Η Χελιδρονιά, το θεσπέσιο φυτό τής Καστοριανής υπαίθρου.

 

Ένα απ’ τα ωραιότερα φυτά των πανέμορφων εξοχών τής Καστοριάς είναι και η Χελιδρονιά. Το φυτό αυτό με το κελαρυστό όνομα διαθέτει άνθη με σαγηνευτική ομορφιά κι αισθησιακό άρωμα.

Η Χελιδρονιά είναι φυτό αναρριχώμενο και για τούτο ριζώνει κι ευδοκιμεί μόνο κάτω από θάμνους, βάτους, αγκαθιές και δενδρύλλια. Όταν μεγαλώσει, περιελίσσεται κι ανεβαίνει στον κορμό και στα κλαδιά αυτών των θάμνων και δενδρυλλίων και καλύπτει εξωτερικά την κόμη τους.

Η Φυτολογία αναφέρει τα εξής για τη Χελιδρονιά: «Clematis vitalba L. – Χελιδρονιά. Φυτό πολυετές, πολύκλαδο, αναρριχώμενο. Βλαστοί μήκους 3-10 μέτρων, καστανοί, τριχωτοί σε όλο το μήκος τους. Φύλλα σύνθετα πτεροειδή με 5 ωοειδή φυλλάρια. Άνθη πολυάριθμα σε πυκνές, μασχαλιαίες ταξιανθίες (φόβες). Τμήματα περιανθίου ελλειπτικά, λευκά ή υπόλευκα. Καρπός σωροκάρπιο από πολλά, ωοειδή και τριχωτά αχαίνια».

Η Χελιδρονιά ανθίζει περί τις αρχές – τα μέσα Ιουνίου. Κατά την εποχή της ανθοφορίας της, όλοι οι θάμνοι και οι βάτοι που «φιλοξενούν» Χελιδρονιές «ντύνονται» στα λευκά και σκορπούν ολόγυρα το ελκυστικότατο άρωμα αυτών. Τότε ακριβώς, οι οικολόγοι και φυσιολάτρες της πόλης και των χωριών της Καστοριάς, που θαυμάζουν και αγαπούν ιδιαίτερα τις Χελιδρονιές, εκδράμουν στις εξοχές της περιοχής τους, περιπλανιούνται στους λειμώνες, στα βοσκοτόπια και στις μεσαριές των αγρών, τις εντοπίζουν και απολαμβάνουν με τις αισθήσεις και την ψυχή τους τη μαγευτική ομορφιά και το παραδείσιο άρωμα των αναρίθμητων κάτασπρων λουλουδιών τους.

Επίμετρο.

1)        Στην περιοχή της Καστοριάς απαντάται κι ένα δεύτερο είδος Χελιδρονιάς, που διαφέρει μερικώς απ’ το πρώτο και κύριο και που φέρει την ονομασία «Λυγαριά». Η λεγόμενη Λυγαριά, συγκρινόμενη με το κύριο είδος της Χελιδρονιάς, έχει άνθη λιγότερα σε αριθμό, κατώτερα σε ομορφιά και σχεδόν άοσμα. Λόγω της ομοιότητας Χελιδρονιάς και λυγαριάς, οι περισσότεροι Καστοριανοί δυσκολεύονται να τις ξεχωρίσουν και πολλάκις τις ταυτίζουν.

2)        Παλαιότερα, τα όμορφα κορίτσια των χωριών της Καστοριάς, όταν επισκέπτονται τα κτήματά τους και συναντούσαν ανθισμένες Χελιδρονιές, έκοβαν μερικούς ευλύγιστους κλαδίσκους τους, σχημάτιζαν μ’ αυτούς ευωδιαστά στεφάνια και τα φορούν στην κεφαλή τους. Γ.Τ.Α.

Δύο επταήμεροι θρησκευτικοί εορτασμοί: 1) Η “Διακαινήσιμος Εβδομάδα”, 2) Η “Εβδομάδα του Αγίου Πνεύματος”.

 

    Η Ορθόδοξη Εκκλησία θέσπισε για  όλη τη διάρκεια του ημερολογιακού έτους ικανόν αριθμό θρησκευτικών εορτών, μικρών και μεγάλων. Ο εορτασμός των περισσότερων απ’ τις εν λόγω εορτές είναι μονοήμερος υπάρχουν όμως  και οι δύο μεγάλες εορτές, του Πάσχα και της Πεντηκοστής – Αγίου Πνεύματος, που συνοδεύονται, τιμώνται κι εκφράζονται από αντίστοιχούς τους επταήμερους εορτασμούς.  Οι εορτασμοί αυτοί παρουσιάζονται εν συντομία ακολούθως.

1)     Η  “Διακαινήσιμος εβδομάδα” {: η Διακαινήσιμος = η πνευματική αναγέννηση των πιστών}. Αρχίζει την Κυριακή του Πάσχα και λήγει την αμέσως επόμενη, την Κυριακή του Θωμά. Οι επτά ημέρες τής εν λόγω εβδομάδας θεωρούνται ως «μία ημέρα», ως το λαμπρό Πάσχα και γι’ αυτό, κατά τις εν λόγω ημέρες, οι χριστιανοί δεν νηστεύουν, και καταλύουν τα πάντα.

2)   

  Η “Εβδομάδα της Πεντηκοστής -  του Αγίου Πνεύματος”.  Aρχίζει την Κυριακή της Πεντηκοστής και διαρκεί έως το επόμενό της Σάββατο, οπότε και αποδίδεται. Κατά τη διάρκεια αυτών των επτά ημερών, που θεωρούνται ως μία ημέρα,  καταλύουμε τα πάντα για την Χαρά της Επελεύσεως του Αγίου Πνεύματος στον Κόσμο.

Η Κυριακή που έπεται αυτής της επταήμερης εορτής είναι αφιερωμένη στους άγιους Πάντες , δηλαδή σε όλους τους αγίους της Ορθόδοξης Εκκλησίας  γνωστούς και αγνώστους.

Επισήμανση: Στην πόλη Καστοριά υπάρχει ένας πολύ αξιόλογος ενοριακός ιερός ναός αφιερωμένος στους Αγίους Πάντες, που  βρίσκεται στα σεπτά Κοιμητήρια της πόλης. Βάσει των προαναφερόμενων, ο εν λόγω ναός, και βεβαίως ολόκληρη η Ενορία του κι ευρύτερα η πόλη της Καστοριάς εορτάζουν καθ’ όλη την εβδομάδα της Αγίας Τριάδος,  δηλαδή, από την Κυριακή τής Πεντηκοστής έως και την Κυριακή των Αγίων Πάντων !

Σημείωση. Το Εορτολόγιο της Εκκλησίας μας περιλαμβάνει και άλλους δύο επταήμερους εορτασμούς, οι οποίοι αποτελούν  για τους Ορθόδοξους Χριστιανούς κατεξοχήν περίοδοι νηστείας, εγκράτειας, μετάνοιας, κατάνυξης, εντατικής προσευχής και εντατικού πνευματικού αγώνα. Πρόκειται, α) για τη λεγόμενη «Καθαρή Εβδομάδα», που είναι η πρώτη εβδομάδα της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, η οποία αρχίζει με την Καθαρή Δευτέρα και τελειώνει με το Ψυχοσάββατο των Αγίων Θεοδώρων, και β) για τη Μεγάλη Εβδομάδα, που είναι αφιερωμένη στα Άγια Πάθη του Ιησού Χριστού, η οποία αρχίζει το βράδυ της  Κυριακής των Βαΐων, οπότε τελείται η Ακολουθία του Νυμφίου, δηλαδή του όρθρου της Μεγάλης Δευτέρας και  τελειώνει το Μεγάλο Σάββατο.

Γιώργος Τ. Αλεξίου.

Λαϊκό Ιστόρημα απ΄ το χωριό “Ο Γέρμας” Καστοριάς: Το “Αν”, το “Να” και το “Θα” ήταν αδέλφια {!}.

    Ζούσε κάποτε σε ένα χωριό κάποιος  εργατικός και νοικοκύρης αγρότης που είχε έναν καλομαθημένο, οκνηρό και αναβλητικό γιό. Ο γιός αυτός συνεχώς έλεγε στον αγρότη πατέρα του: «ΑΝ καλλιεργήσω τα κτήματά μας θα μαζέψω πολλά χρήματα», αλλ’ όμως δεν τα καλλιεργούσε. Μετά από ένα ικανό χρονικό διάστημα «άλλαξε τροπάριο» και τον έλεγε: «Πρέπει τώρα ΝΑ καλλιεργήσω τα κτήματά μας για να γίνω πλούσιος», αλλ’ όμως και πάλι δεν τα καλλιεργούσε. Αφού πέρασε αρκετός καιρός άλλαξε  ξανά «μοτίβο» κι έλεγε: «Το πήρα πλέον απόφαση, ΘΑ καλλιεργήσω τα κτήματά μου».

΄Οταν ο πατέρας του άκουσε αυτό το τελευταίο ΘΑ δεν άντεξε και τον είπε: Γιέ μου, πρέπει να ξέρεις ότι το “Αν”,  το “Να” και το “Θα” ήταν κάποτε αδέλφια και μετά, επειδή ήταν άνδρες οκνηροί και ανεπρόκοποι, τους μεταμόρφωσε ο Θεός και τους έκανε λέξεις, και από τότε, όποιος είναι φίλος τους «πεθαίνει στην ψάθα».

Σημείωση. Το παρόν Ιστόρημα είχε διηγηθεί στον Γράφοντα προ ετών ο αείμνηστος φίλος του Παντελής Υφαντής.

Γ.Τ.Α.

Λαϊκό Ιστόρημα απ’ την περιοχή της Καστοριάς: «Έλληνας δουλοπάροικος και ο Αλή Πασάς».

 

Στα μαύρα χρόνια της Τουρκοκρατίας όλοι σχεδόν οι εύφοροι αγροί της πατρίδας μας ανήκαν σε Τούρκους Μπέηδες και Αγάδες. Αυτοί οι Αγαρηνοί αξιωματούχοι επισκέπτονταν τακτικά τα τεράστια κτήματά τους κι επέβλεπαν τους πάμφτωχους Τούρκους χωρικούς και τους δουλοπάροικους Έλληνες που εργάζονταν εκεί.

Κάποια ημέρα, ένας Τούρκος μεγαλοκτηματίας πήγε στα χωράφια του για να ελέγξει τους υποτακτικούς του που δούλευαν σ΄ αυτά σκληρά και με ελάχιστες αποδοχές. Εκεί είδε έναν δουλοπάροικο Έλληνα και τον παρότρυνε επιτακτικά να απαρνηθεί το γένος του και να τουρκέψει «για να ιδεί προκοπή». Αμέσως τότε ο ευφυής Έλληνας έριξε ένα υποτιμητικό βλέμμα γεμάτο σημασία στους παρευρισκόμενους ταλαίπωρους Τούρκους εργάτες γης και είπε με νόημα στο αφεντικό όλων τους. «Να τουρκέψω, Αγά μου, αλλά να γίνω…Αλή Πασάς»...

Και από τότε η φράση αυτή έγινε παροιμιακή και λέγεται έως σήμερα ευκαίρως στην περιοχή της Καστοριάς.

Σημείωση. Το παρόν Ιστόρημα είχε διηγηθεί στον Γράφοντα προ ετών ο αείμνηστος φίλος του Παντελής Υφαντής.

Γ.Τ.Α.

Το ενδιαφέρον βιβλίο της Βεροιώτισσας εκπαιδευτικού κ. Χάιδως Ν. Μπατσαρά – Τζήκα, με τον τίτλο «Χωριό μου, όμορφο !».

 

Στην αγαπημένη πατρίδα μας Ελλάδα συνεγράφησαν και κυκλοφόρησαν κατά τις τελευταίες δεκαετίες πολλά αξιόλογα βιβλία, αναφερόμενα σε μικρά γραφικά χωριά αυτής (της πατρίδας μας). Ένα τέτοιο αξιόλογο βιβλίο είναι της άριστης εκπαιδευτικού κ Χάιδως Ν. Μπατσαρά – Τζήκα, που έχει τον εύγλωττο τίτλο «Χωριό μου, όμορφο !», και τον ενημερωτικό υπότιτλο «Αναμνήσεις – βιώματα- διηγήσεις και άλλα…».

Το εν λόγω βιβλίο αναφέρεται στην ιδιαίτερη πατρίδα τής συγγραφέως, στο μικρό αλλά και πανέμορφο χωριό Πολυδένδρι Ημαθίας που βρίσκεται πλησίον της πόλης Βέροιας, στους πρόποδες των ξακουστών Πιερίων Ορέων, στα οποία κατοικούσαν, κατά τους αρχαίους Έλληνες,  οι Εννέα Μούσες. Βρίσκεται επίσης το υπόψη ευλογημένο χωριό και πλησίον της Ιεράς Μονής Τιμίου Προδρόμου Σκήτεως Βεροίας, στην οποία μόνασε ο μέγας θεολόγος άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς (1296 - 1359). Περιλαμβάνει δε το εξεταζόμενο βιβλίο βιωματικές καταγραφές τής συγγραφέως και λοιπά κείμενά της γραμμένα με σαφήνεια και γλαφυρότητα, κυρίως ιστορικού και λαογραφικού περιεχομένου, και συνοδευόμενα από αρκετές σχετικές τους φωτογραφίες.

    Για το παρουσιαζόμενο βιβλίο αναφέρει τα εξής κατατοπιστικά σε αρχική σελίδα του ο καθηγητής, επιχειρηματίας και χορηγός τής έκδοσής του κ. Καλλιγάς Γεράσιμος:

«Με ιδιαίτερη χαρά προσφέρθηκα να γίνω χορηγός στην εκτύπωση του βιβλίου της Χάιδως Ν. Μπατσαρά – Τζήκα, γιατί αφενός η Χάιδω έχει πλούσιο συγγραφικό έργο και αφετέρου η οικογένεια Μπατσαρά προσφέρει πολλά στην Βέροια και την περιοχή της.

Η Συγγραφέας διηγείται με μεγάλη ευαισθησία τις παιδικές της αναμνήσεις από το όμορφο χωριό της, το Πολυδένδρι (Κόκοβα), που, μέσα από αυτές, ο αναγνώστης γνωρίζει την καθημερινότητα, τα ήθη και έθιμα, καθώς και τη ντοπιολαλιά του χωριού της.

    Είναι ένα νοσταλγικό μονοπάτι μνήμης των δεκαετιών 50 και 60, που ο αναγνώστης θα περπατήσει ευχάριστα, σ’ αυτό το γραφικό χωριό των Πιερίων».

   Γιώργος Τ. Αλεξίου.

Λαϊκό ιστόρημα απ’ τον Γέρμα Καστοριάς: Ο Ήλιος και το Φεγγάρι ήταν αδέλφια !

 

‘Όταν ο Θεός δημιούργησε τον κόσμο έπλασε και δυο αδελφούς, που τους όρισε να ζουν εδώ στη Γη μονιασμένοι, αγαπημένοι κι ευτυχισμένοι . Οι δυο αδελφοί όμως παράκουσαν την εντολή του Θεού, μάλωναν διαρκώς μεταξύ τους και γι' αυτό ήταν δυστυχισμένοι. Ο πανάγαθος Θεός λυπήθηκε γι΄ αυτήν τη φοβερή έχθρα τους και για να τους βοηθήσει, τους μεταμόρφωσε και τους ξεχώρισε για να μην μαλώνουν. Τον μεγαλύτερο τον έκανε Ήλιο και τον πρόσταξε να ταξιδεύει στον Ουρανό κατά τη διάρκεια της ημέρας και να φωτίζει τον κόσμο, ενώ τον μικρότερο τον έκανε Φεγγάρι και τον (του) έδωσε εντολή να βγαίνει στον ουρανό και να φέγγει κατά τις νυχτερινές ώρες.

Καταγραφή απ’ τον Γιώργο Τ. Αλεξίου.

Μεγάλη Παρασκευή: Το σημαντικό τροπάριό της «Την φιλαδελφίαν κτησώμεθα, ὡς ἐν Χριστῷ ἀδελφοί…». {Ο σύγχρονός μας Ιούδας}.

Η Μεγάλη Παρασκευή είναι μία πολύ σημαντική ημέρα για εμάς τους Χριστιανούς επειδή κατ’ αυτήν «επιτελούμεν ανάμνησιν των αγίων και σωτηρίων παθών του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού». Ανάλογης αξίας και σπουδαιότητας είναι βεβαίως και τα αντίστοιχά της τροπάρια. Ένα απ’ τα εν λόγω τροπάρια είναι και το 4ο Αντίφωνο τού Όρθρου τής Μεγάλης Παρασκευής, που παρατίθεται σε κείμενο και νοηματική του απόδοση ακολούθως:

Τροπάριον. Ήχος α'.

Την φιλαδελφίαν κτησώμεθα, ως εν Χριστώ αδελφοί, και μη το ασυμπαθὲς προς τους πλησίον ημών, ίνα μη ως ο δούλος κατακριθώμεν, ο ανελεήμων, διά τα δηνάρια, και ως ο Ιούδας μεταμεληθέντες, μηδὲν ωφελήσωμεν.

Ελεύθερη νοηματική απόδοση τού Τροπαρίου.

    Την φιλαδελφία (= έμπρακτη αδελφική αγάπη προς τον συνάνθρωπό μας).πρέπει να αποκτήσουμε αδέλφια μου Χριστιανοί και να μη έχουμε εχθρότητα προς τους συνανθρώπους μας, για να μη κατακριθούμε όπως κατακρίθηκε εκείνος ο άσπλαχνος δούλος τής ομώνυμης Παραβολής, ο οποίος, αφού ζήτησε κι έλαβε απ’ το αφεντικό του την απαλλαγή ενός υπέρογκου χρέους του, αμέσως μετά φυλάκισε κάποιον σύνδουλόν του επειδή αδυνατούσε να του εξοφλήσει το χρέος μερικών δηναρίων. Και εάν μετανοήσουμε σαν τον προδότη Ιούδα τον Ισκαριώτη, η μετάνοιά μας θα είναι παντελώς ανώφελη.

Το προπαρατιθέμενο Τροπάριο τής Μεγάλης Παρασκευής συσχετίζει και συνδέει νοηματικώς τον άσπλαχνο δούλο τής ομώνυμης Παραβολής τού Χριστού (Ματθ. ιη’ 23 - 35) με τον προδότη Ιούδα Ισκαριώτη, ο οποίος «… κλέπτης ήν, και το γλωσσόκομον είχε και τα βαλλόμενα εβάσταζεν». (Ιωάν.. ιβ’ 6). Υποστηρίζει δηλαδή ο ιερός υμνογράφος, ότι ο άνθρωπος που διακρίνεται για τη φιλαργυρία του, την υπέρμετρη κτητικότητά του, τη σκληροκαρδία προς τον ανήμπορο συνάνθρωπό του κ.λ.π. έχει όλα τα απαίσια χαρακτηριστικά και τις άθλιες ιδιότητες τού προδότη Ιούδα Ισκαριώτη, τουτέστιν, είναι ένας σύγχρονός μας Ιούδας.

    Προς επίρρωση των ανωτέρω, ο Γράφων παραθέτει παρακάτω ένα σχετικό εξωφρενικό γεγονός, απ’ τα πολλά ανάλογα που έχει υπόψη του.

    Κάποιος πολίτης πολύ γνωστός στην περιοχή του και φαινομενικώς «αξιοπρεπής»,  υψηλόμισθος, με γερό «κομπόδεμα», κάτοχος δύο σπιτιών και αρκετών κτημάτων, λαμβάνει μέρος σε δημοπρασία κατασχεθέντων απ’ την Τράπεζα σπιτιών και οικοπέδων αναξιοπαθούντων συμπολιτών του που πτώχευσαν λόγω απρόβλεπτων δυσμενών συγκυριών. Παίρνει έναντι ευτελούς χρηματικού ποσού το σπίτι μιας χήρας με ανάπηρο παιδί, την πετάει κυριολεκτικώς έξω στο δρόμο και αφήνει την οικογένειά της ανέστια. (!). Ο άνθρωπος αυτός είναι, κατά την άποψη τού αναφερόμενου ιερού υμνογράφου και τής Αγίας Εκκλησίας μας, ένας σύγχρονός μας Ιούδας Ισκαριώτης και θα πρέπει οι ταγοί τούς οποίους υπηρετεί με το αζημίωτο να τον απομακρύνουν ταχέως από κοντά τους, για να μην τους “μολύνει” και αυτούς .

Γιώργος Τ. Αλεξίου.