλαχτα τη γλώσσα και την ορθογραφία του Γιαννιώτη καινοτόμου. Τα χαρακτηριστικότερα αποσπάσματα της εν λόγω επιστολής έχουν ως ακολούθως:
Η όμορφη Καστοριά, πατρίδα του Αθαν. Χριστόπουλου.
«...Εδέχθηκα με πολή μου χαρά το βηβληαράκη του εξοχότατου ιατρού κηνού μας φήλου Ηάνη Βηλαρά. Το ανάγνοσα, το ηπερθάβμασα κε κατακράτησα το μεγαλοφηέστατο σηνγραφέα του, με ηπεράρεσε η ηπηρότηκη δηάλεκτο, κε μ’ εφάνηκε, προς την πολήτηκη σαν η παλιά Δορηκή προς την παλιά Ατηκή. μεταχηρηστήτετη λοιπόν... γράφοντας μ’ αφτή τες προσταγές σας, κε αποφασές σας, κε τα λ...
Το φίλο μας κυρ Ηατρό (τον Βηλαρά) τον προσκηνό, τον αγαπό, κε τον θαβμάζο ηληκρηνέστατα κε τον παρακηνό να στηχουργή. 'Οτη εγενήθηκε ποιητής.
Μένο
1815 Ιουλίου 7
Αθανάσης Χρηστόπουλος»
Ο Χριστόπουλος εκτός απ’ την παραπάνω επιστολή με το υπέρ της φωνητικής γραφής περιεχόμενο, έγραψε κι έναν διάλογο χάριν των νέων, οι οποίοι «καταξοδεύουν το άνθος της ηλικίας των» για να μάθουν την ιστορική ορθογραφία της ελληνικής γλώσσας. Ο διάλογος αυτός γίνεται μεταξύ: α) της ιστορικής ορθογραφίας (προσωποποιημένης), η οποία περιγράφεται «στιγμένη με ζωνάρια ψιλές, δασείες, βαρείες, οξείες, περισπωμένες- ζευγάρια βήτες, κάππες, λάβδες, κ. λπ.» και β) του θιασώτη της φωνητικής γραφής Αθανασίου Χριστόπουλου, που απέδειξε με τα γλωσσολογικά έργα του, ότι «η προφορά των γραμμάτων μας είναι όμοια με των προ Χριστού Ελλήνων και ότι των Ερασμιτών οι λόγοι όσοι προβάλλονται κατ’ αυτής, είναι λέξεις μάταιες αποδείξεων αναποδείκτων και ότ’ η ορθογραφία της -αι-, -ει-, -οι-, και του -η-, -υ-, -ω- είναι μωρή στραβογραφία των ανόητων παλαιών γραμματικών Ελλήνων, επειδή ο μεν ήχος της -αι- ήταν -ε-, ο δε της -ει-, -οι-, και -η-, -υ- ήταν -ι- και του -ω- ήταν -ο-». Οι χαρακτηριστικότερες ερωταποκρίσεις του διαλόγου αυτού, επιλεγμένες και προσαρμοσμένες απ’ τον γράφοντα δάσκαλο Γιώργο Αλεξίου, έχουν ως ακολούθως:
Η αρχοντική οικία του Χριστόπουλου στην Καστοριά.
-   Α (ομιλεί η ιστορική ορθογραφία): χωρίς εμένα δεν θα καταλαμβάνετε όταν λαλείτε.
- Β (ομιλεί ο Χριστόπουλος): Πως όσοι δεν σε ηξεύρουν, όταν συνομιλούν μεταξύ τους καταλαμβάνονται;
-   Α: Πως άνευ εμού θέλετε καταλάβει την λέξιν της γλώσσας σας πόθεν παράγεται;
-   Β: Τάχα τες λέξεις της γλώσσας τες έχομεν διά να ηξεύρομεν πόθεν παράγονται, η διά να φανερώνομεν με αυτές τα νοήματα μας; Ας παράγονται απ’ όπου θέλουν, φθάνει μόνον να ηξεύρω τι φανερώνουν. Τι μ’ ωφελεί, σ’ ερωτώ, να ηξεύρω πως ο Δαίμονας, οπού γράφεται με -αι- παράγεται απ’ το παλαιόν Δαίμων και τούτο από το παλαιότερον Δαΐμων; Δι’ αυτό και μόνον να χάνω τον καιρόν μου; Τον καιρόν μου, οπού πλέον δεν τον ευρίσκω; αν γράψω το: τρώγω, τρόγω, μήπως γίνεται πίνω; ή το, αύριον, άβριον, μήπως γίνεται σήμερον; ή τέλος, αν βάνω παντού την οξείαν μόνο, δεν θα τονίζει καθώς η περισπωμένη;
-   Α: Καλά! Πλην, πως θέλεις διακρίνει, φερ’ ειπείν, τι σημαίνει καινόν γραμμένον με –αι-; και κενόν γραμμένον με -ε-;
-   Β: Α! Οι λέξεις ποτέ δεν προφέρονται μοναχές και άσχετα, αλλ’ ενωμένες μαζί με άλλες διά να φανερώσουν η τίποτε πράγμα ή καμμιά έννοια…εμείς νόημα ζητούμεν από τες λέξεις και πως είναι γραμμένες αδιαφορούμεν. (Αθανασίου Χριστόπουλου, «Όνειρον", σελ 168 - 9. "Ελλήνων όνομα και γένος", σελ. 498).

Παρουσίαση: Γιώργος Τ. Αλεξίου
Βιβλίο του Γιώργου Αλεξίου
αναφερόμενο στον Αθ. Χριστόπουλο.



Παλαιά οικία της Καστοριάς στη γειτονιά του Χριστόπουλου.

Αρχικόγραμμα σε ευαγγελικό κείμενο.
Αντίγραφο απ' τον Γ.Τ.Α.


Σύνθεση Γιώργου Αλεξίου.

Ο ανδριάντας του Χριστόπουλου.

Πίνακας (ελαιογραφία) του Γ. Αλεξίου.

Σταυρός με αρχικοστιχίδες λέξεων
σε τοιχογραφία ναού της Καστοριάς (17ος αι.)
Αντίγραφο του Γ.Τ.Α.

Κείμενο σε τοίχο νού της Καστοριάς, έτ. 1749.

Ανάγλυφο Σάτυρου και Μαινάδας
στο βάθρο του ανδριάντα του Χριστόπουλου.


Δευτέρα 18 Νοεμβρίου 2013

Τα Εισόδια της Θεοτόκου εν τω ναώ (+ 21 Νοεμβρίου). Ποίημα του μακαριστού Μητροπολίτου Καστοριάς Γρηγορίου του Β΄ Μαΐστρου (1974 – 1985).

ΣΤΟΝ ΘΕΟΧΩΡΗΤΟ ΝΑΟ



«Ο καθαρότατος ναός του Σωτήρος,

η πολυτίμητος παστάς και παρθένος...

σήμερον εισάγεται εν τω οίκω Κυρίου»

.....................................................................

Μικρή παιδούλα ήσουνα σαν στο Ναό σ’ επήγαν
η Άννα κι ο Ιωακείμ
και στων αγίων τ’ άγια ευλαβικά σ’ άφησαν
σαν Χερουβείμ, σαν Σεραφείμ.
……………………………………
Αλλ’ όλα μέσα στο Ναό προφήτευαν εσένα,
πανάμωμη Παρθένα,
κι οι άρτοι κι η βλαστήσασα, το μάνα
κι η λυχνία, πανάχραντη Μαρία.
………………………………
Εσύ εβλάστησες Χριστόν,
εσύ χρυσή λυχνία εγέννησες το Φως.
Εσύ ’σαι θρόνος και Ναός, γλυκιά μου Παναγία,
Εσύ κι η Κιβωτός.
………………………………
Εσύ τράπεζα μυστική τού ουρανίου άρτου,
θείας για μας τροφής.
Εσύ, η στάμνα η χρυσή, πήρες στην αγκαλιά σου
το Μάνα της ζωής.

Η αγία Άννα γαλακτοτροφούσα τη Θεοτόκο.
Βυζαντινή Τοιχογραφία
στο ναό Αγίου Στεφάνου Καστοριάς.
{Το προπαρατιθέμενο ποίημα ανήκει στην ποιητική συλλογή «Δέηση» του μακαριστού Μητροπολίτου Καστοριάς Γρηγορίου του Β΄ Μαΐστρου}.

ΕΠΙΜΕΤΡΟ
Ο Μητροπολίτης Καστοριάς Γρηγόριος ο Β΄ Μαΐστρος (1917 - 1985).
«Ο αείμνηστος Μητροπολίτης Γρηγόριος ο Β΄ Μαΐστρος ήτο από το Τρύγωνον Μυτιλήνης. Εχειροτονήθη Διάκονος στα χρόνια της Γερμανικής κατοχής (το 1942) σε ηλικία 25 ετών και πρεσβύτερος το 1950. Επεράτωσε τις θεολογικές του σπουδές στο Πανεπιστήμιο Αθηνών το 1956. Υπηρέτησε στην Ιερά. Αρχιεπισκοπή Αθηνών, στην Ιερά Μητρόπολη Νικοπόλεως και Πρεβέζης και τέλος επί 18 χρόνια ως Μόνιμος Στρατιωτικός Ιερεύς του Στρατού Ξηράς της Πατρίδος μας.
Το 1974 εξελέγη υπό της Ιεράς Συνόδου της Ιεραρχίας της Εκκλησίας της Ελλάδος Μητροπολίτης Καστοριάς. Αγάπησε τον λαό και τον τόπο αυτής της Ακριτικής Περιοχής. Ίδρυσε τον Σύλλογο «Ο Νεομάρτυς Άγιος Ιάκωβος ο εκ Καστοριάς» προς δωρεάν διάδοσιν της Αγίας Γραφής. Ίδρυσε επίσης το Οικοτροφείο Θηλέων «Η Αγία Ταβιθά» στην Καστοριά. Εκράτησε σε λειτουργία το Οικοτροφείο Αρρένων μαθητών «Ο Μέγας Βασίλειος» στο Άργος Ορεστικό. Εξέδιδε το Περιοδικό «Η Φωνή του Ποιμένος» καθώς και άλλα βιβλία οικοδομητικού περιεχομένου. Ίδρυσε τηλεφωνική Γραμμή χριστιανικών μηνυμάτων, για όσους βρίσκονταν σε καταπιεστική ψυχική κατάσταση και άλλα.
Τα εισόδια της Θεεοτόκου στο ναό του Σολομώντος.
Βυζαντινή τοιχογραφία.



Την 30η Μαΐου του έτους 1985, πορευόμενος προς Αθήνας, βρήκε τραγικό θάνατο σε τροχαίο δυστύχημα. Τον έκλαψαν τότε και τον κλαίνε μέχρι σήμερα τα πνευματικά του παιδιά και όλοι οι φίλοι και γνωστοί του».
Περιοδικό Βυζαντινά Σήμαντρα, τόμ. Γ’, αριθμ. 43/1994, σελ. 188.

(Παρουσίαση: Γιώργος Τ. Αλεξίου)
Ο ναός Εισοδίων της Θεοτόκου στην Καστοριά (17ος αιών)








 
Ο μεγαλοπρεπής ναός Εισοδίων της Θεοτόκου
στο χωριό Βασιλειάδα Καστοριάς (19ος αιών).
 
Ο μακαριστός Μητροπολίτης Γρηγόριος Μαΐστρος.
 
 




Ο βυζαντινός ναός του Αγίου Στεφάνου Καστοριάς (9ος αιών)
όπου βρίσκεται η σπάνια παράσταση
της αγίας Άννας  γαλακτοτροφούσας.



Το εμπροσθόφυλλο του ποιητικού βιβλίου
"Δέηση" του μακαριστού Μητροπολίτου
Καστοριάς Γρηγορίου Β΄ του Μαΐστρου