Τα Βορειοελληνικά γλωσσικά ιδιώματα του νομού Καστοριάς, όπως παρουσιάζονται σε ανάλογη διδακτορική διατριβή της κ. Ελένης Παπαδάμου. {“Βιβλιοπαρουσίαση”}.

 

Εισαγωγικό Σημείωμα.

Η άριστη φιλόλογος και γλωσσολόγος κ. Ελένη Παπαδάμου μελέτησε επισταμένως πριν από λίγα χρόνια τα βόρεια ελληνικά ιδιώματα (ΒΙ) που ομιλούνται σε 21 χωριά της περιοχής Καστοριάς. Ακολούθως, κατά το έτος 2018, υπέβαλε στη Φιλοσοφική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης μία πολύ αξιόλογη διδακτορική διατριβή, με τον τίτλο «Το μορφολογικό σύστημα των βορείων ιδιωμάτων Καστοριάς (στο φως των σχέσεων διαλεκτολογίας και βαλκανικής γλωσσολογίας)». Η εν λόγω διατριβή ψηφιοποιήθηκε και αναρτήθηκε προσφάτως στο Διαδίκτυο, απ' όπου μπορούν πλέον να την κατεβάσουν σε αρχείο pdf και να την μελετήσουν όλοι οι ενδιαφερόμενοι πολίτες. Μερικά επιλεγμένα αποσπάσματα απ΄ το κείμενο τής αναφερόμενης διατριβής παρουσιάζονται εδώ, χάριν των αναγνωστών τού παρόντος Ιστολογίου (Γιώργος Τ. Αλεξίου).

Τα γλωσσικά ιδιώματα του νομού Καστοριάς.

«Το γλωσσικό τοπίο της Καστοριάς καθορίζεται γενικότερα από τη συνύπαρξη των βόρειων ελληνικών ιδιωμάτων (ΒΙ), των προσφυγικών ελληνικών ιδιωμάτων, των σλαβικών ιδιωμάτων και σε μικρότερο βαθμό των αρωμουνικών (βλάχικων) ιδιωμάτων της περιοχής. Στις περισσότερες περιπτώσεις τα ιδιώματα αυτά μιλιούνται σε χωριστά χωριά, ενώ αρκετές είναι οι περιπτώσεις των μεικτών χωριών. Στην πόλη της Καστοριάς μιλιέται ημιβόρειο ιδίωμα στενωτικού τύπου (βλ. και Τριανταφυλλίδης 1 1981, 249).

Με βάση όσα αναφέραμε, τα ιδιώματα της Καστοριάς μπορούμε να τα χωρίσουμε σε πέντε ομάδες: η πρώτη ομάδα περιλαμβάνει τα βόρεια ιδιώματα του νομού,·στη δεύτερη ανήκει το ημιβόρειο ιδίωμα της πόλης της Καστοριάς (που, ως πρωτεύουσα, έχει πολυσυλλεκτικό χαρακτήρα), η τρίτη ομάδα περιλαμβάνει τα ιδιώματα των προσφύγων και πιο συγκεκριμένα των Ποντίων, στην τέταρτη ομάδα ανήκουν τα ιδιώματα των Σλαβόφωνων. Τέλος, στην πέμπτη ομάδα ανήκουν τα ιδιώματα των Βλαχόφωνων (βλ. και Papadamou & Papanastassiou 2013).

Ξεχωριστή ομάδα αποτελούν τα χωριά με πολυσυλλεκτικό πληθυσμό. Στα χωριά αυτά συχνά η εικόνα είναι σύνθετη, καθώς συγκατοικούν ομιλητές των βορείων ιδιωμάτων με σλαβόφωνους, βλαχόφωνους ή ομιλητές της ποντιακής διαλέκτου. Εδώ θα πρέπει να κατατάξουμε το Άργος Ορεστικό, που αποτελεί όμως ημιαστικό κέντρο, καθώς και τα ιδιώματα ορισμένων χωριών, όπως οι Αμπελόκηποι, η Αμμουδάρα, η Κορησός κ.ά. Στην ίδια ομάδα θα μπορούσαμε να κατατάξουμε και την πρωτεύουσα του νομού, που παρουσίαζε ανέκαθεν πολυσυλλεκτικό χαρακτήρα».

Τα 21 χωριά του Νομού Καστοριάς όπου ομιλούνται Βορειοελληνικά Ιδιώματα.

«Ο πληθυσμός του νομού Καστοριάς ανέρχεται, σύμφωνα με την απογραφή του 2011, σε 51.481 κατοίκους (το 2001 ανερχόταν σε 53.483), από τους οποίους οι 13.387 κατοικούν στην ομώνυμη πρωτεύουσα του νομού και οι 7.473 στο Άργος Ορεστικό.

Τα βόρεια ιδιώματα μιλιούνται συνολικά σε είκοσι ένα (21) χωριά του νομού Καστοριάς.

Εκτός από τα χωριά αυτά τα ΒΙ μιλιόταν και σε ορισμένα άλλα χωριά, που σήμερα πια δεν κατοικούνται. Στην κατηγορία αυτή ανήκουν τα χωριά Γλυκονέρι, Περιστερά κ.ά. που τα ιδιώματά τους μπορούμε βάσιμα να υποθέσουμε ότι δεν θα παρουσίαζαν σημαντικές διαφορές από τα ιδιώματα που διατηρήθηκαν και αποτελούν αντικείμενο της παρούσας έρευνας.

Τα χωριά στα οποία μιλιούνται ΒΙ μπορούμε να τα χωρίσουμε στις εξής

ευρύτερες γεωγραφικές περιοχές:

(1) Τα Γραμμοχώρια

Στην ομάδα αυτή περιλαμβάνονται τα εξής χωριά:

• Το Επταχώρι

• Η Ζούζουλη

• Η Χρυσή

• Το Πευκόφυτο

• Η Νέα Κοτύλη

• Η Κυψέλη

• Το Πεύκο

• Η Λάγκα

• Ο Βράχος

(2) Η νοτιοανατολική ομάδα

Στην ομάδα αυτή περιλαμβάνονται τα εξής χωριά:

• Το Βογατσικό

• Ο Γέρμας

• Το Κωσταράζι

(3) Η νότια ομάδα

Στην ομάδα αυτή μπορούν να καταταγούν τα ακόλουθα χωριά:

• Η Μηλίτσα

• Η Ασπροκκλησιά

• Το Βοτάνι

• Το Βέλος

• Το Διαλεχτό

• Το Ασπρονέρι

• Η Αμμουδάρα

• Οι Αμπελόκηποι

• Η Kορησσός,

Τα τελευταία τρία απ' αυτά τα χωριά είχαν μέχρι το πρόσφατο παρελθόν μεικτούς πληθυσμούς».

Σημείωση: Αναζήτησε τη θεματική μελέτη στην ηλεκτρονική Δ/νση:

C:\Users\pc\Downloads\62636234.pdf

Παρατήρηση: Όλοι οι κάτοικοι του νομού Καστοριάς ευχαριστούμε κι ευγνωμονούμε την κ. Ελένη Παπαδάμου, για την εκπόνηση της αναφερόμενης πολύμοχθης κι άρτιας διατριβής της, που παρουσιάζει καλώς τον γλωσσικό πλούτο της ιδιαίτερης πατρίδας μας και την προβάλλει (την πατρίδα μας) με τον τρόπο της στην επιστημονική κοινότητα και γενικότερα σε όλους τους Έλληνες (Γ.Τ.Α.).