Τα έθιμα της Μεγάλης Πέμπτης στα ορεινά χωριά της Δυτικής Μακεδονίας

Κείμενο του Δημήτρη Β. Ρίγγου

Ξημερώνοντας η Μεγάλη Πέμπτη, απ’ τα χαράματα, το κάθε χωριό της Δυτικής Μακεδονίας βρίσκεται στο πόδι. Οι νοικοκυρές επιδίδονται με ευλάβεια και σεβασμό στο Βάψιμο των αβγών. Κόκκι­νο το χρώμα τους σαν το αίμα του Χριστού, που χύ­θηκε για τη σωτηρία των ανθρώπων. Μόνο τα σπίτια που πενθούν βάφουν τα αβγά με άλλο χρώμα, μπλε ή πράσινο. Μερικά από τ' αβγά γίνονται «πέρδικες». Οι «πέρδικες», που εξαιτίας της ομορφιάς τους πήραν το όνομα της πέρδικας, είναι αβγά με περίτεχνες ζωγρα­φιές αγριολούλουδων και άλλων σχημάτων. Γίνονται με λιωμένο κερί, που αφήνει άβαφα τα σημεία όπου ακουμπάει. Οι «πέρδικες» προσφέρονται τιμητικά την Πασχαλιά σε πρόσωπα αγαπημένα, π.χ. στις νεόνυμφες, τους γαμπρούς, στα κουμπαρούλια και στα μικρά παιδιά.

Το αβγό συμβολίζει την ανάσταση της ζωής, αφού το ίδιο είναι πηγή ζωής. Το κόκκινο χρώμα του, όπως αναφέρθηκε, θυμίζει το αίμα του Χριστού που χύθηκε για τη σωτηρία του κόσμου. Άλλοι λένε ότι είναι έκφραση χαράς και συγχρόνως μέσο αποδίωξης κάθε κακού.

Το χωριό Σισάνι Βοΐου Κοζάνης.

Αυτήν τη μέρα με τη Βαφή των αβγών συνηθί­ζουν να βάφουν για το καλό και το κεφάλι ή τη ράχη των νεογέννητων αρνιών και κατσικιών, που στη συ­νέχεια τα σημαδεύουν, για να χυθεί συμβολικά λίγο αίμα, όπως χύθηκε το αίμα του Χριστού. Το σημάδεμα γίνεται με το ψαλίδι στ’ αφτιά των νεογέννητων. Κά­θε οικογένεια έχει το δικό της σημάδι έτσι, ώστε να αναγνωρίζει τα δικά της ζώα.

Μια άλλη παλιά συνήθεια της Μεγάλη Πέμπτης είναι το άπλωμα στα παράθυρα ή στα μπαλκόνια των σπιτιών ενός κόκκινου ρούχου ή βελέντζας ή μαντιλιού. Οι λαμπροκουλούρες και τα αρνόψωμα, που είναι ιδιαίτερα προσεγμένα ζυμωτά ψωμιά στον ταβά, τοποθετημένα με περίτεχνα σχέδια στην επιφάνεια τους, παρασκευάζονται και αυτά τη Μ. Πέμπτη.

Τη Μεγάλη Πέμπτη οι νοικοκυρές συνηθίζουν να πυτιάζουν γιαούρτι που το τρώνε την Πασχαλιά. Η Μεγάλη Πέμπτη είναι ημιαργία για το χωριό. Μετά το μεσημέρι κανένας δεν δουλεύει, όλοι ετοιμάζονται για τη βραδινή ακολουθία των Παθών, για τα Δώδεκα Ευαγγέλια. Οι γυναίκες συνηθίζουν να κοιμούνται στην Εκκλησία το Βράδυ της Μεγάλης Πέμπτης, ξενυχτώ­ντας το σώμα του Χριστού, όπως ένα προσφιλές τους πρόσωπο.

Ο Γ. Αλεξίου στην Παναγία Σπηλαιώτισσα Γρεβενών.

Γυναίκα απλώνει κόκκινη βελέντζα. 

Η Μεγάλη Παρασκευή είναι η πιο πένθιμη μέρα της χριστιανοσύνης με την πρωινή Ακολουθία των Μεγάλων Ωρών, τον Εσπερινό της Αποκαθήλωσης και την Ακο­λουθία του Επιτάφιου. Απόλυτη νηστεία. Μόνο τα λάχανα, τα χόρτα χωρίς λάδι και η ξιδοπαπάρα είναι στο διαιτολόγιο αυτής της άγιας ημέρας. Κατσαρόλα απαγορεύεται να μπει στη φωτιά.

(Απ’ το βιβλίο του, Τα λαογραφικά του Σπηλαίου Γρεβενών, έκδ. Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Γρεβενών, Γρεβενά 2005)