Φως της Καστοριάς: Δένδρα και δάση Γάβρου στο βουνό Σαρακίνα Καστοριάς.

“Και καρτερούν (οι βλάχοι) την άνοιξη, τ’ όμορφο καλοκαίρι,

ν' ανοίξει ο γαύρος κ’ η οξυά, να βγάλει η γης χορτάρι”.

(Δημοτικό τραγούδι)

Ωραιότατο άνθος Γαύρου

Το ασβεστολιθικό βουνό Σαρακίνα (υψ. ) βρίσκεται απέναντι από την πόλη της Καστοριάς, σε νοτιοανατολική κατεύθυνση και σε ευθεία απόσταση 4 – 5 χιλιομέτρων, περίπου. Το εν λόγω βουνό έχει σχήμα μακρόστενο κι εκτείνεται απ’ την Κορησό έως το Βογατσικό. Στο πετρώδες και άγονο έδαφός του, στις βαθιές και απότομες χαράδρες του και στις άνυδρες ρεματιές του φύονται αναρίθμητα αγριολούλουδα κι ευδοκιμούν πάμπολλα είδη δέντρων. Το σημαντικότερο και πολυπληθέστερο απ’ αυτά τα είδη δέντρων είναι ο Γάβρος ή αλλιώς το Γαβρί, που απαντάται εκεί σε μεμονωμένες συστάδες, και σε σχετικώς μικρά δάση.

Στο διαδίκτυο αναφέρονται (και) τα εξής για το δέντρο Γάβρος:

«Γαύρος – Carpinus

Το γένος Carpinus περιλαμβάνει πάνω από 20 είδη που ευδοκιμούν στην Ευρώπη και στη Δυτική Ασία, σε υψόμετρο 200 - 1.200 μ., σε μικτά δάση από πλατύφυλλα, σε εδάφη όξινα, χαλαρά, γόνιμα και με πολύ νερό. Στην Ελλάδα απαντώνται δύο είδη ο Κάρπινος ο βετουλοειδής – Carpinus betulus ή γαύρος και ο Κάρπινος ο ανατολικός – Carpinus orientalis ή ψωρόγαυρος (η δεύτερη ονομασία ακούγεται στον Γέρμα Καστοριάς).

Νεαρό δέντρο Γαύρου με λείο κορμό.

Ο Κάρπινος ο βετουλοειδής είναι ένα φυλλοβόλο δέντρο, με ύψος που φτάνει μέχρι τα 20 και διάμετρο τα 12 μέτρα, κορμό με ελικοειδείς ζώνες που καλύπτεται από γκρίζο και λείο φλοιό. Η κόμη του είναι πυκνή, κανονική, με επαλλάσσοντα σκούρα πράσινα φύλλα, στενά ωοειδή, οξυκόρυφα, με παρυφές διπλά πριονωτές και τρίχες στις γωνίες των νεύρων της κάτω επιφάνειας. Ανθίζει τον Απρίλιο και Μάιο και οι ανθοί του είναι κρεμάμενοι ίουλοι, κιτρινο-πρασινωποί οι αρσενικοί και πρασινωποί οι θηλυκοί. Ο καρπός του είναι κρεμάμενος και αποτελείται από στρογγυλωπά ραβδωτά κάρυα με τρίλοβα πτερύγια.

Ο Κάρπινος ο ανατολικός ή ψωρόγαυρος διαφέρει από τον Κάρπινο τον βετουλοειδή στο ότι είναι δέντρο μικρότερο, με μικρότερα φύλλα και με πολλά κλαδάκια σε ολόκληρο τον κορμό του.

Το ξύλο του Γάβρου είναι σκληρό και δύσκολο στην επεξεργασία και γι’ αυτό χρησιμοποιείται κυρίως για στειλιάρια και ξύλινα εργαλεία».

Το πιο μεγάλο απ’ τα δάση της Σαρακίνας βρίσκεται στο βόρειο παραβούνι της, που υπέρκειται της Κορησού και που φέρει την ονομασία Γάβρος, λόγω της ανάλογης βλάστησής του. Απ’ τα λοιπά δασάκια της, τα δύο ομορφότερα βρίσκονται στην περιοχή του Πάσχου Γέρμα και στην τοποθεσία “Το λιβάδι του Φίτζιου” Κορησού, αντίστοιχα. Τα δασύλλια αυτά τα επισκέπτεται τακτικά ο γράφων δάσκαλος Γιώργος Τ. Αλεξίου, περιπλανιέται εντός τους, παρατηρεί τα δέντρα που τα συγκροτούν και θαυμάζει, καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου τη γενική ομορφιά τους, και κατά τους μήνες Ιούνιο – Ιούλιο την ελκυστική ανθοφορία τους.
Το παρόν κείμενο θα κλείσει με την παράθεση ενός υπέροχου ποιήματος του Κώστα Κρυστάλλη, στο οποίο αναγφέρεται και ο γαύρος:

Τα δέντρα που φουρφουλογούν στης χαραυγής τ’ αγέρι,

λες και ξυπνούν, ξαφνιάζονται στης λυγερής το διάβα

κι ανακινώντας τα κλαδιά το ’να ρωτάει τ’ άλλο.

Ρωτάει ο γαύρος τη φτελιά, ο πεύκος το πλατάνι.

το κυπαρίσσι την ιτιά, η λυγαριά τη δάφνη:

— Ποια είναι εκείνη που περνά; Μη ναν’ καμιά νεράιδα;

Κορμός Γαύρου (λείος).

ΣΗΜΕΙΩΣΗ. Το βουνό Σαρακίνα, σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία, αποτελούσε κατά τη βυζαντινή εποχή το ιδιότυπο Άγιον Όρος της Καστοριάς. Εντός των πολλών σπηλαίων τής Σαρακίνας διέμεναν και ασκήτευαν τότε πολλοί Μοναχοί και Αναχωρητές απ’ τη γύρω περιοχή.