Δευτέρα 25 Ιανουαρίου 2016

Ο Προοδευτικός Σύλλογος Γέρμα Καστοριάς (έτος ίδρυσης 1928). Το καταστατικό και τα ιδρυτικά μέλη του.

Ο αείμνηστος δάσκαλος Γιώργος Κ. Παπαϊωάννου,
εν μέσω μελών της οικογενείας του και συγγενών του.
Κείμενο της κ. Άσπας Ι. Παπαϊωάννου.

«Εν Λοσνίτση τη 6η Ιανουαρίου 1928 ….»
…Ογδόντα οχτώ χρόνια πριν, στην τότε Λόσνιτσα, σήμερα Γέρμα Καστοριάς, … «Ιδρύεται σύλλογος, … υπό την επωνυμίαν – Προοδευτικός Σύλλογος Λοσνίτσης - σκοπός του οποίου είναι η πνευματική και ηθική προαγωγή των μελών αυτού … δια της ιδρύσεως νυκτερινών σχολείων και σχολής ραπτικής και κεντημάτων, δια της οργανώσεως και λειτουργίας γυμναστηρίων, … διαλέξεων, … βιβλιοθήκης ωφελίμων βιβλίων, … προσκοπικών ομάδων, … μουσικής ορχήστρας, … θεατρικών παραστάσεων, …
… ογδόντα οχτώ χρόνια πριν … σ΄ένα μικρό χωριό της Δυτικής Μακεδονίας, ο πολιτισμός είναι παρών …
Καλή χρονιά !

Φωτοαντίγραφο τμήματος του καταστατικού
του Προοδευτικού Συλλόγου Γέρμα, έτ.1928.
Τα μέλη του Προοδευτικού Συλλόγου Γέρμα:
1) Στέργιος Παπαδημητρίου, 2) Χρίστος Γεωργίου, 3) Νικόλαος Δαραβίγκας, 4) Φίλιππος Κατσάνος, 5) Ζήσος Ι. Κατσιάπης, 6) Κωνσταντίνος Έξαρχος, 7) Ευάγγελος Υφαντής, 8) Γρηγόριος Βασδέκας, 9) Ηλίας Υφαντής, 10) Δημήτριος Γ. Δόβας, 11) Ιωάννης Δ. Σανάτσιος, 12) Ιωάννης Φ. Κατσάνος, 13) Δημήτριος Έξαρχος, 14) Αριστείδης Σανάτσιος, 15) Γεώργιος Ράτσος, 16) Μιχαήλ Δεληχάτσιος, 17) Γεώργιος Χατζηζήσης, 18) Κωνσταντίνος Παπαϊωάννου, 19) Διαμαντής Δούφλιας, 20) Στυλιανός Αγγελής, 21) Χρυσόστομος Αλεξίου, 22) Αθανάσιος Παπαδημητρίου, 23) Δημήτριος Δακαράς, 24) Ανδρέας Αλεξίου, 27) Κωνσταντίνος Κατσάνος, 28) Ευάγγελος Κουτσιμάνης, 29) Γεώργιος Παπαϊωάννου, 30) Ηρακλής Αθ. Λιάντζης, 31) Κωνσταντίνος Καραδήμος, 32) Αθανάσιος Κ. Πέλκας, 33) Γεώργιος Σιδέρης, 34) Δημήτριος Κατσάνος, 35) Γεώργιος Δόβας, 36) Χρήστος Δόβας, 37) Ζήσος Δόβας, 38) Χρίστος Τζίμας, 39) Ευάγγελος Αγγελής, 40) Γεώργιος Δημ. Ζιώγας, 41) Χαρίλαος Παπαϊωάννου, 42) Χαρίλαος Χάτσιος (;), 43) Γεώργιος Κ. Δούφλιας, 44) Ηλίας Σελτσιώτης, 45) Χρυσόστομος Δόβας, 46) Κ. Έξαρχος, 47) Ιωάννης Κουτσιούκης, 48) Νικόλαος Σανάτσιος, 49) Τριαντάφυλλος Λιάντζης, 50) Ζήσος Γ. Πανές.

Ο Γέρμας Καστοριάς, το αγαπημένο χωριό
του αείμνηστου Γιώργου Παπαϊωάννου.
Ακριβές αντίγραφον
Εν Λοσνίτση τη 1η Μαρτίου 1928
Ο Πρόεδρος του Συλλόγου.


ΣΗΜΕΙΩΣΗ. Τον παρουσιαζόμενο Προοδευτικό Σύλλογο Γέρμα Καστοριάς ίδρυσε ο αείμνηστος δάσκαλος Γιώργος Κ. Παπαϊωάννου, όστις διατέλεσε και πρώτος Πρόεδρός του. Το ενδιαφέρον Καταστατικό και τον Ονομαστικό Κατάλογο των 50 ιδρυτικών μελών του κοινοποίησε στον τωρινό Σύλλογο Γερμανιωτών Καστοριάς η εγγονή τού προαναφερόμενου δασκάλου κ. Άσπα I. Παπαϊωάννου, την οποία όλοι οι Γερμανιώτες ευχαριστούμε γι’ αυτό (Γ.Τ.Α.).

Φωτοαντίγραφο τμήματος του
 Ονομαστικού Καταλόγου μελών του
Προοδευτικού Συλλόγου Γέρμα, έτ. 1928.

Κυριακή 24 Ιανουαρίου 2016

Ο λήσταρχος Θωμάς Γκαντάρας (; - 1923) και η αναφερόμενη σ’ αυτόν επιστολή του Μοναχού Νικηφόρου Ζαβορδινού.

 
Ο λήσταρχος Θωμάς Γκαντάρας
(; - 1923)
Αμέσως μετά την απελευθέρωση της Δυτικής Μακεδονίας από τον τουρκικό ζυγό, το έτος 1912, κι επί μία 15ετία περίπου, έως το 1925, πολλοί ληστές βγήκαν κι έδρασαν στα βουνά της ευρύτερης περιοχής της. Οι σημαντικότεροι απ’ αυτούς ήταν οι κάτωθι:
1)      Φώτης Γιανκούλας, απ’ το χωριό Μεταξά Κοζάνης. Λημέριαζε στα βουνά Χάσια, Αντιχάσια και Όλυμπος.
2)      Θωμάς Γκαντάρας απ’ το χωριό Άκρη Ελασσόνας. Έδρασε στα ψηλά βουνά που βρίσκονται πέριξ της ιεράς μονής Αγίου Νικάνορα Ζάβορδας Γρεβενών (έτ. ίδρυσης 1532).
3)      Τράντος , Τουρκαλβανός.
4)      Φορφόλιας, Αρβανιτόβλαχος.
5)      Φέζος Τουρκαλβανός,
6)      Σεφκέτ, Τουρκαλβανός, και αρκετοί άλλοι.
Για τον δεύτερο απ’ τους προαναφερόμενους, τον Θωμά Γκαντάρα, είναι καταχωρημένα τα εξής βιογραφικά του στοιχεία στο Διαδίκτυο:
«Ο Θωμάς Γκαντάρας επικαλούμενος και "Μαύρος Λήσταρχος", καταγόταν από την Άκρη Ελασσόνος. Βγήκε στο κλαρί τον Ιούλιο του 1918, με σύντροφο του τον Γεώργιο Βελώνη, έχοντας λιποτακτήσει απʼ τον στρατό, και με σκοπό να σκοτώσει έναν τσιφλικά που είχε βιάσει τη σύζυγό του.
Λίγο αργότερα οι Γκαντάρας και Βελώνης πιάστηκαν και στις 21 Ιουλιου 1919 το στρατοδικείο της Λάρισας τους επέβαλε ποινή κάθειρξης 14 ετών.
Οι ληστές Θωμάς Γκαντάρας και
Περικλής Παπαγεωργίου.
Στις 21 Νοεμβρίου 1921 ο Θωμάς Γκαντάρας δραπέτευσε από τις φυλακές της Λάρισας και ένα χρόνο αργότερα το κεφάλι του επικηρύχθηκε.
Ο Θωμάς Γκαντάρας είχε έναν αδερφό επίσης ληστή, τον Γεώργιο Γκαντάρα, που σκοτώθηκε τον Φεβρουάριο του 1920 στην θέση Κουμαριά Ελασσόνας, σε σύγκρουση με καταδιωκτικά αποσπάσματα. Μαζί του χάθηκε και ο ληστής Μανάτσας.
Ένα βράδυ, ο επικηρυγμένος Γκαντάρας φόρεσε τη φουστανέλα και τα ασημένια τσαπράζια του και πήγε κρυφά στο σπίτι του περίφημου τρικαλινού φωτογράφου Αθανάσιου Μάνθου. Κατέβηκε αθόρυβα απʼ τη σκεπή, σε στιλ ριφιφί, μπήκε και ξύπνησε τον Μάνθο για να πάει να τον φωτογραφήσει μαζί με την ληστοσυμμορία του, επειδή καταλάβαινε πως το τέλος τους πλησίαζε.
Τον σκότωσαν λίγους μήνες μετά την παραπάνω φωτογραφία.
Ο Θωμάς Γκαντάρας σκοτώθηκε στις 5 Αυγούστου 1923.
Σκοτώθηκε στην θέση Οξιά της Δεσκάτης Γρεβενών, κοντά στο Μαυρέλι, από τον μαυρελίτη κυνηγό Γεώργιο Σιακαβάρα, ο οποίος συμμετείχε στο απόσπασμα που τον καταδίωκε. Το κεφάλι του Γκαντάρα κόπηκε, μεταφέρθηκε στο Γερακάρι και κατόπιν εκτέθηκε σε κοινή θέα στην Καλαμπάκα στις 6 Αυγούστου 1923, για παραδειγματισμό.
Ο Θωμάς Γκαντάρας άφησε ορφανά ένα γιο και δυο κόρες, την Βασιλική και την Ελένη. Την Ελένη πρόλαβε και την έδωσε, νήπιο, προς φύλαξη στο δήμαρχο Καλαμπάκας Ραμμίδη. Οι δυο γυναίκες αντάμωσαν μεταξύ τους, για πρώτη φορά, το 1998».
Το μοναστήρι της Ζάβορδας Γρεβενών,
που δεινοπαθούσε απ' τους ληστές της περιοχής του.
Ενδιαφέρουσες πληροφορίες για τον ίδιο λήσταρχο Θωμά Γκαντάρα είναι καταγραμμένες σε μία επιστολή τού λόγιου Μοναχού Νικηφόρου Ζαβορδινού προς το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως, η οποία χρονολογείται περί το έτος 1925. Ο Μοναχός αυτός της ιεράς μονής Αγίου Νικάνορα Ζάβορδας Γρεβενών, ήταν πιθανότατα ο μετέπειτα Μητροπολίτης Καστοριάς Νικηφόρος Παπασιδέρης (1888 – 1958), ο εκ Δισπηλιού καταγόμενος, που υπήρξε Μοναχός και Ηγούμενος στην υπόψη μονή και που αρχιεράτευσε κατόπιν στην αναφερόμενη Ιερά Μητρόπολη 22 έτη, απ’ το 1936 έως το 1958.
Τα σχετικά αποσπάσματα της εν λόγω επιστολής του Μοναχού Νικηφόρου παρουσιάζονται ακολούθως:
«Πολλαί ληστοσυμμορίαι ανεφάνησαν κατά το διάστημα τούτο, τουρκικαί και ελληνικαί, ών αι διασημότεραι αι του Καρά Αλή και Πατσιούρα (τουρκικαί εξοντωθείσαι ήδη) και αι του Φώτη Γιανκούλα και Θωμά Γκαντάρα (ελληνικαί). Αλλ’ εκ τούτων η μάλλον διαβόητος υπήρξεν η του Θ. Γκαντάρα.
Η Άκρη, το χωριό του λήσταρχου Γκαντάρα.
Ούτος, εκ Μπισιριτσάς επαρχίας Ελασσώνος καταγόμενος μετήλθεν μεν και άλλοτε τον ληστρικόν βίον, αλλά το 1919 προσκυνήσας, συνελήφθη και αύθις υπό των Αρχών και κατεδικάσθη εις ισόβια δεσμά εγκλεισθείς εις τας φυλακάς Λαρίσης. Δυστυχώς όμως αποδράς των φυλακών μετ’ ου πολύ, ετράπη ακολούθως ανά τα όρη και τα δάση ένθα συναθροίσας περί εαυτόν 5-10 ομοϊδεάτας εκ των περί την πατρίδα του χωρίων και δη του Λουτρού και της Λουζιανής, εσχημάτισε την φοβερωτέραν ληστοσυμμορίαν, απειλών τους πάντας και τα πάντα και αυτοτιτλοφορούμενος «βασιλεύς των ορέων», τουθ’ όπερ επανελάμβανε μετά της υπογραφής του εις όλας τας οπουδήποτε στελλομένας επιστολάς του προς φορολογίαν: «Θωμάς Γκαντάρας, βασιλεύς των ορέων».
Φοβερός ιδίως ήτο κατά των τυχόν προδιδόντων ή τολμώντων ν’ αντισταθώσιν αυτώ οπωσδήποτε…
…Ο διαληφθείς λήσταρχος Γκαντάρας, παρά την άλλην αυτού αγριότητα, είχέ τι το εξαιρετικόν δι’ ένα ληστήν: ελήστευε μόνον τους λίαν πλουσίους και δι’ αυτών ευηργέτει τους πτωχούς. Επροίκιζε λέγουσι και πτωχά κοράσια. Επίσης εξηνάγκαζε τους έχοντας τας αποθήκας πλήρεις σίτου να δίδωσι και εις τους μη έχοντας, ως και τους έχοντας άφθονα αιγοπρόβατα να δίδωσι και εις τους μηδέν έχοντας και τοιουτοτρόπως είχεν εξησφαλισμένην την εύνοιαν του πλείστου των λαϊκών τάξεων της περιοχής του…».
Μοναχός Νικηφόρος Ζαβορδινός.

Η ληστοσυμμορία του Θωμά Γκαντάρα.

Ο Καστοριανός δάσκαλος Γιώργος Αλεξίου
έξω απ' το μοναστήρι της Ζάβορδας.

Πανοραμική άποψη του μοναστηριού της Ζάβορδας.

Παρασκευή 15 Ιανουαρίου 2016

Εύθυμες ιστορίες απ’ την "Πυροστιά" {: απ’ τα χωριά, Βογατσικό, Γέρμα, Κωσταράζι}.

Γράφει ο Γιώργος Τ. Αλεξίου

Το όμορφο Βογατσικό Καστοριάς.
Τα τρία γειτονικά χωριά, Βογατσικό, Γέρμας και Κωσταράζι Καστοριάς έχουν πληθυσμό όμαιμο, ομόγλωσσο και με κοινά ήθη και έθιμα. Οι γεωγραφικές θέσεις τους ορίζουν τις κορυφές ενός νοητού τριγώνου που ομοιάζει με πυροστιά, γι’ αυτό οι κάτοικοί τους τα βλέπουν ως ένα σύνολο και τ’ αποκαλούν γενικά με την ονομασία "Πυροστιά". Ρωτάς π.χ. έναν Γερμανιώτη από πού είναι, και απαντάει αόριστα από την Πυροστιά, εννοώντας ότι διαμένει σε κάποιο απ’ τα προαναφερόμενα τρία χωριά.
Οι κάτοικοι των χωριών της "Πυροστιάς" είναι πολύ αγαπημένοι μεταξύ τους, "συνομιλούν με τα μάτια", υποστηρίζει ο ένας τον άλλον και πολλάκις αστειεύονται και αλληλοπειράζονται. Έτσι π.χ. αποκαλούν σκωπτικά τους Κωσταραζινούς "Ρουμπόξυλα" και "Αρμένδις" (= ταλαίπωρους), τους Βογατσιώτες "Κυρκιά" (= ανόητους) και τους Γερμανιώτες "Καπντζμένους" (= καπνισμένους, τυραννισμένους).
Τα ερείπια του παλαιού Κωσταραζίου.
Οι ίδιοι κάτοικοι, οι "Πυροστιώτες", διηγούνται για το καθένα απ’ τα τρία χωριά διάφορες εύθυμες ιστορίες. Μερικές τέτοιες ιστορίες που αναφέρονται στο Βογατσικό, στον Γέρμα, στο Κωσταράζι και στους κατοίκους τους παρουσιάζονται ακολούθως.

1)                       Ιγώ … το γομάρ’
Μια γυναίκα Γερμανιώτισσα (ή Βογατσιώτισα, ή Κωσταραζινή) έχασε κάποτε του γουμάρ’ τ’ς (: το γαϊδούρι της) κι έστειλε τον ανεψιό της να το βρει και να το φέρει στο σπίτι της. Εκείνος έψαξε, το βρήκε, το έφερε έξω απ’ την πόρτα της και φώναξε:
-  Αμώ νιάνια (= Καλή μου θεία).
-  Ποιος είνι; ρώτησε αυτή.
-  Ιγώ … του γουμάρ’! απάντησε ο ανεψιός της (σ.σ. παρέλειψε τη λέξη έφερα).

2)                        Η "λάβα" και οι Βογατσιώτες
Ένας Γερμανιώτης είπε κάποια μέρα στους συγχωριανούς του:
"Ιχτές απού ’μαν μέσ’ στου σπίτ’,
Άκ’σα λάβα (= άκουσα φωνές, θορύβους),
Θάρ’σα ανθρώπ’ (= νόμισα ότι ήταν άνθρωποι),
βήκα όξου (= βγήκα έξω),
Μπουγατσιώτ’ (= ήταν Βογατσιώτες)…(σ.σ. υπονοείται, ότι οι Βογατσιώτες δεν είναι άνθρωποι!).
Γερμανιώτες στην πλατεία του χωριού τους
λένε ¨χουρατά".

3)                       Η Βάϊα σέρνει την αρμιά
α) Σέρνω (= έχω σεξουαλικές ορμές).
β) Σέρνω την αρμιά (= ανακινώ την άλμη όπου έχω τα λάχανα).
Κάποια γυναίκα Βογατσιώτισσα (ή Γερμανιώτισσα, ή Κωσταραζινή) πήγε έξω απ’ το σπίτι μιας γειτόνισσάς της και φώναξε:
-  Αμώ Βάϊα, έβγα μου όξου να σι πω!
-  “Δεν μπουρώ τώρα, σέρνου κι ’γώ κι η θυγατέρα μ’ !”, απάντησε η Βάϊα…

4)                       "Ου Μπουγατσιώτ’ς" (ή "ου Κουσταραζνός")
Οι Κωσταραζινοί και οι Γερμανιώτες ονομάζουν "Μπογατσιώτ’" (= Βογατσιώτη) το μικροαντικείμενο που τοποθετούν κάτω από ένα έπιπλο που γέρνει λίγο, για να το ισορροπήσουν σε κατακόρυφη θέση.
Π.χ. λέει κάποιος στον φίλο του: "Του τραπέζ’ μας βαΐζ’ (= γέρνει), βάλι έναν "Μπουγατσιώτ’" κάτω απ’ το ποδαρκό τ’". Και αμέσως αυτός τοποθετεί μια μικρή σφήνα και το τραπέζι ισορροπεί.
Οι Κωσταραζινοί, μόνον αυτοί, ονομάζουν "Μπουγατσιώτ’" και τον μεγάλο σφηνόμορφο τάκο, που τοποθετούν οι οδηγοί των τριαξονικών φορτηγών αυτοκινήτων πίσω στις ρόδες τους, όταν τα σταθμεύουν σε ανηφορικούς δρόμους, για να μην κυλήσουν στον κατήφορο.
Αγελάδες στο προαύλιο του σχολείου 
του Παλαιού Κωσταραζίου.
(σ.σ. Οι Βογατσιώτες ονομάζουν  τον προαναφερόμενο μικρό τάκο "Κουσταραζνό").

5)                       Στο Κωσταράζι για μαλλί…
Μερικοί Βογατσιώτες και Γερμανιώτες, κάθε φορά που συναντούν κάποιον φίλο τους Κωσταραζινό, λένε δυνατά την παροιμιακή - περιπαιχτική φράση: “Στου Κωσταράζι για μαλλί, και στου Ντριάνοβου (= Δρυόβουνο) για κράνα”...("και στου Μπουγατσκό για νγκουκυρά γυναίκα", συμπληρώνουν οι Βογατσιώτες... "και στο Μπουγατσκό για χοντρά ποδάρια",  λένε οι Ντριανουβνοί.) 

6)                       Ο Σύλλογος Σ.Φ.Υ. Κωσταραζίου
Πριν αρκετά χρόνια, μερικοί γλεντζέδες και χωρατατζήδες Κωσταραζινοί είχαν ιδρύσει τον περίφημο Σύλλογο Σ.Φ.Υ. (= Σκ.., Φαΐ & ’Υπνο)! Για να γίνει κανείς μέλος σ’ αυτόν το Σύλλογο και να μετέχει στα συχνά φαγοπότια με μοσχαροκεφαλή, κρασί και ρακί που ετοίμαζε και παρέθετε, έπρεπε να είναι “Ρουμπόξυλου” κι “Αρμέντς” και να “ορκιστεί” σε μία παμπάλαια κολοκοτρωνέικη χαντζάρα!.

ΣΗΜ. Ο γράφων Γιώργος Αλεξίου είναι Γερμανιώτης, κατάγεται δε και από το Βογατσικό, και από το Κωσταράζι.

Το σπίτι του Κατσάνου (19ος αι.) στον Γέρμα.




Παλαιά αγροτική οικία στο Σάντοβο Βογατσικού.

Παλαιά κρήνη στο Βογατσικό.


Πέμπτη 14 Ιανουαρίου 2016

Οι μεγάλες κουρουμπλιές (: είδος άγριας κορομηλιάς) στο βουνό Μουρίκι του Γέρμα.

Μεγάλη κουρουμπλιά στο Μουρίκι
Κείμενο Γιώργου Τ. Αλεξίου

Ανάμεσα στα δύο ψηλά βουνά Βίτσι (ύψ. 2.128 μ.) και Άσκιο (ύψ. 2.111 μ.) βρίσκεται το θρυλικό όρος Μουρίκι (υψ. 1.703 μ.), το οποίο καλύπτεται σχεδόν εξ ολοκλήρου από πυκνά δάση οξιάς και βελανιδιάς. Οι αρχαίοι Έλληνες γνώριζαν καλώς το Μουρίκι, το ονόμαζαν Μαυρίκιον όρος, εκτιμούσαν ιδιαίτερα τις φυσικές ομορφιές του κι έβλεπαν με τα μάτια της φαντασίας τους τις νεράιδες και τα ξωτικά του.
Η γνωστότερη και ωραιότερη περιοχή του Μουρικιού ονομάζεται Χαρούπα ( ή Χαρούμπα) και βρίσκεται στη μεσημβρινή του πλευρά, σε υψόμετρο 1.500 μ. περίπου. Η Χαρούπα αποτελείται από μερικές χιλιάδες στρέμματα χορτολιβαδικής έκτασης και περιβάλλεται από δάσος υψηλόκορμης οξιάς. Ένα μεγάλο τμήμα της αρδευόταν παλαιότερα απ’ τα νερά της θρυλικής "Βρύσης του Αμπάζ - Αγά".
Άποψη της περιοχής Χαρούπα Μουρικιού.
Στην άδεντρη έκταση της Χαρούπας υπάρχουν αναρίθμητες φτέρες και φυτρώνουν άπειρα αγριολούλουδα, όπως ο κόκκινος κρίνος (Lilium Chalcedonicum) και το κίτρινο Γκορέτσι (Primula Elatios). Υπάρχουν επίσης και μερικοί ξεχασμένοι αγροί, στους οποίους οι γεωργοί του Γέρμα καλλιεργούσαν μέχρι τη δεκαετία του 1950, πατάτες, καλαμπόκι και φασόλια.
Στην εκτεταμένη επιφάνεια της Χαρούπας βρίσκονται διάσπαρτες αρκετές μεγάλες κουρουμπλιές (Prunus Rosaceae), οι οποίες ανήκουν σε ένα είδος άγριας κορομηλιάς που φύεται κι ευδοκιμεί σε περιοχές με μεγάλο υψόμετρο. Οι κουρουμπλιές αυτές εντυπωσιάζουν το θεατή τους με το τρανό μέγεθος και την επιβλητική θωριά τους. Ο κορμός τους είναι κοντόχοντρος με ύψος 1 έως 2 μ. και με περιφέρεια που υπερβαίνει τα 3 μ. (!). Τα κλαδιά τους είναι πολλά και πυκνά και σχηματίζουν κόμη ψηλή, φουντωτή και με μεγάλη περίμετρο. Τα φύλλα τους είναι μικρά, στιλπνά και βαθυπράσινα, ενώ τα άνθη τους λευκά κι εύοσμα. Οι καρποί τους, τα λεγόμενα κούμπουλα, όταν ωριμάσουν είναι κίτρινοι, μυρωδάτοι, ζουμεροί και με γεύση γλυκόξινη. Τα κούμπουλα αρέσουν πολύ στους κτηνοτρόφους της περιοχής, Γιώργο Αθ. Σκρέκα, Δημήτριο Π. Τάσιο και Γιώργο Κ. Τάσιο, αποτελούν δε εκλεκτή τροφή για τ’ "αγριογούρουνα του Βαθύλακκου" και για τις "αρκούδες της Κρασάτας".
Μεγάλη κουρουμπλιά στη Χαρούπα.
Οι φυσιολάτρεις κάτοικοι του Γέρμα, της Κλεισούρας και της Βλάστης, κατά τις συχνές επισκέψεις τους στη Χαρούπα, βλέπουν με θαυμασμό και καμαρώνουν όλα τα δέντρα της και ιδιαίτερα τις ονομαστές κουρουμπλιές της.

ΕΠΙΜΕΤΡΟ
Ποίημα Κωστή Παλαμά.
Μέσα στα δάση πάρτε με, ξανθές Αμαδρυάδες
και σεις Νεράιδες μέσα στα νερά,
καλάμια εσείς, γενείτε μου τερπνοί τραγουδιστάδες,
πλατάνια, οξιές, κορομηλιές και λεύκες, μια φορά.


Εξωτικοί κόκκινοι κρίνοι
δίπλα σε κουρουμπλιά του Μουρικιού.


Η κύρια πηγή και βρύση της Χαρούπας.

Πανέμορφα αγριολούλουδα στη Χαρούπα.

Εποχικός καταρράκτης στη Χαρούπα.

Δάσος οξιάς στη Χαρούπα.


Ο Γιώργος Αλεξίου στο Μουρίκι,
με φόντο την αλπική περιοχή Χαρούπα.


Κορομηλιά με το ξωτικό της, την "ψυχή" της.
Σύνθεση Γ.Τ.Α.

Δευτέρα 11 Ιανουαρίου 2016

Πώς ξεκίνησε το αντάρτικο του ΕΛΑΣ στην Καστοριά. Κείμενο Γεωργίου Δ. Γκάσα.

Το βιβλίο του Γεωργίου Δ. Γκάσα
 "Οι Αθάνατοι της Καστοριάς, 1940-49".
Εισαγωγικό σημείωμα του Γιώργου Τ. Αλεξίου.
Το έτος 1992 εκδόθηκε στην Αθήνα ένα βιβλίο 335 σελίδων του Γεωργίου Δ. Γκάσα, που έχει τον τίτλο «Οι Αθάνατοι της Καστοριάς, 1940 - 1949» και αναφέρεται στους ερυθρούς αντάρτες που σκοτώθηκαν στα αιματοβαμμένα όρη Γράμμο και Βίτσι κατά τον επάρατο ανταρτοπόλεμο της προαναφερόμενης δεκαετίας.
Ο Γεώργιος Γκάσας γεννήθηκε στον Γέρμα Καστοριάς το έτος 1928 και απεβίωσε το 2006 σε ηλικία 78 ετών στο χωριό Μανιάκοι. Υπήρξε σημαίνον στέλεχος της ΕΠΟΝ και του Κ.Κ.Ε. στην περιοχή της Καστοριάς απ’ το 1943. Πολέμησε ως αντάρτης εναντίον του Εθνικού μας Στρατού και μετά τη συντριβή τού κατ’ ευφημισμόν αυτοαποκαλούμενου «Δημοκρατικού Στρατού» το έτος 1949 κατέφυγε στην Πολωνία. Απ’ εκεί επέστρεψε στην Ελλάδα το 1965.
Το περιεχόμενο του εν λόγω βιβλίου είναι μια υποκειμενική και κοντόφθαλμη θεώρηση των τραγικών γεγονότων της δεκαετίας του 1940 και μία μεροληπτική και μονόπλευρη παρουσίαση αυτών. Όμως, παρ’ όλα τα μειονεκτήματα και τις αδυναμίες του προκαλεί το ενδιαφέρον του φιλίστορος κοινού, επειδή αποτελεί μία άμεση πηγή της νεότερης τοπικής μας Ιστορίας.
(Σημ.: Ο Γιώργος Τ. Αλεξίου ήταν συγχωριανός, μακρινός συγγενής και φίλος του μακαρίτη Γιώργου Γκάσα).

Πώς ξεκίνησε το αντάρτικο του ΕΛΑΣ στην Καστοριά.
Οργανωτές της πρώτης ομάδας του ΕΛΑΣ περιοχής Μουρίκι - Συνιάτσικου, από όσα θυμάμαι το 1942 ήταν ο Μιχάλης Θεοδωρίδης, (καπετάν Μίχας), δικηγόρος από τη Δράμα, γραμματέας Αχτίδας του ΚΚΕ Πτολεμαΐδας και ο θρυλικός Γούλιας Αργυράκος από τη Βλάστη Κοζάνης. Αργότερα στις 4.2.1943 έγινε ο ξεσηκωμός του Γέρμα - Βογατσικού.
Ο Γέρμας Καστοριάς,
το γενέθλιο χωριό του Γιώργου Γκάσα.
Όταν ο Αρριανός έφτασε ένα βραδάκι με το τμήμα του στον Γέρμα, η οργάνωση του ΚΚΕ, (Κώστας Βασδέκας, Κώστας Πανές, Ηρακλής Λιαντζής) και του ΕΑΜ με τις αντίστοιχες οργανώσεις του Βογατσικού είχαν προετοιμάσει τον ξεσηκωμό. Δέκα παλληκάρια με καπετάνιο τον Βαγγέλη Υφαντή και άλλα 10 του Βογατσικού με καπεταναίους το Θανάση Μπλιάγκα - Καραθανάσης και Θανάση Τακατζιά - Θάνος ενώθηκαν με το τμήμα του Αρριανού. Έξω από το χωριό τον περίμεναν πολλοί χωρικοί. Ανέβηκε σε μια πέτρα, μίλησε για τους σκοπούς του ΕΑΜ, το στρατό του ΕΛΑΣ. Το ΕΑΜ - ΕΛΑΣ, είπε, είναι το καινούργιο Εικοσιένα και με τα όπλα του θα διώξει τους κατακτητές όσες θυσίες κι αν χρειαστούν. «Ελευθερία ή θάνατος!», φώναξε και ρίχτηκαν μερικές ριπές. Ο λαός ζητωκραύγαζε ενώ οι αντάρτες τραγουδούσαν τραγούδια, που τα άκουγα για πρώτη φορά.
Σε λίγες ημέρες έγινε μεγάλο συγκρότημα. Κατατάχθηκαν νέοι αντάρτες από όλα τα γύρω χωριά: Κλεισούρα, Κορησό, Κωσταράζι, Δρυόβουνο κ.ά.
Την Άνοιξη στο Συνιάτσικο - Μουρίκι, υπήρχαν πολλά συγκροτήματα με τα οποία οργανώθηκε το 27ο Σύνταγμα της IX Μεραρχίας του ΕΛΑΣ. Παραθέτω μερικά ονόματα καπεταναίων και άλλων αγωνιστών της περιοχής Συνιάτσικου.

1)      Μιχάλης Θεοδωρίδης - Μίχας, δολοφονήθηκε από ΠΑΟτζήδες
και Γερμανούς στα Λιβερά Κοζάνης στις 2 Φλεβάρη του 1944.
2)      Γεώργιος Αργυράκος - Γούλιας, δολοφονήθηκε και αποκεφαλί-
στηκε στον Πεντάλοφο το 1946.
3)      Θωμάς Βενετσανόπουλος, μοίραρχος, Διοικητής Χωροφυλακής
Σιάτιστας.
4)  Μήτσος Χαρισιάδης – Καραϊσκάκης, έφεδρος Ανθυπολοχαγός.
5)  Χάρης, δάσκαλος έφεδρος Ανθυπολοχαγός.
6)  Αλέξανδρος Ρόσιος - Υψηλάντης, έφεδρος Ανθυπολοχαγός από τη Σιάτιστα.
7)  Βαγγέλης Υφαντής - Βαγγέλης από το Γέρμα.
8)  Θανάσης Μπλιάγκας - Καραθανάσης. Σκοτώθηκε ηρωικά στη μάχη της Ομαλής Βοΐου με τους Γερμανούς το 1943. Ο λαός της περιοχής του αφιέρωσε τραγούδι.
9)     Χρήστος Τζουμάκης - Μπάρμπα Κίτσιος, αργότερα αντισυνταγματάρχης του ΔΣΕ, πέθανε πολιτικός πρόσφυγας στην Τασκένδη.
10) Ηλίας Ρούνης - Μπάρμπα Λιάς. Δασικός περιοχής Σιάτιστας.
11) Ιωάννης Καραμπέρας - Γιάγκος από τη Βλάστη Κοζάνης.
12) Θανάσης Τακατζιάς - Θάνος.
Το σεπτό Στρατιωτικό Νεκροταφείο Νεστορίου,
με τους χιλιάδες τάφους ηρώων στρατιωτών μας.
Στις 4.3.1943 οι Ιταλοί εγκατέλειψαν το Νεστόριο. Εκεί, κάτω από τη μύτη τους, είχαν τα στέκια τους οι οργανώσεις του ΚΚΕ και του ΕΑΜ. Το βραδάκι τα τμήματα του ΕΛΑΣ με τους καπεταναίους Αρριανό, Πατσούρα και Ριζόπουλο μπήκαν στο Νεστόριο. Εμφανίστηκε και η Περιφερειακή Επιτροπή του ΚΚΕ και του ΕΑΜ με επικεφαλής τον Περικλή και τον Λευτέρη. Στην πλατεία μαζεύτηκε όλος ο λαός του Νεστορίου. Υψώσανε την Ελληνική σημαία. Μίλησαν για τους σκοπούς του ΕΑΜ και το στρατό του ΕΛΑΣ ο Περικλής, ο Λευτέρης και άλλοι καπεταναίοι. Η σημασία του ξεσηκωμού αυτού ήταν μεγάλη, γιατί το Νεστόριο βρίσκεται σε θέση στρατηγική για την ευρύτερη ορεινή περιοχή του Γράμμου.
Ο λαός πανηγύριζε και σκάρωσε το παρακάτω τραγούδι:

Ο Φρούραρχος της Καστοριάς τραβούσε τα μαλλιά του
σαν ήρθανε τ' αντάρτικα στην περιφέρεια του.
Πάει το Άργος, πάει το Βλάτσι, πάει και το Βογατσικό,
Δενδροχώρι, Σκαλοχώρι πάει και το Νεστόριο.
Τις βάρκες επιτάξανε φοβούνται αποβιβάσεις
των ανταρτών της Καστοριάς με όλες τις δυνάμεις.

Πάει το Άργος, πάει το Βλάτσι, πάει και το Βογατσικό
Δενδροχώρι, Σκαλοχώρι, πάει και το Νεστόριο.


Ο Γιώργος Γκάσας με τη γυναίκα του Φανή Τσαπκούνη
από τον Πολυπόταμο Φλώρινας. Πολωνία 1953.
Εκείνη την ημέρα εντάχθηκαν στον ΕΛΑΣ 60 νέοι μαχητές κομμουνιστές, ΕΑΜίτες και ΕΠΟΝίτες. Παραβρέθηκαν επίσης οι καθοδηγήσεις των τοπικών οργανώσεων με γραμματέα του ΚΚΕ Νεστορίου Νικηφόρο Ζούρλα, το γραμματέα του ΕΑΜ Θεόδωρο Αραστάρη και τον στρατιωτικό υπεύθυνο Παντελή Παπατέρπο. Επίσης πολλές οργανώσεις των γύρω χωριών…