Πώς ξεκίνησε το αντάρτικο του ΕΛΑΣ στην Καστοριά. Κείμενο Γεωργίου Δ. Γκάσα.

Το βιβλίο του Γεωργίου Δ. Γκάσα
 "Οι Αθάνατοι της Καστοριάς, 1940-49".

Εισαγωγικό σημείωμα του Γιώργου Τ. Αλεξίου.

Το έτος 1992 εκδόθηκε στην Αθήνα ένα βιβλίο 335 σελίδων του Γεωργίου Δ. Γκάσα, που έχει τον τίτλο «Οι Αθάνατοι της Καστοριάς, 1940 - 1949» και αναφέρεται στους ερυθρούς αντάρτες που σκοτώθηκαν στα αιματοβαμμένα όρη Γράμμο και Βίτσι κατά τον επάρατο ανταρτοπόλεμο της προαναφερόμενης δεκαετίας.

Ο Γεώργιος Γκάσας γεννήθηκε στον Γέρμα Καστοριάς το έτος 1928 και απεβίωσε το 2006 σε ηλικία 78 ετών στο χωριό Μανιάκοι. Υπήρξε σημαίνον στέλεχος της ΕΠΟΝ και του Κ.Κ.Ε. στην περιοχή της Καστοριάς απ’ το 1943. Πολέμησε ως αντάρτης εναντίον του Εθνικού μας Στρατού και μετά τη συντριβή τού κατ’ ευφημισμόν αυτοαποκαλούμενου «Δημοκρατικού Στρατού» το έτος 1949 κατέφυγε στην Πολωνία. Απ’ εκεί επέστρεψε στην Ελλάδα το 1965.

Το περιεχόμενο του εν λόγω βιβλίου είναι μια υποκειμενική και κοντόφθαλμη θεώρηση των τραγικών γεγονότων της δεκαετίας του 1940 και μία μεροληπτική και μονόπλευρη παρουσίαση αυτών. Όμως, παρ’ όλα τα μειονεκτήματα και τις αδυναμίες του προκαλεί το ενδιαφέρον του φιλίστορος κοινού, επειδή αποτελεί μία άμεση πηγή της νεότερης τοπικής μας Ιστορίας.

(Σημ.: Ο Γιώργος Τ. Αλεξίου ήταν συγχωριανός, μακρινός συγγενής και φίλος του μακαρίτη Γιώργου Γκάσα).

Πώς ξεκίνησε το αντάρτικο του ΕΛΑΣ στην Καστοριά.

Οργανωτές της πρώτης ομάδας του ΕΛΑΣ περιοχής Μουρίκι - Συνιάτσικου, από όσα θυμάμαι το 1942 ήταν ο Μιχάλης Θεοδωρίδης, (καπετάν Μίχας), δικηγόρος από τη Δράμα, γραμματέας Αχτίδας του ΚΚΕ Πτολεμαΐδας και ο θρυλικός Γούλιας Αργυράκος από τη Βλάστη Κοζάνης. Αργότερα στις 4.2.1943 έγινε ο ξεσηκωμός του Γέρμα - Βογατσικού.

Ο Γέρμας Καστοριάς,
το γενέθλιο χωριό του Γιώργου Γκάσα.

Όταν ο Αρριανός έφτασε ένα βραδάκι με το τμήμα του στον Γέρμα, η οργάνωση του ΚΚΕ, (Κώστας Βασδέκας, Κώστας Πανές, Ηρακλής Λιαντζής) και του ΕΑΜ με τις αντίστοιχες οργανώσεις του Βογατσικού είχαν προετοιμάσει τον ξεσηκωμό. Δέκα παλληκάρια με καπετάνιο τον Βαγγέλη Υφαντή και άλλα 10 του Βογατσικού με καπεταναίους το Θανάση Μπλιάγκα - Καραθανάσης και Θανάση Τακατζιά - Θάνος ενώθηκαν με το τμήμα του Αρριανού. Έξω από το χωριό τον περίμεναν πολλοί χωρικοί. Ανέβηκε σε μια πέτρα, μίλησε για τους σκοπούς του ΕΑΜ, το στρατό του ΕΛΑΣ. Το ΕΑΜ - ΕΛΑΣ, είπε, είναι το καινούργιο Εικοσιένα και με τα όπλα του θα διώξει τους κατακτητές όσες θυσίες κι αν χρειαστούν. «Ελευθερία ή θάνατος!», φώναξε και ρίχτηκαν μερικές ριπές. Ο λαός ζητωκραύγαζε ενώ οι αντάρτες τραγουδούσαν τραγούδια, που τα άκουγα για πρώτη φορά.

Σε λίγες ημέρες έγινε μεγάλο συγκρότημα. Κατατάχθηκαν νέοι αντάρτες από όλα τα γύρω χωριά: Κλεισούρα, Κορησό, Κωσταράζι, Δρυόβουνο κ.ά.

Την Άνοιξη στο Συνιάτσικο - Μουρίκι, υπήρχαν πολλά συγκροτήματα με τα οποία οργανώθηκε το 27ο Σύνταγμα της IX Μεραρχίας του ΕΛΑΣ. Παραθέτω μερικά ονόματα καπεταναίων και άλλων αγωνιστών της περιοχής Συνιάτσικου.

1)      Μιχάλης Θεοδωρίδης - Μίχας, δολοφονήθηκε από ΠΑΟτζήδες

και Γερμανούς στα Λιβερά Κοζάνης στις 2 Φλεβάρη του 1944.

2)      Γεώργιος Αργυράκος - Γούλιας, δολοφονήθηκε και αποκεφαλί-

στηκε στον Πεντάλοφο το 1946.

3)      Θωμάς Βενετσανόπουλος, μοίραρχος, Διοικητής Χωροφυλακής

Σιάτιστας.

4)  Μήτσος Χαρισιάδης – Καραϊσκάκης, έφεδρος Ανθυπολοχαγός.

5)  Χάρης, δάσκαλος έφεδρος Ανθυπολοχαγός.

6)  Αλέξανδρος Ρόσιος - Υψηλάντης, έφεδρος Ανθυπολοχαγός από τη Σιάτιστα.

7)  Βαγγέλης Υφαντής - Βαγγέλης από το Γέρμα.

8)  Θανάσης Μπλιάγκας - Καραθανάσης. Σκοτώθηκε ηρωικά στη μάχη της Ομαλής Βοΐου με τους Γερμανούς το 1943. Ο λαός της περιοχής του αφιέρωσε τραγούδι.

9)     Χρήστος Τζουμάκης - Μπάρμπα Κίτσιος, αργότερα αντισυνταγματάρχης του ΔΣΕ, πέθανε πολιτικός πρόσφυγας στην Τασκένδη.

10) Ηλίας Ρούνης - Μπάρμπα Λιάς. Δασικός περιοχής Σιάτιστας.

11) Ιωάννης Καραμπέρας - Γιάγκος από τη Βλάστη Κοζάνης.

12) Θανάσης Τακατζιάς - Θάνος.

Το σεπτό Στρατιωτικό Νεκροταφείο Νεστορίου,
με τους χιλιάδες τάφους ηρώων στρατιωτών μας.

Στις 4.3.1943 οι Ιταλοί εγκατέλειψαν το Νεστόριο. Εκεί, κάτω από τη μύτη τους, είχαν τα στέκια τους οι οργανώσεις του ΚΚΕ και του ΕΑΜ. Το βραδάκι τα τμήματα του ΕΛΑΣ με τους καπεταναίους Αρριανό, Πατσούρα και Ριζόπουλο μπήκαν στο Νεστόριο. Εμφανίστηκε και η Περιφερειακή Επιτροπή του ΚΚΕ και του ΕΑΜ με επικεφαλής τον Περικλή και τον Λευτέρη. Στην πλατεία μαζεύτηκε όλος ο λαός του Νεστορίου. Υψώσανε την Ελληνική σημαία. Μίλησαν για τους σκοπούς του ΕΑΜ και το στρατό του ΕΛΑΣ ο Περικλής, ο Λευτέρης και άλλοι καπεταναίοι. Η σημασία του ξεσηκωμού αυτού ήταν μεγάλη, γιατί το Νεστόριο βρίσκεται σε θέση στρατηγική για την ευρύτερη ορεινή περιοχή του Γράμμου.

Ο λαός πανηγύριζε και σκάρωσε το παρακάτω τραγούδι:

Ο Φρούραρχος της Καστοριάς τραβούσε τα μαλλιά του

σαν ήρθανε τ' αντάρτικα στην περιφέρεια του.

Πάει το Άργος, πάει το Βλάτσι, πάει και το Βογατσικό,

Δενδροχώρι, Σκαλοχώρι πάει και το Νεστόριο.

Τις βάρκες επιτάξανε φοβούνται αποβιβάσεις

των ανταρτών της Καστοριάς με όλες τις δυνάμεις.

Πάει το Άργος, πάει το Βλάτσι, πάει και το Βογατσικό

Δενδροχώρι, Σκαλοχώρι, πάει και το Νεστόριο.

Ο Γιώργος Γκάσας με τη γυναίκα του Φανή Τσαπκούνη
από τον Πολυπόταμο Φλώρινας. Πολωνία 1953.

Εκείνη την ημέρα εντάχθηκαν στον ΕΛΑΣ 60 νέοι μαχητές κομμουνιστές, ΕΑΜίτες και ΕΠΟΝίτες. Παραβρέθηκαν επίσης οι καθοδηγήσεις των τοπικών οργανώσεων με γραμματέα του ΚΚΕ Νεστορίου Νικηφόρο Ζούρλα, το γραμματέα του ΕΑΜ Θεόδωρο Αραστάρη και τον στρατιωτικό υπεύθυνο Παντελή Παπατέρπο. Επίσης πολλές οργανώσεις των γύρω χωριών…