Στον ανατολικό τοίχο του
Αγίου Βήματος όλων των ιερών ναών μας που έχουν ικανό μέγεθος είναι ανοιγμένες
τρεις κόγχες. Η μεγαλύτερη εξ αυτών είναι
η «Κεντρική Κόγχη», που έχει στο άνω μέρος της εικονισμένη την Παναγία, συνήθως
κατά τον τύπο τής Πλατυτέρας ή της Υψηλοτέρας των Ουρανών. Οι άλλες δύο εκ των
τριών φέρουν αντιστοίχως τις εκφραστικές ονομασίες, «Κόγχη τής Πρόθεσης» η
ευρισκόμενη στη βορειοανατολική πλευρά του Αγίου Βήματος, και «Κόγχη του
Διακονικού» η υπάρχουσα στη νοτιοδυτική πλευρά του, όπου φυλάσσονται τα ιερά
σκεύη τής διακονίας του ναού.
Η «Κόγχη της Πρόθεσης» φέρει αυτήν την ονομασία επειδή εντός της προτίθενται και προετοιμάζονται τα Τίμια Δώρα (Άρτος και Οίνος), πριν απ’ τη μεταφορά τους στην Αγία Τράπεζα του ναού και τον καθαγιασμό τους επ’ αυτής {: τη μετουσίωσή τους σε σώμα και αίμα Χριστού). Η αναφερόμενη κόγχη συμβολίζει το ιερό σπήλαιο τής Βηθλεέμ και γι’ αυτό η ανάλογη κόγχη μερικών, ευάριθμων ναών μας φέρει ιστορημένη στην κοίλη επιφάνειά της τη σκηνή τής Γεννήσεως του Χριστού σ’ αυτό (το σπήλαιο). Η αντίστοιχη κόγχη όμως των περισσότερων ναών της Ορθοδόξου Εκκλησίας έχει εικονισμένη εντός της τη δραματική παράσταση τής «Άκρας Ταπεινώσεως» - «Αποκαθηλώσεως», επειδή σ’ αυτήν (την κόγχη), ως προαναφέρθηκε, προετοιμάζονται και φυλάσσονται τα Τίμια Δώρα, ήτοι ο Άρτος και ο Οίνος τής Θείας Μετάληψης.
Όλοι σχεδόν οι ιεροί ναοί της πόλης Καστοριάς και τής εκκλησιαστικής επαρχίας της έχουν απεικονισμένη στην αντίστοιχή τους «Κόγχη τής Πρόθεσης» την «Άκρα Ταπείνωση» - «Αποκαθήλωση». Ο μοναδικός ναός, εξ όσων γνωρίζει ο Γράφων, που έχει εικονισμένη στην ανάλογη κόγχη του τη σκηνή τής Γεννήσεως του Θεανθρώπου Χριστού είναι ο ενοριακός Κοιμήσεως της Θεοτόκου τού Γιαννοχωρίου Καστοριάς. Φωτογραφία αυτής της εικονισμένης σκηνής συνοδεύει το παρόν κείμενο.
Σημείωση. Μερικοί ιερείς μας, ορθώς σκεπτόμενοι κι ενεργούντες, τοποθετούν στην κόγχη τής Πρόθεσης των ναών που έχει την τοιχογραφία τής Γεννήσεως του Χριστού και μία μικρή φορητή εικόνα της Άκρας Ταπείνωσης, κι αντιστρόφως, στην Κόγχη που υπάρχει τοιχογραφία τής Άκρας Ταπείνωσης τοποθετούν και μία μικρή εικόνα τής Γεννήσεώς Του.
Γιώργος Τ. Αλεξίου.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου