Το βιβλίο «Τα βότανα στον πολιτισμό των Ελλήνων», προσφορά της εφημερίδας «Τα Νέα».

Το παρουσιαζόμενο βιβλίο.

Η Αθηναϊκή εφημερίδα «Τα Νέα», πρόσφερε στους αναγνώστες της, μαζί με το «φύλλο» του Σαββατοκύριακου 11-12 Ιανουαρίου 2014, ένα συλλεκτικό εικονογραφημένο βιβλίο 210 σελίδων του Γεράσιμου Α. Ρηγάτου, που φέρει τον τίτλο «Τα βότανα στον πολιτισμό των Ελλήνων» και παρουσιάζει την ιστορία, τα χαρακτηριστικά και τις θεραπευτικές ιδιότητες αρκετών θεραπευτικών βοτάνων, από τον Όμηρο και την αρχαία Ελλάδα μέχρι σήμερα. Στο οπισθόφυλλο του εν λόγω βιβλίο αναφέρονται τα εξής ενημερωτικά περί αυτού:

"Ο γιατρός Γεράσιμος Α. Ρηγάτος, στο βιβλίο του αυτό, καταθέτει τον κόπο των ερευνών του για τη λειτουργία των βοτάνων στον ελληνικό πολιτισμό ανά τους αιώνες, από την αρχαιότητα έως σήμερα. Ξεκινά από την ερμηνεία της λέξης «βότανο», η οποία αρχικά σήμαινε το χορτάρι, δηλαδή τη βοσκή, έπειτα τα ποώδη φυτά και, σταδιακά, το φυτό με τη θεραπευτική - ιαματική δράση, καθώς και του φαρμάκου που παρασκευάζεται από αυτό. Στη συνέχεια, παραθέτει τις σχετικές αναφορές, (α) από τα βότανα των μυθικών θεραπευτών, δηλαδή των θεών, των ημίθεων και των ηρώων στους οποίους έχουν αποδοθεί θεραπευτικές πράξεις και ιδιότητες, καθώς και από τα ομηρικά έπη, τον Πλάτωνα, τον Θεόκριτο και τον Νίκανδρο, δίνοντας τα πρωτότυπα κείμενα μαζί με λογοτεχνικές μεταφράσεις τους, (β) από τη βυζαντινή ποίηση και την κρητική λογοτεχνία της Βενετοκρατίας έως το δημοτικό τραγούδι και τους νεοέλληνες ποιητές, (γ) από τις παροιμίες και τους λαϊκούς στίχους έως τα ξόρκια στον λαϊκό λόγο. Στο τέταρτο και τελευταίο μέρος του βιβλίου, δημοσιεύονται για πρώτη φορά έργα αγνώστου - τα οποία κατά πάσα πιθανότητα έχουν ζωγραφι­στεί γύρω στα τέλη της δεκαετίας του 1930, ύστερα από παραγγελία γιατρού -, σε μια υπέροχη απεικόνιση των θεραπευτικών βοτάνων».

Η Παναγία με τον κρίνο.

Ακολούθως παρατίθενται ενδεικτικά δύο χαρακτηριστικά αποσπάσματα από το ενδιαφέρον κείμενο του εξεταζόμενου βιβλίου.

Α) Νερατζούλες και κιτρές και δάφνες και μυρσίνες.

Σε ένα βυζαντινό ερωτικό ποίημα, που επιγράφεται «Ερωτικός Αλφάβητος», ο ποιητής επικαλείται φυτά – βότανα και λούλουδα και δέντρα για να μυρώνουν το δρόμο της αγαπημένης του και να την προστατεύουν από το ηλιακό καύμα:

«Αν ήξευρα, κυράτσα μου, πότε θέλεις κινήσει

και πόθεν θέλεις διαβεί με τες αρχοντοπούλες

την στράταν σου να. φύτευα μηλιές και κυδωνίτσες

και νερατζούλες και κιτρές και δάφνες και μυρσίνες,

τον δρόμον σου τριανταφυλλιές, να μη σε πιάνη ο ήλιος,

κι όπου διαβαίνεις και πατείς ήθελα σπέρνει μόσχον,

και να μυρίζει η στράτα σου, κ’ εσύ να μη το ξεύρεις,

και να μαυρίζει, λυγερή, στον ήλιον η ελικιά σου. (σελ. 57-58).

Β) Το βοτάνι της αγάπης.

Σε ένα ποίημα του ο Γεώργιος Αθάνας αναφέρει διάφορα βότανα, με αποκορύφωμα το βοτάνι της αγάπης, το σταθερά αναζητούμενο, που όμως δεν βρέθηκε ποτέ. Το εν λόγω ποίημα έχει ως εξής:

Που νά 'βρισκα μια μάγισσα, να κάτσω να μου μάθη

όλα τα μαγιοβότανα κι όλα τα γιατροσόφια,

που θεραπεύουνε πληγές, παρηγοράνε πάθη:

τριβόλια, λαγοκοιμηθιές, φλισκούνια, σαρκοτρόφια...

…………………………………………………………………

Κι αν της αγάπης τύχαινε να μάθω το βοτάνι

«που τρων τ’ αλάφια και ψοφούν, τ’ αρκούδια κι ημερεύουν»

Σ’ όλη τη γης θα τό ’σπερνα, μποστάνι σε μποστάνι,

για να το βρίσκουν εύκολα τα νιά και να θεριεύουν! (σελ. 82).

Το αγριολούλουδο Περικοκλάδι.
Πίνακας του εξεταζόμενου βιβλίου.

Κλείνοντας τη σύντομη παρουσίαση του βιβλίου με τον τίτλο «Τα βότανα στον πολιτισμό των Ελλήνων» σημειώνουμε, ότι πρόκειται για ένα έντυπο, το οποίο σίγουρα ενδιαφέρει όλους τους φυσιολάτρες, οικολόγους κι εραστές των βοτάνων της πατρίδας μας.

Γιώργος Τ. Αλεξίου

Νερόκρινος. Πίνακας του βιβλίου.

Σολλέρα η οξύκοκκος