Η διαχρονική γνωσιακή ταυτότητα τού Άργους Ορεστικού Καστοριάς κι ένα ενδεικτικό τοπόσημα έκφρασής της.

 

    Η ιστορική κωμόπολη του Άργους Ορεστικού Καστοριάς βρίσκεται δίπλα στον ερειπιώνα τής αρχαίας Διοκλητιανούπολης, που ήταν η πρωτεύουσα πόλη των Μακεδόνων Ορεστών κατά την υστερορωμαϊκή και την πρωτοβυζαντινή εποχή. Εντός τού αρχαιολογικού χώρου τής Διοκλητιανούπολης υπάρχουν τα ερείπια τριών παλαιοχριστιανικών ναών, που λογίζονται πολύ σημαντικά απ’ τους θεολόγους, τους αρχαιολόγους και τους ιστορικούς, καθότι δηλώνουν την ενεργή παρουσία των Χριστιανών εκείνων των πρώιμων χρόνων του Χριστιανισμού στην εν λόγω περιοχή και πιστοποιούν τη μεγάλη πίστη κι ευσέβειά τους.

    Αυτή η ζηλευτή πίστη και η αξιοθαύμαστη δράση των Χριστιανών τής παλαιοχριστιανικής Ορεστίδας συνεχίστηκαν αμείωτες και κατά τους μετέπειτα αιώνες του Βυζαντίου και της τουρκοκρατίας. Δείγματά τους αποτελούν οι σωζόμενοι βυζαντινοί τοιχογραφημένοι ναοί τής Παναγίας Ζευγοστασίου (έτ. 1432) και του Αγίου Γεωργίου Ομορφοκκλησιάς (12^ος αιών), καθώς και αρκετοί μεταβυζαντινοί ιεροί ναοί που βρίσκονται σε αρκετά χωριά τής περιφέρειας Άργους Ορεστικού και που κοσμούνται μ’ ενδιαφέρουσες τοιχογραφίες και με αξιόλογες φορητές εικόνες.

    Σήμερα, το Άργος Ορεστικό είναι γνωστό στον επιστημονικό κόσμο και γενικότερα στο ευρύ κοινό της Ελλάδος πρωτίστως για τον σπουδαίο αρχαιολογικό χώρο τής Διοκλητιανούπολης, και δευτερευόντως για το σημαντικό αεροδρόμιό του. Αυτά τα δύο γνωσιακά στοιχεία συγκροτούν τη διαχρονική ταυτότητά του, που είναι δυνατόν και πρέπει να εκφραστεί – αποδοθεί με ένα κατάλληλο τοπόσημα, όπως αυτό που παρουσιάζεται ενδεικτικώς με την παρούσα δημοσίευση.

    Σημείωση. Η επιλογή ενός τοπόσημου - δημόσημου είναι πολύ σημαντική και υπεύθυνη ενέργεια - για τους ευνόητους λόγους - και γι’ αυτό πρέπει να γίνεται με πολύ μεγάλη προσοχή και περίσκεψη απ’ τους αρμόδιους αξιωματούχους τής πολιτείας μας, και βεβαίως μετά από την έγκυρη γνώμη και άποψη των ειδημόνων. Πρέπει επίσης, πριν από την όποια σχετική επιλογή να ερωτάται πρώτη και να συμφωνεί γι’ αυτήν η τοπική Μητρόπολη, διότι υπάρχει περίπτωση να επιλεγεί ένα τοπόσημα – Δημόσημα που να είναι ακαλαίσθητο και αντιχριστιανικό και να μην εκφράζει την πίστη και το θρησκευτικό συναίσθημα του πληρώματός της.

Βλέπε σχετικώς:

https://fos-kastoria.blogspot.com/2020/12/blog-post.html

Γιώργος Τ. Αλεξίου.

Ο άριστος αγιογράφος Μιχαήλ Γ. Σαμαριναίος (τέλη 19ου – αρχές 20 αιώνος) απ’ το Άργος Ορεστικό.

     

    Το Άργος Ορεστικό (πρώην Χρούπιστα) ήταν κατά τους τελευταίους αιώνες τής Τουρκοκρατίας ένα σημαντικό αστικό κέντρο τής Δυτ. Μακεδονίας. Εντός του διέμεναν τότε πολλοί γεωργοί και κτηνοτρόφοι που εργάζονταν στα πέριξ του, καθώς και αρκετοί έμποροι, τεχνίτες και διάφοροι άλλοι επαγγελματίες. Μεταξύ αυτών υπήρχαν και μερικοί λαϊκοί ζωγράφοι και αγιογράφοι. Ο σημαντικότερος απ’ τους εν λόγω αγιογράφους ονομαζόταν Μιχαήλ Γ. Σαμαριναίος κι έζησε κατά τα τέλη του 19^ου – αρχές του 20^ου αιώνος. Αρκετά εκλεκτά έργα (εκκλησιαστικές εικόνες) τού αναφερόμενου αγιογράφου βρίσκονται σε ναούς χωριών τής περιφέρειας Καστοριάς. Εδώ παρουσιάζεται μία απ’ τις σωζόμενες εικόνες μαζί με την επιγραφή της που αναφέρει τον αγιογράφο της.

    

    Πρόταση. Καλόν θα είναι, ο Μορφωτικός Σύλλογος « Ορεστίς» του Άργους Ορεστικού να αναζητήσει και συλλέξει βιογραφικά στοιχεία τού εξεταζόμενου Αγιογράφου Μιχαήλ, να εντοπίσει και να φωτογραφίσει τις εκκλησιαστικές εικόνες που αυτός φιλοτέχνησε και που βρίσκονται σε ναούς χωριών τής περιοχής Καστοριάς και να εκδώσει ένα ανάλογο καλλιτεχνικό Λεύκωμα.

Γιώργος Τ. Αλεξίου.

ΑΝΑΔΡΟΜΗ . Ο εορτασμός των Θεοφανίων στην Καστοριά. Πέμπτη 6 - 1 - 2011

     Η μεγάλη εορτή των Θεοφανίων εορτάστηκε την Πέμπτη 6 Ιανουαρίου 2011 με ιδιαίτερη λαμπρότητα σε όλους τους ενοριακούς και μοναστηριακούς ναούς της πατρίδας μας. Στο Μητροπολιτικό ναό της Καστοριάς τελέστηκε την ημέρα αυτή Αρχιερατική Θεία Λειτουργία απ’ τον οικείο Μητροπολίτη κ. κ. Σεραφείμ, καθώς και η Ακολουθία του Μικρού Αγιασμού, παρουσία των πολιτικών κι ένστολων αξιωματούχων της περιοχής και πάμπολλων ευσεβών Χριστιανών.

Ακολούθως, ο Μητροπολίτης κ. κ. Σεραφείμ, οι ιερείς του υπόψη ναού, οι βουλευτές του Νομού Καστοριάς κ. κ. Φίλιππος Πετσάλνικος και Ζήσης Τζηκαλάγιας, ο Περιφερειάρχης Δυτικής Μακεδονίας κ. Γεώργιος Δακής, ο Αντιπεριφερειάρχης κ. Δημήτριος Σαββόπουλος, ο Δήμαρχος Καστοριάς κ. Μανώλης Χατζησυμεωνίδης, ανώτεροι αξιωματικοί του Στρατού και της Αστυνομίας και όλο το εκκλησίασμα, σχημάτισαν λιτανευτική πομπή και βάδισαν προς την προβλήτα «Σταυρός» της λίμνης Ορεστιάδας, για την τελετή της κατάδυσης του Σταυρού και αγιασμού των υδάτων. Η εν λόγω πομπή είχε στην κεφαλή της την ιερή εικόνα της Βάπτισης του Κυρίου, δύο εκκλησιαστικά λάβαρα και τα εξαπτέρυγα, πλαισιωνόταν δε από τιμητικό στρατιωτικό άγημα και συνοδευόταν από μουσική μπάντα, που παιάνιζε κατάλληλα.

    

    Όταν το εκκλησίασμα έφθασε στην προβλήτα, ολοκληρώθηκε η τελετή του Μικρού Αγιασμού και ο Σεβασμιότατος Μητροπολίτης κ.κ. Σεραφείμ έριξε στη λίμνη τον Τίμιο Σταυρό. Αμέσως βούτηξαν στα παγωμένα νερά της αρκετοί νεαροί για να τον πιάσουν κι ένας εξ αυτών, ο τυχερός της χρονιάς, τον ανέσυρε, τον μετέφερε στον Μητροπολίτη κι έλαβε απ’ την αρχιεροσύνη του την ευλογία και το σχετικό δώρο.

Κάλαντα των Φώτων

Σήμερα τα φώτα κι ο φωτισμός

η χαρά μεγάλη κι ο αγιασμός

Κάτω στον Ιορδάνη τον ποταμό

κάθετ' η κυρά μας η Παναγιά.

'Οργανo βαστάει, κερί κρατεί

και τον Αϊ-Γιάννη παρακαλεί.

'Αϊ-Γιάννη αφέντη και βαπτιστή

βάπτισε κι εμένα Θεού παιδί.

Ν' ανεβώ επάνω στον ουρανό

να μαζέψω ρόδα και λίβανο.

Καλημέρα, καλημέρα,

Καλή σου μέρα αφέντη με την κυρά.

Γιώργος Τ. Αλεξίου

(Τηλεφημερίδα - Επιθεώρηση "Φως της Καστοριάς", Φύλ. 22, αριθ. 4,  Ιανουάριος 2011).

Ο Προφήτης Ελισσαίος καθάρισε τα ύδατα τού Ιορδάνη ποταμού (Δ' Βασιλ. 2,19 - 22) και ο Ιησούς Χριστός τα αγίασε. /// «…Διά του Βαπτίσματος, ημείς την ῥέουσαν, του βίου διαπερώμεν διάβασιν».

 

Τροπάριον Ακολουθίας Ωρών Θεοφανείων.

    Απεστρέφετο ποτέ, ο Ιορδάνης ποταμός, τη μηλωτή Ελισσαιέ, αναληφθέντος Ηλιού, και διῃρείτο τα ύδατα ένθεν και ένθεν· και γέγονεν αυτώ ξηρά οδός η υγρά, εις τύπον αληθώς του Βαπτίσματος, δι᾽ ού ημείς την ῥέουσαν, του βίου διαπερώμεν διάβασιν, Χριστὸς εφάνη, εν Ιορδάνῃ, αγιάσαι τα ύδατα.

Νοηματική απόδοση του Τροπαρίου.

    Ανέστρεψε τη ροή του στα χρόνια τής παλαιάς Διαθήκης ο Ιορδάνης ποταμός απ’ τη μηλωτή {: τρίχινο πανωφόρι} του Ελισσαιέ αφού είχε αναληφθεί ο Προφήτης Ηλίας, και διαχωρίστηκαν τα ύδατά του εδώ κι εκεί, κι έγινε ο υγρός πυθμένας του ξηρά οδός, ως συμβολικός τύπος του Βαπτίσματος, με τη βοήθεια του οποίου εμείς οι Χριστιανοί διαπερνούμε τη διάβαση τής παρούσης επίγειας ζωής, (καθόσον) ο Χριστός μετέβη στον Ιορδάνη ποταμό για να αγιάσει τα ύδατα.

Γιώργος Τ. Αλεξίου.

Τροπάρια με την παράλληλη και κατ΄ αντιστοιχία παρουσίαση των αληθειών τής πίστεώς μας που περιλαμβάνουν κι εκφράζουν οι δύο μεγάλες εορτές, των Χριστουγέννων και των Θεοφανίων.

 

Τη Β’ μηνός Ιανουαρίου. Προεόρτια των Φώτων.

.....................................

1) Εις τον Στίχον Στιχηρά Ιδιόμελα.

Ιωάννου Μοναχού.

Ήχος α΄

 Λαμπρά μεν η παρελθούσα Εορτή,

Λαμπροτέρα δε Σωτήρ η επερχομένη.

Εκείνη Άγγελον έσχεν ευαγγελιστήν,

Και αύτη Πρόδρομον εύρε προετοιμαστήν.

Εν εκείνῃ, αιμάτων εκχεομένων, ως άτεκνος ωδύρετο η Βηθλεέμ,

Εν ταύτῃ, υδάτων ευλογουμένων, πολύτεκνος γνωρίζεται η Κολυμβήθρα.

Τότε Αστήρ τους Μάγους εμήνυσε,

Νυν δε Πατήρ κόσμῳ σε υπέδειξεν, ο σαρκωθείς, και πάλιν ερχόμενος εμφανώς, Κύριε δόξα σοι.

.

................................

 2) Ήχος γ'

Στίχ. Είδοσάν σε ύδατα ο Θεός, είδοσάν σε ύδατα και εφοβήθησαν.

 Φαιδρά μεν η παρελθούσα Εορτή,

‘Ενδοξος η παρούσα ημέρα.

Εν εκείνῃ, τω Σωτήρι Μάγοι προσεκύνησαν·

Εν ταύτῃ δε τον Δεσπότην δούλος κλητὸς εβάπτισεν.

Εκεί Ποιμένες αγραυλούντες, είδον και εθαύμαζον·

Ώδε φωνή του Πατρός, τον μονογενή Υιόν εκήρυττε.

...................................

 3) Απόστιχα Στιχηρά Ιδιόμελα.

Ήχος πλ. β'

 Φαιδροτέρα ηλίου γέγονεν, η παρελθούσα εορτὴ των Γενεθλίων Χριστού,

Λαμπρά και επίφωτος δείκνυται η επερχομένη, της θείας Επιφανείας αυτού.

Εν εκείνῃ Ποιμένες, μετ' Αγγέλων δοξολογούντες, προσεκύνησαν Θεόν ενανθρωπήσαντα,

Εν ταύτῃ δε του Δεσπότου ο Ιωάννης αψάμενος τη δεξιά χειρί, συν τρόμῳ έλεγεν· Αγίασον εμὲ και τα ύδατα, ο μόνος έχων το μέγα έλεος.

 Γιώργος Τ. Αλεξίου.

Ο Μέγας Βασίλειος {+ 1η Ιανουαρίου} συλλειτουργός τού Ιησού Χριστού στην Ουράνια Θεία Λειτουργία.

   

     Η αγία μας Εκκλησία διδάσκει και μας γνωστοποιεί, ότι ο Κύριος μας Ιησούς Χριστός τελεί αοράτως διά του ιερέως στους ιερούς ναούς εδώ στη γη τη Θεία Λειτουργία. Μας γνωστοποιεί επίσης, ότι ο Ίδιος ο Κύριος τελεί παραλλήλως και ταυτοχρόνως ως Μέγας Αρχιερεύς την ανάλογη Θεία Λειτουργία στους Ουρανούς, έχοντας ως συλλειτουργούς Του πλειάδα αγίων Ιεραρχών, μεταξύ των οποίων είναι βεβαίως και ο Μέγας Βασίλειος.

    Δύο αξιόλογες τοιχογραφίες τής Ουράνιας Θείας Λειτουργίας που βρίσκονται σε ναούς της Καστοριάς, στις οποίες εικονίζεται ως συλλειτουργός και ο άγιος Βασίλειος, παρουσιάζονται εδώ, μαζί με ένα τροπάριο - Προσευχή προς την αγιότητά του.

Προσευχή στον Μέγα άγιο Βασίλειο.

Στιχηρό Ιδιόμελο τής Εορτής του, 1ης Ιανουαρίου.

Ήχος δ'.

Ο ουρανίαις συνών χοροστασίαις, και συναυλιζόμενος Πάτερ Βασίλειε, ών και τον βίον εζήλωσας, τη λαμπροτάτῃ, ειλικρινείᾳ της πολιτείας σου, έτι μετά σώματος αναστρεφόμενος, τοις επί γης ως τις άσαρκος· τους εντρυφώντας, της θεοπνεύστου διδασκαλίας σου, εκ των κινδύνων, και του σκότους της αγνωσίας, Χριστόν τον Θεόν ημών, καθικέτευε σώσαι, και φωτίσαι τας ψυχάς ημών.

Νοηματική απόδοση του Τροπαρίου.

Πάτερ Βασίλειε, εσύ που συναντιέσαι και συγκατοικείς με τους επουράνιους ομίλους των Αγγέλων, των οποίων και τον βίον ακολούθησες με τη λαμπρότατη και αψεγάδιαστη ζωή σου, που ακόμη και όταν ήσουν με το σώμα σου εδώ στη γη έζησες όπως κάποιος άσαρκος, καθικέτευε τον Χριστόν και θεόν μας, αυτούς που μελετούν τη θεόπνευση διδασκαλία σου να τους σώσει απ’ τους κινδύνους και το σκοτάδι της αγνωσίας, και να φωτίσει τις ψυχές όλων μας.

Σημείωση. Για την Ουράνια Θεία Λειτουργία Βλέπε:

 https://fos-kastoria.blogspot.com/2011/08/1547.html

Γιώργος Τ. Αλεξίου.