Χριστέ, «Ωρών και χρόνων Ποιητά…». Τροπάριο 2ας Ιανουαρίου, προεορτής των Φώτων.

Κανών α', Ωδὴ η', Προεόρτιος.

Ο Ειρμός. Ήχος β’

Ωρών και χρόνων Ποιητά, υπό χρόνον γεγονὼς δι' ευσπλαγχνίαν, ο αχρόνως εκλάμψας, εκ προανάρχου Πατρός, επέστης τα χρόνια πταίσματα πάντων αποπλύναι, εν ρείθροις Ιορδάνου.

Παράφραση τού Ειρμού (Τροπαρίου) και νοηματική του απόδοση στη Νεοελληνική 

Εσύ Χριστέ, που δημιούργησες τις εποχές και τα χρόνια, ο Οποίος από ευσπλαχνία προς τον άνθρωπο κατήλθες στη γη μετά τη δημιουργία του χρόνου, που γεννήθηκες απ’ τον άναρχο Πατέρα θεό και ακτινοβόλησες πριν απ’ τη δημιουργία του χρόνου, μετέβης και στάθηκες στις όχθες του Ιορδάνη ποταμού για να αποπλύνεις τις χρόνιες αμαρτίες όλων των ανθρώπων. 

Γιώργος Τ. Αλεξίου

Ο νοητός Θρόνος του Χριστού (πρέπει να) είναι στημένος στις καρδιές όλων των ευσεβών Ορθόδοξων Χριστιανών. (Εφεσ. γ΄, 14 – 21).

 

Η Αγία μας Εκκλησία διδάσκει επιτυχώς και γνωστοποιεί καλώς σε όλα τα μέλη της, με τα κείμενα τής Αγίας Γραφής, με τα σοφά συγγράμματα των Πατέρων και Θεολόγων της, με τη θεόπνευστη εικονογραφία και με την ιερή Υμνολογία της, ότι ο Ιησούς Χριστός είναι ο Βασιλεύς των Βασιλευόντων, που είχε – έχει, μεταφορικώς και κατ’ ανθρωπομορφική έκφραση, τρεις αντάξιούς Του θρόνους, οι οποίοι είναι:

1) Ο Επουράνιος Χερουβικός Θρόνος.

Ονομάζεται Χερουβικός, επειδή ο Κύριος και Θεός μας αναφέρεται σε βιβλία της Αγίας Γραφής και σε λειτουργικά κείμενα τής Εκκλησίας μας ως ο «καθήμενος επί των Χερουβίμ»: «Ευλογημένος ει ο επί θρόνου δόξης τής βασιλείας σου, ο καθήμενος επί των Χερουβίμ, πάντοτε, νυν και αεί και εις τους αιώνας των αιώνων». (Λειτουργία καθ’ ημέραν).

2) Η Παναγία νοητός, συμβολικός Θρόνος (του Χριστού),

καθόσον «H Παρθένος καθέζεται, τα Χερουβίμ μιμουμένη, βαστάζουσα εν κόλποις, Θεόν Λόγον σαρκωθέντα». {: Η Παρθένος κάθεται μιμούμενη τα Χερουβίμ και βαστάζει στην αγκάλη της τον Θεόν Λόγο σαρκωθέντα}. (Στιχηρό Ιδιόμελο των Χριστουγέννων).

3) Η αγνή καρδιά εκάστου Ορθοδόξου Χριστιανού είναι μυστικός θρόνος του Χριστού.

Εννοείται η καρδιά του πιστού Ορθόδοξου Χριστιανού που προσεύχεται και μαζί με τον Απόστολο Παύλο ζητάει απ’ τον Θεό Πατέρα να θρονιαστεί ο Χριστός και να κατοικήσει μέσα του διά της πίστεως: «…Επειδή λοιπόν δεν είστε πλέον ξένοι, αλλ’ αγαπητά μέλη της οικογένειας του Θεού, γονατίζω μπροστά στον Πατέρα του Κυρίου μας Ιησού Χριστού, που δίνει ζωή και ύπαρξη σ’ όλα τα όντα, ουράνια και επίγεια. Παρακαλώ το Θεό να ενισχύει πλουσιοπάροχα και δυναμικά με το Πνεύμα Του τον εσωτερικό σας άνθρωπο, να κατοικήσει ο Χριστός στις καρδιές σας με την πίστη, και να είστε ριζωμένοι και θεμελιωμένοι στην αγάπη. Έτσι, θα μπορέσετε μαζί με ολόκληρο το λαό τού Θεού να συλλάβετε ποιο είναι το πλάτος και το μήκος, το βάθος και το ύψος του μυστηρίου της σωτηρίας, και να γνωρίσετε την αγάπη του Χριστού, που ξεπερνάει κάθε ανθρώπινη γνώση. Έτσι θα γεμίσει η ζωή σας με την πλούσια χάρη του Θεού. Ο Θεός έχει τη δύναμη να κάνει απείρως περισσότερα απ’ όσα ζητάμε ή σκεφτόμαστε, καθώς η δύναμή του ενεργεί σ’ εμάς. Ας είναι δοξασμένος παντοτινά μέσα στην εκκλησία και διά του Ιησού Χριστού. Αμήν».(Απόστολος Παύλος. Εφεσ. γ’, 14 – 21).

Γιώργος Τ. Αλεξίου.

Δύο εξαιρετικά τροπάρια, των Χριστουγέννων και της Μεγάλης Παρασκευής, με όμοια ποιητική δομή και παρόμοιο λεκτικό περιεχόμενο. 1) Σήμερον γενvάται εκ Παρθένου… 2) Σήμερον κρεμάται επί ξύλου…

 

Η θαυμαστή και περίφημη «Ακολουθία των Μεγάλων Ωρών» τελείται στους ναούς τής Ορθόδοξης Εκκλησίας μόνον τρεις φορές τον χρόνο, το βράδυ τής Παραμονής των Χριστουγέννων, το βράδυ της Παραμονής των Θεοφανείων και το πρωί της Μεγάλης Παρασκευής. Όλα τα τροπάρια αυτής της Ακολουθίας έχουν υψηλό πνευματικό περιεχόμενο, αναγνωρίζονται ως πολύ σημαντικά, και γι’ αυτό ελκύουν την προσοχή και κινούν το ενδιαφέρουν όλων των Χριστιανών. Δύο απ’ τα εν λόγω τροπάρια, των Χριστουγέννων και της Μεγάλης Παρασκευής αντιστοίχως, τα οποία ομοιάζουν στη δομή και στο λεκτικό τους περιεχόμενο, κι ένεκα τούτου μπορεί να λεχθεί, ότι αποτελούν μεταφορικώς τα άκρα τής χορδής ενός νοητού τόξου, η οποία «συνάπτει» τα Χριστούγεννα με την Μεγάλη Παρασκευή, δηλαδή τις δύο μεγάλες εορτές που σηματοδοτούν αντιστοίχως την αρχή και το τέλος της επίγειας μαρτυρικής ζωής τού Χριστού, παρουσιάζονται ακολούθως.

1)     Δοξαστικό της Ενάτης Ώρας των Χριστουγέννων. Ήχος πλάγ. β':

Σήμερον γενvάται εκ Παρθένου, ο δρακί την πάσαν έχων κτίσιν.

Ράκει καθάπερ βροτός σπαργαvούται, ο τη ουσία αναφής.

Θεός εν φάτνη ανακλίνεται, ο στερεώσας τους ουρανούς πάλαι κατ' αρχάς.

Εκ μαζών γάλα τρέφεται, ο εν τη ερήμω Μάννα ομβρίσας τω Λαώ.

Μάγους προσκαλείται, ο Νυμφίος της Εκκλησίας.

Δώρα τούτων αίρει, ο Υιός τής Παρθένου.

Προσκυνούμεν σου τήν Γένναν Χριστέ. (τρις)

Δείξον ημίv και τα Θεία Σου Θεοφάνεια.

 2)      

Τροπάριο της Ενάτης Ώρας της Μεγάλης Παρασκευής. Ήχος πλάγ. β΄.

(Ψάλλεται το βράδυ της Μεγάλης Πέμπτης κατά την Ακολουθία των Παθών, ανάμεσα στο πέμπτο και το έκτο Ευαγγέλιο και το πρωί της Μεγάλης Παρασκευής στην Ακολουθία των Μεγάλων Ωρών, ενώπιον του Εσταυρωμένου Χριστού).

Σήμερον κρεμάται επί ξύλου,

ο εν ύδασι την γην κρεμάσας.

Στέφανον εξ ακανθών περιτίθεται,

ο των αγγέλων βασιλεύς.

Ψευδή πορφύραν περιβάλλεται,

ο περιβάλλων τον ουρανόν εν νεφέλαις.

Ράπισμα κατεδέξατο,

ο εν Ιορδάνη ελευθερώσας τον Αδάμ.

Ήλοις προσηλώθη, ο νυμφίος της Εκκλησίας.

Λόγχη εκεντήθη, ο υιός της Παρθένου.

Προσκυνούμεν σου τα Πάθη, Χριστέ.

Δείξον ημίν και την ένδοξόν σου Ανάστασιν.

 

Γιώργος Τ. Αλεξίου

Η μεγαλομάρτυς Βαρβάρα {+ 4 Δεκεμβρίου} είναι η μοναδική αγία γυναίκα που εικονίζεται με το Ποτήριον τής Θείας Κοινωνίας στο χέρι της. Ο σημαντικός λόγος αυτής της εικονιστικής ιδιοτυπίας.

 

    Οι άγιοι της Εκκλησίας μας που υπήρξαν κατά την επίγεια ζωή τους ιερωμένοι, εικονίζονται πολλάκις, μόνον αυτοί, να κρατούν στο χέρι τους ως τιμητική ένδειξη τής ιερατικής τους ιδιότητας το Άγιο Ποτήριο τής Θείας Κοινωνίας.  Αυτός ο βασικός κανόνας τής εικονογραφίας μας όμως περιλαμβάνει και μία εξαίρεση. Πρόκειται  για την απεικόνιση τής αγίας Βαρβάρας, η οποία, αν και είναι γυναίκα, παρουσιάζεται σε αρκετές εικόνες της με ένα Άγιο Ποτήριο ή με ένα Αρτοφόριο στο χέρι της. Ο σημαντικός λόγος που γίνεται αυτή η παρατυπία είναι καταχωρημένος στο συναξάρι της κι έχει ως ακολούθως:

Όταν η μεγαλομάρτυς αγία Βαρβάρα οδηγείτο στον τόπο τού μαρτυρίου της κι επρόκειτο να αποκεφαλιστεί απ’ τον φανατικό ειδωλολάτρη πατέρα της, ζήτησε επιμόνως απ’ τον Θεό να ικανοποιήσει ένα φιλάνθρωπο αίτημά της. Τον θερμοπαρακάλεσε να ελεεί και να παρέχει σωτηρία και στις ψυχές των Χριστιανών που πεθαίνουν ξαφνικά και πριν προλάβουν, ένεκα τούτου, να εξομολογηθούν και να κοινωνήσουν επαξίως τα Άχραντα Μυστήρια. Και όντως, ο Πανάγαθος Θεός μας εισάκουσε το αίτημά της και την πληροφόρησε με μια ουράνια φωνή ότι το έκανε δεκτό.

Αυτήν ακριβώς την θερμή παράκληση τής αγίας Βαρβάρας που έγινε αποδεκτή απ' τον Θεό τη γνωρίζουν καλώς αρκετοί αγιογράφοι μας, τη λαμβάνουν υπόψη τους και την αποτυπώνουν επιτυχώς σε ιερές εικόνες της, παρουσιάζοντας την Μεγαλομάρτυρα να κρατάει στο τίμιο χέρι της ένα Άγιο Ποτήριο.

Σημειώσεις.

1) Και ο Τίμιος Πρόδρομος παρουσιάζεται σε πολλές εικόνες του να κρατάει στ' αριστερό του χέρι Άγιο Ποτήριο, αν και δεν υπήρξε ιερωμένος. Πρόκειται όμως για αγγελτήριο ανακράτημα τού Αγίου Ποτηρίου με τον Αμνόν του Θεού εντός του.

2) Το Αρτοφόριο είναι ένα μεταλλικό Σκεύος που βρίσκεται τοποθετημένο στο κέντρο της Αγίας Τραπέζης και δεν μετακινείται. Εντός του φυλάσσεται για τις ανάγκες όλου του έτους, ο Άγιος Άρτος τής Μεγάλης Πέμπτης για να κοινωνούν οι πιστοί σε έκτακτες περιπτώσεις.

Γιώργος Τ. Αλεξίου.

Τα συμβολικά δώρα των τριών Μάγων και τα τρία πνευματικά δώρα, πίστη, ελπίδα και αγάπη, που (πρέπει να) κομίζουμε αδιαλείπτως εμείς οι Χριστιανοί στον Ιησού Χριστό.

 «…νυνί δε μένει πίστις, ελπίς, αγάπη, τα τρία ταύτα· μείζων δε τούτων η αγάπη» (Απόστολος Παύλος}.

    Όλοι οι Χριστιανοί γνωρίζουμε καλώς τη θαυμαστή ιστορία της Γέννησης του Χριστού, κι έχουμε στη μνήμη μας τα τρία πολύτιμα δώρα, χρυσάφι, λιβάνι και σμύρνα, που Του πρόσφεραν τότε οι Τρεις Μάγοι. Τα δώρα αυτά ενέχουν, κατά την άποψη ιερών Πατέρων και Θεολόγων τής εκκλησίας μας, υψηλούς συμβολισμούς, οι οποίοι παρουσιάζονται (και) στο ακολούθως πρώτο παρατιθέμενο Τροπάριο τής 24ης Δεκεμβρίου.

Τροπάριο 1ο. Τα δώρα των τριών Μάγων και οι συμβολισμοί τους.

    Διά της σμύρνης το θνητόν, διά χρυσού το βασίλειον κράτος, διά λιβάνου της Θεότητος, την υπεροχήν υπεμφαίνουσι, Βασιλείς Εθνών, απαρχάς δωροφορούντές σε, τον εν τω Σπηλαίῳ τικτόμενον, Βηθλεέμ εξ αλοχεύτου Μητρός. 

Νοηματική απόδοση του Τροπαρίου.

    Σε εσένα (Χριστέ), που γεννήθηκες στο σπήλαιο της Βηθλεέμ από αλόχευτη μητέρα, οι Βασιλείς των Εθνών πρόσφεραν τα πρώτα δώρα που δήλωναν και δηλώνουν, η σμύρνα τον ανθρώπινο θάνατό σου, το χρυσάφι τη βασιλική σου ιδιότητα, και το λιβάνι τη θεϊκή καταγωγή σου.

    Οι τρεις Μάγοι πρόσφεραν άπαξ στον Χριστό τα πολύτιμα και συμβολικά δώρα τους, εμείς οι χριστιανοί όμως καλούμαστε και πρέπει να Του προσφέρνουμε διαρκώς τα ανάλογα τους πνευματικά δώρα που αναφέρονται στο παρακάτω, δεύτερο παρουσιαζόμενο, τροπάριο της 21^ης Δεκεμβρίου.

Τροπάριο 2^ο.

    Εκ της Περσίδος Βασιλείς, χρυσόν, σμύρναν και λίβανον, τω κυηθέντι Βασιλεί, και Θεώ προσήξαν πάλαι· ημείς δε νυν προεορτάζοντες αυτού την Γέννησιν, ευσεβοφρόνως εκ ψυχής, πίστιν, ελπίδα, αγάπην, προσφέρωμεν αυτώ, την Παρθένον υμνούντες.

Νοηματική απόδοση του 2^ου Τροπαρίου.

    Οι Βασιλείς απ’ τη χώρα των Περσών μετέφεραν και πρόσφεραν κατά την παλαιά εποχή στον κυηθέντα Βασιλέα και Θεόν (: τον Χριστό) χρυσάφι, σμύρνα και λιβάνι. Εμείς δε τώρα προεορτάζοντας τη Γέννησή Του προσφέρουμε με ευσέβεια απ’ την ψυχή μας σ’ Αυτόν πίστη, ελπίδα, και αγάπη, υμνούντες έτσι την Παρθένο Μαρία.

Τροπάριο 3ο, της 31ης Δεκεμβρίου.

Οι συμβολισμοί των δώρων που πρόσφεραν οι Τρεις Μάγοι στον μικρό Χριστό.

Τροπάριον 31^ης Δεκεμβρίου. Ανατολίου. Ήχος γ’.

Του Κυρίου Ιησού γεννηθέντος, εν Βηθλεέμ της Ιουδαίας, εξ Ανατολών ελθόντες Μάγοι, προσεκύνησαν Θεόν ενανθρωπήσαντα, και τους θησαυρούς αυτών προθύμως ανοίξαντες, δώρα τίμια προσέφερον, δόκιμον χρυσόν, ως Βασιλεί των αιώνων, και λίβανον, ως Θεώ των όλων, ως τριημέρῳ δε νεκρώ, σμύρναν τω Αθανάτῳ. Πάντα τα έθνη, δεύτε προσκυνήσωμεν, τω τεχθέντι σώσαι τας ψυχάς ημών.

Γιώργος Τ. Αλεξίου.

Η εικόνα της Παναγίας με την επωνυμία «Η ελεούσα τις ψυχές των αγέννητων εμβρύων και των αποθανόντων αβάπτιστων παιδιών».

 

Ένας πολύ σημαντικός εικονογραφικός τύπος τής Παναγίας μας που επινοήθηκε κατά τα νεότερα χρόνια είναι ο γνωστός με την επωνυμία «Η Παναγία ελεούσα τις ψυχές των αγέννητων εμβρύων και των αβάπτιστων παιδιών». Στις εικόνες αυτού του τύπου η Παναγία μας παρουσιάζεται σε προτομή, με θλιμμένη όψη, με πένθιμη αμφίεση, και να κρατάει στη μητρική αγκαλιά της τον μικρό Χριστό κι έναν Άγγελο Κυρίου. Ο εν λόγω Άγγελος εικονίζεται να σφιχταγκαλιάζει ένα σπαργανωμένο βρέφος, που αποτελεί συμβολική μορφή όλων των αποβαλλόμενων εμβρύων και των αποθανόντων αβάπτιστων βρεφών και νηπίων, και να το προτείνει στον Κύριο, που το υποδέχεται με τα δύο Του χέρια.

Οι εικόνες αυτού του τύπου είναι άκρως εκφραστικές και δηλωτικές τού απέραντου πόνου και της συναισθηματικής συντριβής των μητέρων που χάνουν τα έμβρυα και τα αβάπτιστα βρέφη τους, ακουσίως ή και μερικές φορές «εκουσίως». Ταυτοχρόνως είναι και λίαν παρηγορητικές για τις εν λόγω συντετριμμένες γυναίκες, καθώς και δεητικές τους προς την Παναγία και τον Χριστό για τη σωτηρία τής ψυχής των αβάπτιστων τέκνων τους, κι ένεκα τούτου αφιερώνονται κυρίως απ’ αυτές (τις γυναίκες} στους ναούς μας.

    Η στάση τής αγίας Εκκλησίας μας προς αυτές τις θλιμμένες μητέρες είναι βεβαίως πάντα συμπονετική και παρηγορητική. Ιδιαιτέρως όμως προς τις γυναίκες που αποβάλλουν «εκουσίως» τα έμβρυά τους, για λόγους που μόνον οι ίδιες και ίσως και οι οικείοι τους αντιλαμβάνονται ως πολύ σοβαρούς και ανυπέρβλητους, η Εκκλησία μας παρουσιάζεται καταγγελτική μεν και στηλιτευτική τής πράξης τους, συγχωρητική δε και στηρικτική σε μέγιστο βαθμό των ίδιων (των γυναικών).

Παλαιότερα, τα αποβαλλόμενα έμβρυα και τα αβάπτιστα βρέφη των Χριστιανών μητέρων θάβονταν σε ιδιαίτερο Νεκροταφείο ή σε κάποιο απομονωμένο μέρος του κοινού Κοιμητηρίου. Ένα τέτοιο νεκροταφείο υπάρχει εγκαταλειμμένο σήμερα σε μικρό γειτονικό χωριό του Άργους Ορεστικού. Το Νεκροταφείο αυτό έχει στο μέσον του τα ευδιάκριτα ερείπια παλαιού χριστιανικού ναού κι ένα μικρό εικονοστάσι στημένο επάνω τους.

 Σημείωση. Μερικές εικόνες του εξεταζόμενου τύπου φέρουν επάνω τους την αινιγματική προσδιοριστική επιγραφή «Μήτηρ Θεού η Παραδεισιώτισσα».

 Γιώργος Τ. Αλεξίου.

Η τοιχογραφία τής Γεννήσεως του Χριστού στην «Κόγχη τής Πρόθεσης» του ενοριακού ναού Γιαννοχωρίου Νεστορίου Καστοριάς (τέλη 19ου αιών.).

 

Στον ανατολικό τοίχο του Αγίου Βήματος όλων των ιερών ναών μας που έχουν ικανό μέγεθος είναι ανοιγμένες τρεις κόγχες. Η  μεγαλύτερη εξ αυτών είναι η «Κεντρική Κόγχη», που έχει στο άνω μέρος της εικονισμένη την Παναγία, συνήθως κατά τον τύπο τής Πλατυτέρας ή της Υψηλοτέρας των Ουρανών. Οι άλλες δύο εκ των τριών φέρουν αντιστοίχως τις εκφραστικές ονομασίες, «Κόγχη τής Πρόθεσης» η ευρισκόμενη στη βορειοανατολική πλευρά του Αγίου Βήματος, και «Κόγχη του Διακονικού» η υπάρχουσα στη νοτιοδυτική πλευρά του, όπου φυλάσσονται τα ιερά σκεύη τής διακονίας του ναού.

Η «Κόγχη της Πρόθεσης» φέρει αυτήν την ονομασία επειδή εντός της προτίθενται και προετοιμάζονται τα Τίμια Δώρα (Άρτος και Οίνος), πριν απ’ τη μεταφορά τους στην Αγία Τράπεζα του ναού και τον καθαγιασμό τους επ’ αυτής  {: τη μετουσίωσή τους σε σώμα και αίμα Χριστού). Η αναφερόμενη κόγχη συμβολίζει το ιερό σπήλαιο τής Βηθλεέμ και γι’ αυτό η ανάλογη κόγχη μερικών, ευάριθμων ναών μας φέρει ιστορημένη στην κοίλη επιφάνειά της τη σκηνή τής Γεννήσεως του Χριστού σ’ αυτό (το σπήλαιο). Η αντίστοιχη κόγχη όμως των περισσότερων ναών της Ορθοδόξου Εκκλησίας έχει εικονισμένη εντός της τη δραματική παράσταση τής «Άκρας Ταπεινώσεως» - «Αποκαθηλώσεως», επειδή σ’ αυτήν (την κόγχη),  ως προαναφέρθηκε, προετοιμάζονται και φυλάσσονται τα Τίμια Δώρα, ήτοι ο Άρτος και ο Οίνος τής Θείας Μετάληψης.

Όλοι σχεδόν οι ιεροί ναοί της πόλης Καστοριάς και τής εκκλησιαστικής επαρχίας της έχουν απεικονισμένη στην αντίστοιχή τους «Κόγχη τής Πρόθεσης» την «Άκρα Ταπείνωση» - «Αποκαθήλωση». Ο μοναδικός ναός, εξ όσων γνωρίζει ο Γράφων, που έχει εικονισμένη στην ανάλογη κόγχη του  τη σκηνή τής Γεννήσεως του Θεανθρώπου Χριστού είναι ο ενοριακός Κοιμήσεως της Θεοτόκου τού Γιαννοχωρίου Καστοριάς. Φωτογραφία αυτής της εικονισμένης σκηνής συνοδεύει το παρόν κείμενο.

Σημείωση. Μερικοί ιερείς μας, ορθώς σκεπτόμενοι κι ενεργούντες, τοποθετούν στην κόγχη τής Πρόθεσης των ναών που έχει την τοιχογραφία τής Γεννήσεως  του Χριστού και μία μικρή φορητή εικόνα της Άκρας Ταπείνωσης, κι αντιστρόφως, στην Κόγχη που υπάρχει τοιχογραφία τής Άκρας Ταπείνωσης τοποθετούν και μία μικρή εικόνα τής Γεννήσεώς Του.

Γιώργος Τ. Αλεξίου.

Η ιερότητα του εσωτερικού χώρου των ναών μας και η πρέπουσα στάση των πιστών εις αυτόν (τον χώρο).

Εικόνες και τοιχογραφίες τής Παναγίας Δεξιοκρατούσης {τής “Δεξιάς"} στην περιοχή τής Καστοριάς.

 

    Οι ιερές εικόνες και τοιχογραφίες που παρουσιάζουν την Παναγία μας Παιδιοκρατούσα, δηλαδή να κρατάει με μητρική στοργή τον Χριστό ως τριετές Παιδίον στη σεπτή αγκαλιά της είναι πάμπολλες στον κόσμο της Χριστιανοσύνης. Οι περισσότερες απ' αυτές την εικονίζουν (την Παναγία) Αριστεροκρατούσα, δηλαδή να βαστάει τον Υιό της στην αριστερή μεριά τής αγκαλιά της. Άλλες εικόνες της, που είναι επίσης πάρα πολλές, την παριστάνουν Αγκαλοκρατούσα, ήτοι να έχει τον Χριστό στο μέσον τής αγκαλιάς της, και άλλες, πολύ λιγότερες απ' τις προαναφερόμενες, την εικονίζουν Δεξιοκρατούσα, έχοντας τον Χριστό στη δεξιά πλευρά της αγκαλιάς της.

    Η ιερότερη και πλέον γνωστή απ' τις εικόνες τής Παναγίας Δεξιοκρατούσης είναι η ονομαζόμενη Παναγία του Κύκκου, που βρίσκεται στο ομώνυμο μοναστήρι τής Κύπρου και αποτελεί την εφέστια εικόνα ολόκληρης της Μεγαλονήσου. Μία άλλη επίσης πολύ ιερή και γνωστή εικόνα τής Παναγίας Δεξιοκρατούσης είναι η φυλασσόμενη στον ομώνυμο ναό πόλης Θεσσαλονίκης, που δέχεται καθημερινώς μεγάλο πλήθος προσκυνητών.

    Εικόνες και τοιχογραφίες των τριών προαφερόμενων εικονιστικών τύπων σε αντίστοιχη αριθμητική αναλογία υπάρχουν βεβαίως και στην επαρχία της Καστοριάς. Και σ' αυτήν τη θεοφιλή επαρχία οι περισσότερες είναι της Παναγίας Αριστεροκρατούσης, ενώ ελάχιστες είναι τής Παναγίας Δεξιοκρατούσης (Δεξιάς). Εξ όσων γνωρίζει ο γράφων, τοιχογραφίες τής Παναγίας Δεξιάς έχουν από μία οι βυζαντινοί ναοί, α) της Παναγίας Ρασιώτισσας, έτ. 1411, β) του Αγίου Αλυπίου, έτους 1422 και γ) των Ταξιαρχών Μητροπόλεως, αρχών του 15ου αιώνα (βλέπε εδώ φωτογραφίες τους).

    Υπάρχει επίσης στην περιοχή τής Καστοριάς και μία {μόνο μία ;} φορητή εικόνα τής Παναγίας Δεξιοκρατούσης, χρονολογούμενη στα τέλη του 18ου – αρχές του 19ου αιώνα. Η εικόνα αυτή φυλάσσεται σε κάποιον εξοχικό ναό ενός μικρού χωριού, που βρίσκεται πλησίον τού Άργους Ορεστικού. Επειδή η εν λόγω εικόνα τής Παναγίας Δεξιάς είναι πρωτότυπη και πολύ ωραία, θα ήταν ευλογία να ποιηθεί ένα ακριβές αντίγραφό της και να αναρτηθεί στον έναν απ' τους λαμπρούς ενοριακούς ναούς τής κωμόπολης του Άργους Ορεστικού.

    Μία δεύτερη εικόνα τής Παναγίας Δεξιάς σύγχρονή μας βρίσκεται στον ενοριακό ναό του Αγίου Νεκταρίου Άργους Ορεστικού και είναι προσκυνηματική του. Αυτή η υπέροχη εικόνα αποτελεί αφιέρωμα του μακαριστού Μητροπολίτου Καστοριάς κυρού Σεραφείμ Παπακώστα και μετέχει σε κάθε λιτανεία που γίνεται πέριξ του εν λόγω ιερού ναού.

Τροπάρια της Παναγίας Δεξιάς.

Απολυτίκιον. 'Ηχος δ'. Ταχύ προκατάλαβε.

Τὸν πάντων Δεσπόζοντα, σωματωθέντα εκ σού,

βαστάζεις ως νήπιον, τη δεξιά σου χειρί, Παρθένε Πανύμνητε,

όθεν τούτο ορώντες, τη σεπτή σου εικόνι,

υμνούμέν σε Θεοτόκε και πιστώς σοι βοώμεν

Χαίρε Κεχαριτωμένη, ο Κύριος μετά σου.

Κοντάκιον. 'Ηχος πλ.δ'. Τη υπερμάχω.

Τη Παναγία σου Εικόνι καταφεύγοντες

'Ηνπερ προσφόρως Δεξιάν καλούμεν Πάναγνε

Προσκομίζομεν τον ύμνόν σοι Θεοτόκε.

Αλλ' ως έφορος ημών και καταφύγιον

Καθοδήγει δεξιάς προς τρίβους πάντοτε

Τους βοώντάς σοι, Χαίρε Κόρη Πανύμνητε.

Μεγαλυνάριον. 'Ηχος πλ.δ'.

Χάριν ευφροσύνην τε και χαράν,

ρώσιν και υγείαν, και κινδύνων απαλλαγήν, δίδου Θεοτόκε,

ως προστασία κόσμου, τοις πόθω προσιούσι τω θείω οίκω σου.

Παρουσίαση.Γιώργος Τ. Αλεξίου.