Ο τρύγος στον Γέρμα Καστοριάς τον παλιό καιρό (πριν το έτος 1970).

Ο Γέρμας Καστοριάς. Σημαντικό
αμπελοχώρι κατά την παλαιά εποχή.

Κείμενο Ζήση Ε.Χασιώτη.

Φεύγοντας ο Αύγουστος που είναι ο τελευταίος μήνας του καλοκαιριού και της Παναγίας με τα πολλά φρούτα, ο καιρός μάς φέρνει, καθώς γυρίζει, το Σεπτέμβρη, το μήνα του Σταυρού, που προμηνύει τον ερχομό του χινόπωρου με τις δροσερές του αύρες και τα πρωτοβρόχια. Από το έμπα του κιόλας, ο Σεπτέμβρης σε μερικά μέρη της πατρίδας μας και ειδικότερα στη Δυτική Μακεδονία, ρίχνει τα πρώτα τα νερά τα "πρωτοβρόχια", πάνω στο διψασμένο χώμα της γης, σκορπώντας χαρά και συλλογή στους ζευγάδες, άλλοτε γεωργούς μας με τα βόδια και τα άλετρα και τώρα με τα τρακτέρ και τα γεωργικά τους μηχανήματα.

Ο κόσμος άλλαξε, άλλαξαν οι καιροί....(…)

Η Ύψωση του Τιμίου Σταυρού στις 14 Σεπτεμβρίου αποτελεί μια εντελώς ξεχωριστή γιορτή της χριστιανοσύνης και ο λαός μας τη φυλάει και τη γιορτάζει με ιδιαίτερη θρησκευτική προσήλωση και πίστη.

Εκείνο όμως που κάνει τον μήνα Σεπτέμβριο να ξεχωρίζει απ’ όλους τους άλλους μήνες της χρονιάς και να γίνεται ποθητός στο λαό μας, είναι ο τρύγος:

Αναταράζονται οι ερμιές, αχολογούν τ’ αμπέλια,

λες κι από κάθε πέτρα ορθή λες κι από κάθε βάτον,

οπού στο χόρτο σέρνεται, κόρης κορμί φυτρώνει,

πράσινη απλώνεται η φυτειά κι οι ρόγες μεστωμένες,

μαύρες και κίτρινες, ξανθιές μαυρολογούν, γυαλίζουν.

Στην πρώτη αχτίδα του ζεστού του ήλιου όπ’ ανατέλλει,

σαν μαύρα μάτια, σαν χοντρά κλωνιά μαργαριτάρια.

Οι βέργες οι καμαρωτές λαμποκοπούν κι εκείνες.

Κι οι περγουλιές απλώνονται στα δίπλατα κρεβάτια,

και στην πυκνή τους χλωρασιά και στο βαθύ της ίσκιο,

την ιδρωμένη αργατιά δροσίζουν, ανασαίνουν.

Την αργατιά που ολημερίς, όλο τρυγάει κι απλώνει.

Την αργατιά που λαχταρά πότε να πέσει ο ήλιος

Πότε να ισκιώσουν τα ριζά, να δροσερέψει ο κάμπος.

Έτσι με τα παραπάνω, τα τόσα γλυκά και όμορφα λόγια, τραγούδησε τον τρύγο ο πολυστέναχτος Ηπειρώτης ποιητής Κώστας Κρυστάλλης και καθόλου μα καθόλου δεν είχε άδικο γι’ αυτό το ποιητικό του δημιούργημα, γιατί στ’ αλήθεια ο τρύγος είναι ένα αληθινό πανηγύρι δουλειάς, που ξεφαντώνει κυρίως τις τελευταίες μέρες του τρυγητή Σεπτέμβρη, που για μας τους Δυτικομακεδόνες, και Βοϊώτες και Γερμανιώτες, ο τρύγος των αμπελιών συντελείται κυρίως τον Οκτώβρη μήνα, γι’ αυτό θεωρούμε ως τρυγητή αυτό το μήνα, γιατί τότε ωριμάζουν τα σταφύλια.

Θυμάμαι απ’ την παιδική μου ηλικία πως γινόταν ο τρύγος στα χωριά του Βοΐου εκείνα τα χρόνια. Πριν φτάσει η ώρα του τρύγου γινόταν η σχετική προετοιμασία. Οι αμπελουργοί είχαν έτοιμα όλα τα σύνεργα όπως τα κρασοβάρελα, τα σχετικά πατητήρια, τα ξύλινα καλάθια κ.λ.π. Σαν έφτανε η μέρα του τρύγου, απ’ τα βαθιά κιόλας χαράματα ξεκινούσαμε για τ’ αμπέλια με τραγούδια και χαρές. Όλο το χωριό ήταν ανάστατο. Γέμιζαν οι δρόμοι από φορτιάρικα ζώα κι ανθρώπους και την ώρα που ο Αυγερινός αναβόσβηνε στη γαλανόχρυση αγκαλιά τ’ ουρανού, όλοι σχεδόν βρισκόμασταν μέσα στα κατάμεστα σταφυλοφόρα αμπέλια και αρχίζαμε τον τρυγητό με χαρές, γέλια και τα σχετικά τραγούδια. Νέοι, γυρτόκορμες γριούλες, μεσόκοποι άνδρες, γέροι, λυγερόκορμες κοπελιές, παιδιά, όλοι τρυγούσαμε κόβοντας με ειδικά μαχαίρια τα γινωμένα μαυροκόκκινα και ξανθοκόκκινα γλυκά σταφύλια, ήτοι μοσχοστάφυλα, ροδίτες, κρασοστάφυλα και άλλα. Άλλοι γέμιζαν τα μικρά καλάθια, άλλοι άδειαζαν τα μικρά σε μεγαλύτερα κοφίνια (κοσιώρες), άλλοι τα φόρτωναν στα ζώα και τα πήγαιναν στο σπίτι για πάτημα προκειμένου να βγάλουν το γλυκό και μυρωδάτο μούστο πίνοντας και τραγουδώντας. Κυρίως όμως κατά τη διάρκεια του τρύγου, άκουε κανείς μέσα στ’ αμπέλια που ήταν σκορπισμένη η εργατιά, τα παρακάτω δημοτικά μας τραγούδια:

Αμπέλι μου πλατύφυλλο και κοντοκλαδεμένο,

για δεν ανθείς για δεν καρπείς, σταφύλια για δε βγάζεις;

Μου χάλασες παλιάμπελο κι εγώ θα σε πουλήσω.

Μη με πουλάς αφέντη μου κι εγώ σε ξεχρεώνω.

Για βάλε νιους και σκάψε με, γέρους και κλάδεψε με.

Βάλε γριές μεσόκοπες, να με βλαστολογήσουν.

Βάλ’ και κορίτσια ανύπαντρα, να με κορφολογησουν!

ή το:

Μπαίνω μες στ’ αμπέλι σα νοικοκυρά

να κι ο νοικοκύρης που ’ρχεται κοντά

κόκκινα σταφύλια να πατήσουμε... Και άλλα...

Κατά το απομεσήμερο, οι τρυγητές σταματούσαν για λίγο το ζηλεμένο και κουραστικό τους έργο και κάθονταν κάτω στη σκιά των δέντρων για να γευτούν και να φάνε τη νόστιμη πίτα και τα καλομαγειρεμένα φαγητά της νοικοκυράς:

Σαν έρθει η ώρα η καλή και δείξ’ ο γήλιος γιόμα,

στο πιο πυκνόφυλλο δεντρί που ’χει παχύ τον ίσκιο,

στρογγυλοκάθονται σιμά σε χορταρένια τάβλα

και τρων περίσσια φαγητά και διπλοξανασαίνουν..."

και μετά την ξεκούραση σηκώνονταν και συνέχιζαν τον τρυγητό μέχρι το σούρωπο πολλές φορές.

Έτσι με το μάζεμα και το πάτημα των σταφυλιών τέλειωνε κάθε φορά και ο τρύγος, αυτό το μεγάλο πανηγύρι των αμπελουργών, που τους έδενε τόσο πολύ με την αστείρευτη παραδοσιακή μας κληρονομιά.

Αναδημοσίευση απ’ το βιβλίο του Ζήση Ε. Χασιώτη, Οι δώδεκα μήνες στην ελληνική μας λαογραφία, εκδ. Βοϊακής Εστίας, Θεσσαλονίκη 2006, σελ. 222-226.

Η εορτή της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού στον Γέρμα Καστοριάς, 14 Σεπτεμβρίου.

Ξυλόγλυπτος Σταυρός αγιασμού (18ος αι.)
σε  ναό του  Γέρμα Καστοριάς.

Η εορτή της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού στις 14 Σεπτεμβρίου είναι, σύμφωνα με τη διδασκαλία της Αγίας Εκκλησίας μας, πολύ σημαντική και γι’ αυτό τιμάται ιδιαιτέρως απ’ όλους τους Ορθόδοξους Χριστιανούς. Η ημέρα αυτή είναι σαν τη Μεγάλη Παρασκευή, κι ένεκα τούτου οι πιστοί τηρούν αυστηρή νηστεία, μεταβαίνουν στους ιερούς ναούς τους και παρακολουθούν την επίκαιρη πανηγυρική Θεία Λειτουργία, συμμετέχουν στον εκεί τελούμενο Αγιασμό και λαμβάνουν ένα κλωνάρι βασιλικό από το χέρι του ιερέα τους.

Ειδικότερα, στον Γέρμα Καστοριάς, ορισμένες ευσεβείς γυναίκες τού χωριού προσκομίζουν πρωί-πρωί στον ενοριακό τους ναό τού Αγίου Γεωργίου πανέρια με ρεβυθένιο ψωμί κι εκλεκτά σταφύλια. Τα εν λόγω συμβολικά δώρα τα «διαβάζει (: ευλογεί)» ο ιερέας και κατόπιν τα μοιράζει στο εκκλησίασμα. Η ευχή που αναγιγνώσκει ο λειτουργός ιερέας κατά την ευλογία των σταφυλιών είναι η ακόλουθη:

Ευχή εις μετάληψιν σταφυλής.

(πρωτότυπο κείμενο)

Ευλόγησον, Κύριε, τον καρπόν τούτον της αμπέλου τον νέον, όν διά της του αέρος ευκρασίας, και των σταγόνων της βροχής, και της των καιρών γαλήνης εις ταύτην την ωριμοτάτην στάσιν ελθείν ευδόκησας, ίνα ή εν ημίν τοις εξ αυτού του γεννήματος της αμπέλου μεταλαμβάνουσιν, εις ευφροσύνην, και τοις προσενέγκασι δώρον, εις εξιλασμόν αμαρτιών, διά του ιερού και αγίου Σώματος και Αίματος του Χριστού σου μεθ’ ού ευλογητός ει, συν τω παναγίῳ, και αγαθώ, και ζωοποιώ σου Πνεύματι, νυν, και αεί, και εις τους αιώνας των αιώνων. Αμήν.

Άποψη του Γέρμα κατά τον μήνα Σεπτέμβριο.

Νεοελληνική απόδοση της Ευχής.

Ευλόγησε, Κύριε, αυτόν το νέο καρπό του αμπελιού, για τον οποίο ευδόκησες να έρθει σ’ αυτή την ωριμότατη μορφή, με την ευνοϊκή πνοή του αέρα, με τις σταγόνες της βροχής και με τη γαλήνη των καιρικών φαινομένων, προκειμένου να είναι για εμάς που μεταλαμβάνουμε απ’ αυτό το γέννημα του αμπελιού αφορμή ευφροσύνης και για αυτούς που το προσέφεραν ως δώρο να είναι για την εξιλέωση των αμαρτιών τους, μέσω του ιερού και αγίου Σώματος και του τιμίου Αίματος του Χριστού Σου, μαζί με τον Οποίο δοξάζεσαι και με το πανάγιο, αγαθό και ζωοποιό Σου Πνεύμα, τώρα και πάντοτε και στους απέραντους αιώνες. Αμήν.

Παλαιότερα, πολλοί Γερμανιώτες μετέβαιναν κατ’ αυτήν την εορτάσιμη την ημέρα στα αμπέλια τους, γέμιζαν τα καλάθια τους με τα πρώτα μελωμένα σταφύλια και τραγουδούσαν όμορφα παραδοσιακά τραγούδια, όπως το ακόλουθο.

Νίτσα μ’, Νίτσα, Κουκουνίτσα,

κάνεις τα σταφύλια, Νίτσα, μαύρα,

το κρασί, Νίτσα μ’, πικρό φαρμάκι,

να το πιουν, Νίτσα, τα παλικάρια,

πό’χουν, Νίτσα μ’, άσχημές γυναίκες,

άσχημές, Νίτσα και τσιμπλομάτες(!).

(Γιώργος Τ. Αλεξίου)

Ξύλινος σταφυλοφόρος σταυρός
σε εξοχή του Γέρμα.

Μεταφορά τεράστιου σταφυλιού!
Ξυλόγλυπτη παράσταση έτ. 1775
στον ενοριακό ναό του Γέρμα.

Πάπια ραμφίζει σταφυλή!
Ξυλόγλυπτη παράσταση  έτ. 1775
στον ενοριακό ναό του γέρμα.

Ξυλόγλυπτος Σταυρός αγιασμού (18ος αιών;)
στον ιερό ναό Αγίου Γεωργίου Γέρμα.

“Χαίροις πανόλβιε Ορέστα”: Χαίρε τρισευτυχισμένε άγιε Ορέστη.

Ο άγιος Ορέστης. Τοιχογραφία στην Παναγία
Μαυριώτισσα Καστοριάς (περί το έτ. 1260).

Δοξαστικόν Ικασίας (Κασιανής) μοναχής. 9ος αιών.

Χαίροις ο ωραίος τη μορφή,

τη δε γνώμη υπέρκαλος και αμφοτεροδέξιος,

ο εν τοις όρεσιν ενδιαιτώμενος όλος,

πανόλβιε Ορέστα.

Απόδοση στη Νεοελληνική

Χαίρε, εσύ που είσαι ωραίος στη μορφή

και στη γνώμη άριστος κι εύστροφος,

εσύ που κατοικείς με χαρά στα ψηλά βουνά (των αρετών),

τρισευτυχισμένε άγιε Ορέστη.
(Γ.Τ.Α.)

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ

Ο παρουσιαζόμενος χαιρετιστήριος ύμνος της έξοχης ποιήτριας Κασιανής (9^ος αιών) απευθύνεται στον άγιο Ορέστη (3^ος αιών) και βεβαίως ισχύει απόλυτα για το τίμιο πρόσωπό του, το νοηματικό περιεχόμενο τού ύμνου όμως ταιριάζει κατά πολύ και για τους πλείστους των Ορεστών, δηλαδή για τους Καστοριανούς που ζουν κι εργάζονται στην πανέμορφη ορεινή ύπαιθρο της Ορεστίδας χώρας.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

1)  “Ορέστης” σημαίνει ο ορεινός, ο κάτοικος των βουνών και παράγεται από τη λέξη όρος, βουνό.

2)    “Ορεστίδα” λέγεται ο ορεινός τόπος.

3 “Ορεστίδα” ονομάζεται η περιοχή της Καστοριάς, επειδή είναι ως επί το πλείστον ορεινή, και "Ορέστης" επονομάζεται ο κάτοικός της, ο Καστοριανός.

4) “Ορεστιάδα" ονομάζεται η λίμνη της Καστοριάς, επειδή βρίσκεται εντός υψηλών ορέων.

Η Παναγία με τον Χριστό ως Αναπεσόντα
Τοιχογραφία στην ιερά μονή Παναγίας Μαυριώτισσας
(περί το έτ. 1260).

Η Καστοριά πρωτεύουσα της Ορεστίδας
με τη λίμνη της  Ορεστιάδα.

Η υμνωδός Κασιανή ως νεαρή Μοναχή στο κελί της.
Ωραιότατος κοσμικός πίνακας του Ε. Ρήνα, έτ. 1990.

Το χωριό “Ο Γέρμας” Καστοριάς. Κείμενο Χριστ. Σκύβαλου, έτους 1966.

Το όμορφο χωριό "Ο Γέρμας" Καστοριάς.

Ταξιδεύοντας από την Καστοριά για την Κοζάνη και μόλις περάσουμε το Βογατσικό και κατηφορίσουμε για τη γέφυρα του «Σάντοβου», παρουσιάζεται μπροστά μας μια πινακίδα με τη λέξη: «Γέρμας» και μια διακλάδωση του δημοσίου δρόμου, που τραβά για το ιστορικό αυτό χωριό.

Το αυτοκίνητο, ύστερα από διαδρομή 10 σχεδόν χιλιομ. σε δρόμο όχι καλό, που το κάμνει να αγκομαχάει, φθάνει στο τέρμα του, δηλ. στο χωριό, γιατί από κει και πάνω αρχίζουν οι δασωμένες πλαγιές του Μουρικιού και δεν υπάρχει αμαξιτός δρόμος.

Ο Γέρμας είναι κτισμένος στο βάθος της χαράδρας στους πρόποδες του Μουρικιού που είπαμε, του βουνού δηλ. που πολλές φορές στο Μακεδονικό Αγώνα έγινε θέατρο πολλών μαχών τουρκικού στρατού και ανταρτικών σωμάτων. Όπως μάλιστα μας έλεγε κάποιος κτηνοτρόφος, σε ένα ίσιωμα «απολιάνα», όπως λένε στη γλώσσα τους οι κτηνοτρόφοι κάθε ίσιωμα, βρίσκονται ακόμη σάπια άρβυλα στρατιωτικά φονευθέντων Τούρκων στρατιωτών, σε συμπλοκές με Έλληνες αντάρτες. Γιατί το Μουρίκι ήτανε υποχρεωτική διάβαση των ανταρτικών σωμάτων, μόλις ξεμυτούσαν από τα σύνορα προς τα εδώ.

Η προτομή του Καπετάν-Γέρμα
στον Γέρμα Καστοριάς.

Ο Γέρμας έχει περίπου 1.300 κατοίκους που κατανέμονται σε 300 οικογένειες. Σ’ αυτούς πρέπει να προστεθούν και 190 που έχουν μεταναστεύσει στη Δυτική Γερμανία, στην Αυστραλία και στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής.

Το χωριό διαθέτει Δημοτικό Σχολείο, Νηπιαγωγείο, πενταμελές Κοινοτικό Συμβούλιο, Σχολική Εφορεία, Εκκλησιαστική Επιτροπή, Γεωργικό Συνεταιρισμό και Γαλακτοκομικό Συνεταιρισμό.

Οι κάτοικοι του Γέρμα ασχολούνται εις την γεωργία και την κτηνοτροφία. Παράγουν περίπου 40 τόνους φασόλια εξαιρετικής ποιότητος, γιατί όλα τα χωράφια του χωριού είναι ποτιστικά και το χώμα τους κατάλληλο γι’ αυτή την καλλιέργεια. Επίσης παράγουν σιτάρι, βρίζα, κριθάρι, καλαμπόκι και μεγάλες ποσότητες τριφυλλιού και χόρτου.

Είναι εργατικοί, φιλόξενοι, φιλοπάτριδες, τρέφουν δε μεγάλη αγάπη προς τα γράμματα. Όλοι τους είναι τετραπέρατοι, «νομομαθείς» και γι’ αυτό αποκαλούνται «δικηγόροι» από τους κατοίκους των άλλων χωριών.

Η επίδοση των κατοίκων του Γέρμα στα γράμματα είναι πρωτοφανής. Δεν υπάρχει σπίτι που να μην έχει 1-2 ή και περισσότερους εγγραμμάτους. Η μία οικογένεια αμιλλάται την άλλη στα γράμματα. Πρόπερσι στο Πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης, στη Μαθηματική Σχολή, μαθητής από το Γέρμα ήρθε πρώτος. Στο Αμερικάνικο Κολλέγιο Θεσσαλονίκης ωσαύτως μαθητής και μαθήτρια του Γέρμα ήρθαν πρώτοι. Ο Γέρμας έχει να παρουσιάσει αρκετούς διακεκριμένους καθηγητάς, γιατρόν, ειρηνοδίκην, δικηγόρον, 30 δασκάλους, 3 στρατιωτικούς αξιωματικούς κ.λπ. εις δε τα Γυμνάσια φοιτούν κάθε χρόνο περισσότεροι από 30 μαθητές, που όλοι τους διακρίνονται για την πρόοδό τους.

Φωτοαντίγραφο της εφημ. "Αλέξανδρος",
όπου το παρουσιαζόμενο κείμενο.

Στα Πανεπιστήμια φοιτούν πλείστοι φοιτηταί εις όλους τους κλάδους, είς δε εκ τούτων, απόφοιτος της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης επροτάθη παρά του υπουργείου Παιδείας όπως αποσταλεί εις το εξωτερικόν δι’ ανωτέρας σπουδάς, καθόσον σύμφωνα με σχετικόν έγγραφον του εν λόγω Υπουργείου «Ούτος μέλλει να προσφέρει μεγίστας υπηρεσίας προς το Έθνος».

Ο Γέρμας τώρα τελευταία έχει προικισθεί με ένα από τα καλύτερα δώρα του πολιτισμού: τον ηλεκτροφωτισμό.

Δεν είναι πολλά χρόνια που το χωριό χρησιμοποιούσε για το φωτισμό των σπιτιών το … δαδί! Και για τους νέους, που δεν ξέρουν τι είναι το δαδί, τους πληροφορούμε πως βγαίνει από τους ρητινώδεις κορμούς των πεύκων και εχρησιμοποιείτο τα παλιότερα χρόνια πριν διαδοθεί το πετρέλαιο, για το φωτισμό των σπιτιών και κάτω από το αμυδρό αυτό φως του δαδιού μελετούσαν οι σημερινοί επιστήμονες.

Ο Γέρμας πήρε το όνομά του από τον Καπετάν Γέρμαν (Νικόλαον Τσοτάκον), οπλαρχηγόν του Μακεδονικού Αγώνος, που σκοτώθηκε σε συμπλοκή με τον τουρκικό στρατό στην περιοχή του χωριού και ανάμεσα στο Γέρμα και στο Βογατσικό, στην τοποθεσία «Σκάπετο» και συγκεκριμένα στη θέση «Καλογερικό», κατά τον μήνα Ιούλιο του 1907. Προς τιμήν του, μερίμνη του κ. Νομάρχου Καστορίας, κατασκευάσθη ορειχαλκίνη προτομή.

Η Παναγία η Οδηγήτρια.
Αντίγραφο της εφέστιας εικόνας (έτ. 1775)
του Γέρμα Καστοριάς.

Όπως γράψαμε και άλλοτε, το Κωσταράζι, το Βογατσικό, ο Γέρμας, το Λέχοβο, το Ανταρτικό, η Δροσοπηγή, η Ασπρόγεια και άλλα χωριά των Νομών Καστορίας και Φλωρίνης είναι εκείνα που εκράτησαν τον εθνικόν αγώνα, περιέθαλπον τα ανταρτικά σώματα, τα έκρυβαν και τα κατηύθυναν για να φέρουν στον τόπο αυτόν την ποθούμενη λευτεριά. Και η θετική αυτή συμβολή τους συνετέλεσε στην επιτυχία του μεγάλου εκείνου αγώνος.

Γι’ αυτό νομίζουμε, πως επιβάλλεται, όπως συμβαίνει με τα άτομα που προσφέρουν εθνικές υπηρεσίες και αμείβονται με τιμητικές διακρίσεις (παράσημα κ.λπ.), να τιμηθούν και τα χωριά που προσέφεραν πολύτιμες εθνικές υπηρεσίες και εθεμελίωσαν την λευτεριά και να απολαμβάνουν εξαιρετικών προνομίων ως αντάλλαγμα ελαχίστης ευγνωμοσύνης.

Για το Γέρμα παρουσιάζεται τώρα η ευκαιρία να συνδεθεί οδικώς με την Κορησό, γιατί θα γίνει οπωσδήποτε ο δρόμος για την Μονή του Αγίου Νικολάου και εν συνεχεία δύναται να επεκταθεί μέχρι το Γέρμα, αφού τα εδάφη είναι ημιβραχώδη και προσφέρονται στην εύκολη διάνοιξη τους με προωθητήτες.

(Εφημ. “Αλέξανδρος” Φλωρίνης, αριθμ. φύλλ. 92/Β, Κυριακή 10 – 4 – 1966).

Σημείωση. Το κείμενο προέρχεται από το Αρχείο του αείμνηστου δασκάλου Αγγελή Στ. Αγγελή (παραχωρήθηκε από την οικογένειά του).

Η οικία του Καπετάν-Γέρμα στην Γέρμα Λακωνίας.
Η φωτογραφία ελήφθη από τον κ. Αγγελή Ι. Αγγελή
το έτος 1991.

Ηλικιωμένες γυναίκες του Γέρμα Καστοριάς
εκατέρωθεν της προτομής του Καπετάν-Γέρμα,
έτος 1965.

Παλαιά οικία στο χωριό
Γέρμα Λακωνίας.
Η φωτογραφία ελήφθη από
τον κ. Αγγελή Ι. αγγελή

Το διδακτήριο του Δημ. Σχολείου Γέρμα Καστοριάς.

Απόγονοι Μακεδονομάχων
δίπλα στην προτομή του Καπετάν Γέρμα
στον Γέρμα Καστοριάς.

Το ιερό άλσος δρυός στον Άι-Θανάση του χωριού “Βελανιδιά” Βοΐου.

Ο ναός του Αγίου Αθανασίου και το ιερό άλσος του.

Κείμενο Γιώργου Τ. Αλεξίου.

Οι αρχαίοι Έλληνες της Άνω Μακεδονίας κατοικούσαν, σύμφωνα με τους ιστορικούς συγγραφείς, σε μικρές διάσπαρτες κώμες και σε ολιγάνθρωπα πολίσματα. Αυτή η οικιστική τακτική τους συνεχίστηκε, ειδικά στην επαρχία Βοΐου, και από τους απογόνους τους, καθ’ όλους τους μετέπειτα αιώνες. Έτσι σήμερα, υπάρχουν στο οροπέδιο του Βοΐου πάμπολλοι μικροί οικισμοί, διασκορπισμένοι κι ευρισκόμενοι σε κοντινή απόσταση μεταξύ τους.

Στους προαναφερόμενους μικρούς οικισμούς του Βοΐου περιλαμβάνεται και το γραφικό χωριό με το όνομα Βελανιδιά. Το χωριό αυτό είναι κτισμένο κοντά σε ένα αρχαίο πόλισμα, του οποίου τα ενδιαφέροντα ερείπια βρίσκονται και είναι ορατά στην κορυφή ενός ομαλού γήλοφου, μέσα σε ένα όμορφο άλσος δρυός και πέριξ του εκεί υπάρχοντος μεταβυζαντινού ναού του Αγίου Αθανασίου. Ο εν λόγω εξοχικός ναός, σύμφωνα με την άποψη ενός τοπικού βυζαντινολόγου, είναι κτισμένος πιθανότατα στη θέση ενός αρχαιοελληνικού ναού, ίσως του Διός, που περιβαλλόταν και αυτός από το εκεί προϋπάρχον ιερό άλσος δρυός.

Μία άποψη του άλσους δέντρων δρυός.

Όλα τα προαναφερόμενα τα γνωρίζει ο Καστοριανός δάσκαλος Γιώργος Αλεξίου και ως συνεπής αρχαιολάτρης επιθύμησε να τα (ξανα)ιδεί. Γι’ αυτό μετέβη το απόγευμα της Τετάρτης 30 Αυγούστου 2017 στο θεματικό άλσος δρυός, παρατήρησε και περιεργάστηκε τον εντός του ευρισκόμενο μεταβυζαντινό ναό του Αγίου Αθανασίου, τριγύρισε συγκινημένος κι επί αρκετή ώρα ανάμεσα στις γέρικες βελανιδιές που τον περιβάλλουν, κι εξέτασε τα ευρισκόμενα στον ίδιο χώρο δύο σύγχρονά μας διακοσμητικά “μνημεία” (!), ένα Ντολμέν (: μεγαλιθικό μνημείο) κι ένα Μενχίρ (: επιμήκης όρθιος λίθος). Επίσης, είδε με της φαντασίας του τα μάτια τους αρχαίους Βοϊώτες να ενδιατρίβουν εκεί, θαύμασε τη συνολική ομορφιά του δασυλλίου, έλαβε αρκετές φωτογραφίες και κατόπιν επέστρεψε κατά το ηλιοβασίλεμα ενθουσιασμένος κι ευχαριστημένος στην Καστοριά.

Μερικές απ’ τις εν λόγω φωτογραφίες παρουσιάζονται εδώ.

ΕΠΙΜΕΤΡΟ

Ποίημα Αριστομένη Προβελέγγιου

Εσπερινός

Κατάκορφα το βράδυ βράδυ στα βουνά,

όταν ο ήλιος βασιλεύει δοξασμένος

με φωτοβόλα σύννεφα στεφανωμένος,

και πλέει ο κόσμος σε πελάγη φωτεινά,

………………………………………

το βράδυ - βράδυ στ’ ουρανού την αγκαλιά,

σαν σε καθρέφτη ξάστερο ζωγραφισμένα,

στέκουν τα δέντρα του βουνού σκοτεινιασμένα,

ακίνητα στα ύψη των, στη σιγαλιά.

…………………………………………………

Μοιάζουν με μαύρους, ρασοφόρους καλογήρους,

που πέμπουνε την βραδινή των προσευχή

απ’ την αγία, την ολόφωτη ψυχή,

ορθοί στους αναρίθμητους των χρόνων γύρους.

Ο ναός του Αγίου Αθανασίου καθαρός και περιποιημένος.

Αιωνόβιες βελανιδιές και ο ναός.

Το ανατολικό τμήμα του ναού με την κόγχη.

Άποψη της ομαλής κορυφής του γήλοφου,
όπου βρίσκεται ο ναός και το όμορφο δασάκι του.

Τα "μεγαλιθικά μνημεία" στο χώρο του άλσους.

Κεραμικά όστρακα και λίθοι της αρχαίας εποχής
στο χώρο του άλσους.

Γράφημα σε θραύσμα αρχαίου πιθαριού.

Εικόνα του αγίου Αθανασίου (17ος-18ος αι.)
σε ναό της ευρύτερης περιοχής.

Το εικονοστάσι του Αγίου Αθανασίου πλησίον του ναού.
Στο βάθος διακρίνεται το όρος Άσκιο (υψ. 1111 μ.).

Η μικρή πλατεία του χωριού Βελανιδιά.

Αρχαία λίθινη πλάκα με γραμμικά σχέδια
 αναρτημένη στην πλατεία της Βελανιδιάς.

Τηλεάποψη του παρουσιαζόμενου άλσους.