Λαϊκό παραμύθι απ’ τον Γέρμα Καστοριάς. «Η γίδα η κουρεμένη».

 

Μια φορά κι έναν καιρό ζούσε σε κάποιο μικρό χωριό ένας άνδρας νοικοκύρης μαζί με την «ανάποδη» γυναίκα του και την καλοκάγαθη γριά μάνα του. Η γυναίκα αυτή αντιπαθούσε πολύ την πεθερά της και γι’ αυτό, τα μεσημέρια που ο σύζυγός της έλειπε στα κτήματά του για δουλειές τής πρόσφερνε αντί για φαγητό «παπάρα με νερό» ! (: ξερό ψωμί βουτηγμένο σε νερό). Έτσι, η γριά μάνα ήταν συνεχώς πεινασμένη, όμως δεν διαμαρτυρόταν, για να μη θυμώσει η νύφη της και στεναχωρηθεί ο αγαπημένος της γιος.

Το κακό συνεχιζόταν και γι’ αυτό η γριά γυναίκα ζήτησε απ’ το παιδί της να τη μεταφέρει με το γαϊδουράκι του στην κόρη της, που ήταν παντρεμένη και ζούσε σε ένα διπλανό χωριό. Κι αυτό έγινε. Εκεί όμως δεν την ήθελε ο γαμπρός της και για τούτο γκρίνιαζε κρυφά στη γυναίκα του.

    Κάποια ημέρα που ο γαμπρός τής γριάς γύριζε απ’ το χωράφι στο σπίτι του και την είδε να κάθεται έξω στο πεζούλι του φώναξε δυνατά: «Γυναίκα, ακόμη εδώ είναι αυτή η κουρεμένη γίδα»;

Όταν το άκουσε αυτό η γριά δεν μίλησε, ειδοποίησε όμως το γιό της να ’ρθεί να την πάρει και να την μεταφέρει πίσω στο χωριό της, όπως κι έγινε. Κατά τη διαδρομή, η γριά γυναίκα συνεχώς μονολογούσε σιγανά κι έλεγε: «Κάλλιο παπάρα με νερό, παρά γίδα κουρεμένη !», «Κάλλιο παπάρα με νερό, παρά γίδα κουρεμένη !». Ο γιος της που ακολουθούσε κι άκουγε το σιγανό μουρμουρητό της τη ρώτησε τι έλεγε κι αυτή αναγκάστηκε να φανερώσει τη σημασία του.

Μετά από λίγη ώρα που επέστρεψαν στο σπίτι τους, ο άντρας κάλεσε αμέσως την γυναίκα του και την πρόσταξε να δίνει εφεξής φαγητό στη μάννα του όταν θα είναι και ο ίδιος εκεί. Κι αυτό γινόταν πλέον.

Κι από τότε έζησαν αυτοί καλά κι εμείς καλύτερα.

Σημείωση 1. Η όμορφη γίδα όταν κουρεύεται και χάνει το μακρύ και στιλπνό μαλλί της γίνεται πολύ άσχημη και γι’ αυτό ο χαρακτηρισμός μιας γυναίκας με τη φράση «κουρεμένη γίδα» ήταν και είναι λίαν υβριστικός.

Σημείωση 2. Το παρόν λαϊκό παραμύθι το διηγήθηκε στον καταγραφέα του Γ.Τ.Α. η Γερμανιώτισσα κ. Αθηνά Δ. Τζήμα, όπως ακριβώς το είχε ακούσει και το θυμόταν απ’ την αείμνηστη πρόγονό της Αθηνά Κ. Λιάντζη (1882 – 1976). Η καταγραφή του έγινε στον Γέρμα την 29η Μαρτίου 2025.

Τρία σημαντικά θέματα {: αντικείμενα εξέτασης} που προβάλλει η Εκκλησία μας κατά την Δ΄ Κυριακή των Νηστειών.

   

     Η Τετάρτη (Δ΄) Κυριακή των Νηστειών τής Μεγάλη Τεσσαρακοστής βρίσκεται περίπου στο χρονικό μεσοδιάστημα αυτής και απέχει μόνον 21 ημέρες απ’ την κατοπινή της μέγιστη εορτή τού έτους, το ευλογημένο Πάσχα. Κατ’ αυτήν την Κυριακή, η Ορθόδοξη Εκκλησία προβάλλει και παρουσιάζει στους Χριστιανούς με τ’ αντίστοιχά της ιερά Αναγνώσματα, με την εμπνευσμένη υμνολογία και με τη θεόπνευστη εικονογραφία της, τρία σημαντικά θέματα, τα εξής:

α) Το θαύμα τής ίασης ενός σεληνιαζόμενου νέου, το οποίο τέλεσε ο Κύριός μας Ιησούς Χριστός κατά την επίγεια ζωή του (Μάρκ. θ’ 17 – 31).

β) Το άγιο πρόσωπο και το θαυμαστό έργο τού τότε εορτάζοντος οσίου Ιωάννου τής Κλίμακος (525 – 600 μ.Χ.).

γ) Την πνευματική κι εφαρμοστέα έννοια που έχει η διδακτική Παραβολή του Καλού Σαμαρείτου στη ζωή των Χριστιανών.

Το πρώτο απ’ τα αναφερόμενα θέματα, δηλαδή η θαυματουργική ίαση απ’ τον Ιησού Χριστό του σεληνιαζόμενου νέου, περιλαμβάνεται στο αναγιγνωσκόμενο Ευαγγελικό Ανάγνωσμα τής ημέρας αυτής (Μάρκ. θ’, 17 – 31).

Το δεύτερο θέμα, που αναφέρεται στον όσιο Ιωάννη τον Σιναΐτη (τής Κλίμακος) παρουσιάζεται και κοινοποιείται στους πιστούς με την υμνολογία τής υπόψη Κυριακής(των Στιχηρών και των Ωδών του δευτέρου (β΄) Κανόνος τής Ακολουθίας τού Όρθρου της), καθώς και με την πρόθεση ιερών εικόνων του στους ναούς μας.

Τέλος, το τρίτο θέμα, που είναι η εφαρμοστέα έννοια τού περιεχομένου τής Παραβολής τού Καλού Σαμαρείτου στη ζωή ενός εκάστου των Χριστιανών αναπτύσσεται εκτενώς και γνωστοποιείται με τα 24 τροπάρια (στροφές) των 8 Ωδών, τού πρώτου (α’) εκ των δύο υμνολογικών Κανόνων που συναποτελούν την Ακολουθία τού Όρθρου τής εν λόγω Κυριακής.

Ακολούθως, θα γίνει ενδεικτική παρουσίαση σε κείμενο και μετάφραση του πρώτου τροπαρίου τής κάθε α’ Ωδής του ζεύγους των υμνολογικών Κανόνων, που συγκροτούν την Ακολουθία του Όρθρου τής συγκεκριμένης Δ΄ Κυριακής των Νηστειών.

1)      Κανών α’, Ωδή α’, του Τριῳδίου (Παραβολής Καλού Σαμαρείτου). Ήχος πλ. α’.

Τροπάριον.

Ωμοιώθην Χριστέ, τω εν χερσί των λῃστών περιπεσόντι,

και τυπτήμασιν ημιθανεί υπό τούτων, καταλειφθέντι Σωτήρ,

κἀγώ ούτω πέπληγμαι, ταις αμαρτίαις μου.

Μετάφραση Τροπαρίου.

Ομοιώθηκα, Χριστέ, μ’ εκείνον που έπεσε στα χέρια των ληστών,

και εγκαταλείφθηκε απ’ αυτούς μισοπεθαμένος από τα χτυπήματα, Σωτήρα·

Κι εγώ έτσι έχω πληγωθεί από τις αμαρτίες μου.

2)      Κανών β', Ωδὴ α', του οσίου Ιωάννου τής Κλίμακος. Ήχος πλ. δ'.

Τροπάριον.

Εν φωτί αΰλῳ και νοητώ, εκ της κατηφείας,

των ενύλων αναδραμών, Ιωάννη Όσιε λιταίς σου,

ταις προς τον Κύριόν με φώτισον.

Μετάφραση Τροπαρίου.

Αφού ανέβηκες σε φως άυλο και πνευματικό απ’ τη

θαμπότητα των υλικών πραγμάτων, Ιωάννη Όσιε,

φώτισέ με με τις προσευχές σου προς τον Κύριο.

 

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

Βλέπε περί του οσίου Ιωάννου της Κλίμακος.

α) Η «Κλίμαξ των Αρετών» του οσίου Ιωάννου Σιναΐτου († 30 Μαρτίου 600 μ.Χ.).

https://fos-kastoria.blogspot.com/2012/03/

β) Η «Κλίμαξ των Αρετών» σε τοιχογραφίες δύο ναών της Καστοριάς.

https://fos-kastoria.blogspot.com/2012/11/blog-post_15.html

 {Γιώργος Τ. Αλεξίου}.

Επίκαιρο και βασικό αίτημα των Ορθόδοξων Χριστιανών κατά την Κυριακή τής Σταυροπροσκυνήσεως: Ο Χριστός να «πετρώσει» την πίστη τού κάθε Χριστιανού για να μην αμαρτάνει εφεξής.

     

    Οι Ιερές Ακολουθίες τής Εκκλησίας μας όλων ανεξαιρέτως των ημερών – εορτών τού έτους περιλαμβάνουν και πολλά εκλεκτά τροπάρια, των οποίων το περιεχόμενο, όπως είναι φυσικόν, αναφέρεται στο ανάλογό τους εορταζόμενο Γεγονός και στον αντίστοιχό τους εορτάζοντα Άγιον. 

    Το περιεχόμενο, επίσης, των εν λόγω τροπαρίων είναι κατά κανόνα υψηλόπνο και λίαν διδακτικό και ωφέλιμο για εμάς τους Ορθόδοξους Χριστιανούς, που τ’ ακούμε (τα τροπάρια) και τ΄ απολαμβάνουμε ψαλλόμενα στους ναούς μας.

    Ένα διδακτικό και ωφέλιμο τροπάριο ως τα προαναφερόμενα, που ψάλλεται επικαίρως κατά την εορτή τής Σταυροπροσκυνήσεως και που διατυπώνει κι εκφράζει ένα βασικό αίτημα όλων ημών των Ορθόδοξων Χριστιανών προς τον Κύριό μας Ιησού Χριστό, παρουσιάζεται σε αυτούσιο κείμενο και σε μετάφρασή του ακολούθως.

Τροπάριον Όρθρου Κυριακής της Σταυροπροσκυνήσεως.

Κανών α', Ωδή γ΄, Ήχος α’.

 «Στερέωσον Δέσποτα Χριστέ, τω Σταυρώ σου εν πέτρᾳ με τη της πίστεως, μη σαλευθήναι τον νουν, εχθρού προσβολαίς του δυσμενούς· μόνος γαρ ει άγιος».

 Νοηματική απόδοση του Τροπαρίου.

Χριστέ Δέσποτά μου, στερέωσε εμένα με τη δύναμη τού Σταυρού Σου στην πέτρα τής πίστεως, για να μη σαλευτεί ο νους μου απ’ τις επιθέσεις του εχθρικού Διαβόλου, διότι είσαι ο μόνος άγιος.

Γιώργος Τ. Αλεξίου.

Κυριακή Σταυροπροσκυνήσεως: «Ταύτῃ τη ημέρᾳ, μυρίζει τα μύρα, της θείας μυροθήκης…»

 

    

    Η Παλαιά Διαθήκη και οι άγιοι Πατέρες τής Ορθόδοξης Εκκλησίας μάς γνωστοποιούν, ότι στο κέντρο του επίγειου Παραδείσου, δηλαδή στον Κήπο της Εδέμ, υπήρχαν δύο μεγάλα σημαδιακά δέντρα. Το πρώτο εξ αυτών ήταν το «Δέντρο της Ζωής», ενώ το δεύτερο ήταν το «Δέντρο της Γνώσεως του Καλού και του Κακού».

    Ο πανάγαθος Θεός έδωσε εντολή στους Πρωτόπλαστους Αδάμ και Εύα που κατοικούσαν τότε εκεί να τρων οπωσδήποτε τους καρπούς απ’ το «Δέντρο της Ζωής» για να μπορούν να ζούνε αιωνίως, ενώ τους απαγόρεψε να τρώνε τα μήλα απ’ το «Δέντρο της Γνώσεως», διότι εάν τα έτρωγαν θα γεύονταν το θάνατο. Αυτοί όμως παράκουσαν, έφαγαν τα μήλα του «Δέντρου της Γνώσεως», εκδιώχτηκαν απ’ τον Παράδεισο, κι αδυνατούσαν πλέον να γεύονται τους καρπούς του «Δέντρου της Ζωής» κι ένεκα τούτου γνώρισαν το θάνατο.

    Ο Θεός όμως, επειδή αγαπούσε τον άνθρωπο και ήθελε να τον σώσει, αντικατέστησε - αναπλήρωσε το «Δέντρο της Ζωής» τής Παλαιάς Διαθήκης με ένα άλλο ανάλογο κι ανώτερό του συμβολικό «Δέντρο», τον Τίμιο Σταυρό. Έστειλε προς τούτο στη γη τον αγαπημένο Υιόν Του, Τον Χριστό, για να θυσιαστεί υπέρ των ανθρώπων επάνω στο Σταυρό, να τον καθαγιάσει με το τίμιο αίμα Του και να τον καταστήσει το νέο «Δέντρο τής Ζωής».

  

     Όλα τα προαναφερόμενα, κι άλλα πολύ περισσότερα, κοινοποιούνται καλώς και πλήρως από την Αγία Εκκλησία μας στους Ορθόδοξους πιστούς με τα κηρύγματα των Πατέρων της, με τους εμπνευσμένους ύμνους της και με τις ιερές εικονίσεις των ναών της. Ένας απ’ τους εν λόγω ύμνους, που ξεχωρίζει και θαυμάζεται για την περιγραφή και παραδειγματική χρήση «εικόνων» τής υπέροχης ανοιξιάτικης φύσης και που ψάλλεται κατά την Κυριακή τής Σταυροπροσκυνήσεως, παρατίθεται ακολούθως.

Τροπάριο της Ιερής Ακολουθίας τής Σταυροπροσκυνήσεως.

Κανών α', Ωδή η΄, Ήχος α'.

Ταύτῃ τη ημέρᾳ, μυρίζει τα μύρα, της θείας μυροθήκης, το ζωομύριστον ξύλον, ο Σταυρός του Χριστού, οσφρανθώμεν της αυτού θεοπνεύστου οδμής, αυτόν προσκυνούντες, πιστώς εις τους αιώνας.

Νοηματική απόδοση του Τροπαρίου.

Κατά τη σημερινή ημέρα, Κυριακή τής Σταυροπροσκυνήσεως, ευωδιάζουν τα πνευματικά μύρα της νοητής θείας μυροθήκης, και το ξύλο του Σταυρού του Χριστού ευωδιάζει τη ζωή, γι’ αυτό πρέπει με πίστη να προσκυνούμε τον Σταυρό για να μπορούμε να μυρίζουμε την θεόπνευστη ευωδία του αιωνίως.

Γιώργος Τ. Αλεξίου.

Η Κυριακή τής Τυρινής και η Κυριακή των Αγίων Πάντων παρουσιάζουν αντιστοίχως, την έξωση των Πρωτόπλαστων από τον Παράδεισο και την επανείσοδό τους σ’ αυτόν κατά τη Δευτέρα Παρουσία τού Κυρίου μαζί με όλους τους Αγίους Του.

 

    Η Κυριακή της Τυρινής και η Κυριακή των Αγίων Πάντων είναι δύο μεγάλες εορτές τής Εκκλησίας μας. Αμφότερες εμπεριέχουν και αποδίδουν επιτυχώς στους πιστούς με τους εμπνευσμένους ύμνους και με τις ομοθεματικές τους ιερές εικόνες πολλές βασικές θέσεις και διδαχές τής Εκκλησίας μας. Στις εν λόγω διδαχές περιλαμβάνονται και οι αναφερόμενες στον Παράδεισο, και ειδικότερα στην εκδίωξη των Πρωτόπλαστων Αδάμ και Εύας απ’ αυτόν και την επανείσοδό τους εκεί (στον Παράδεισο) κατά τη Δευτέρα Παρουσία του Κυρίου, μαζί με πάντες τους Αγίους Του.

    Ακολούθως παρουσιάζονται μερικά χαρακτηριστικά κείμενα επεξηγηματικά των ανωτέρω απ’ τις ιερές Ακολουθίες των προαναφερόμενων δύο μεγάλων εορτών.

 1)      Κυριακή της Τυρινής:

Ανάμνηση της εξορίας τού πρωτόπλαστου Αδάμ από τον Παράδεισο.

Συναξάριον. Τη αυτή ημέρᾳ, ανάμνησιν ποιούμεθα τής από του Παραδείσου τής τρυφής εξορίας του Πρωτοπλάστου Αδάμ.

Ικεσία των Χριστιανών: Τη αφάτῳ σου ευσπλαγχνίᾳ, Χριστέ ο Θεὸς ημών, της τρυφής τού Παραδείσου ημάς καταξίωσον, και ελέησον, ως μόνος φιλάνθρωπος. Αμήν.

Νοηματική απόδοση της Ικεσίας: Χριστέ Θεέ μας, με την απερίγραπτή σου ευσπλαχνία καταξίωσέ μας να απολαύσουμε τα αγαθά του Παραδείσου και ελέησέ μας, καθώς είσαι μοναδικός φιλάνθρωπος. Αμήν.

2)      

    2) Κυριακή των Αγίων Πάντων:

Εορτή αυτών και προθέαση τής κατοίκησής τους στον Παράδεισο κατά και μετά τη Δευτέρα Παρουσία τού Κυρίου.

Συναξάριον Τη Κυριακή μετά την Πεντηκοστήν, την των απανταχού της οικουμένης εν Ασίᾳ, Λιβύῃ, και Ευρώπῃ, Βορρά τε και Νότῳ, αγίων πάντων Εορτήν εορτάζομεν

Ικεσία των Χριστιανών: Ξύλῳ προσπαγείς, Σωτήρ ημών βουλήσει, ξύλου τον Αδάμ, κατάρας ελυτρώσω, αποδιδούς ως οικτίρμων το κατ' εικόνα, και Παραδείσου την κατοίκησιν.

Νοηματική απόδοση της Ικεσίας: Χριστέ Σωτήρα μας, καρφώθηκες στο ξύλο του Σταυρού με τη θέλησή Σου για να μας γλυτώσεις από την κατάρα του ξύλου του Αδάμ (του δέντρου της παρακοής του) αποδίνοντάς μας, επειδή είσαι οικτίρμονας, τα ιδιαίτερα χαρίσματα που μας χάρισες όταν μας έπλασες κι επιτρέποντας την κατοίκησή μας στον Παράδεισο.

Γ.Τ.Α.

Οι «φουρνουτάρες» {= λαγάνες} στον Γέρμα Καστοριάς πριν απ’ το έτος 1965.

 

    Στον Γέρμα Καστοριάς την παλαιά εποχή, πριν απ’ το έτος 1965 περίπου, το ψωμί ήταν λιγοστό και δυσεύρετο, και γι’ αυτό το εκτιμούσαν και το σέβονταν ιδιαιτέρως μικροί και μεγάλοι. Το θεωρούσαν ιερό κι ευλογημένο από τον Θεό, (όπως βεβαίως είναι) και γι’ αυτό δεν το πετούσαν ποτέ. Όταν κατά λάθος έπεφτε στο έδαφος μια «δαγκωσιά» (ένα μικρό κομμάτι του) την έπαιρναν αμέσως τη φιλούσαν και σταυροκοπιούνταν μ’ αυτήν.

Την εποχή εκείνη όλα τα σπίτια του χωριού είχαν κι από έναν ξυλόφουρνο, στον οποίον η κάθε νοικοκυρά έψηνε μια φορά την εβδομάδα 6 – 7 πισνίκια (καρβέλια), που είχε προηγουμένως ζυμώσει και σταυρώσει τρεις φορές με λυγισμένη την παλάμη της.

    Την ώρα που η νοικοκυρά ζύμωνε στο σκαφίδι της τα ψωμιά τής Εβδομάδας, τα μικρά παιδιά της στέκονταν πεινασμένα δίπλα της, γκρίνιαζαν και ζητούσαν επιτακτικά να φάνε. Αμέσως τότε αυτή έκοβε απ’ το συνολικό ζυμάρι 4 - 5 μικρά κομμάτια του, έπλαθε μ’ αυτά ισάριθμες φουρνουτάρες {: πιτούλες} και τις έριχνε να ψηθούν σε μια γωνιά του αναμμένου φούρνου της. Μόλις οι φουρνουτάρες «φούσκωναν» τις έβγαζε και τις έδινε στα παιδιά της μαζί με ένα κομματάκι τυρί και λίγη χοιρινή λίγδα (λίπος).

Οι Γερμανιώτες εκείνης της εποχής έψηναν κι έτρωγαν φουρνουτάρες κάθε φορά που ζύμωνε η γυναίκα τους και όχι μόνο κατά την Καθαρά Δευτέρα, όπως γίνεται σήμερα. Επίσης, οι τότε Γερμανιώτες, όπως βεβαίως και οι σημερινοί, ήταν νοήμονες άνθρωποι, «τιμούσαν και δεν βλαστημούσαν» το ψωμί τους και γι’ αυτό, κατά την Καθαρά Δευτέρα δεν ζύμωναν και δεν έψηναν «για πλάκα» ομοιώματα ανδρικών και γυναικείων αιδοίων, όπως δυστυχώς πράττουν οι κάτοικοι ορισμένων χωριών τής Κεντρικής και της Βόρειας Ελλάδας. (Γ.Τ.Α.)

Δύο συναφείς διδαχές, τής Κυριακής τής Απόκρεω και της Δευτέρας τού Αγίου Πνεύματος αντιστοίχως, που καταδικάζουν το σκανδαλισμό των ανθρώπων.

 {Σκανδαλίζω = Βάζω κάποιον σε πειρασμό}.

    Ο κύριός μας Ιησούς Χριστός και οι άγιοι Απόστολοί Του δίδαξαν, ότι ο σκανδαλισμός των ανθρώπων από οποιονδήποτε Χριστιανόν με λόγια ή με πράξεις του, ή ακόμη και με παραλείψεις πράξεών του είναι μεγάλη αμαρτία. Εξυπακούεται, ότι εάν ο εν λόγω σκανδαλοποιός είναι ιερωμένος, τότε η αμαρτία του είναι πολύ μεγαλύτερη. Η διδαχή αυτή είναι καταγραμμένη κι επισημασμένη ευθέως ή πλαγίως σε πολλές περικοπές και σε εδάφια τής Καινής Διαθήκη. Οι κυριότερες απ’ αυτές τις περικοπές είναι δύο και περιλαμβάνονται αντιστοίχως, στο Αποστολικό ανάγνωσμα τής Κυριακής τής Απόκρεω και στο Ευαγγελικό ανάγνωσμα τής Δευτέρας τού Αγίου Πνεύματος. Δύο στίχοι ενδεικτικοί και αντιπροσωπευτικοί αυτών των Αναγνωσμάτων παρουσιάζονται κατ’ επιλογήν και αντιστοιχία ακολούθως.

1)      Κυριακή τής Απόκρεω.

Αποστολικό Ανάγνωσμα Κυριακής τής Απόκρεω: (Α΄ Κορ. η΄ 8 - 13, θ΄ 1 - 2).

«…ει βρώμα σκανδαλίζει τον αδελφόν μου, ου μη φάγω κρέα εις τον αιώνα, ίνα μη τον αδελφόν μου σκανδαλίσω. {: …Εάν και το φαγητό σκανδαλίζει τον αδελφό μου, εγώ δεν θα φάγω κρέας σ’ όλη μου τη ζωή για να μη σκανδαλίσω τον αδελφό μου}» (Α΄ Κορ. η΄ 13).

2)     

2)      Δευτέρα Αγίου Πνεύματος.

Ευαγγελικό Ανάγνωσμα Δευτέρας Αγίου Πνεύματος. (Ματθ. ιη΄ 10 – 20).

«Ουαί τω ανθρώπῳ εκείνῳ δι᾿ ου το σκάνδαλον έρχεται. {: Αλίμονο όμως σ΄ εκείνον τον άνθρωπο που γίνεται αιτία να έλθει ο πειρασμός}». (Ματθ. ιή, 7).

Επίσης:

«…Όποιος όμως σκανδαλίσει και παρασύρει εις την αμαρτίαν ένα από τους μικρούς και απλοϊκούς αυτούς που πιστεύουν εις εμέ, είναι προτιμότερον δι' αυτόν να κρεμασθεί στον τράχηλόν του μυλόπετρα από εκείνες που γυρίζει ο όνος στον μύλον και να καταποντισθεί εις την ανοικτή θάλασσα..» (Ματθ. ιη΄, 6.

Γιώργος Τ. Αλεξίου.