Οι «φουρνουτάρες» {= λαγάνες} στον Γέρμα Καστοριάς πριν απ’ το έτος 1965.

 

    Στον Γέρμα Καστοριάς την παλαιά εποχή, πριν απ’ το έτος 1965 περίπου, το ψωμί ήταν λιγοστό και δυσεύρετο, και γι’ αυτό το εκτιμούσαν και το σέβονταν ιδιαιτέρως μικροί και μεγάλοι. Το θεωρούσαν ιερό κι ευλογημένο από τον Θεό, (όπως βεβαίως είναι) και γι’ αυτό δεν το πετούσαν ποτέ. Όταν κατά λάθος έπεφτε στο έδαφος μια «δαγκωσιά» (ένα μικρό κομμάτι του) την έπαιρναν αμέσως τη φιλούσαν και σταυροκοπιούνταν μ’ αυτήν.

Την εποχή εκείνη όλα τα σπίτια του χωριού είχαν κι από έναν ξυλόφουρνο, στον οποίον η κάθε νοικοκυρά έψηνε μια φορά την εβδομάδα 6 – 7 πισνίκια (καρβέλια), που είχε προηγουμένως ζυμώσει και σταυρώσει τρεις φορές με λυγισμένη την παλάμη της.

    Την ώρα που η νοικοκυρά ζύμωνε στο σκαφίδι της τα ψωμιά τής Εβδομάδας, τα μικρά παιδιά της στέκονταν πεινασμένα δίπλα της, γκρίνιαζαν και ζητούσαν επιτακτικά να φάνε. Αμέσως τότε αυτή έκοβε απ’ το συνολικό ζυμάρι 4 - 5 μικρά κομμάτια του, έπλαθε μ’ αυτά ισάριθμες φουρνουτάρες {: πιτούλες} και τις έριχνε να ψηθούν σε μια γωνιά του αναμμένου φούρνου της. Μόλις οι φουρνουτάρες «φούσκωναν» τις έβγαζε και τις έδινε στα παιδιά της μαζί με ένα κομματάκι τυρί και λίγη χοιρινή λίγδα (λίπος).

Οι Γερμανιώτες εκείνης της εποχής έψηναν κι έτρωγαν φουρνουτάρες κάθε φορά που ζύμωνε η γυναίκα τους και όχι μόνο κατά την Καθαρά Δευτέρα, όπως γίνεται σήμερα. Επίσης, οι τότε Γερμανιώτες, όπως βεβαίως και οι σημερινοί, ήταν νοήμονες άνθρωποι, «τιμούσαν και δεν βλαστημούσαν» το ψωμί τους και γι’ αυτό, κατά την Καθαρά Δευτέρα δεν ζύμωναν και δεν έψηναν «για πλάκα» ομοιώματα ανδρικών και γυναικείων αιδοίων, όπως δυστυχώς πράττουν οι κάτοικοι ορισμένων χωριών τής Κεντρικής και της Βόρειας Ελλάδας. (Γ.Τ.Α.)

Δύο συναφείς διδαχές, τής Κυριακής τής Απόκρεω και της Δευτέρας τού Αγίου Πνεύματος αντιστοίχως, που καταδικάζουν το σκανδαλισμό των ανθρώπων.

 {Σκανδαλίζω = Βάζω κάποιον σε πειρασμό}.

    Ο κύριός μας Ιησούς Χριστός και οι άγιοι Απόστολοί Του δίδαξαν, ότι ο σκανδαλισμός των ανθρώπων από οποιονδήποτε Χριστιανόν με λόγια ή με πράξεις του, ή ακόμη και με παραλείψεις πράξεών του είναι μεγάλη αμαρτία. Εξυπακούεται, ότι εάν ο εν λόγω σκανδαλοποιός είναι ιερωμένος, τότε η αμαρτία του είναι πολύ μεγαλύτερη. Η διδαχή αυτή είναι καταγραμμένη κι επισημασμένη ευθέως ή πλαγίως σε πολλές περικοπές και σε εδάφια τής Καινής Διαθήκη. Οι κυριότερες απ’ αυτές τις περικοπές είναι δύο και περιλαμβάνονται αντιστοίχως, στο Αποστολικό ανάγνωσμα τής Κυριακής τής Απόκρεω και στο Ευαγγελικό ανάγνωσμα τής Δευτέρας τού Αγίου Πνεύματος. Δύο στίχοι ενδεικτικοί και αντιπροσωπευτικοί αυτών των Αναγνωσμάτων παρουσιάζονται κατ’ επιλογήν και αντιστοιχία ακολούθως.

1)      Κυριακή τής Απόκρεω.

Αποστολικό Ανάγνωσμα Κυριακής τής Απόκρεω: (Α΄ Κορ. η΄ 8 - 13, θ΄ 1 - 2).

«…ει βρώμα σκανδαλίζει τον αδελφόν μου, ου μη φάγω κρέα εις τον αιώνα, ίνα μη τον αδελφόν μου σκανδαλίσω. {: …Εάν και το φαγητό σκανδαλίζει τον αδελφό μου, εγώ δεν θα φάγω κρέας σ’ όλη μου τη ζωή για να μη σκανδαλίσω τον αδελφό μου}» (Α΄ Κορ. η΄ 13).

2)     

2)      Δευτέρα Αγίου Πνεύματος.

Ευαγγελικό Ανάγνωσμα Δευτέρας Αγίου Πνεύματος. (Ματθ. ιη΄ 10 – 20).

«Ουαί τω ανθρώπῳ εκείνῳ δι᾿ ου το σκάνδαλον έρχεται. {: Αλίμονο όμως σ΄ εκείνον τον άνθρωπο που γίνεται αιτία να έλθει ο πειρασμός}». (Ματθ. ιή, 7).

Επίσης:

«…Όποιος όμως σκανδαλίσει και παρασύρει εις την αμαρτίαν ένα από τους μικρούς και απλοϊκούς αυτούς που πιστεύουν εις εμέ, είναι προτιμότερον δι' αυτόν να κρεμασθεί στον τράχηλόν του μυλόπετρα από εκείνες που γυρίζει ο όνος στον μύλον και να καταποντισθεί εις την ανοικτή θάλασσα..» (Ματθ. ιη΄, 6.

Γιώργος Τ. Αλεξίου.

Κυριακή τής + Απόκρεω: Η ευκταία (επιθυμητή) για τους Χριστιανούς φωνή τού Χριστού κατά την Τελευταία Κρίση.

 

 1)      Θέμα τής Κυριακής τής Απόκρεω: Η αγάπη.

    2)  Το Ευαγγελικό της Ανάγνωσμα: Η Παραβολή τής Τελευταίας Κρίσης (Ματθ, κε΄, 31‐46).

      3) Η ευκταία (επιθυμητή) για τους Χριστιανούς φωνή τού Χριστού κατά την Τελευταία Κρίση: «Ελάτε οι ευλογημένοι τού Πατέρα μου, κληρονομήστε την βασιλείαν, η οποία είναι ετοιμασμένη για εσάς από τον καιρόν της δημιουργίας του κόσμου.

Συναξάριον.

Τη αυτή ημέρᾳ, της Δευτέρας και αδεκάστου Παρουσίας του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού μνείαν ποιούμεθα.

 

Στίχοι

Ότε κρίνων γην, ο Κριτής πάντων κάθῃ.

Της, Δεύτε, φωνής άξιον κάμέ κρίνοις.

 Παράκληση Χριστιανών: Τη αφάτῳ φιλανθρωπίᾳ σου, Χριστὲ ο Θεός, της ευκταίας σου φωνής ημάς καταξίωσον, και τοις εκ δεξιών σου συναρίθμησον, και ελέησον ημάς. Αμήν.

Μετάφραση Παράκλησης: Με την ανείπωτη φιλανθρωπία Σου Χριστέ ο Θεός, καταξίωσέ μας να ακούσουμε την επιθυμητή μας φωνή Σου και συναρίθμησέ μας με τους δικαίους που κάθονται στα δεξιά Σου και ελέησέ μας. Αμήν

Σχόλιο π. Αλεξάνδρου Σμέμαν:

«Η αγάπη αποτελεί το θέμα της Κυριακής της Απόκρεω. Ευαγγελικό ανάγνωσμα τής ημέρας είναι η παραβολή του Χριστού για την Τελευταία Κρίση (Ματθ, κε΄, 31‐46). Όταν ο Χριστός θα έρθει να μας κρίνει ποιο θα είναι το κριτήριο Του; Η παραβολή μας δίνει την απάντηση:∙Η αγάπη – όχι ένα απλό ανθρωπιστικό ενδιαφέρον για μια αφηρημένη δικαιοσύνη και για κάποιους, ανώνυμους «φτωχούς», αλλά η συγκεκριμένη και προσωπική αγάπη για τον άνθρωπο, για κάθε ανθρώπινο πρόσωπο με το οποίο ο Θεός με φέρνει σε επαφή στη ζωή μας».

Γιώργος Τ. Αλεξίου.

Ψυχοσάββατο, επίκαιρη επισήμανση τής Ορθόδοξης Εκκλησίας κατ’ αυτό: Ο Χριστός καθορίζει τη διάρκεια τής ζωής τού κάθε ανθρώπου, καθώς και τις συνθήκες και τον τρόπο του τέλους του.

 

Η Ορθόδοξη Εκκλησία θέσπισε τις εορτές της προς ψυχικό όφελος των μελών της, και πιο συγκεκριμένα, για να προσεύχονται τα μέλη της και να υμνούν δεόντως κατ’ αυτές τον Πανάγαθο Θεό, να τιμούν αρκούντως τους αγίους Του και να προσλαμβάνουν καλώς και να ενστερνίζονται τις κοινοποιούμενες μεγάλες αλήθειες και διδαχές της. Η εν λόγω κοινοποίηση στους Χριστιανούς των αληθειών και διδαχών της Εκκλησίας μας γίνεται κυρίως με τα ευαγγελικά και λοιπά ιερά Αναγνώσματα, με τους εμπνευσμένους ύμνους της και με τις θεόπνευστες αγιογραφίες.

Στις προαναφερόμενες χριστιανικές εορτές περιλαμβάνεται φυσικά και το Ψυχοσάββατο τής Απόκρεω, που ορίζεται ως ακολούθως στο εκκλησιαστικό βιβλίο Τριώδιον.

Σαββάτω προ της Απόκρεω. Συναξάριον.

Τη αυτή ημέρᾳ, μνείαν πάντων των απ' αιώνος κοιμηθέντων ευσεβώς, επ' ελπίδι αναστάσεως ζωής αιωνίου, οι θειότατοι Πατέρες εθέσπισαν.

Μετάφραση του Συναξαρίου

Την ημέρα αυτήν, οι θεοσεβέστατοι Πατέρες της Ορθόδοξης Εκκλησίας θέσπισαν να τελείται το μνημόσυνο όλων των ευσεβών Χριστιανών που κοιμήθηκαν με την ελπίδα της Ανάστασης και της αιώνιας ζωής.

Οι ύμνοι των ιερών Ακολουθιών τού Ψυχοσάββατου περιλαμβάνουν πολλές χριστιανικές αλήθειες και βεβαιότητες, μία δε απ’ αυτές, η εδώ θεματική, είναι καταχωρημένη και κοινοποιείται και με τ’ ακολούθως παρουσιαζόμενα δύο Τροπάρια τής Ακολουθίας του Όρθρου τής ημέρας:

1^ο Τροπάριο. Κανών α', Ωδή α', Ήχος πλ. δ'.

Βάθει των κριμάτων σου Χριστέ, πανσόφως συ προώρισας, εκάστου τέλος ζωής, τον όρον και τον τρόπον· διό ους εκάλυψε τάφος, εν πάσῃ χώρᾳ, εν τη κρίσει, σώσον Πανοικτίρμον.

Νοηματική απόδοση του 1^ου Τροπαρίου.

Με τη βαθιά κρίση σου Χριστέ, εσύ προκαθόρισες με μεγάλη σοφία το τέλος τής επίγειας ζωής του κάθε ανθρώπου, τις συνθήκες και τον τρόπον του θανάτου του, γι’ αυτό (σε παρακαλούμε) αυτούς που τους κάλυψε ο τάφος σε ολόκληρη τη χώρα να τους σώσεις , Πολυεύσπλαγχνε, κατά την τελική κρίση (: τη Δευτέρα Παρουσία σου).

2^ο Τροπάριο. Κανών α', Ωδή β'. Ήχος πλ. δ'.

Ίδετε, Ίδετε, ότι εγώ ειμι ο Θεός υμών, ο δικαίᾳ κρίσει, πήξας όρους της ζωής, ο εις αφθαρσίαν, εκ φθοράς προσλαβόμενος, πάντας τους κοιμηθέντας, επ' ελπίδι αιωνίου αναστάσεως.

Νοηματική απόδοση του 2ου Τροπαρίου.

Δείτε, δείτε, ότι εγώ είμαι ο Θεός σας, ο οποίος με δίκαιη κριτήρια έθεσε τα όρια της ζωής, αυτός που θα μετατάξει απ’ τη φθορά στη αφθαρσία όλους τους κοιμηθέντες με την ελπίδα τής αιώνιας Ανάστασης.

 Γιώργος Τ. Αλεξίου.

Το Βιβλίο - Λεύκωμα του κ. Παύλου Γάκου «Νεστόριο, Έλα να σου πω μια ιστορία».

 

    Προσφάτως (έτ. 2025) τυπώθηκε και κυκλοφόρησε ένα εκλεκτό Βιβλίο - Λεύκωμα που φέρει τον τίτλο «Νεστόριο, Έλα να σου πω μια ιστορία». Πρόκειται για ένα αξιόλογο συγγραφικό πόνημα του γνωστού και αγαπητού Νεστορίτη κ. Παύλου Γάκου, που έχει ως γενικό θέμα του το φημισμένο χωριό Νεστόριο Καστοριάς.

    Το εξεταζόμενο βιβλίο είναι μεγάλου σχήματος, έχει ωραίο χοντρό εξώφυλλο και η εκλεκτή ύλη του καταλαμβάνει 190 σελίδες. Το περιεχόμενό του είναι κατά βάση Λαογραφικό, περιλαμβάνει όμως και πολλά ιστορικά και αρχαιολογικά στοιχεία απ’ το αναφερόμενο χωριό. Τα κείμενά του συνοδεύονται κι εμπλουτίζονται από πολλές έγχρωμες φωτογραφίες είναι δε πολύ σημαντικά κι ενδιαφέροντα για όλους τους Νεστορίτες που διαμένουν στην Ελλάδα και στο Εξωτερικό, καθώς και για όλους τους φιλαναγνώστες και φιλίστορες τής πατρίδας μας.

        Ο κ. Παύλος Γάκος εργάστηκε απ’ το έτος 1995 κι έως το 2024 στην Εφορεία Αρχαιοτήτων Καστοριάς και πρόσφερε σημαντικές ανάλογες υπηρεσίες. Τώρα είναι συνταξιούχος υπάλληλος της αναφερόμενης Υπηρεσίας και διαμένει στην όμορφη ιδιαίτερη πατρίδα του, το Νεστόριο.

     Ο γράφων Γιώργος Αλεξίου, που υπηρέτησα αρκετά έτη ως δάσκαλος στο Δημ. Σχολείο Νεστορίου, προμηθεύτηκα το εν λόγω βιβλίο - Λεύκωμα από το βιβλιοπωλείο «Al PA» του κ. Αλκιβιάδη Παπαστεργίου (Ορεστείων 2, Πλατεία Μακεδονομάχων, Καστοριά), το διάβασα απνευστί, συγκινήθηκα αφάνταστα και το συστήνω ανεπιφύλακτα σε όλους.

    Περατούμενης τής σύντομης παρουσίασης τού θεματικού Βιβλίου - Λευκώματος σημειώνεται και πάλι, ότι πρόκειται για ένα αξιόλογο συγγραφικό έργο, που θα εμπλουτίσει και θα κοσμεί τη βιβλιοθήκη όσων το προμηθευτούν.  

     

Οι Ύμνοι του Τριωδίου που ψάλλουμε οι Ορθόδοξοι Χριστιανοί στη γη είναι αντίστοιχοι και ανάλογοι του Τρισάγιου Ύμνου «Άγιος, άγιος, άγιος, Κύριος Σαββαώθ …» που ψάλλουν οι Άγγελοι στους Ουρανούς.

     

Τριώδιον (το) ονομάζεται η περίοδος τού εκκλησιαστικού έτους που αρχίζει από την Κυριακή τού Τελώνου και Φαρισαίου και τελειώνει το βράδυ τού Μεγάλου Σαββάτου. Περιλαμβάνει δέκα εβδομάδες, φέρει δε την ονομασία Τριώδιο, επειδή οι “Κανόνες” (“Κανόνας” = σύνολο ύμνων) τής εκκλησιαστικής Ακολουθίας του Όρθου τής εν λόγω περιόδου αποτελούνται μόνον από τρεις ωδές (“ωδή” = ομάδα τροπαρίων), ενώ οι “Kανόνες” τής υπόλοιπης χρονιάς έχουν, κατά περίπτωση, τέσσερις, οκτώ, εννέα ωδές.

    Τριώδιον ονομάζεται επίσης και το λειτουργικό βιβλίο της Εκκλησίας μας που περιλαμβάνει ολόκληρο το υμνολογικό υλικό τής προαναφερόμενης περιόδου των δέκα εβδομάδων. Το βιβλίο αυτό είναι κατά το μεγαλύτερο μέρος του έργο των αδελφών Θεοδώρου και Ιωσήφ των Στουδιτών (η’ - θ΄ αι.).

    

    Οι ύμνοι τής περιόδου τού Τριωδίου που υπάρχουν στο ομώνυμό του βιβλίο είναι από τους ωραιότερους τής εκκλησίας μας και γι΄ αυτό οι Ορθόδοξοι Χριστιανοί τους θεωρούμε, αντίστοιχους και ανάλογους τού Τρισάγιου ύμνου που άκουσε ο προφήτης Ησαΐας να ψάλλουν ακατάπαυστα οι Άγγελοι γύρω από τον θρόνο του Θεού. Ο εν λόγω Τρισάγιος Ύμνος των Αγγέλων είναι ο εξής: «Άγιος, άγιος, άγιος, Κύριος Σαββαώθ, πλήρης πάσα η γη τής δόξης αυτού».

    Η προαναφερόμενη άποψη περί της αντιστοιχίας και αναλογίας των ύμνων τού Τριωδίου με τον Τρισάγιο ύμνο των αγγέλων υποδηλώνεται και απ’ τους ακολούθως παρατιθέμενους «Στίχους εις το Τριώδιον», που περιλαμβάνονται στην ιερή Ακολουθία τής Κυριακής «Τελώνου και Φαρισαίου».

Στίχοι εις το Τριῴδιον

Ο δημιουργός των άνω και των κάτω,

Τρισάγιον μεν ύμνον εκ των Αγγέλων,

Τριῴδιον δε και παρ' ανθρώπων δέχου.

 

Απόδοση των στίχων στη Νεοελληνική.

Ιησού Χριστέ, Εσύ που δημιούργησες όλα όσα υπάρχουν στον Ουρανό και στη γη,

και που δέχεσαι απ’ τους Αγγέλους τον Τρισάγιον Ύμνον,

(Σε παρακαλούμε) να δεχθείς και από εμάς τους ανθρώπους τους ύμνους τού Τριωδίου.

 Γιώργος Τ. Αλεξίου.

Η Ιεραποστολική διακονία τού Αρχιμανδρίτου Ευσεβίου Βίττη εις την Σκανδιναυΐαν 1965 – 1980.

 Βιβλιοπαρουσίαση.

Μητροπολίτου Σουηδίας και πάσης Σκανδιναυΐας Κλεόπα Στρογγύλη:

«Η Ιεραποστολική διακονία τού Αρχιμανδρίτου Ευσεβίου Βίττη εις την Σκανδιναυΐαν 1965 – 1980». {Α΄ έκδ. σχήμα 17 χ 24εκατ., σελ. 776}.

    Ο αφιερωματικός τόμος στον Γέροντα Ευσέβιο Βίττη, (που καταγόταν από τη Βλάστη Εορδαίας Κοζάνης), αποτελεί ένα μοναδικής ιστορικής και ποιμαντικής αξίας πόνημα του πολυγραφώτατου Μητροπολίτου, αφού παρουσιάζει την επί δεκαπενταετία ιερατική διακονία του αοιδίμου ιερομονάχου κι τον ιεραποστολικό του ζήλο για την οργάνωση, την ανέγερση ναών και την ποιμαντική μέριμνα της Ελληνορθόδοξης Διασποράς σε όλη την Σκανδιναυΐα. Ο ιερός ζήλος του για την εδραίωση της Ορθοδόξου Εκκλησίας στις υπερβόρειες χώρες υπήρξε ο σπόρος για το αγλαόκαρπο δένδρο της ακμάζουσας πλέον Ελληνορθόδοξης Διασποράς. Το βιβλίο περιλαμβάνει ενδιαφέροντα στοιχεία του βίου τού μακαριστού Γέροντος, αρχεία ανέκδοτης βιβλιογραφίας, θεόπνευστες ομιλίες και ψυχωφελή συγγράμματα, καθώς και πλούσιο υλικό σχετικά με το ιδρυθέν από τον ίδιο, Ιερό Ησυχαστήριο του Αγίου Νικιολάου στο Ρέττβικ, που αποτελεί τόπο προσκυνήματος για τους πιστούς.

(Φυλλάδιο «Φωνή του Κυρίου» της Αποστολικής Διακονίας της Εκκλησίας της Ελλάδος, 16 Φεβρουαρίου 2025}.

Βλέπε σχετικώς: https://fos-kastoria.blogspot.com/2018/02/1927-2009.html

Η μεγάλη Χριστιανική αρετή τής Ταπείνωσης που εξαίρεται ιδιαιτέρως την Κυριακή Τελώνου και Φαρισαίου και τη Μεγάλη Πέμπτη.

 

    Η Ταπείνωση είναι μία πολύ μεγάλη ανθρώπινη αρετή, που παρουσιάζεται κι εκθειάζεται πολλάκις από την Εκκλησία μας. Η παρουσίασή της γίνεται επιτυχώς με τα ευαγγελικά αναγνώσματα, με εκκλησιαστικά τροπάρια, με ιερές εικόνες, με πατερικές ομιλίες κ.ά. Δύο τροπάρια ως τα προαναφερόμενα, της Κυριακής Τελώνου και Φαρισαίου, παραθέτονται εδώ σε κείμενο και σε ελεύθερη νοηματική απόδοση. Τα εν λόγω δύο τροπάρια αναφέρουν και δεικνύουν καλώς τη σχέση πνευματικού περιεχομένου που υπάρχει μεταξύ τής προαναφερόμενης Κυριακής Τελώνου και Φαρισαίου και της Μεγάλης Πέμπτης.

    1ο Τροπάριο. Ωδή δ’ Τριωδίου. Ήχος πλ. β’.

Προς θείαν ύψωσιν, αεί ανάγων ημάς, ο Σωτήρ και Δεσπότης υψοποιόν, έδειξε ταπείνωσιν· τούς πόδας γαρ των Μαθητών αυτοχείρως εναπένιψεν.

Ελεύθερη νοηματική απόδοση του Τροπαρίου.

Ο Σωτήρας και Δεσπότης Χριστός που μας καλεί πάντα να ανεβούμε ψηλά στον Ουρανό, έπλυνε και σκούπισε με τα ίδια Του τα χέρια τα πόδια των μαθητών Του, υποδείχνοντάς μας έτσι ότι η ταπείνωση είναι η οδός αυτής της ανάβασης.

2ο Τροπάριο. Ωδή στ΄ Τριωδίου, ήχος πλ. β΄.

Υπέδειξας Δέσποτα, τοις οικείοις Μαθηταίς υψοποιόν ταπείνωσιν, τω λεντίῳ ζωννύμενος την οσφύν, τους πόδας απέπλυνας, και τον τρόπον μιμείσθαι παρεσκεύασας.

Ελεύθερη νοηματική απόδοση του Τροπαρίου.

Δέσποτα Χριστέ, παρουσίασες και δίδαξες με το παράδειγμά Σου στους μαθητές Σου την αρετή τής ταπείνωσης που ανυψώνει τον άνθρωπο στον Θεό, δένοντας την πετσέτα στη μέση Σου και πλένοντας με τα ίδια τα χέρια Σου τα πόδια τους.

Γιώργος Τ. Αλεξίου.