Εικόνες και τοιχογραφίες τής Παναγίας Δεξιοκρατούσης {τής “Δεξιάς"} στην περιοχή τής Καστοριάς.

 

    Οι ιερές εικόνες και τοιχογραφίες που παρουσιάζουν την Παναγία μας Παιδιοκρατούσα, δηλαδή να κρατάει με μητρική στοργή τον Χριστό ως τριετές Παιδίον στη σεπτή αγκαλιά της είναι πάμπολλες στον κόσμο της Χριστιανοσύνης. Οι περισσότερες απ' αυτές την εικονίζουν (την Παναγία) Αριστεροκρατούσα, δηλαδή να βαστάει τον Υιό της στην αριστερή μεριά τής αγκαλιά της. Άλλες εικόνες της, που είναι επίσης πάρα πολλές, την παριστάνουν Αγκαλοκρατούσα, ήτοι να έχει τον Χριστό στο μέσον τής αγκαλιάς της, και άλλες, πολύ λιγότερες απ' τις προαναφερόμενες, την εικονίζουν Δεξιοκρατούσα, έχοντας τον Χριστό στη δεξιά πλευρά της αγκαλιάς της.

    Η ιερότερη και πλέον γνωστή απ' τις εικόνες τής Παναγίας Δεξιοκρατούσης είναι η ονομαζόμενη Παναγία του Κύκκου, που βρίσκεται στο ομώνυμο μοναστήρι τής Κύπρου και αποτελεί την εφέστια εικόνα ολόκληρης της Μεγαλονήσου. Μία άλλη επίσης πολύ ιερή και γνωστή εικόνα τής Παναγίας Δεξιοκρατούσης είναι η φυλασσόμενη στον ομώνυμο ναό πόλης Θεσσαλονίκης, που δέχεται καθημερινώς μεγάλο πλήθος προσκυνητών.

    Εικόνες και τοιχογραφίες των τριών προαφερόμενων εικονιστικών τύπων σε αντίστοιχη αριθμητική αναλογία υπάρχουν βεβαίως και στην επαρχία της Καστοριάς. Και σ' αυτήν τη θεοφιλή επαρχία οι περισσότερες είναι της Παναγίας Αριστεροκρατούσης, ενώ ελάχιστες είναι τής Παναγίας Δεξιοκρατούσης (Δεξιάς). Εξ όσων γνωρίζει ο γράφων, τοιχογραφίες τής Παναγίας Δεξιάς έχουν από μία οι βυζαντινοί ναοί, α) της Παναγίας Ρασιώτισσας, έτ. 1411, β) του Αγίου Αλυπίου, έτους 1422 και γ) των Ταξιαρχών Μητροπόλεως, αρχών του 15ου αιώνα (βλέπε εδώ φωτογραφίες τους).

    Υπάρχει επίσης στην περιοχή τής Καστοριάς και μία {μόνο μία ;} φορητή εικόνα τής Παναγίας Δεξιοκρατούσης, χρονολογούμενη στα τέλη του 18ου – αρχές του 19ου αιώνα. Η εικόνα αυτή φυλάσσεται σε κάποιον εξοχικό ναό ενός μικρού χωριού, που βρίσκεται πλησίον τού Άργους Ορεστικού. Επειδή η εν λόγω εικόνα τής Παναγίας Δεξιάς είναι πρωτότυπη και πολύ ωραία, θα ήταν ευλογία να ποιηθεί ένα ακριβές αντίγραφό της και να αναρτηθεί στον έναν απ' τους λαμπρούς ενοριακούς ναούς τής κωμόπολης του Άργους Ορεστικού.

    Μία δεύτερη εικόνα τής Παναγίας Δεξιάς σύγχρονή μας βρίσκεται στον ενοριακό ναό του Αγίου Νεκταρίου Άργους Ορεστικού και είναι προσκυνηματική του. Αυτή η υπέροχη εικόνα αποτελεί αφιέρωμα του μακαριστού Μητροπολίτου Καστοριάς κυρού Σεραφείμ Παπακώστα και μετέχει σε κάθε λιτανεία που γίνεται πέριξ του εν λόγω ιερού ναού.

Τροπάρια της Παναγίας Δεξιάς.

Απολυτίκιον. 'Ηχος δ'. Ταχύ προκατάλαβε.

Τὸν πάντων Δεσπόζοντα, σωματωθέντα εκ σού,

βαστάζεις ως νήπιον, τη δεξιά σου χειρί, Παρθένε Πανύμνητε,

όθεν τούτο ορώντες, τη σεπτή σου εικόνι,

υμνούμέν σε Θεοτόκε και πιστώς σοι βοώμεν

Χαίρε Κεχαριτωμένη, ο Κύριος μετά σου.

Κοντάκιον. 'Ηχος πλ.δ'. Τη υπερμάχω.

Τη Παναγία σου Εικόνι καταφεύγοντες

'Ηνπερ προσφόρως Δεξιάν καλούμεν Πάναγνε

Προσκομίζομεν τον ύμνόν σοι Θεοτόκε.

Αλλ' ως έφορος ημών και καταφύγιον

Καθοδήγει δεξιάς προς τρίβους πάντοτε

Τους βοώντάς σοι, Χαίρε Κόρη Πανύμνητε.

Μεγαλυνάριον. 'Ηχος πλ.δ'.

Χάριν ευφροσύνην τε και χαράν,

ρώσιν και υγείαν, και κινδύνων απαλλαγήν, δίδου Θεοτόκε,

ως προστασία κόσμου, τοις πόθω προσιούσι τω θείω οίκω σου.

Παρουσίαση.Γιώργος Τ. Αλεξίου.

Μία έννοια τού συνεορτασμού και της συνεικόνισης των δύο Αρχαγγέλων Μιχαήλ και Γαβριήλ {+ 8 Νοεμβρίου}.

 

    Οι Αρχάγγελοι και Ταξίαρχοι των Ουρανίων και Ασωμάτων Δυνάμεων Μιχαήλ και Γαβριήλ εορτάζουν κατά μόνας, καθώς και από κοινού με όλα τα Αγγελικά Τάγματα. Ο μεν Αρχάγγελος Μιχαήλ εορτάζει την 6η Σεπτεμβρίου (: ανάμνηση θαύματός του), ο δε Αρχάγγελος Γαβριήλ την 26η Μαρτίου και την 13η Ιουλίου. Εορτάζουν επίσης αμφότεροι και μαζί με όλα τα Αγγελικά Τάγματα την 8η Νοεμβρίου.

    Ανάλογες των προαναφερόμενων εορτών των Αρχαγγέλων Μιχαήλ και Γαβριήλ και όλων των Αγγελικών Ταγμάτων είναι και οι εικονίσεις τους. Εικονίζονται είτε μεμονωμένοι, είτε ως δυάδα, είτε ως επικεφαλής όλων των Αγγελικών Ταγμάτων.

    Ο εξεταζόμενος συνεορτασμός των δύο Αρχαγγέλων Μιχαήλ και Γαβριήλ, καθώς και η συνεικόνισή τους έχουν κατά την άποψη ειδικών Θεολόγων και εμπνευσμένων υμνογράφων τής Εκκλησίας μας σπουδαία σημασία. Δηλώνουν και παρουσιάζουν με τον τρόπο τους στους πιστούς την ποθητή και βέβαιη μελλοντική ένωση των Εκκλησιών {"...και γενήσεται μία ποίμνη εις Ποιμήν." (Ιωαν. ι', ιστ'.)}, καθώς και τον εξαφανισμό όλων των αιρέσεων. Ταυτοχρόνως υποδεικνύουν και προτρέπουν εμμέσως όλους τους Χριστιανούς και γενικότερα όλους τους ανθρώπους να είναι μονιασμένοι και αγαπημένοι μεταξύ τους, όπως ακριβώς είναι και οι εικονιζόμενοι Αρχάγγελοι και Άγγελοι.

    Ένα τροπάριο τής εορτής των Παμμεγίστων Ταξιαρχών Μιχαήλ και Γαβριήλ και λοιπών Ασωμάτων Δυνάμεων (+ 8 Νοεμβρίου) με περιεχόμενο σχετικό των ανωτέρω παρατιθέμενων έχει σε κείμενο και νοηματική απόδοση ως ακολούθως:

Τροπάριο

    Συνευφρανθώμεν τοις Αγγέλοις άνθρωποι, πνευματικώς εν χαρά, ο Γαβριήλ αύθις, νυν ευαγγελίζεται, Εκκλησιών την ένωσιν, και καθαίρεσιν πάσης, της εναντίας αιρέσεως, εν τη παρουσία της μνήμης αυτών.

Νοηματική απόδοση του Τροπαρίου.

    Να ευχαριστηθούμε και να χαρούμε πνευματικώς οι άνθρωποι μαζί με τους αγγέλους, διότι ο Αρχάγγελος (τού Ευαγγελισμού τής Θεοτόκου) Γαβριήλ μας αναγγέλει κατά την (και με την) παρούσα συνεορτή του με τον Αρχάγγελο Μιχαήλ τη χαρμόσυνη είδηση τής επικείμενης ένωσης των Εκκλησιών και την εξάλειψη κάθε κίνησης που εναντιώνεται σ΄ αυτήν (την ένωση).

Γιώργος Τ. Αλεξίου.

Η ιδιοτυπία τής παρουσίας τριών δεσποτικών εικόνων τής Παναγίας στο τέμπλο (18ος αιών) του Μητροπολιτικού ναού Κοιμήσεως τής Θεοτόκου Καστοριάς (έτ. 1851).

 

    Όλα τα τέμπλα ικανού μεγέθους των ναών της Ορθοδοξίας έχουν αναρτημένες στην όψη τους τις τέσσερις ανάλογές τους βασικές εικόνες οι οποίες είναι, του Χριστού και της Παναγίας που πλαισιώνουν την Ωραία Πύλη τους, του Ιωάννου Προδρόμου που βρίσκεται δίπλα στην προαναφερόμενη εικόνα του Χριστού, και του επώνυμου αγίου τού ναού που είναι τοποθετημένη δίπλα στην υπόψη εικόνα τής Παναγίας. Βάσει των ανωτέρω, όλοι οι ναοί μας έχουν οπωσδήποτε μία δεσποτική εικόνα της Παναγίας στο τέμπλο τους, εκτός απ' τους ναούς που είναι αφιερωμένοι στη Θεοτόκο, οι οποίοι εκ των πραγμάτων έχουν αριστερά τής Ωραίας Θύρας τους δύο θεομητορικές εικόνες εν σειρά.

    Υπάρχει όμως κι ένα τέμπλο που έχει επ' αυτού τρείς δεσποτικές εικόνες της Παναγίας! Πρόκειται για το ξυλόγλυπτο κι επιχρυσωμένο τέμπλο του Μητροπολιτικού ναού Κοιμήσεως τής Θεοτόκου Καστοριάς, το οποίο μεταφέρθηκε μαζί με τις εικόνες του σ' αυτόν, απ' τον εκεί προϋπάρχοντά του παλαιότερο ναό τής Θεοτόκου. Στις εν λόγω μεταφερθείσες εικόνες περιλαμβάνονταν πιθανότατα και οι δύο υπάρχουσες σήμερα, της Κοιμήσεως της Θεοτόκου και του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου, οι οποίες προστέθηκαν στην εικόνα της Παναγίας Οδηγήτριας, που μάλλον αγιογραφήθηκε και αναρτήθηκε στο αναφερόμενο τέμπλο τότε (το έτος 1851).

Γιώργος Τ. Αλεξίου.

Εικόνα τής Παναγίας Οδηγήτριας με σημαντικά πρωτότυπα εικονογραφικά στοιχεία {19ος αιών;} στον Μητροπολιτικό ναό της Καστοριάς.

 

    Ο λαμπρός Μητροπολιτικός ναός της Καστοριάς, που είναι αφιερωμένος στην Κοίμηση της Θεοτόκου, κοσμείται με περίτεχνο ξυλόγλυπτο κι επιχρυσωμένο τέμπλο και με αξιόλογες ιερές εικόνες επ' αυτού. Μία απ' τις εν λόγω εικόνες είναι τής Παναγίας Οδηγήτριας που βρίσκεται τοποθετημένη πρώτη στ' αριστερά τής Ωραίας Πύλης. Στην όψη της παρουσιάζεται η Θεοτόκος σε προτομή, να βαστάει στην αριστερή αγκαλιά της τον μικρό Χριστό ευλογούντα και κρατούντα τη σφαίρα του κόσμου, και να έχει τη δεξιά της χείρα λυγισμένη και με απλωμένη την παλάμη της σε κίνηση οδηγητική για τους πιστούς προς Αυτόν.

    Η Παναγία φοράει εσωτερικώς μπλε χιτώνα κι εξωτερικώς πορφυρόχρωμο μαφόριο. Επάνω στο μαφόριό της, και συγκεκριμένως στα τρία σημεία όπου όλα σχεδόν τα μαφόρια έχουν ζωγραφισμένους τρείς αινιγματικούς, σχηματοποιημένους και σταυρόσχημους αστέρες, δηλαδή στο ύψος τού μετώπου τής θεοτόκου και στους δύο ώμους της, είναι ζωγραφισμένοι τρεις αντίστοιχοί τους μικροί δίσκοι με σμικρογραφίες στην επιφάνειά τους. Επί του δίσκου του μετώπου της Παναγίας απεικονίζεται μία περιστερά, συμβολική του Αγίου Πνεύματος, με την προσδιοριστική αναγραφή Ο ΩΝ. Στο δίσκο του δεξιού της ώμου εικονίζεται ο Θεός Πατήρ με γεροντική μορφή κι επίσης με την αναγραφή Ο ΩΝ, ενώ στο δίσκο του αριστερού της ώμου εικονίζεται ο Θεός Υιός με μορφή νέου άνδρα κι αυτός με την αναγραφή Ο ΩΝ.

    Στην κάθε μία απ' τις τέσσερις άκρες τής εξεταζόμενης εικόνας είναι ζωγραφισμένος κι ένας Προφήτης τής Παλαιάς Διαθήκης, που προφήτεψε περί της εικονιζόμενης Παναγίας και περί του Χριστού Υιού της.

    Αξιόλογες εικόνες τής Παναγίας ομοιοθεματικές τής εδώ εξεταζόμενης υπάρχουν και στη Δυτική Εκκλησία. Οι εικόνες αυτές φέρουν την ονομασία “Η στέψις τής Παρθένου” και παρουσιάζουν τα τρία Πρόσωπα τής Αγίας Τριάδος να τοποθετούν βασιλικό στέμμα στη σεπτή κεφαλή τής Θεοτόκου που εικονίζεται μεταξύ τους. Τέτοιες δυτικότροπες εικόνες υπάρχουν και σε αρκετούς ναούς της Ορθοδοξίας επιγράφονται δε “Η Αγία Τριάς” και θεωρούνται απ' το εκκλησίασμα εικονίσεις αυτής (της Αγίας Τριάδος).

    Ως προς τη συμβολική και μυστική σημασία των προαναφερόμενων τριών αστέρων, που βρίσκονται ζωγραφισμένοι στο μαφόριο όλων σχεδόν των εικόνων και τοιχογραφιών τής Θεοτόκου, διατυπώθηκαν και διατυπώνονται από φωτισμένους Πατέρες τής Εκκλησίας μας, από ειδικούς θεολόγους και από μελετητές των βυζαντινών εικόνων, οι ακολούθως παρατιθέμενες απόψεις κι ερμηνείες.

    α) Αρκετοί απ' τους υπόψη Πατέρες και μελετητές θεωρούν και υποστηρίζουν, ότι οι εν λόγω τρεις αστέρες συμβολίζουν τα τρία Πρόσωπα τού Θεού μας, που σκέπουν διαρκώς με τη χάρη τους κι ευλογούν την πανάμωμη Θεοτόκο, αυτό δηλαδή που απτοποιεί κι εκφράζει άριστα και η εξεταζόμενη εικόνα τής Παναγίας Οδηγήτριας τού Μητροπολιτικού ναού τής Καστοριάς.

    β) Άλλοι Πατέρες και Θεολόγοι υποστηρίζουν, ότι οι αναφερόμενοι τρεις αστέρες συμβολίζουν το αειπάρθενον τής Θεοτόκου, δηλώνουν δηλαδή αυτοί οι αστέρες με την εμφάνισή τους, ότι η εικονιζόμενη αγία Κυρία που τους φέρει κεντημένους στο μαφόριό της υπήρξε παρθένος πριν από τη σύλληψη του Υιού της Χριστού, κατά τη διάρκεια του τοκετού Αυτού και μετά τον τόκο Του.

    γ) Μερικοί Θεολόγοι και αγιογράφοι έχουν την άποψη, ότι οι αναφερόμενοι τρεις αστέρες εκφράζουν συμβολικώς και αντιπροσωπευτικώς τις τρεις κυριότερες απ' τις πάμπολλες μεγάλες αρετές που κοσμούσαν την Παναγία μας κατά την επίγεια ζωή της.

    δ) Τέλος, ορισμένοι Θεολόγοι και αγιογράφοι έχουν την άποψη ότι οι αστέρες αυτοί δεν έχουν κάποιο συμβολικό και σπουδαίο νόημα, αλλά ότι είναι απλώς διακοσμητικοί.

    

    Περατούμενης τής σύντομης εξέτασης τής θεματικής εικόνας τής Παναγίας Οδηγήτριας που κοσμεί το τέμπλο του Μητροπολιτικού ναού της Καστοριάς σημειώνονται συμπερασματικώς κι επιγραμματικώς τα εξής:

    1) Πρόκειται για μία μοναδική και σπάνια εικόνα – εικόνιση, που απτοποιεί και παρουσιάζει τη διαρκή παρουσία των τριών Προσώπων της Αγίας Τριάδος στο μυαλό, στην καρδιά και στην ψυχή τής Θεοτόκου κατά την επίγεια ζωή της, καθώς και την προστασία, την ευλογία και τη συμπαράσταση που παρείχαν σ' αυτήν (τη Θεοτόκο).

    β) Διδάσκει με τον τρόπο της και προτρέπει όλους εμάς τους Ορθόδοξους Χριστιανούς να παραδειγματιστούμε από την εικονιζόμενη Παναγία και να έχουμε και οι ίδιοι τον Τριαδικό Θεό μέσα μας.

    γ) Υποστηρίζει και δηλώνει εμέσως κι ευρυτέρως (η εξεταζόμενη εικόνα), ότι οι τρεις αινιγματικοί αστέρες που είναι κεντημένοι στο μαφόριο τής Θεοτόκου όλων σχεδόν των εικόνων της, συμβολίζουν τα τρία Πρόσωπα του Τριαδικού Θεού, που βρίσκονταν ενεργώς δίπλα της, καθ' όλη τη διάρκεια της επίγειας ζωής της.

Γιώργος Τ. Αλεξίου

Το αξιόλογο εγκόλπιο Ημερολόγιο έτους 2025 τής Ιεράς Μητροπόλεως Καστορίας που μόλις κυκλοφόρησε.

 

    Η Ιερά Μητρόπολη Καστοριάς τύπωσε και κυκλοφόρησε προσφάτως το εγκόλπιο Ημερολόγιό της έτους 2025, που είναι “Αφιερωμένο στον μονογενήν Υιόν και Λόγον του Θεού”, δηλαδή στον Ιησούν Χριστόν, καθώς και στον αντίστοιχο λειτουργικό Ύμνο που συνέθεσε ο ευσεβής βυζαντινός Αυτοκράτορας Ιουστινιανός, ο τειχιστής τής Καστοριάς.

Το εν λόγω καλαίσθητο Ημερολόγιο τσέπης προβάλλει στο εμπροσθόφυλλό του την ιερή βυζαντινή εικόνα του Χριστού με τη σπάνια επωνυμία – πατριδωνυμία “Ο Βηθλεεμίτης”, η οποία διδάσκει παραστατικά και δηλώνει με τον τρόπο της στους πιστούς, ότι ο εικονιζόμενος Ιησούς Χριστός με την επιγραφή «Ο ΩΝ» στο φωτοστέφανό Του γεννήθηκε ως πραγματικός άνθρωπος στη Βηθλεέμ της Ιουδαίας κι επομένως, εκτός από «Ο ΩΝ (= ο Υπάρχων)» Θεός είναι και ο «Βηθλεεμίτης» άνθρωπος.

    Υπεύθυνος έκδοσης του Ημερολογίου υπήρξε ο ελλόγιμος Θεολόγος κ. Κυριάκος Δημ. Μωυσίδης, ενώ επιμελητής των εκλεκτών κειμένων του ήταν ο εκ Κορησού Θεολόγος και Γραμματέας τής Μητροπόλεως Καστοριάς κ. Βασίλειος Στυλιάδης.

Στις εσωτερικές σελίδες τού Ημερολογίου περιλαμβάνονται και παρουσιάζονται με τη σειρά τα εξής:

1) Η αφιέρωση του Ημερολογίου “στον Μονογενή Υιό και Λόγο του Θεού” (: στον Ιησού Χριστό).

2) Οι Αρχιερατικές φωτογραφίες, α) του Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως κ.κ. Βαρθολομαίου, β) του Αρχιεπισκόπου Αθηνών και πάσης Ελλάδος κ.κ. Ιερωνύμου Β΄,και γ) του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Καστορίας κ.κ. Καλλινίκου, συνοδευόμενη από Ευχή ανάλογη της αφιέρωσης του Ημερολογίου.

3) Εισοδικόν, ήτοι εκτενής και μεστός πρόλογος του Ημερολογίου απ’ τον Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη Καστοριάς κ.κ. Καλλίνικο, όπου παρουσιάζονται οι σημαντικοί λόγοι αφιέρωσης του Ημερολογίου στον λειτουργικό Ύμνο “Ο Μονογενής Υιός και Λόγος του Θεού” και βεβαίως στο περιεχόμενό του.

4) Κείμενο του αγίου Νικοδήμου τού Αγιορείτου αναφερόμενο στον ευσεβή αυτοκράτορα Ιουστινιανό και στη σύζυγό του Θεοδώρα.

6) Ύμνος στον αυτοκράτορα Ιουστινιανό ποιηθείς από τον άγιο Νικόλαο Βελιμίροβιτς.

7) Κείμενα του Μητροπολίτου Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου κ.κ. Ιεροθέου για την Α΄ Οικουμενική Σύνοδο, καθώς και για την Ε΄ ομοία που συνεκάλεσε ο αυτοκράτορας Ιουστινιανός.

8) Το κείμενο τής Θείας Λειτουργίας του Αγίου Ιωάννου Χρυσοστόμου.

9) Τα Απολυτίκια 17 Αγίων τής Καστοριάς.

10) Οι ημερολογιακές σελίδες έτους 2025 με το αντίστοιχο εορτολόγιο, γενικό και τοπικό, και με τα Αναγνώσματα των Κυριακών και μεγάλων εορτών.

11) Η Διοίκηση (διοικητική δομή) τής ιεράς Μητροπόλεως Καστορίας και χρήσιμες λεπτομερείς πληροφορίες περί του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου αυτής κ.κ. Καλλινίκου.

12) Κατάλογος των Ενοριών και των Εφημερίων τής ιεράς Μητροπόλεως Καστορίας.

13) Οι βυζαντινοί και μεταβυζαντινοί ναοί, τα παρεκκλήσια και οι ιερές μονές τής πόλης και της περιοχής Καστοριάς.

14) Η πνευματική και φιλανθρωπική Διακονία, καθώς και η πολύπλευρη δράση του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Καστοριάς κ.κ. Καλλινίκου και των άλλων άξιων κληρικών τής αναφερόμενης Ιεράς Μητρόπολης.

15) Η τοπική Αγιολογία.

16) Οι ημέρες νηστειών. Οδηγίες για την τέλεση του Μυστηρίου του Βαπτίσματος, την τέλεση τού Μυστηρίου τού Γάμου και την τέλεση των Μνημοσύνων.

17) Πληροφορίες για το Γενικό Φιλόπτωχο Ταμείο τής Μητροπόλεως Καστορίας.

Στο οπισθόφυλλο του Ημερολογίου υπάρχει το βυζαντινότροπο συμπίλημα τής ονομασίας “Μητροπολίτης Καστορίας Καλλίνικος”.

Κλείνοντας τη σύντομη παρουσίαση τού εξεταζόμενου Ημερολογίου τής Ιεράς Μητροπόλεως Καστοριάς σημειώνουμε συμπερασματικώς, ότι πρόκειται για ένα καλαίσθητο εκκλησιαστικό εγκόλπιο, που θα ωφελήσει πολύ όλους τους ευσεβείς χριστιανούς, οι οποίοι πρόκειται να το αποκτήσουν, να το μελετούν και να το συμβουλεύονται καθ’ όλη τη διάρκεια τού προσεχούς σωτήριου έτους 2025.

ΕΠΙΜΕΤΡΟ

Η Φήμη του Μητροπολίτου Καστορίας κ.κ. Καλλινίκου.

Καλλινίκου του σεβασμιωτάτου και θεοπροβλήτου Μητροπολίτου τής αγιωτάτης Μητροπόλεως Καστορίας, υπερτίμου και εξάρχου Άνω Μακεδονίας, ημών δε πατρός και ιεράρχου πολλά τα έτη.

(Παρουσίαση: Γιώργος Τ. Αλεξίου).

Η ρωσική ορθόδοξη εικόνιση “Παναγία η Επτάσπαθη", η απαλλάσσουσα τους Χριστιανούς από τους πόνους και τα βάσανα. {Εικόνα της Υπαπαντής και της Μεγάλης Εβδομάδας}.

 

    Κατά τον 17ο αιώνα { ; }, στη μικρή επαρχιακή πόλη Βόλογκντα τής ομόδοξής μας Ρωσίας, που είναι κτισμένη στις όχθες του ποταμού Τόσιν, ένας ευσεβής χριστιανός ονόματι Καντίνωφ, που ήταν σοβαρά ασθενής και θερμοπαρακαλούσε τον Θεό να τον θεραπεύσει, έλαβε οραματικώς την εντολή να αναζητήσει κι εντοπίσει μία εικόνα τής Παναγίας που ήταν παρατημένη και ξεχασμένη σε αίθουσα του κωδωνοστασίου τού εκεί ευρισκόμενου ενοριακού ναού. Πράγματι ο εν λόγω Ρώσος Ορθόδοξος Χριστιανός έψαξε στο αναφερόμενο κωδονοστάσιο, βρήκε την ασυνήθιστη εικόνα της Παναγίας Επτάσπαθης, κι αμέσως ιάθηκε. Η εικόνα αυτή, που είναι η αρχική και πρωτότυπη όλων των ομοθεματικών και ομώνυμών της ιερών εικόνων τής Ορθόδοξης Εκκλησίας, αποδίδει εικαστικώς την προφητεία που ανακοίνωσε ο άγιος Συμεών ο Θεοδόχος κατά την ημέρα της Υπαπαντής, και που καταγράφει ο ευαγγελιστής Λουκάς: “…καί σού δέ αυτής τήν ψυχήν διελεύσεται ρομφαία…» (Λουκ. β'. 35).

 

    Η εξεταζόμενη θαυματουργή εικόνα της Παναγίας Επτάσπαθης παρουσιάζει την Θεοτόκο σε προτομή και χωρίς τον Χριστό στην αγκαλιά της, με ευγενική όψη, με λυπημένο βλέμμα και συμπονετική έκφραση, κι έχουσα εμπρός στους ώμους και στο στέρνο της επτά εφαπτόμενά τους σπαθιά (ρομφαίες). Τα σπαθιά αυτά είναι βεβαίως συμβολικά, προφανώς δε σηματοδοτούν, απτοποιούν κι εκφράζουν εικαστικώς τα κάτωθι αναφερόμενα:

α) Τους κατατρεγμούς, τις στενοχώριες, τους πόνους και τα βάσανα που υπόφερε η Παναγία μας κατά την σύντομη επίγεια ζωή της, όπως την ορφάνια της σε νηπιακή ηλικία, τη γέννηση του μονάκριβου Υιού της στο σπήλαιο τής Βηθλεέμ, τα μαρτύριά Του κατά τη Μεγάλη Εβδομάδα και τον Σταυρικό Του θάνατο.

β) Τις στενοχώριες, τους πόνους και τα βάσανα που συναντούν στη ζωή τους όλοι οι ευσεβείς Ορθόδοξοι Χριστιανοί και που τα εναποθέτουν ενώπιον αυτής (της Παναγίας) ζητώντας τη βοήθειά της για να τα αντιμετωπίσουν επιτυχώς, όπως και κατά κανόνα γίνεται.

    Η παρουσιαζόμενη εικόνιση τής Παναγίας Επτάσπαθης έχει και μία ομοιοθεματική της, που είναι βυζαντινή, εξίσου πνευματική, και που ονομάζεται “Η Παναγία του Πάθους”. Στην εικόνιση αυτή παρουσιάζονται, η Παναγία νηπιοκρατούσα και δύο Άγγελοι Κυρίου να δεικνύουν στον αγκαλοκρατούμενο μικρό Χριστό τα σύμβολα του μελλοντικού Πάθους Του (: Σταυρός, λόγχη, καρφιά, σπόγγος με όξος κ.ά.).

Μία αξιόλογη εικόνιση που λογίζεται θεματικώς “αδελφή“ της Παναγίας Επτάσπαθης και που είναι γνωστή με την ανάλογη ονομασία, “Η Παναγία με τα επτά σπαθιά”, έχει επίσης και η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία. Στην εικόνιση αυτού του Δυτικού εικονιστικού τύπου απεικονίζεται και η καρδιά τής Θεοτόκου να πληγώνεται από επτά σπαθιά.

Χαιρετιστήριος οίκος εις την Παναγίαν Επτάσπαθη, την απαλύνουσα τους πόνους και τα βάσανα των Ορθόδοξων Χριστιανών.

(Μετάφραση από τα ρωσικά)

Χαίρε, πολυοδυνόμενη Μήτερ του Θεού τρέψον τας θλίψεις ημών εις χαράν και απάλυνον τας καρδίας των σκληρών ανθρώπων.