Η πολυσήμαντη εικόνα του Χριστού και του Δωδεκάορτου στο χωριό Λακκώματα Καστοριάς {έτ. 1827}.

Ο Ιησούς Χριστός είναι ο ιδρυτής και η κεφαλή της αγίας Εκκλησίας μας, η δε Ανάστασή Του είναι το θαυμαστότερο και μεγαλύτερο κοσμοϊστορικό γεγονός. Εκ του λόγου τούτου, η εορτή της Ανάστασης του Χριστού αναγνωρίζεται ως η κύρια και σημαντικότερη του ετήσιου εορταστικού κύκλου της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Όλες οι άλλες εορτές, μικρές και μεγάλες, είναι συνδεδεμένες με την εν λόγω μέγιστη εορτή και κινούνται γύρω της.

Η εν λόγω θεώρηση και παραδοχή της Εκκλησίας μας ως προς την εορτή της Ανάστασης του Κυρίου αποτυπώνεται και προβάλλεται εικονιστικώς σε όλα ανεξαιρέτως τα τέμπλα των ιερών ναών μας. Το σκεπτικό και ο τρόπος αυτής της θεώρησης και προβολής παρουσιάζεται εν συντομία ακολούθως.

Η βασική και σπουδαιότερη εικόνα σε όλα τα τέμπλα των ιερών ναών μας είναι η εικόνα του Χριστού Παντοκράτορα, δηλαδή του Χριστού τής Ανάστασης και τής Δευτέρας Παρουσίας. Η εικόνα αυτή βρίσκεται πρώτη δεξιά της Ωραίας πύλης και παρουσιάζει τον Κύριο με τη θεανδρική Του μορφή, και, κατά περίπτωση, με ένα από τα τρία υπέρτατα Αξιώματά Του, το Βασιλικό (ως Βασιλεύς των Βασιλευόντων), το Αρχιερατικό (ως Μέγας Αρχιερεύς), το Προφητικό (ως ο μόνος Διδάσκαλος της Αληθείας).

Υπεράνω της εν λόγω Δεσποτικής εικόνας, στην κορυφή του τέμπλου, τοποθετείται κατά κανόνα μία σειρά μικρών εικόνων, η λεγόμενη εικονοσειρά του Δωδεκάορτου. Η εικονοσειρά αυτή περιλαμβάνει συνήθως τις εικονίσεις δώδεκα απ' τα σημαντικότερα γεγονότα της επίγειας ζωής του Χριστού και της Θεοτόκου, τα οποία εορτάζει αναλόγως η Εκκλησία μας. Τα γεγονότα αυτά είναι: 1) Η Γέννηση της Θεοτόκου, 2) Τα Εισόδια της Θεοτόκου, 3) Η Κοίμηση της Θεοτόκου, 4) Ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου, 5) Η Γέννηση του Χριστού, 6) Η Υπαπαντή, 7) Η Βάπτιση του Χριστού, 8) Η Μεταμόρφωση, 9) Η Βαϊοφόρος, 10) Ο Μυστικός Δείπνος 11) Η Σταύρωση του Χριστού, 12) Η Αποκαθήλωση, 13) Η Ανάσταση του Χριστού, 14) Η Ανάληψη του Χριστού, 15) Η Πεντηκοστή 16) Η Ύψωση του Τιμίου Σταυρού, κ.ά.

Βάσει των προαναφερόμενων μπορεί να λεχθεί, ότι η εικόνα του Δεσπότου Χριστού μαζί και από κοινού με τις εικόνες του Δωδεκάορτου αντιπροσωπεύει - αντιπροσωπεύουν ικανώς και σε σμικρογαφία ένα ολόκληρο τέμπλο, και κατ΄ επέκταση έναν ολόκληρο ναό, εκτός βεβαίως του ιερού θυσιαστηρίου του.

Οι άγιοι Πατέρες και οι θεολόγοι αγιογράφοι της Ορθόδοξης Εκκλησίας, έχοντας και λαμβάνοντας υπόψη τα προαναφερόμενα, επιδίωξαν να δημιουργήσουν μία ιερή εικόνα, που να είναι περιεκτική όλων των παραδοχών που καταγράφηκαν πιο πάνω. Προς τούτο, εμπνεύστηκαν κι επινόησαν την καταπληκτική εικόνιση του Δεσπότου Χριστού, περιβαλλόμενου από τις εικονίσεις τού Δωδεκάορτου.

Εικόνα του αναφερόμενου εικονιστικού τύπου είναι και η εδώ εξεταζόμενη, η οποία ιστορήθηκε το έτος 1827 από τον ικανό αγιογράφο Αργύρη Μιχάλη, που καταγόταν από το χωριό Τσούκα Νεστορίου. Η εικόνα αυτή βρίσκεται σήμερα σε ναό του χωριού Λακκώματα Άργους Ορεστικού και είναι ίσως η μοναδική του τύπου της που υπάρχει στην εκκλησιαστική περιφέρεια της Ιεράς Μητρόπολης Καστοριάς. Η περιγραφή αυτής της εικόνας έχει ως εξής:

Στο κέντρο της εικόνας παρουσιάζεται ο Ιησούς Χριστός ευμεγέθης, όρθιος και κατά το προφητικό Του αξίωμα, δηλαδή ως Μέγας Διδάσκαλος της Αληθείας. Στην τιμία κεφαλή Του έχει σταυροφόρο φωτοστέφανο με την επιγραφή Ο Ων. Με το δεξί Του χέρι ευλογεί και με το άλλο κρατάει κλειστό Ευαγγέλιο, σύμβολο του Νόμου Του. Επάνω από την κεφαλή Του υπάρχει η εικόνιση του Αγίου Μανδηλίου. Απ' την άνω δεξιά γωνία και προς τα κάτω υπάρχουν κατά σειρά τα εξής οκτώ εικονίδια: Η Σταύρωση του Κυρίου, Η Αποκαθήλωση, Η Ανάληψη του Χριστού, Η εις Άδου Κάθοδος, Ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου, Η Γέννηση του Χριστού, Η Βαϊοφόρος και τέλος η Προδοσία του Ιούδα.

Το μέγεθος της εξεταζόμενης εικόνας του Χριστού, όπως και όλων των ομότυπών της εικόνων, είναι εκ των πραγμάτων σχετικώς μεγάλο, καθόσον έχει και προβάλλει στην όψη της πολλές ιερές παραστάσεις. Το γεγονός αυτό βεβαίως δεν μειώνει την ανάλογη αξία των εικόνων αυτού του εικονιστικού τύπου, αλλ' απεναντίας προτρέπει τους ρέκτες πιστούς να τις αποκτήσουν και να τις αναρτήσουν σε ευμεγέθεις ιερούς ναούς, σε επισκοπικά μέγαρα, σε μεγάλες αίθουσες πνευματικών εκδηλώσεων, και σε γραφεία ευσεβών αξιωματούχων της πατρίδας μας.

Γεώργιος Τ. Αλεξίου