Μεγάλη Παρασκευή: Το σημαντικό τροπάριό της «Την φιλαδελφίαν κτησώμεθα, ὡς ἐν Χριστῷ ἀδελφοί…». {Ο σύγχρονός μας Ιούδας}.

Η Μεγάλη Παρασκευή είναι μία πολύ σημαντική ημέρα για εμάς τους Χριστιανούς επειδή κατ’ αυτήν «επιτελούμεν ανάμνησιν των αγίων και σωτηρίων παθών του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού». Ανάλογης αξίας και σπουδαιότητας είναι βεβαίως και τα αντίστοιχά της τροπάρια. Ένα απ’ τα εν λόγω τροπάρια είναι και το 4ο Αντίφωνο τού Όρθρου τής Μεγάλης Παρασκευής, που παρατίθεται σε κείμενο και νοηματική του απόδοση ακολούθως:

Τροπάριον. Ήχος α'.

Την φιλαδελφίαν κτησώμεθα, ως εν Χριστώ αδελφοί, και μη το ασυμπαθὲς προς τους πλησίον ημών, ίνα μη ως ο δούλος κατακριθώμεν, ο ανελεήμων, διά τα δηνάρια, και ως ο Ιούδας μεταμεληθέντες, μηδὲν ωφελήσωμεν.

Ελεύθερη νοηματική απόδοση τού Τροπαρίου.

    Την φιλαδελφία (= έμπρακτη αδελφική αγάπη προς τον συνάνθρωπό μας).πρέπει να αποκτήσουμε αδέλφια μου Χριστιανοί και να μη έχουμε εχθρότητα προς τους συνανθρώπους μας, για να μη κατακριθούμε όπως κατακρίθηκε εκείνος ο άσπλαχνος δούλος τής ομώνυμης Παραβολής, ο οποίος, αφού ζήτησε κι έλαβε απ’ το αφεντικό του την απαλλαγή ενός υπέρογκου χρέους του, αμέσως μετά φυλάκισε κάποιον σύνδουλόν του επειδή αδυνατούσε να του εξοφλήσει το χρέος μερικών δηναρίων. Και εάν μετανοήσουμε σαν τον προδότη Ιούδα τον Ισκαριώτη, η μετάνοιά μας θα είναι παντελώς ανώφελη.

Το προπαρατιθέμενο Τροπάριο τής Μεγάλης Παρασκευής συσχετίζει και συνδέει νοηματικώς τον άσπλαχνο δούλο τής ομώνυμης Παραβολής τού Χριστού (Ματθ. ιη’ 23 - 35) με τον προδότη Ιούδα Ισκαριώτη, ο οποίος «… κλέπτης ήν, και το γλωσσόκομον είχε και τα βαλλόμενα εβάσταζεν». (Ιωάν.. ιβ’ 6). Υποστηρίζει δηλαδή ο ιερός υμνογράφος, ότι ο άνθρωπος που διακρίνεται για τη φιλαργυρία του, την υπέρμετρη κτητικότητά του, τη σκληροκαρδία προς τον ανήμπορο συνάνθρωπό του κ.λ.π. έχει όλα τα απαίσια χαρακτηριστικά και τις άθλιες ιδιότητες τού προδότη Ιούδα Ισκαριώτη, τουτέστιν, είναι ένας σύγχρονός μας Ιούδας.

    Προς επίρρωση των ανωτέρω, ο Γράφων παραθέτει παρακάτω ένα σχετικό εξωφρενικό γεγονός, απ’ τα πολλά ανάλογα που έχει υπόψη του.

    Κάποιος πολίτης πολύ γνωστός στην περιοχή του και φαινομενικώς «αξιοπρεπής»,  υψηλόμισθος, με γερό «κομπόδεμα», κάτοχος δύο σπιτιών και αρκετών κτημάτων, λαμβάνει μέρος σε δημοπρασία κατασχεθέντων απ’ την Τράπεζα σπιτιών και οικοπέδων αναξιοπαθούντων συμπολιτών του που πτώχευσαν λόγω απρόβλεπτων δυσμενών συγκυριών. Παίρνει έναντι ευτελούς χρηματικού ποσού το σπίτι μιας χήρας με ανάπηρο παιδί, την πετάει κυριολεκτικώς έξω στο δρόμο και αφήνει την οικογένειά της ανέστια. (!). Ο άνθρωπος αυτός είναι, κατά την άποψη τού αναφερόμενου ιερού υμνογράφου και τής Αγίας Εκκλησίας μας, ένας σύγχρονός μας Ιούδας Ισκαριώτης και θα πρέπει οι ταγοί τούς οποίους υπηρετεί με το αζημίωτο να τον απομακρύνουν ταχέως από κοντά τους, για να μην τους “μολύνει” και αυτούς .

Γιώργος Τ. Αλεξίου.

Μεγάλη Τρίτη: Των Δέκα Παρθένων {Ματθ. κε' 1 – 13}.

 

Συναξάριον.

Τη αγίᾳ και μεγάλῃ Τρίτῃ, της των δέκα Παρθένων παραβολής, της εκ του ιερού Ευαγγελίου, μνείαν ποιούμεθα.

Το Συναξάριο στη Νεοελληνική.

Την Αγία και Μεγάλη Τρίτη επιτελούμε ανάμνηση τής ευαγγελικής Παραβολής των Δέκα Παρθένων.

Ευαγγέλιον τής Μεγάλης Τρίτης: Η Παραβολή των Δέκα Παρθένων: Ματθ. κε’ 1 - 13.

Τότε ομοιωθήσεται ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν δέκα παρθένοις,…

Νεοελληνική Απόδοση τής Παραβολής.

«Τότε θα ομοιωθεί η βασιλεία των ουρανών με δέκα παρθένες που, αφού έλαβαν τις δικές τους λαμπάδες, εξήλθαν σε προϋπάντηση του νυμφίου.

Πέντε λοιπόν από αυτές ήταν μωρές και πέντε φρόνιμες.

Γιατί οι μωρές, ενώ έλαβαν τις λαμπάδες τους, δεν έλαβαν μαζί τους λάδι.

Οι φρόνιμες, όμως, έλαβαν λάδι μέσα στα αγγεία μαζί με τις δικές τους λαμπάδες.

Επειδή λοιπόν αργούσε ο νυμφίος, νύσταξαν όλες και κοιμούνταν.

Αλλά στο μέσο της νύχτας έγινε μια κραυγή: “Ιδού ο νυμφίος, εξέρχεστε προς συνάντησή του”.

Τότε σηκώθηκαν όλες οι παρθένες εκείνες και κόσμησαν τις δικές τους λαμπάδες.

Και οι μωρές είπαν στις φρόνιμες: “Δώστε σ’ εμάς από το λάδι σας, γιατί οι λαμπάδες μας σβήνουν”.

Αποκρίθηκαν τότε οι φρόνιμες λέγοντας: “Όχι, μήπως δεν αρκέσει για μας και για σας. Πηγαίνετε μάλλον προς αυτούς που πουλούν και αγοράστε για τους εαυτούς σας”.

Ενώ όμως αυτές έφευγαν, για να αγοράσουν, ήρθε ο νυμφίος, και οι έτοιμες εισήλθαν μαζί του στους γάμους και κλείστηκε η θύρα.

Ύστερα, λοιπόν, έρχονται και οι υπόλοιπες παρθένες λέγοντας: “Κύριε, κύριε, άνοιξέ μας”.

Εκείνος αποκρίθηκε και είπε: “Αλήθεια σας λέω, δεν σας ξέρω”.

Αγρυπνείτε, λοιπόν, γιατί δεν ξέρετε την ημέρα ούτε την ώρα που θα έλθει ο Υιός του Ανθρώπου».

(Η απόδοση στη Nεοελληνική ελήφθη απ’ τον Ιστότοπο “Εκκλησία Online”).

Στίχοι

Τρίτη μεγίστη Παρθένους δέκα φέρει,

Νίκην φερούσας ἀδεκάστου Δεσπότου.

Αλλ' ώ Νυμφίε Χριστέ, μετά των φρονίμων ημάς συναρίθμησον Παρθένων, και τη εκλεκτή σου σύνταξον ποίμνῃ, και ελέησον ημάς. Αμήν.

Απόδοση των Στίχων στη Νεοελληνική.

Η Μεγάλη Τρίτη φέρνει στο νου μας τις δέκα Παρθένες,

που πρόσφεραν στον ακέραιο Δεσπότη Χριστό αναμμένες λαμπάδες, συμβολικές των αρετών τους.

Αλλά ώ Νυμφίε Χριστέ, συναρίθμησε κι εμάς με τις φρόνιμες Παρθένες και τοποθέτησέ μας στην εκλεκτή ποίμνη σου, κι ελέησέ μας. Αμήν.

Εξαποστειλάριον.

Τον νυμφώνά σου βλέπω, Σωτήρ μου κεκοσμημένον και ένδυμα ουκ έχω, ίνα εισέλθω εν αυτώ, λάμπρυνόν μου την στολὴν της ψυχής, Φωτοδότα και σώσόν με.

Το εξαποστειλάριο στη Νεοελληνική.

Το σπίτι του γάμου σου βλέπω, Σωτήρα μου, καταστολισμένο, αλλά δεν έχω επίσημο ένδυμα για να εισέλθω σ΄ αυτό, λάμπρυνέ με τη στολή τής ψυχής μου, εσύ που είσαι φωτοδότης και σώσε με.

Απολυτίκιον. Ήχος πλ. δ'.

Ιδού ο Νυμφίος έρχεται …

Ερμηνευτική απόδοση του Απολυτίκιου.

Να ο γαμπρός έρχεται τα μεσάνυχτα, κι ευτυχισμένος θα είναι ο δούλος που θα τον περιμένει ξάγρυπνος. Ανάξιος όμως πάλι θα είναι εκείνος που θα βρεθεί ράθυμος και απροετοίμαστος. Πρόσεξε λοιπόν ψυχή μου να μη βυθιστείς στον πνευματικό ύπνο, για να μη παραδοθείς στο θάνατο της αμαρτίας και μείνεις έξω από τη Βασιλεία του Θεού. Αλλά σήκω κράζοντας. Άγιος, άγιος, άγιος είσαι εσύ ο Θεός, με τη βοήθεια τής Θεοτόκου ελέησέ μας. (Γιώργος Τ. Αλεξίου).

Μεγάλη Δευτέρα: Αναφορά στην άκαρπη Συκιά. {Ματθ. κα’, 18 – 22. Μαρκ. ια’, 11 – 14. Λουκ. ιγ’, 6 -9}.

 

    Συναξάριον. Τη αγίᾳ και μεγάλῃ Δευτέρᾳ, μνείαν ποιούμεθα (… και) της υπό του Κυρίου καταραθείσης και ξηρανθείσης Συκής.

Το Συναξάριο στη Νεοελληνική. Την αγία και μεγάλη Δευτέρα τελούμε ανάμνηση τής άκαρπης συκιάς, που ο Χριστός την καταράστηκε και την ξέρανε επειδή δεν είχε καρπούς.

 Ευαγγέλιον Όρθρου τής Μεγάλης Δευτέρας (Περικοπή του) .

Ματθ. κα’, 18 – 19. (Απόδοση στη Νεοελληνική).

Όταν το πρωί (τής Μεγάλης Δευτέρας) ο Κύριος επέστρεψε (από τη Βηθανία) στην πόλη Ιερουσαλήμ, πείνασε και καθώς είδε δίπλα στον δρόμο μία συκιά, την πλησίασε και δεν βρήκε τίποτε, παρά μόνον φύλλα και λέγει σ’ αυτήν· “ποτέ πλέον από εσένα να μη γίνει καρπός μέχρι του τέλος των αιώνων”. Και αμέσως ξηράθηκε η συκιά...

 

Στίχοι εις την ξηρανθείσαν Συκήν.

Την Συναγωγήν, συκήν Χριστός, Εβραίων,

Καρπών άμοιρον πνευματικών εικάζων,

Αρά ξηραίνει, ης φύγωμεν το πάθος.

Νοηματική απόδοση των στίχων.

Ο Ιησούς Χριστός βλέποντας τη Συναγωγή των Εβραίων σαν μία συκιά και να μη παράγει πνευματικούς καρπούς την καταράστηκε και την ξέρανε. Το πάθημα αυτό της Συναγωγής των Εβραίων ας το αποφύγουμε εμείς οι Χριστιανοί.

 Τροπάριο 1ο. 

Της συκής την ακαρπίαν, εκφυγόντες αδελφοί, γνώμεν το υπόδειγμα, μη ξηρανθώμεν ως εκείνη τότε, ότε πανάγων ο φιλάνθρωπος, ήλθε πεινών επ' αυτήν.

Νοηματική απόδοση 1ου τροπαρίου.

1) Την ακαρπία της συκιάς να αποφύγουμε αδελφοί, λαμβάνοντας υπόψη το παράδειγμά της, για να μη ξεραθούμε όπως εκείνη τότε, που ο φιλάνθρωπος Χριστός πήγε σ΄ αυτήν πεινασμένος.

Τροπάριο 2ο.

 2) Της ξηρανθείσης συκής δια την ακαρπίαν, το επιτίμιον φοβηθέντες αδελφοί, καρποὺς αξίους της μετανοίας, προσάξωμεν Χριστώ, τω παρέχοντι ημίν το μέγα έλεος.

Νοηματική απόδοση 2ου τροπαρίου.

Αδελφοί, να φοβηθούμε την τιμωρία τής συκιάς που ξεράθηκε για την ακαρπία της και να προσφέρουμε καρπούς άξιους της μετάνοιας στον Χριστό που μας παρέχει το μέγα έλεος.

Συμπέρασμα – Δίδαγμα - Προτροπή.

Πρέπει εμείς οι Χριστιανοί να σκεπτόμαστε και να κάνουμε διαρκώς στη ζωή μας μόνο καλά έργα για να μην τιμωρηθούμε και ξεραθούμε όπως η άκαρπη συκιά.

 Γιώργος Τ. Αλεξίου.

Η Ανάστασις του Λαζάρου αποδίδεται συμβολικώς με την εικόνιση του Χριστού «Καλού Ποιμένος».

 

    Η εικονογραφία της Ορθοδόξου Εκκλησίας είναι, ως γνωστόν, θεόπνευστη κι ως εκ τούτου λίαν σημαντική κι εξόχως διδακτική. Τα άγια Πρόσωπα της Πίστεώς μας, τα καταπληκτικά γεγονότα και περιστατικά του θαυμαστού βίου τους, τα πραχθέντα και τα λεχθέντα εξ  αυτών   αποδίδονται στην Ορθόδοξη εικονογραφία διττώς, ήτοι ρεαλιστικώς αλλά και συμβολικώς -  αλληγορικώς. 

    Ένα καταπληκτικό γεγονός ως τα ανωτέρω αναφερόμενα αποτελεί και το μέγα θαύμα της Ανάστασης του Λαζάρου, που τέλεσε ο Κύριός μας Ιησούς Χριστός μερικές ημέρες πριν από τα φρικτά Πάθη και την ένδοξη Ανάστασή Του. Το θαύμα αυτό αποδίδεται απ’ τους αγιογράφους μας ρεαλιστικώς, δηλαδή ακριβώς όπως έγινε, με την εικόνιση του Χριστού όρθιου μπροστά στον τάφο του φίλου του Λαζάρου, με το νεκρό Λάζαρο να βγαίνει  απ’ το μνήμα του αναστημένος, και με τους Μαθητές του Κυρίου, με τις δύο αδελφές τού νεκρού και με πολλούς Ιουδαίους να παρατηρούν έντρομοι και να θαυμάζουν τα γενόμενα.

    Το υψηλό και διδακτικό νόημα τού εξεταζόμενου μεγάλου θαύματος, κατά τη διδασκαλία των Πατέρων της Εκκλησίας μας και τη θεολογική άποψη των ιερών Υμνογράφων της αποδίδεται άριστα και με την υψηλόπνοη συμβολική εικόνιση του Χριστού ως Καλού Ποιμένος. Σ’ αυτήν την εμπνευσμένη  εικόνιση παρουσιάζεται κι επιγράφεται ο Κύριός μας ως Ποιμένας (βοσκός προβάτων), να μεταφέρει στον αυχένα Του έναν αμνό, που συμβολίζει τον κάθε άνθρωπο και βεβαίως  τον Τετραήμερο Λάζαρο, τον οποίον προηγουμένως ο Ίδιος έχει σώσει απ’ την αμαρτία και τον εξ αυτής προερχόμενο  θάνατο.

     Ένα Τροπάριο ως τα ανωτέρω, που παρουσιάζει τον Χριστό ως Καλόν Ποιμένα και που ψάλλεται επικαίρως κατά την Ακολουθία του Όρθρου του Σαββάτου τού τεταρταίου Λαζάρου, παρατίθεται ακολούθως, μαζί με ανάλογες εικόνες Του.

Τροπάριο της Ακολουθίας του Όρθρου.

Κανών β', Ωδὴ δ', του Λαζάρου

Ήχος πλ. δ'

Συ ως ποιμήν, ήρπασας Σώτερ τον άνθρωπον, τον φθαρέντα, ήδη τετραήμερον, δημιουργέ, λύκου εκ δεινού, όντως και παμφάγου, ως δυνατός τε και Κύριος, εν τούτῳ, προδεικνύων, την παγκόσμιον δόξαν, της σης νυν τριημέρου Εγέρσεως.

Νοηματική απόδοση του Τροπαρίου.

Εσύ Σωτήρα Χριστέ, άρπαξες σαν τον βοσκό των προβάτων τον Λάζαρο, που ήταν ήδη νεκρός τέσσερις ημέρες, απ΄ τον φοβερό και πραγματικά παμφάγο λύκο, τον Άδη, ως δυνατός και κύριος της Ζωής και του θανάτου που είσαι, δείχνοντας έτσι εκ των προτέρων και την δική Σου Ανάσταση  μετά την τριήμερη ταφή Σου.

Γιώργος Τ. Αλεξίου.

Κυριακή των Βαΐων. // Επίκαιρη διδαχή και προτροπή τής Εκκλησίας μας: Οι αρετές μας αποτελούν τους συμβολικούς κλάδους βαΐων, που πρέπει όλοι να έχουμε και να προσφέρουμε στον Χριστό.

 

Όλες οι άγιες εορτές που θέσπισε η Ορθόδοξη Εκκλησία μας, μικρές και μεγάλες, είναι για τους ευσεβείς Χριστιανούς εξόχως διδακτικές και ωφέλιμες. Τα ιερά αναγνώσματα και τ’ ανάλογα κηρύγματα που εκφωνούνται κατ΄ αυτές τις εορτές εντός των ναών μας, οι εκεί ψαλλόμενοι επίκαιροι και θεσπέσιοι ύμνοι τους και οι αναρτημένες και προβαλλόμενες ομοθεματικές τους ιερές εικόνες και τοιχογραφίες συντελούν τα μέγιστα στην κατήχηση και σωτηρία των εκκλησιαζόμενων πιστών και γενικότερα όλων των ευσεβών Χριστιανών.

Μία απ’ τις αναφερόμενες μεγάλες εορτές της Εκκλησίας μας είναι και η Κυριακή των Βαΐων, κατά την οποίαν,

«… την λαμπράν και ένδοξον πανήγυριν τής εις Ιερουσαλὴμ εισόδου τού Κυρίου ημών Ιησού Χριστού εορτάζομεν.

Στίχοι.

Πώλῳ καθίσας, ο λόγῳ τείνας πόλον,

Βροτούς εκζητεί λύσαι της αλογίας.

    (Αίτημα Χριστιανών: ) Τη αφάτῳ σου ευσπλαγχνίᾳ, Χριστέ ο Θεός ημών, νικητάς ημάς των παραλόγων παθών ποίησον, και την σην εναργή κατά θανάτου νίκην, την φαιδράν σου και ζωηφόρον Ανάστασιν ιδείν καταξίωσον, και ελέησον ημάς».(Ιεραί ακολουθίαι Κυριακής των Βαΐων).

Και αυτή η Κυριακή, των Βαΐων, έχει βεβαίως πολλά κι εξαίσια Τροπάρια, με τα οποία παρουσιάζονται στους ακροατές τους τα υψηλά νοήματα και τα ηθικά διδάγματα που περιλαμβάνει το Ευαγγελικό Ανάγνωσμα τής ημέρας, το αναφερόμενο στην Είσοδο τού Χριστού μας στα Ιεροσόλυμα «προ έξ ημερών του Πάσχα» και στην ενθουσιώδη υποδοχή Του με Ωσαννά και με κλάδους Βαΐων που έτυχεν εκεί απ’ τον απλό λαό και τα άδολα παιδιά του.

Δύο τροπάρια ως τα παραπάνω, που υποδεικνύουν σε όλους εμάς τους Χριστιανούς ν’ ακολουθήσουμε το παράδειγμα των τότε Βαϊοφόρων και να υποδειχθούμε στην καρδιά μας τον Χριστό, κρατώντας όμως και προσφέροντάς Του αντί για φυτικά βάια τις αρετές που έχουμε, και που εάν τυχόν δεν έχουμε, που πρέπει οπωσδήποτε ν’ αποκτήσουμε, παρουσιάζονται (τα τροπάρια) σε κείμενο και νοηματική απόδοση ακολούθως:

 

Τροπάριο 1^ο. Ήχος πλ. β'.

Κροτήσωμεν συμφώνως πιστοί, τους κλάδους αρετών και ημείς, ως οι Παίδες, νυν προσφέροντες Χριστώ, και τούτῳ θείων έργων, απλώσωμεν τους πέπλους, και μυστικώς τούτον δεξώμεθα.

Νοηματική απόδοση του 1^ου Τροπαρίου

Να ζητωκραυγάσουμε κι εμείς σήμερα αδελφοί και να προσφέρουμε στον Χριστό τους συμβολικούς κλάδους των αρετών μας, όπως ακριβώς του πρόσφεραν οι παίδες των Εβραίων τους κλάδους των Βαΐων, και να απλώσουμε μπροστά Του ως νοητά πέπλα τα  καλά έργα μας και να Τον δεχθούμε μυστικώς στην καρδιά μας.

Τροπάριο 2^ο. Ήχος πλ. β'.

Βαΐα αρετών αδελφοί, προσάξωμεν Χριστώ τω Θεώ, ερχομένῳ δι' ημάς ανθρωπικώς, παθείν εθελουσίως, Θεότητος ισχύϊ, πάσιν απάθειαν δωρήσασθαι.

Νοηματική απόδοση του 2ου Τροπαρίου.

Τις ενάρετες και άγιες πράξεις μας, αδελφοί,  ας προσφέρουμε ως συμβολικά βάια στον Χριστό και Θεό μας, που ήρθε για εμάς εδώ στη γη ως άνθρωπος, για να σταυρωθεί με τη θέλησή Του και για να μας χαρίσει με τη θεϊκή Του δύναμη την προστασία μας από κάθε κακό.

(Γιώργος Τ. Αλεξίου).

Λαϊκό παραμύθι απ’ τον Γέρμα Καστοριάς: «Η γυναίκα που μεταφέρθηκε στην εκκλησιά χωμένη σε ένα πιθάρι».

     

    Μια φορά κι έναν καιρό, οι κάτοικοι του Γέρμα Καστοριάς καλλιεργούσαν στη γνωστή περιοχή «Κανναβοτόπι» τού χωριού τους πολυάριθμα φυτά κάνναβης και λιναριού, για να παίρνουν απ' αυτά τις ανάλογες υφαντικές ίνες που χρειάζονταν. Όταν τα εν λόγω φυτά μεγάλωναν αρκετά, οι άντρες έκοβαν τα «καλάμια» τους και τα μετέφερναν στα σπίτια και στις αποθήκες τους. Εκεί τα κατεργάζονταν οι γυναίκες και τα παιδιά τους, κι έφτιαχναν μ’ αυτά γερές κλωστές, νήματα και στημόνια, με τα οποία «γύφαιναν» (= ύφαιναν) κανναβουρένια και λινά πανιά και υφάσματα.

Η αναφερόμενη κατεργασία απαιτούσε και γινόταν με πολύ κόπο και ιδρώτα και γι’ αυτό αρκετές γυναίκες δεν την άντεχαν και συχνά παρίσταναν την άρρωστη. Μία απ’ αυτές που ήταν πολύ τεμπέλα, μόλις έμπαινε ο άντρας της στο σπίτι ξάπλωνε στο κρεββάτι της κι έλεγε ότι είχε «θερμασιά» (: πυρετό).

Κάποτε, που ο εργατικός άντρας αυτής της γυναίκας την είδε να είναι για πολλοστή φορά «άρρωστη» στο κρεββάτι της δυσανασχέτησε και είπε:

-          Τί θα γίνει με σένα βρε γυναίκα; Συνεχώς άρρωστη είσαι. Πότε επιτέλους θα γίνεις καλά;.

Και τότε αυτή τον (του) απάντησε:

-          Να πας, άντρα μου, στην εκκλησιά και να ζητήσεις απ’ την Παναγιά μας να σε πει τί πρέπει να κάνω για να «διάβω» (= γιατρευτώ).

-          Πηγαίνω τώρα, είπε αυτός και βγήκε απ’ το σπίτι.

Αμέσως τότε η γυναίκα του πετάχτηκε από το κρεββάτι της, βγήκε από την «παραθύρα» (= παραπόρτι) του σπιτιού, έτρεξε γρήγορα στην εκκλησιά και εισήλθε κρυφά στον «Άι-Δήμο» (= στο Άγιο Βήμα).

    Σε λίγο έφτασε και μπήκε στην εκκλησιά και ο σύζυγός της, σταυροκοπήθηκε, προσκύνησε τις εικόνες, κοίταξε με ευλάβεια την εικόνα τής Παναγιάς και φώναξε δυνατά:

-          Παναγιά μου, τί πρέπει να κάνει η γυναίκα μου για να «διάβει» (= γιατρευτεί) ;

-         - Να κάψει και να πετάξει αμέσως όλα τα φυτά τής κάνναβης και του λιναριού που έχετε στην αποθήκη σας, απάντησε η γυναίκα του αθέατη και προσποιούμενη την Παναγιά, και κατόπιν ξαναγύρισε τρέχοντας στο σπίτι της.

Ύστερα από λίγο επέστρεψε στο σπίτι και ο σύζυγος τής γυναίκας, τη βρήκε ως συνήθως «άρρωστη» στο κρεββάτι της και την (της) ανακοίνωσε την προτροπή τής Παναγιάς.

Αμέσως τότε η τεμπέλα γυναίκα έριξε με χαρά και χωρίς περίσκεψη στο ποτάμι όλα τα φυτά τής κάνναβης και του λιναριού που είχαν στην αποθήκη τους κι αμέσως «διάφκι» (= ανάρρωσε) !

    Πλησίαζε η Μεγάλη Εβδομάδα και η γυναίκα αυτή έπρεπε και ήθελε να μεταλάβει, δεν είχε όμως την κατάλληλη ενδυμασία και ούτε μπορούσε να υφάνει καινούργια, επειδή είχε πετάξει στο ποτάμι τα φυτά τής κάνναβης και του λιναριού. Σκέφτηκε λοιπόν να χωθεί τσίτσιδη μέσα σ’ ένα πιθάρι και να τη μεταφέρει μ’ αυτό ο άντρας της στην εκκλησιά. Εκεί, θα άφηνε αυτός το πιθάρι όρθιο μπροστά στην Αγιόθυρα και όταν θα έβγαινε ο Παπάς να κοινωνήσει τους Χριστιανούς, θα έβγαζε και η ίδια το κεφάλι της απ’ το πιθάρι και θα την κοινωνούσε.

    Έτσι κι έγινε. Ο άντρας της μετέφερε το αναφερόμενο πιθάρι στο ναό, το έστησε όρθιο μπροστά στην Ωραία Πύλη και περίμενε να φανεί ο ιερέας. Τότε όμως έγινε το απρόσμενο κακό. Τα μικρά παιδιά που περίμεναν εκεί να κοινωνήσουν σπρώχτηκαν, γκρέμισαν κι έσπασαν άθελά τους το πιθάρι και φάνηκε η γυναίκα χωρίς ενδύματα. Όταν ο Παπάς την είδε σ’ αυτά τα χάλια αγανάκτησε και φώναξε δυνατά, ο κόσμος όλος έσκουξε και τη γιουχάρησε και τα παιδιά την έκαψαν με τις λαμπάδες τους.

    Αμέσως τότε αυτή έτρεξε τρομαγμένη και κυνηγημένη στο σπίτι της, μάζεψε γρήγορα όλα τα παλιά ενδύματα που είχε, και τα ξήλωσε και ξέπλεξε τις κλωστές τους. Κατόπιν ανέβηκε σε μία γριντιά (= ξύλινο οριζόντιο δοκάρι τής στέγης του σπιτιού),  άφηνε απ' εκεί τη ρόκα της να κρέμεται κάτω, την στριφογύριζε με τις παλιές φθαρμένες κλωστές, κι έγνεθε νέες μακριές κλωστές για να ράψει καινούργια φορέματα.

Μετά από λίγες ημέρες ήρθε το Πάσχα και οι γειτόνισσες την καλούσαν να βγει μαζί τους στο μεσοχώρι για να ιδούν το γλέντι που γινόταν εκεί. Αυτή όμως αποκρινόταν με πίκρα κι έλεγε: «Μα τον άγιο καψομούνη (!), εφέτος για ’μένα Πασχαλιά δεν έχει».

Και ύστερα έζησαν αυτοί καλά κι εμείς καλύτερα.

Σημειώσεις.

1). Λεξιλόγιο Γέρμα Καστοριάς.

α) «Διαβαίνω» = Υγιαίνω, αποκτώ τη χαμένη υγεία μου.

β) «Διάφτηκα» = Ξανάγινα υγιής.

γ) «Διαβάτης, ο» = Ο περαστικός πόνος.

Π.χ. Ιγώ όταν αρρουστώ δεν «διαβαίνου» κουλάι. Ιχτές του προυί ήμαν πουλύ άρρουστους, είχα έναν γιρό πόνου στου σταυρί, ιυτυχώς όμους ήταν «διαβάτς» κι «διάφκα» αγλήγουρα.

δ) Άι-Δήμος, ο = Το Άγιο Βήμα του ναού.

θ) Θερμασιά, η = Ο πυρετός.

2). Το παρόν λαϊκό παραμύθι το διηγήθηκε στον καταγραφέα του Γ.Τ.Α. η Γερμανιώτισσα κ. Αθηνά Δ. Τζήμα, όπως ακριβώς το είχε ακούσει και το θυμόταν απ’ την αείμνηστη πρόγονό της Αθηνά Κ. Λιάντζη (1882 – 1976). Η καταγραφή του έγινε στον Γέρμα το Σάββατο 29 Μαρτίου 2025.

Λαϊκό παραμύθι απ’ τον Γέρμα Καστοριάς. «Η γίδα η κουρεμένη».

 

Μια φορά κι έναν καιρό ζούσε σε κάποιο μικρό χωριό ένας άνδρας νοικοκύρης μαζί με την «ανάποδη» γυναίκα του και την καλοκάγαθη γριά μάνα του. Η γυναίκα αυτή αντιπαθούσε πολύ την πεθερά της και γι’ αυτό, τα μεσημέρια που ο σύζυγός της έλειπε στα κτήματά του για δουλειές τής πρόσφερνε αντί για φαγητό «παπάρα με νερό» ! (: ξερό ψωμί βουτηγμένο σε νερό). Έτσι, η γριά μάνα ήταν συνεχώς πεινασμένη, όμως δεν διαμαρτυρόταν, για να μη θυμώσει η νύφη της και στεναχωρηθεί ο αγαπημένος της γιος.

Το κακό συνεχιζόταν και γι’ αυτό η γριά γυναίκα ζήτησε απ’ το παιδί της να τη μεταφέρει με το γαϊδουράκι του στην κόρη της, που ήταν παντρεμένη και ζούσε σε ένα διπλανό χωριό. Κι αυτό έγινε. Εκεί όμως δεν την ήθελε ο γαμπρός της και για τούτο γκρίνιαζε κρυφά στη γυναίκα του.

    Κάποια ημέρα που ο γαμπρός τής γριάς γύριζε απ’ το χωράφι στο σπίτι του και την είδε να κάθεται έξω στο πεζούλι του φώναξε δυνατά: «Γυναίκα, ακόμη εδώ είναι αυτή η κουρεμένη γίδα»;

Όταν το άκουσε αυτό η γριά δεν μίλησε, ειδοποίησε όμως το γιό της να ’ρθεί να την πάρει και να την μεταφέρει πίσω στο χωριό της, όπως κι έγινε. Κατά τη διαδρομή, η γριά γυναίκα συνεχώς μονολογούσε σιγανά κι έλεγε: «Κάλλιο παπάρα με νερό, παρά γίδα κουρεμένη !», «Κάλλιο παπάρα με νερό, παρά γίδα κουρεμένη !». Ο γιος της που ακολουθούσε κι άκουγε το σιγανό μουρμουρητό της τη ρώτησε τι έλεγε κι αυτή αναγκάστηκε να φανερώσει τη σημασία του.

Μετά από λίγη ώρα που επέστρεψαν στο σπίτι τους, ο άντρας κάλεσε αμέσως την γυναίκα του και την πρόσταξε να δίνει εφεξής φαγητό στη μάννα του όταν θα είναι και ο ίδιος εκεί. Κι αυτό γινόταν πλέον.

Κι από τότε έζησαν αυτοί καλά κι εμείς καλύτερα.

Σημείωση 1. Η όμορφη γίδα όταν κουρεύεται και χάνει το μακρύ και στιλπνό μαλλί της γίνεται πολύ άσχημη και γι’ αυτό ο χαρακτηρισμός μιας γυναίκας με τη φράση «κουρεμένη γίδα» ήταν και είναι λίαν υβριστικός.

Σημείωση 2. Το παρόν λαϊκό παραμύθι το διηγήθηκε στον καταγραφέα του Γ.Τ.Α. η Γερμανιώτισσα κ. Αθηνά Δ. Τζήμα, όπως ακριβώς το είχε ακούσει και το θυμόταν απ’ την αείμνηστη πρόγονό της Αθηνά Κ. Λιάντζη (1882 – 1976). Η καταγραφή του έγινε στον Γέρμα την 29η Μαρτίου 2025.

Τρία σημαντικά θέματα {: αντικείμενα εξέτασης} που προβάλλει η Εκκλησία μας κατά την Δ΄ Κυριακή των Νηστειών.

   

     Η Τετάρτη (Δ΄) Κυριακή των Νηστειών τής Μεγάλη Τεσσαρακοστής βρίσκεται περίπου στο χρονικό μεσοδιάστημα αυτής και απέχει μόνον 21 ημέρες απ’ την κατοπινή της μέγιστη εορτή τού έτους, το ευλογημένο Πάσχα. Κατ’ αυτήν την Κυριακή, η Ορθόδοξη Εκκλησία προβάλλει και παρουσιάζει στους Χριστιανούς με τ’ αντίστοιχά της ιερά Αναγνώσματα, με την εμπνευσμένη υμνολογία και με τη θεόπνευστη εικονογραφία της, τρία σημαντικά θέματα, τα εξής:

α) Το θαύμα τής ίασης ενός σεληνιαζόμενου νέου, το οποίο τέλεσε ο Κύριός μας Ιησούς Χριστός κατά την επίγεια ζωή του (Μάρκ. θ’ 17 – 31).

β) Το άγιο πρόσωπο και το θαυμαστό έργο τού τότε εορτάζοντος οσίου Ιωάννου τής Κλίμακος (525 – 600 μ.Χ.).

γ) Την πνευματική κι εφαρμοστέα έννοια που έχει η διδακτική Παραβολή του Καλού Σαμαρείτου στη ζωή των Χριστιανών.

Το πρώτο απ’ τα αναφερόμενα θέματα, δηλαδή η θαυματουργική ίαση απ’ τον Ιησού Χριστό του σεληνιαζόμενου νέου, περιλαμβάνεται στο αναγιγνωσκόμενο Ευαγγελικό Ανάγνωσμα τής ημέρας αυτής (Μάρκ. θ’, 17 – 31).

Το δεύτερο θέμα, που αναφέρεται στον όσιο Ιωάννη τον Σιναΐτη (τής Κλίμακος) παρουσιάζεται και κοινοποιείται στους πιστούς με την υμνολογία τής υπόψη Κυριακής(των Στιχηρών και των Ωδών του δευτέρου (β΄) Κανόνος τής Ακολουθίας τού Όρθρου της), καθώς και με την πρόθεση ιερών εικόνων του στους ναούς μας.

Τέλος, το τρίτο θέμα, που είναι η εφαρμοστέα έννοια τού περιεχομένου τής Παραβολής τού Καλού Σαμαρείτου στη ζωή ενός εκάστου των Χριστιανών αναπτύσσεται εκτενώς και γνωστοποιείται με τα 24 τροπάρια (στροφές) των 8 Ωδών, τού πρώτου (α’) εκ των δύο υμνολογικών Κανόνων που συναποτελούν την Ακολουθία τού Όρθρου τής εν λόγω Κυριακής.

Ακολούθως, θα γίνει ενδεικτική παρουσίαση σε κείμενο και μετάφραση του πρώτου τροπαρίου τής κάθε α’ Ωδής του ζεύγους των υμνολογικών Κανόνων, που συγκροτούν την Ακολουθία του Όρθρου τής συγκεκριμένης Δ΄ Κυριακής των Νηστειών.

1)      Κανών α’, Ωδή α’, του Τριῳδίου (Παραβολής Καλού Σαμαρείτου). Ήχος πλ. α’.

Τροπάριον.

Ωμοιώθην Χριστέ, τω εν χερσί των λῃστών περιπεσόντι,

και τυπτήμασιν ημιθανεί υπό τούτων, καταλειφθέντι Σωτήρ,

κἀγώ ούτω πέπληγμαι, ταις αμαρτίαις μου.

Μετάφραση Τροπαρίου.

Ομοιώθηκα, Χριστέ, μ’ εκείνον που έπεσε στα χέρια των ληστών,

και εγκαταλείφθηκε απ’ αυτούς μισοπεθαμένος από τα χτυπήματα, Σωτήρα·

Κι εγώ έτσι έχω πληγωθεί από τις αμαρτίες μου.

2)      Κανών β', Ωδὴ α', του οσίου Ιωάννου τής Κλίμακος. Ήχος πλ. δ'.

Τροπάριον.

Εν φωτί αΰλῳ και νοητώ, εκ της κατηφείας,

των ενύλων αναδραμών, Ιωάννη Όσιε λιταίς σου,

ταις προς τον Κύριόν με φώτισον.

Μετάφραση Τροπαρίου.

Αφού ανέβηκες σε φως άυλο και πνευματικό απ’ τη

θαμπότητα των υλικών πραγμάτων, Ιωάννη Όσιε,

φώτισέ με με τις προσευχές σου προς τον Κύριο.

 

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

Βλέπε περί του οσίου Ιωάννου της Κλίμακος.

α) Η «Κλίμαξ των Αρετών» του οσίου Ιωάννου Σιναΐτου († 30 Μαρτίου 600 μ.Χ.).

https://fos-kastoria.blogspot.com/2012/03/

β) Η «Κλίμαξ των Αρετών» σε τοιχογραφίες δύο ναών της Καστοριάς.

https://fos-kastoria.blogspot.com/2012/11/blog-post_15.html

 {Γιώργος Τ. Αλεξίου}.