Δευτέρα 27 Φεβρουαρίου 2012

Τα παιδικά παιχνίδια της αλλοτινής Καστοριάς, «σιουφλέκι» και «στρίτσκα»

Κείμενο Αποστόλου Δ. Σαχίνη
.
Το σιουφλέκι
    Το σιουφλέκι ήταν ένα αυτοσχέδιο παιχνίδι των παιδιών της Καστοριάς, πριν το έτος 1960. Αποτελείτο από ένα ξύλινο «βούζι» (κυλινδρικός σωλήνας  από κλαδί  κουφοξυλιάς), απ’ το οποίο είχαν αφαιρέσει την εσωτερική εντεριώνη (ψύχα)  του, ώστε να μοιάζει με κάνη όπλου, μήκους 15 εκατοστών,  και από ένα «έμβολο» σκληρού ξύλου. Ως "βόλια" του ιδιότυ­που αυτού παιχνιδιού - όπλου, χρησιμοποιούνταν λινάτσες μασημένες στο στόμα του χειριστή (!). Τις λινάτσες αυτές τις προωθούσαν τα παιδιά, τη μία μετά την άλλη, μέσα στο βούζι,  με το έμ­βολο που λεγόταν "κοντάκι". Σκοπός του παιχνιδιού ήταν η δημιουρ­γία ενός ευχάριστου, καθαρού και ισχυρού κρότου, που επιτυγχανόταν με την εξής διαδικασία: Από το μπροστινό στόμιο έχωναν την πρώτη λινάτσα και την προωθούσαν με το κοντάκι έως το μέσον του σωλήνος. Έπειτα έχωναν  στην ίδια τρύπα τη δεύτερη, που την προωθούσαν απότομα και δυνατά με το κοντάκι. Τότε ο εσωτερικός αέρας, υπό την πίεση του δευτέρου βολιού, έσπρωχνε το πρώτο βόλι, πού ξεπετιόταν με δύναμη από τον σωλήνα και φεύγοντας στο κενό προξενούσε κρότο. Για να μην φύγει μακριά το βόλι, ο χειριστής το εμπόδιζε με την παλάμη του και το ξανάβαζε στον σωλήνα και αυτό γινόταν εξακο­λουθητικά. Το "σιουφλέκι" λοιπόν, ήταν ένα αεροβόλο όπλο εμπνευ­σμένο και πραγματοποιημένο από τα Καστοριανόπαιδα, πολύ νωρί­τερα από την βιομηχανία.
Η στρίτσκα
    Η στρίτσκα ήταν ένα  αυτοσχέδιο παιχνίδι, με το οποίο τα παιδιά εξακόντιζαν νερό. Αποτελείτο από ένα σωλήνα, που κατασκευαζόταν  από κλαδί κουφοξυλιάς (βουζουλιάς), και από ένα ξύλινο «κοντάκι», που ήταν μπροστά στουμπισμένο (χτυπημένο).  Τα παιδιά έβαζαν το κοντάκι μέσα  στο σωλήνα και τα βύθιζαν μαζί σε μία λεκάνη γεμάτη νερό. Κατόπιν τραβούσανε το κοντάκι από τον σωλήνα,  γινόταν απορρόφηση κατά το σύστημα της υδραντλίας (έμβολο) και ο σωλήνας  γέμιζε με  νερό.   Αμέσως μετά, συμπίεζαν με το κοντάκι μέσα στο σωλήνα το νερό κι αυτό εξακοντιζόταν με δύναμη σε αρκετή απόσταση.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ. Η επιμέλεια του κειμένου και τα σκίτσα είναι του Γ.Τ.Α.

Δενδρύλιο κουφοξυλιάς με άνθη

Κυριακή 26 Φεβρουαρίου 2012

Οι «Τσιαρσινοί», τα παλικάρια της παλαιάς Καστοριάς

Κείμενο του Αποστόλου Δ. Σαχίνη
.
Οι Έλληνες κάτοικοι της παλαιάς Καστοριάς που διέμεναν στην περιοχή του «τσιαρσιού» (της άνω αγοράς), και πιο συγκεκριμένα, στην τέως ενορία Οικονόμου και νυν Αγίας Παρασκευής, ονομάζονταν «Τσιαρσινοί». Οι Καστοριανοί αυτοί διακρίνονταν για τον ιδιότυπο, τον ατίθασο χαρακτήρα τους, όπως τον είχαν διαμορφώσει οι συνθήκες που επικρατούσαν στην μακρά περίοδο της τουρκοκρατίας. Είχε αναπτυχθεί σ’ αυτούς το αντιστασιακό πνεύμα κατά των Τούρκων, τους οποίους εμπόδιζαν να εισχωρήσουν στη χριστιανική περιοχή. Ήταν οι "ακρίτες" της Καστοριάς, επειδή ο μαχαλάς τους συνόρευε με τον τούρκικο μαχαλά και οι προστριβές με τους Τούρκους ήταν συχνές. Τον ζωηρό και ιδιότυπο χαρακτήρα τους οι "Τσιαρσινοί" τον διατήρησαν έως τα τελευταία χρόνια της τουρκοκρατίας. Διατήρησαν επίσης πολλά παλαιά έθιμα και διέσωσαν πολλούς θρύλους. Ένα δημοτικό τραγούδι της Καστοριάς τους αναφέρει ως εξής:
Η Αγία Παρασκευή, ενοριακός ναός των Τσιαρσινών
"Κατέβαιναν οι Τσιαρσινοί, όλοι ήταν μεθυσμένοι,
πρώτος ο Τριαντάφυλλος, δεύτερος ο Μπαϊρακτάρης,
τρίτος και ο χειρότερος ήταν ο Ζησιάδης...".
Την ίδια φήμη με τους «Τσιαρσινούς» είχαν και οι γυναίκες τους, οι «Τσιαρσινές», τις οποίες οι λοιποί Καστοριανοί αποκαλούσαν «αμπαμπίλωτες», δηλαδή αμπάλωτες, ανοικοκύρευτες, επειδή η κίνηση στο «Τσαρσί» και το σεργιάνι του δεν τις άφηνε καιρό να μπαλωθούν.
Κατάθεση στεφάνου σε Ηρώο Μακεδονομάχων
Η «τράπεζα» (συνεστίαση) των «Τσιαρσινών».
«Τράπεζα» ονομαζόταν στην παλαιά Καστοριά η παραδοσιακή ετήσια συνεστίαση των μελών της καθεμίας ενορίας, που γινόταν την ημέρα της εορτής του πάτρωνος αγίου της. Γινόταν με δαπάνες κάποιου ενορίτου - δωρητού της εκκλησίας, τις οποίες διέθετε, είτε διά διαθήκης, είτε διά δωρεάς, για την ψυχή του ιδίου και των μελών της οικογενείας του. Η «τράπεζα» ετελείτο στο νάρθηκα του ναού και παρεκάθοντο σ’ αυτήν οι κορυφαίοι των ενοριτών (ιερέας, επίτροποι κ.ά.), καθώς και άλλοι χριστιανοί. Η τελευταία "τράπεζα" ήταν των "Τσιαρσινών", που ετελείτο στο διώροφο κελί της Αγίας Παρασκευής, την 19η Φεβρουαρίου, εορτή της αγίας Φιλοθέης της Αθηναίας. Για την τέλεσή της πρόσφερναν οι συνδαιτυμόνες, ανάλογα με τις δυνατότητές τους, το αλεύρι, το λίπος, το κρασί κ.ά. Οι γυναίκες της ενορίας μαγείρευαν και έτρωγαν χωριστά απ’ τους άντρες, σε ιδιαίτερο χώρο μαζί με τα παιδιά τους. Το έθιμο της "τράπεζας" έσβησε με την κατάργηση της ενορίας και των παλαιών θρησκευτικών παραδόσεων.
Ο Καστοριανός Μακεδονομάχος
Δημήτριος Νταλίπης



Περίστωο ναού της Καστοριάς
όπου γινόταν η "τράπεζα"

Στην προτομή του Παύλου Μελά

Σάββατο 25 Φεβρουαρίου 2012

Ο χαρταετός στην παλαιά Καστοριά

Πολύχρωμος χαρταετός "νεότερου" τύπου
Κείμενο του Αποστόλου Δ. Σαχίνη
.
Οι κάτοικοι της παλαιάς Καστοριάς, Έλληνες, Τούρκοι κι Εβραίοι, κατασκεύαζαν και  «απετούσαν» χαρταετό αρκετές φορές τον χρόνο και όχι όπως γίνεται σήμερα, μόνο την Καθαρά Δευτέρα. Τα είδη των χαρταετών τους ήταν τρία, τα εξής:
1) Ο παλαιότερος: Είχε σχήμα ορθογώνιο και σκελετό με δύο σταυρωτά καλάμια.
2) Ο νεότερος: Ήταν κατασκευασμένος με πολύχρωμες κόλες σιγαρόχαρτου, είχε σκελετό με τρία – τέσσερα διασταυρούμενα καλάμια, και σχήμα εξαγωνικό ή πολυγωνικό. Διέθετε «ζιγκί» και παλάντζα. Από το «ζιγκί» δενόταν ο σπάγκος της ανυψώσεως και από την παλάντζα η πολύχρωμη ουρά του αετού.
Χαρταετός "παλαιότερου" τύπου
3) Ο «ουβρέικος»: Αυτός γινόταν από ένα απλό κομμάτι χαρτιού (κόλα ή εφημερίδα), είχε για ουρά μία χάρτινη λουρίδα και ανυψωνόταν με κλωστή.
Το νυχτερινό «απέταμα» του αετού ήταν εντυπωσιακό κι έκρυβε κάποιο μυστήριο με το χάρτινο φαναράκι που ήταν δεμένο στην παλάντζα του.
Σημείωση: Οι φωτογραφίες που συνοδεύουν το κείμενο ελήφθησαν από το Διαδίκτυο.



Εξαγωνικός χαρταετός. "Νεότερος" τύπος.

"Ουβρέικος" χαρταετός

"Ουβρέικοι" χαρταετοί

Παρασκευή 24 Φεβρουαρίου 2012

Αποκριά στον Γέρμα Καστοριάς το έτος 1941

Ο Βάκχος. Πίνακας του Καραβάτζιο.
Κείμενο του Γιάννη Εύδου
Εισαγωγικό σημείωμα του Γ.Τ.Α.
Ο Καστοριανός Γιάννης Εύδος γεννήθηκε το έτος 1928 στη Γαλλία και απέθανε στην Ελλάδα το έτος 2011. Τον Οκτώβριο του 1940, όταν οι Ιταλοί κήρυξαν τον πόλεμο στην πατρίδα μας, ήταν 13ετής και ζούσε στην Καστοριά. Κατά τις πρώτες ημέρες του πολέμου, τα ιταλικά αεροπλάνα βομβάρδιζαν συνεχώς την πόλη της Καστοριάς και γι’ αυτό οι κάτοικοί της κατέφευγαν στα χωριά της περιοχής για να σώσουν τη ζωή τους. Η οικογένεια του Γιάννη Εύδου επέλεξε τότε να μεταβεί στον Γέρμα, όπου και παρέμεινε επί 3-4 μήνες, έως τις αρχές του 1941. Οι θλιβερές αναμνήσεις του Γιάννη απ’ αυτήν την αναγκαστική μετάβαση και διαμονή του στο εν λόγω χωριό είναι δημοσιευμένες στο βιβλίο του, «Κομμουνισμός, η μεγάλη ουτοπία». Ένα αποσπασματικό κείμενο απ’ αυτό το βιβλίο, που αναφέρεται στ’ αποκριάτικα τραγούδια του Γέρμα,  παρουσιάζεται ακολούθως:

Ο Γέρμας Καστοριάς

«Ο Γέρμας είναι ένα χωριό, του οποίου όλοι οι άντρες στο καφενείο τυρβάζουν περί παντός του επιστητού (σ.σ. αναφέρεται στα έτη 1940 - 41), οι γυναίκες είναι για τα χωράφια. Φημίζεται το χωριό για την παραγωγή μορφωμένων, αλλά και παραμορφωμένων μαρξιστών, σοφών τε και δοκησισόφων. Έτσι στο καφενείο οι εναπομείναντες μη στρατεύσιμοι ασχολούνται με την αστρονομία, με κοινωνικά θέματα, όπου και πίνουν τον καφέ τους (όπως και πριν τον ελληνοϊταλικό πόλεμο) παρέα με τον Μαρξ και τον Έγκελς. Τώρα βέβαια είναι και τα θέματα του μετώπου, όπου ο Έλληνας φαντάρος γράφει χρυσές σελίδες δόξας. Η αλήθεια να λέγεται, ο Γέρμας έχει δώσει πάρα πολλούς επιστήμονες, αλλά και επαναστάτες, τρομερούς κουμπουροφόρους με και χωρίς εισαγωγικά.
Αποκριάτικη κλουδαριά (μεγάλη φωτιά)
στον Γέρμα Καστοριάς
Στο χωριό τα παιδιά με δέχθηκαν με κάποιο σεβασμό, θα έλεγα, μια που ήμουν... πρωτευουσιάνος! Σύντομα όμως κατάλαβαν (ιδιαίτερα οι 15-άρηδες) ότι είχαν να κάνουν με έναν 13άρι που δεν είχε καμία σχέση με την δική τους κουλτούρα. Έτσι, κατά τις Απόκριες  του 1941, τα παιδιά τα καλοπαίδια, παραβγαίνοντας στην παίδεια, που λέει και ο αξέχαστος Κ. Βάρναλης, βάλθηκαν να με μορφώσουν διευρύνοντας τους περιορισμένους μου ορίζοντες γνώσεων. Μαζεύονταν γύρω μου και με μάθαιναν τα... τραγούδια τους, που αποτελούσαν για αυτούς μεγάλα σουξέ. Έτσι άρχισα και εγώ να μαθαίνω τα παρακάτω άσεμνα βακχικά τραγούδια, που μετά 60 χρόνια θα πλάσαρε η συμπαθέστατη Δόμνα Σαμίου:
 «Μπρέ Μουν… μπρέ, μπρέ, μπρέ,
μπρέ Μουν… κάτστε καλά,
να σας δώσει ο Θεός καλόν
έναν Πούτσ… τρυφερό,
στην κορφή, μπρε, μπρε, μπρε,
στην κορφή να είναι ροζ
και στον πάτο μαλλιαρός»

Βάκχος και Μίδας

Έμαθα και για την διαθήκη που άφησε ο Γιάνναρος…. προς τον Δήμαρχο (σ.σ. Ο Γιάνναρος απέθανε κι άφησε διαθήκη, κι άφησε την ψωλ…). Έμαθα και για την θειά μου την Νικολάκαινα (σ.σ. Θειά μουΝι-, θειά μου Νικολάκαινα…) και νόμιζα πως το τραγούδι απευθυνόταν στην θειά μου την Νικολάκαινα, που έμενε στην Καστοριά λίγο πιο πάνω από μας και τακτικά μου έδινε ωραία ρόδια, πλούσια συγκομιδή από τις ροδιές της. Με άλλα λόγια τα είχα κάνει ρόιδο, εγώ ο άβγαλτος πρωτευουσιάνος, μπουνταλάς πήγα στο σπίτι και έκανα επίδειξη των μουσικών μου γνώσεων, χωρίς να ξέρω την σημασία των σκαμπρόζικων λέξεων.
Αποκαΐδια (ζιαρ') μεγάλης κλουδαριάς στον Γέρμα
«Αμάν, ο Ζανό που τά ’μαθε αυτά;… γίναμε ρεζίλι» και με περιόρισαν αμέσως. Ήρθε και η Άνοιξη και έτσι έμεινα ημιμαθής…».

Τρίτη 21 Φεβρουαρίου 2012

Η Καθαρή Δευτέρα των Τουρκόγυφτων της παλαιάς Καστοριάς

Τσιγγάνα τουρκογύφτισσα
Κείμενο της Ιφιγένειας Διδασκάλου
.
Στην παλαιά Καστοριά, καθώς ξημέρωνε η Καθαρή Δευτέρα έδινε τούτην την παραγγελιά:
Νηστείες και τριόημερα και προσευχές μεγάλες.
Πέθαν’ ο κρέατος, πέθανε, ψυχομαχάει ο τύρος.
Ταράζ’ ο πράσος την ουρά κι ο κρόμμυδος τα γένια
και το καδί με την αρμιά πήρε να ξεπαγώνει.
Κι αυτός ο χοντρορέπανος μόν’ στρίβει το μουστάκι.
Πάρτε τα παλιοσκέπαρα και τις παλιολεπίδες
Και σύρτε στα λακκώματα να μάσετε τσουκνίδες.
Την Καθαρή Δευτέρα σταματούσαν όλα στην πόλη κι άρχιζε η Μεγάλη Σαρακοστή, που η πρόγονοί μας την κρατούσαν πιστά με όλες τις νηστείες της. Την ημέρα αυτή οι νοικοκυρές καθάριζαν καλά ολόκληρο το σπίτι τους και εξαφάνιζαν και το πλέον πιθανό κατάλοιπο της κρεοφαγίας.
Όσο όμως η Καθαρή Δευτέρα ήταν ξεθεωμός για την καστοριανή νοι­κοκυρά της καναγκιουρίσιας Καστοριάς, τόσο μεγάλη χαρά κι ευχαρίστηση, αλλά και πλούσιο φαγοπότι ήταν για το "γύφτικο μαχαλά" του καιρού εκείνου.
Τουρκόγυφτοι οργανοπαίχτες μουσικοί.

Από τη χαραή της Καθαρής Δευτέρας, γύφτισσες, γυφτόπουλα και γυφτοπούλες έπαιρναν αράδα τα σπίτια της Καστοριάς και γέ­μιζαν τα τσουκάλια τους από τα υπόλοιπα της αποκριάτικης παν­δαισίας. Η Καθαρή Δευτέρα για το γύφτικο τσουκάλι τους ήταν η πλούσια σε εσοδεία. Ψάρια, κρέατα, ρύζια, χαλβάδες, πίττες, τυριά, λουκάνικα και χοιρινά, ανακατώνονταν και γίνονταν χαρμάνι. Ένα χαρμάνι ορεκτικό για το... βολικό στομάχι τους!

Δευτέρα 20 Φεβρουαρίου 2012

Ο Άντον Τσέχωφ (1860 - 1904) μαθητής σε ελληνικό σχολείο της Ρωσίας

Ο Άντον Τσέχωφ
Στο Διαδίκτυο (Internet) υπάρχουν πολλά κείμενα αναφερόμενα στον μεγάλο Ρώσο συγγραφέα Άντον Τσέχωφ. Πέντε απ’ αυτά, που μνημονεύουν τη φοίτησή του στο σπουδαίο ελληνικό σχολείο της γενέθλιας πόλης του Ταγκανρόγκ Ρωσίας, παρουσιάζονται αποσπασματικά ακολούθως.
1)    Ο Άντον Τσέχωφ γεννήθηκε στις 17 Ιανουαρίου 1860 στην φτωχή πόλη Ταγκανρόγκ, ένα λιμάνι στη νότια Ρωσία. Ήταν το τρίτο από τα έξι παιδιά της οικογένειάς του και μεγάλωσε σε πολύ αυστηρό και θρησκευτικό περιβάλλον. Ο πατέρας του ήταν αλκοολικός, ωστόσο ήταν πολύ αυστηρός με την εκπαίδευση των παιδιών του. Το 1867 φοίτησε με τον αδερφό του στο ελληνικό δημοτικό σχολείο του Νικολάου Βουτσινά…
2)    Ο δημιουργός - σταθμός στην ιστορία του Θεάτρου Άντον Τσέχωφ γεννήθηκε το 1860 στο Ταγκανρόνγκ, μικρή επαρχιακή πόλη της Ρωσίας. Ήταν γιος παντοπώλη και το 3ο από 6 παιδιά της οικογένειας. Ο πατέρας του ήταν αλκοολικός, ωστόσο εξαιρετικά θρησκόληπτος και πολύ αυστηρός με την εκπαίδευση των παιδιών του. Ποθώντας ο γιος του να γίνει πλούσιος, τον έγραψε ως μαθητή στο "Αριστοκρατικό" σχολείο της πλούσιας Ελληνικής Παροικίας. Το 1875 η οικογένειά του μετακόμισε στη Μόσχα. Ο Άντον Τσέχωφ έμεινε πίσω 3 χρόνια για να τελειώσει το σχολείο…
Άποψη του Ταγκανρόγκ
3)    Ο Άντον Τσέχωφ έμαθε τα πρώτα του γράμματα στην προπαρασκευαστική τάξη του ενοριακού ελληνικού σχολείου του Ταγκανρόγκ και στη συνέχεια φοίτησε στο κλασικό γυμνάσιο της πόλης. Από την 6η τάξη του γυμνασίου αναγκάστηκε μόνος του να βγάζει το ψωμί του παραδίδοντας μαθήματα κατ’ οίκον. Πούλησε ότι είχε απομείνει από τα πράγματα του σπιτιού και έστειλε τα λεφτά στους γονείς του στην Μόσχα…
4)    Ο Αντόν Πάβλοβιτς Τσέχωφ (1860 - 1904) ήταν Ρώσος συγγραφέας πολλών διηγημάτων, θεατρικών έργων και μυθιστορημάτων. Γεννήθηκε στις 17 Ιανουαρίου 1860 στην κωμόπολη Ταγκανρόγκ, στη νότια Ρωσία. Ήταν το τρίτο από τα έξι παιδιά της οικογένειάς του και μεγάλωσε σε πολύ αυστηρό και θρησκευτικό περιβάλλον. Μικρός μαθήτευσε στο ενοριακό ελληνικό σχολείο του Ταγκανρόγκ. Ο Τσέχωφ από την 6η τάξη του γυμνασίου αναγκάστηκε μόνος του να βγάζει το ψωμί του παραδίδοντας μαθήματα κατ’ οίκον. Το 1879 μπήκε στο ιατρικό τμήμα του πανεπιστημίου της Μόσχας, το οποίο τελείωσε το 1884. Από τον καιρό της σπουδής του στο γυμνάσιο, ο Τσέχωφ άρχισε να γράφει χιουμοριστικές σκηνές, αφηγήσεις, μονόπρακτα. Από το 1880 τα έργα του άρχισαν να δημοσιεύονται στα περιοδικά, "Ξυπνητήρι", "Θεατής", "Μόσχα", "Φως και σκιά", "Θραύσματα" κ.ά., με το ψευδώνυμο Αντόσια Τσεχοντέ. Το 1884 κυκλοφόρησε το πρώτο του βιβλίο διηγημάτων "Τα παραμύθια της Μελπομένης". Το 1884 - 85 έγραψε την ιατρική του διατριβή, που δεν τελείωσε εξαιτίας των ασχολιών του. Ως γιατρός βοηθούσε τους ανήμπορους και παρείχε τις ιατρικές υπηρεσίες του δωρεάν. Μερικά από τα πιο γνωστά έργα του είναι: "Ο γλάρος", "Ο θείος Βάνιας", "Οι τρεις αδελφές", "Ο βυσσινόκηπος", "Στέππα" κ.ά. Πέθανε το 1904.
Αφίσα παράστασης μονόπρακτων του Τσέχωφ
5)    Ο ιστορικός Π. Π. Φιλέβσκυ έγραψε : « Στο Ταγκανρόγκ εγκαταστάθηκαν κατά προτεραιότητα οι στρατιωτικοί και οι πιο εύποροι Έλληνες, οι οποίοι μπορούσαν να τακτοποιηθούν σε εμπορική απασχόληση... Ο αριθμός των Ελλήνων εμπόρων του Ταγκανρόγκ υπερείχε κατά 2 φορές του αριθμού των Ρώσων. Οι οικογένειες Ράλλη, Μουσούρη, Σκαραμανγκά, Ροδοκανάκη, Μπεναρδάκη κ. ά. κρατούσαν στα χέρια τους όλο το διεθνές εμπόριο. Δεν είναι καθόλου υπερβολή, ότι ο πατέρας του μεγάλου Ρώσου συγγραφέα Αντόν Τσέχοβ, Πάβελ, αποφάσισε να στείλει τους 2 μεγάλους γιους του να φοιτήσουν στο Ελληνικό Σχολείο. Στο Ταγκανρόγκ έζησαν, ο Μαυροκορδάτος, ο Βούλγαρης, ο Κομνηνός, ο Παλαιολόγος κ. ά. Ο ίδιος ο Αντόν Τσέχωφ έλεγε: « Πρέπει να δώσουμε σε αυτούς τους Έλληνες τη θέση που τους αξίζει από αισθητική άποψη και πολιτισμική ανάπτυξη ιδιαίτερα υψηλή…».





Ηθοποιοί σε παράσταση έργου του Τσέχωφ
Πορτρέτο του Άντον Τσέχωφ


Χαρακτηριστικό εξοχικό τοπίο  του Ταγκανρόγκ


Ο Άντον Τσέχωφ

Το λιμάνι του Ταγκαρόνγκ

Κυριακή 19 Φεβρουαρίου 2012

Το «ζόλιασμα» των «αγγειών», κατά την Καθαρά Δευτέρα, στην παλιά Καστοριά

Κείμενο της Ιφιγένειας Διδασκάλου
.
Στη γραφική Καστοριά της προπολεμικής εποχής, ύστερα από το ξεφάντωμα της Τυρινής, της Μεγάλης Αποκριάς, όλα άλλαζαν όψη. Σε κάθε αυλή σπιτιού, με το ξημέρωμα της Καθαρής Δευτέρας, έβλεπες μια ασυνήθιστη κίνηση, μια εικόνα ξεχωριστής νοικοκυροσύνης. Γυναίκες και κορίτσια μ’ ανασκουμπωμένα τα μανίκια και με τις "μεσάλες" της δουλειάς σφιχτά δεμένες στη μέση τους, "ζόλιαζαν", δηλαδή καθάριζαν με «αλυσιβόνερο», τ’ "άγγειά" του νοικοκυριού: τεντζερέδες, απλάδες, σαχάνια, τηγάνια και σινιά, ταβάδες, χαλκοτσούκια, γκιούμια, καφεκούτια και μαχαιροπίρουνα, όλα χωρίς εξαίρεση, έπρεπε να βράσουν μέσα στην "κασταλαή" - στο σταχτόνερο- που έβραζε στα μεγάλα χαρανιά, πάνω στις μεγάλες πυροστιές, για να εξαφανιστεί, μια κι άρχιζε η νηστεία, και το πιο πιθανό κατάλοιπο από την κρεοφαγία. Κανένα "αγγειό" δεν έπρεπε να μείνει "αζόλιαστο". Ακόμα και τα σκαφίδια που ζύμωναν το ψωμί, τα πλαστήρια και οι κλωστές, τα φλιτζάνια και τα ποτήρια, oι κανάτες και οι αλατιέρες. Όλα, μα όλα όσα είχαν σχέση με το φαγητό.

Τυπική οικία της παλιάς Καστοριάς

Καθαρά κι αστραφτερά κατόπιν τα στέγνωναν στον ήλιο και στον αέρα της αυλής κι υστέρα αραδιάζονταν στο "μουτοπάκι", στ’ αρμάρια και στις "πουλίτσες" και μοσχοβολούσεν ο τόπος όλος πάστρα και προκοπή.

Γανωματής "αγγειών" στο Δισπηλιό


Παλιά κατσαρόλα και κουτάλα.


Γραφικό σοκάκι στο Ντουλτσό






Σάββατο 18 Φεβρουαρίου 2012

Μνημόσυνο ηρώων στρατιωτών στην Καστοριά. Ψυχοσάββατο 18 - 2 - 2011.

Το Ηρώο του Στρατιωτικού Νεκροταφείου
Το Ψυχοσάββατο 18 Φεβρουαρίου 2012, ώρα 11.00 π.μ., πραγματοποιήθηκε στο Στρατιωτικό Νεκροταφείο Καστοριάς το καθιερωμένο ετήσιο εθνικοθρησκευτικό Μνημόσυνο όλων των γενναίων στρατιωτών μας, που έπεσαν υπέρ πίστεως και πατρίδος, κατά τους πολυαίμακτους αγώνες του Έθνους μας. Το εν λόγω Μνημόσυνο οργάνωσε η 15η Ταξιαρχία ΠΖ και το τέλεσαν, ο Σεβασμιότατος Μητροπολίτης Καστοριάς κ.κ. Σεραφείμ, και δύο κληρικοί της ίδιας Μητρόπολης. Στο Μνημόσυνο παρευρέθηκαν και το παρακολούθησαν με έκδηλη συγκίνηση, ο βουλευτής Ν. Δ. Καστοριάς κ. Ζήσης Τζηκαλάγιας, ο Αντιπεριφερειάρχης Δυτικής Μακεδονίας κ. Δημήτρης Σαββόπουλος, ο Δήμαρχος Καστοριάς κ. Μανώλης Χατζησυμεωνίδης, ο Πρόεδρος της ΔΕΥΑΚ κ. Γιώργος Πετκανάς, η πολιτευτίς Ν.Δ. κ. Μαρία Αντωνίου, οι ανώτεροι αξιωματικοί του Στρατού, της Ελληνικής Αστυνομίας και της Πυροσβεστικής που υπηρετούν στην περιοχή Καστοριάς, οι πρόεδροι εφεδροπολεμικών οργανώσεων της πόλης, αρκετοί γενναιόφρονες κι ευγνώμονες δημότες της, και βεβαίως, πολλοί στρατιώτες μας.
Ο Μητροπολίτης Καστοριάς τελεί το Μνημόσυνο
Αμέσως μετά την τελετή του θρησκευτικού Μνημοσύνου, ο Διοικητής της 15ης Ταξιαρχίας ΠΖ κατέθεσε στέφανο στο Ηρώο του Νεκροταφείου και ακολούθως έγινε το Προσκλητήριο των 112 αξιωματικών, 94 υπαξιωματικών και 5.718 οπλιτών του Στρατού μας, που έχυσαν το τίμιο αίμα τους στο Γράμμο και το Βίτσι για την ελευθερία και τη δημοκρατία, κατά τον επάρατο ανταρτοπόλεμο 1946 – 49, και που έκτοτε είναι, πολλοί εξ αυτών, θαμμένοι στο αναφερόμενο Στρατιωτικό Νεκροταφείο. Κατόπιν έγινε η ανάκρουση του Εθνικού μας Ύμνου, από την παρευρισκόμενη στρατιωτική μπάντα, και μ’ αυτήν (την ανάκρουση) περατώθηκε η εξεταζόμενη σεπτή εκδήλωση.
Ακολούθως, όλοι οι παρευρισκόμενοι και συμμετέχοντες στο εν λόγω μνημόσυνο, αξιωματούχοι, στρατιώτες και απλοί πολίτες, επισκέφτηκαν τον υπόγειο κοιμητηριακό ναό Αγίου Γεωργίου, του Νεκροταφείου, καθώς και την παρακείμενή του κρύπτη, όπου αναπαύονται τα τίμια οστά πολλών νεκρών ηρώων μας, προσκύνησαν δεόντως και άναψαν κερί στη μνήμη τους. Τέλος, έλαβαν όλοι τα παραδοσιακά κόλλυβα και αποχώρησαν απ’ το Νεκροταφείο έμπλεοι ψυχικής ανάτασης κι εθνικού παλμού.
Οι Αξιωματούχοι που ήταν παρόντες στο Μνημόσυνο

Ο Μητροπολίτης εξέρχεται από το ναό του Νεκροταφείου

Ο Βουλευτής κ. Ζ. Τζηκαλάγιας συνομιλών με τον Αντιστράτηγο ε.α. κ. Νένο
Ο Δήμαρχος Καστοριάς κ. Χατζησυμεωνίδης.

Γενναιόφρονες πολίτες της Καστοριάς
παρόντες στο Μνημόσυνο
 

Παρασκευή 17 Φεβρουαρίου 2012

Ψυχοσάββατο, 18 Φεβρουαρίου 2012.

Ψυχή δικαίου.
Εικόνα στον Γέρμα, έτ. 1775.
† Τω Σαββάτω της Απόκρεω μνήμην επιτελούμεν πάντων των απ’ αιώνος κεκοιμημένων ευσεβών πατέρων και αδελφών ημών.
Εξ αυτών των αποστολικών Διαταγών εν βιβλίω η΄, κεφ. μβ΄, έλαβεν η του Χριστού Εκκλησία την συνήθειαν του επιτελείν τα λεγόμενα τρίτα και ένατα και τεσσαρακοστά και λοιπά μνημόσυνα των κεκοιμημένων, (τα επιτελεί δε κατά το Ψυχοσάββατον διά τα εξής τρία αίτια):
α) Επειδή πολλοί κατά καιρούς απέθανον άωρα ή εις ξενιτείαν ή εις όρη και κρημνούς, ίσως δε και πένητες όντες ουκ ηξιώθησαν των διατεταγμένων μνημοσυνών διά τούτο φιλανθρώπως οι θείοι πατέρες κινούμενοι εθέσπισαν σήμερον μνημόσυνον κοινόν πάντων των απ’ αιώνος ευσεβώς τελευτησάντων χριστιανών, ίνα και όσοι των μερικών μνημοσυνών ουκ έτυχον συμπεριλαμβάνονται εις το κοινόν τούτο κι εκείνοι.
β) Προς τούτοις, επειδή αύριον ποιούμεν την ανάμνησιν της Δευτέρας Παρουσίας του Χριστού, και επειδή οι κεκοιμημένοι ουδέ εκρίθησαν, ουδέ έλαβον έτι την τελείαν αντάμειψιν (Πράξ. Ιζ΄, 31. Β΄ Πέτρ. β΄ 9. Εβρ. Ια΄ 30-40), ευκαίρως μνημονεύει σήμερον των ψυχών η Εκκλησία και, εις το άπειρον έλεος του Θεού θαρρούσα, δέεται ίνα ελεήση τους αμαρτωλούς.
γ) Ότι δε απάντων κοινώς των τεθνεώτων η μνήμη ενθυμίζει τον κοινόν θάνατον και εις ημάς εν καιρώ αρμοδίω και διεγείρει προς μετάνοιαν, τούτό εστι τρίτον αίτιον του παρόντος μνημόσυνου. (Ωρολόγιον το Μέγα).
Οι Δίκαιοι στον Παράδεισο.
Τοιχογραφία στον Άγιο Νικόλαο Κρεπενής.

Είσοδος Δικαίων στον Παράδεισο
Αριστερά η πύλη του με τον άγγελο "Φλογίνη Ρομφαία".
Ο Παράδεισος. Τοιχογραφία
στον Άγιο Νικόλαο, Καραβιδά.
Παραδείσιο φυτό
Τοιχογραφία στον Πρόδρομο Απόζαρι.

Ο Παράδεισος.
Τοιχογραφία στον Άγιο Αθανάσιο Μελισσοτόπου.