Οι Σταυροφόροι στην Καστοριά (1096 μ.Χ.)

Η Βυζαντινή Καστοριά.
Αντίγραφο από παράσταση μεταβυζαντινής εικόνας.

Το έτος 1081 ανέβηκε στο θρόνο της Κωνσταντινούπολης ο Αλέξιος Α΄ ο Κομνηνός. Τότε, οι Νορμανδοί της Νοτίου Ιταλίας, που είχαν ως αρχηγούς τον Ροβέρτο Γυϊσκάρδο και τον γιό του Βοημούνδο, νίκησαν τους Βυζαντινούς και πήραν πολλές πόλεις της Ελλάδος. Μεταξύ αυτών των πόλεων ήταν και η Καστοριά, που τη φύλαγαν 200 Άγγλοι στρατιώτες, μισθοφόροι των Βυζαντινών.

Τέσσερα χρόνια αργότερα, το έτος 1085, ο ικανός αυτοκράτορας Αλέξιος Κομνηνός ανασύνταξε τις δυνάμεις του και ανάγκασε το Βοημούνδο να εγκαταλείψει την Καστοριά και να γυρίσει στην Ιταλία.

Ένδεκα χρόνια αργότερα, τον Οκτώβριο του 1096, ο ίδιος ο Βοημούνδος μετέχοντας στην Α΄ Σταυροφορία (1096 – 199) και ηγούμενος 500 Νορμανδών στρατιωτών και πλήθους αμάχων, απέπλευσε ξανά από το Μπάρι της Ιταλίας για την Ανατολή. Μαζί του ήταν και οι Νορμανδοί της Γαλλίας, καλά εξοπλισμένοι και γυμνασμένοι. Το εκστρατευτικό σώμα αποβιβάστηκε στην Ήπειρο, σε διάφορα σημεία κατά μήκος της ακτής, μεταξύ Δυρραχίου και Αυλώνας, πέρασε τα στενά της Κρυσταλλοπηγής και διά μέσου των Κορεστείων έφτασε στην Καστοριά.

Η καστοριανή εικόνα του αγίου  Γεωργίου

με φράγγικη ασπίδα. 13ος αιών.

Ευρισκόμενοι στην Καστοριά οι Νορμανδοί επιχείρησαν να εξασφαλίσουν εφόδια, αλλά οι Καστοριανοί επειδή είχαν μικρά αποθέματα τροφών δεν θέλησαν να τα διαθέσουν. Για τον λόγο αυτόν κλείσθηκαν (οι Καστοριανοί) μέσα στα ισχυρά τείχη της πόλης τους και δεν επέτρεψαν στους άξεστους και αναπάντεχους επισκέπτες, που δεκαπέντε χρόνια πρωτύτερα την είχαν κυριεύσει, να ξαναεισέλθουν σ’ αυτήν. Μετά την άρνηση των Καστοριανών να τους δώσουν τροφές, οι Νορμανδοί άρπαξαν από τα γύρω χωριά τα σφάγια που χρειάζονταν. Άρπαξαν επίσης και πολλά άλογα και όνους, διότι τα περισσότερα από τα φορτηγά ζώα τους είχαν χαθεί κατά το πέρασμα της Πίνδου.

Οι Σταυροφόροι γιόρτασαν τα Χριστούγεννα του 1096 μ. Χ. στρατοπεδευμένοι έξω από τα τείχη της Καστοριάς κι αμέσως μετά ο Βοημούνδος οδήγησε τους άνδρες του ανατολικά προς την Κωνσταντινούπολη, όπου έφθασε στις 9 Απριλίου.

Η διέλευση των Νορμανδών και των λοιπών Σταυροφόρων από την Καστοριά και η παραμονή τους σ’ αυτήν επί τέσσερα έτη προξένησε τότε ισχυρή εντύπωση στους κατοίκους της, επέδρασε μερικώς στην εκκλησιαστική της τέχνη και άφησε ως ανάμνηση τέσσερα δυτικότροπα ξόανα στρατιωτικών αγίων, μία ανάγλυφη φορητή εικόνα του αγίου Γεωργίου και λίγα δυτικά διακοσμητικά στοιχεία στις τοιχογραφίες των ναών της. Τα εν λόγω ξόανα είναι: Του αγίου Γεωργίου και του αγίου Δημητρίου στο χωριό Ομορφοκκλησιά Καστοριάς, του αγίου Γεωργίου στους Ταξιάρχες Νεστορίου (ευρισκόμενο τώρα στο Βυζαντινό Μουσείο Αθηνών;) και του αγίου Δημητρίου στο χωριό Λακκώματα Άργους Ορεστικού. Η αναφερόμενη φορητή εικόνα του αγίου Γεωργίου βρέθηκε στο ναό Αγίας Παρασκευής ενορίας Οικονόμου και φυλάσσεται σήμερα στο Βυζαντινό Μουσείο της Αθήνας.

Ο Αλέξιος Α΄ Κομνηνός
(1081 - 1118)

Το ξόανο του αγίου Γεωργίου
στην Ομορφοκκλησιά. 13ος αιών.

Ο ναός του Αγίου Γεωργίου στην Ομορφοκκλησιά

Καστοριάς. 11ος αιών.

Ελαιογραφία του Γιώργου Αλεξίου.

Σταυροφόρος πολεμιστής

Νορμανδός πολεμιστής.