Φως της Καστοριάς: Ο λήσταρχος Θωμάς Γκαντάρας (; - 1923) και η αναφερόμενη σ’ αυτόν επιστολή του Μοναχού Νικηφόρου Ζαβορδινού.

Ο λήσταρχος Θωμάς Γκαντάρας
(; - 1923)

Αμέσως μετά την απελευθέρωση της Δυτικής Μακεδονίας από τον τουρκικό ζυγό, το έτος 1912, κι επί μία 15ετία περίπου, έως το 1925, πολλοί ληστές βγήκαν κι έδρασαν στα βουνά της ευρύτερης περιοχής της. Οι σημαντικότεροι απ’ αυτούς ήταν οι κάτωθι:

1) Φώτης Γιανκούλας, απ’ το χωριό Μεταξά Κοζάνης. Λημέριαζε στα βουνά Χάσια, Αντιχάσια και Όλυμπος.

2) Θωμάς Γκαντάρας απ’ το χωριό Άκρη Ελασσόνας. Έδρασε στα ψηλά βουνά που βρίσκονται πέριξ της ιεράς μονής Αγίου Νικάνορα Ζάβορδας Γρεβενών (έτ. ίδρυσης 1532).

3) Τράντος , Τουρκαλβανός.

4) Φορφόλιας, Αρβανιτόβλαχος.

5) Φέζος Τουρκαλβανός,

6) Σεφκέτ, Τουρκαλβανός, και αρκετοί άλλοι.

Για τον δεύτερο απ’ τους προαναφερόμενους, τον Θωμά Γκαντάρα, είναι καταχωρημένα τα εξής βιογραφικά του στοιχεία στο Διαδίκτυο:

«Ο Θωμάς Γκαντάρας επικαλούμενος και "Μαύρος Λήσταρχος", καταγόταν από την Άκρη Ελασσόνος. Βγήκε στο κλαρί τον Ιούλιο του 1918, με σύντροφο του τον Γεώργιο Βελώνη, έχοντας λιποτακτήσει απʼ τον στρατό, και με σκοπό να σκοτώσει έναν τσιφλικά που είχε βιάσει τη σύζυγό του.

Λίγο αργότερα οι Γκαντάρας και Βελώνης πιάστηκαν και στις 21 Ιουλιου 1919 το στρατοδικείο της Λάρισας τους επέβαλε ποινή κάθειρξης 14 ετών.

Οι ληστές Θωμάς Γκαντάρας και
Περικλής Παπαγεωργίου.

Στις 21 Νοεμβρίου 1921 ο Θωμάς Γκαντάρας δραπέτευσε από τις φυλακές της Λάρισας και ένα χρόνο αργότερα το κεφάλι του επικηρύχθηκε.

Ο Θωμάς Γκαντάρας είχε έναν αδερφό επίσης ληστή, τον Γεώργιο Γκαντάρα, που σκοτώθηκε τον Φεβρουάριο του 1920 στην θέση Κουμαριά Ελασσόνας, σε σύγκρουση με καταδιωκτικά αποσπάσματα. Μαζί του χάθηκε και ο ληστής Μανάτσας.

Ένα βράδυ, ο επικηρυγμένος Γκαντάρας φόρεσε τη φουστανέλα και τα ασημένια τσαπράζια του και πήγε κρυφά στο σπίτι του περίφημου τρικαλινού φωτογράφου Αθανάσιου Μάνθου. Κατέβηκε αθόρυβα απʼ τη σκεπή, σε στιλ ριφιφί, μπήκε και ξύπνησε τον Μάνθο για να πάει να τον φωτογραφήσει μαζί με την ληστοσυμμορία του, επειδή καταλάβαινε πως το τέλος τους πλησίαζε.

Τον σκότωσαν λίγους μήνες μετά την παραπάνω φωτογραφία.

Ο Θωμάς Γκαντάρας σκοτώθηκε στις 5 Αυγούστου 1923.

Σκοτώθηκε στην θέση Οξιά της Δεσκάτης Γρεβενών, κοντά στο Μαυρέλι, από τον μαυρελίτη κυνηγό Γεώργιο Σιακαβάρα, ο οποίος συμμετείχε στο απόσπασμα που τον καταδίωκε. Το κεφάλι του Γκαντάρα κόπηκε, μεταφέρθηκε στο Γερακάρι και κατόπιν εκτέθηκε σε κοινή θέα στην Καλαμπάκα στις 6 Αυγούστου 1923, για παραδειγματισμό.

Ο Θωμάς Γκαντάρας άφησε ορφανά ένα γιο και δυο κόρες, την Βασιλική και την Ελένη. Την Ελένη πρόλαβε και την έδωσε, νήπιο, προς φύλαξη στο δήμαρχο Καλαμπάκας Ραμμίδη. Οι δυο γυναίκες αντάμωσαν μεταξύ τους, για πρώτη φορά, το 1998».

Το μοναστήρι της Ζάβορδας Γρεβενών,
που δεινοπαθούσε απ' τους ληστές της περιοχής του.

Ενδιαφέρουσες πληροφορίες για τον ίδιο λήσταρχο Θωμά Γκαντάρα είναι καταγραμμένες σε μία επιστολή τού λόγιου Μοναχού Νικηφόρου Ζαβορδινού προς το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως, η οποία χρονολογείται περί το έτος 1925. Ο Μοναχός αυτός της ιεράς μονής Αγίου Νικάνορα Ζάβορδας Γρεβενών, ήταν πιθανότατα ο μετέπειτα Μητροπολίτης Καστοριάς Νικηφόρος Παπασιδέρης (1888 – 1958), ο εκ Δισπηλιού καταγόμενος, που υπήρξε Μοναχός και Ηγούμενος στην υπόψη μονή και που αρχιεράτευσε κατόπιν στην αναφερόμενη Ιερά Μητρόπολη 22 έτη, απ’ το 1936 έως το 1958.

Τα σχετικά αποσπάσματα της εν λόγω επιστολής του Μοναχού Νικηφόρου παρουσιάζονται ακολούθως:

«Πολλαί ληστοσυμμορίαι ανεφάνησαν κατά το διάστημα τούτο, τουρκικαί και ελληνικαί, ών αι διασημότεραι αι του Καρά Αλή και Πατσιούρα (τουρκικαί εξοντωθείσαι ήδη) και αι του Φώτη Γιανκούλα και Θωμά Γκαντάρα (ελληνικαί). Αλλ’ εκ τούτων η μάλλον διαβόητος υπήρξεν η του Θ. Γκαντάρα.

Η Άκρη, το χωριό του λήσταρχου Γκαντάρα.

Ούτος, εκ Μπισιριτσάς επαρχίας Ελασσώνος καταγόμενος μετήλθεν μεν και άλλοτε τον ληστρικόν βίον, αλλά το 1919 προσκυνήσας, συνελήφθη και αύθις υπό των Αρχών και κατεδικάσθη εις ισόβια δεσμά εγκλεισθείς εις τας φυλακάς Λαρίσης. Δυστυχώς όμως αποδράς των φυλακών μετ’ ου πολύ, ετράπη ακολούθως ανά τα όρη και τα δάση ένθα συναθροίσας περί εαυτόν 5-10 ομοϊδεάτας εκ των περί την πατρίδα του χωρίων και δη του Λουτρού και της Λουζιανής, εσχημάτισε την φοβερωτέραν ληστοσυμμορίαν, απειλών τους πάντας και τα πάντα και αυτοτιτλοφορούμενος «βασιλεύς των ορέων», τουθ’ όπερ επανελάμβανε μετά της υπογραφής του εις όλας τας οπουδήποτε στελλομένας επιστολάς του προς φορολογίαν: «Θωμάς Γκαντάρας, βασιλεύς των ορέων».

Φοβερός ιδίως ήτο κατά των τυχόν προδιδόντων ή τολμώντων ν’ αντισταθώσιν αυτώ οπωσδήποτε…

…Ο διαληφθείς λήσταρχος Γκαντάρας, παρά την άλλην αυτού αγριότητα, είχέ τι το εξαιρετικόν δι’ ένα ληστήν: ελήστευε μόνον τους λίαν πλουσίους και δι’ αυτών ευηργέτει τους πτωχούς. Επροίκιζε λέγουσι και πτωχά κοράσια. Επίσης εξηνάγκαζε τους έχοντας τας αποθήκας πλήρεις σίτου να δίδωσι και εις τους μη έχοντας, ως και τους έχοντας άφθονα αιγοπρόβατα να δίδωσι και εις τους μηδέν έχοντας και τοιουτοτρόπως είχεν εξησφαλισμένην την εύνοιαν του πλείστου των λαϊκών τάξεων της περιοχής του…».

Μοναχός Νικηφόρος Ζαβορδινός.