Δύο υψηλόπνοα Τροπάρια, των Χριστουγέννων και τής Μεγάλης Παρασκευής, αντιστοίχως, με παρόμοια ποιητική δομή και λεκτική διατύπωση και με αλληλοσχετιζόμενο περιεχόμενο.

     

    Η ιερή Ακολουθία των Μεγάλων Ωρών τής Αγίας Εκκλησίας μας είναι πολύ σημαντική ιεροτελεστία και γίνεται μόνο τρεις φορές το χρόνο, α) κατά το βράδυ της Παραμονής των Χριστουγέννων, β) το βράδυ τής παραμονής των Θεοφανίων και γ) το πρωί τής Μεγάλης Παρασκευής. Το θέμα και το περιεχόμενο των αναγνωσμάτων, των ευχών και των Τροπαρίων τής κάθε μίας εξ αυτών των τριών Ιερών Ακολουθιών αναφέρονται βεβαίως και πρωτίστως στη μεγάλη εορτή που η συγκεκριμένη Ακολουθία πλαισιώνει, τιμάει κι εξαίρει.

    Απ’ τα πολλά κι εκλεκτά Τροπάρια  της προαναφερόμενης Ακολουθίας των Ωρών των Χριστουγέννων ένα είναι ιδιαιτέρως σημαντικό. Πρόκειται για το Ιδιόμελον της Ενάτης ώρας «Σήμερον γεννάται εκ Παρθένου», το οποίον λόγω της σπουδαιότητάς του «αναγινώσκεται πρότερον ευλαβώς και μετά μέλους υπό του Κανονάρχου εν τω μέσῳ του Ναού και είτα ψάλλεται μελῳδικώτερον υπό των δύο χορών». Το εν λόγω Τροπάριο περιλαμβάνει και αποδίδει συνοπτικώς κι επιγραμματικώς όλο το υψηλό νόημα τής εορτής των Χριστουγέννων, σχετίζεται δε  και αποτελεί ζεύγος με ένα άλλο Τροπάριο, των Ωρών της Μεγάλης Παρασκευής, με το οποίο έχει παρόμοια ποιητική δομή και λεκτική διατύπωση. Αυτό το δεύτερο Τροπάριο, που ψάλλεται στους ναούς μας κατά το πρωί τής Μεγάλης Παρασκευής είναι το πασίγνωστο και λίαν δραματικό «Σήμερον Κρεμάται επί ξύλου...».

Τα αναφερόμενα δύο Τροπάρια των κορυφαίων αγίων ημερών, Χριστουγέννων και Μεγάλης Παρασκευής, είναι σημαντικά, συν τοις άλλοις, κι επειδή σηματοδοτούν, αποδίδουν αντιστοίχως και συνδέουν αναλόγως την αρχή και το τέλος της επίγειας ζωής τού Κυρίου μας Ιησού Χριστού. Τα τροπάρια αυτά παρουσιάζονται ακολούθως σε κείμενο και νοηματική του απόδοση.

1)                 Ιδιόμελο Τροπάριο των Χριστουγέννων.

Σήμερον γεννάται εκ Παρθένου, ο δρακί την πάσαν έχων κτίσιν.

Ράκει καθάπερ βροτός σπαργανούται, ο τη ουσίᾳ αναφής.

Θεός εν φάτνῃ ανακλίνεται, ο στερεώσας τοὺς ουρανούς πάλαι κατ' αρχάς.

Εκ μαζών γάλα τρέφεται, ο εν τη ερήμῳ Μάννα ομβρίσας τω Λαώ.

Μάγους προσκαλείται, ο Νυμφίος της Εκκλησίας.

Δώρα τούτων αίρει, ο Υιός της Παρθένου.

Προσκυνούμέν σου την Γένναν Χριστέ.

Δείξον ημίν και τα θείά σου Θεοφάνεια.

 Η νοηματική απόδοση τού Ιδιόμελου Τροπαρίου.

Σήμερα γεννιέται απ’ την Παρθένο Μαρία, Αυτός που κρατάει στην παλάμη Του όλη την κτίση.

Με πτωχικά σπάργανα τυλίγεται ως άνθρωπος,  Αυτός που είναι στην ουσία Του αθάνατος.

Στη φάτνη ξαπλώνει ο Θεός, που στερέωσε τους Ουρανούς κατά την αρχή της δημιουργίας του Κόσμου.

Με γάλα απ’ τους μαστούς της Παναγίας τρέφεται, Αυτός που στην έρημο έβρεξε το μάνα στον λαό.

Τους Μάγους προσκαλεί κοντά Του ο Νυμφίος της Εκκλησίας.

Τα δώρα αυτών λαμβάνει, ο Υιός  της Παρθένου.

Προσκυνούμε τη Γέννησή σου, Χριστέ.

Αξίωσέ μας να βιώσουμε και τα άγιά σου Θεοφάνεια.

 

2)                 Τροπάριον Όρθρου τής Ακολουθίας των Αγίων και Αχράντων Παθών των Ωρών τής Μεγάλης Παρασκευής.

Αντίφωνο ιε’. Ήχος πλ. β’.

 

Σήμερον κρεμάται επί ξύλου, ο εν ύδασι την γην κρεμάσας.

Στέφανον εξ ακανθών περιτίθεται, ο των Αγγέλων Βασιλεύς.

Ψευδή πορφύραν περιβάλλεται, ο περιβάλλων τον ουρανόν εν νεφέλαις.

Ράπισμα κατεδέξατο, ο εν Ιορδάνῃ ελευθερώσας τον Αδάμ.

Ήλοις προσηλώθη, ο Νυμφίος της Εκκλησίας.

Λόγχῃ εκεντήθη, ο Υιός της Παρθένου.

Προσκυνούμέν σου τα Πάθη Χριστέ.

Δείξον ημίν, και την ένδοξόν σου Ανάστασιν.

 

Η Νοηματική απόδοση του Τροπαρίου.

Σήμερα καρφώνεται στο ξύλο του Σταυρού, Αυτός που στερέωσε τη γη στα ύδατα.

Με στεφάνι αγκαθιών στεφανώνεται, Αυτός που είναι Βασιλιάς των Αγγέλων.

Με ψεύτικο πορφυρόχρωμο βασιλικό ένδυμα ντύνεται , Αυτός που περιτυλίγει τον ουρανό με νεφέλες.

Ράπισμα καταδέχτηκε να λάβει, Αυτός που ελευθέρωσε τον Αδάμ στον Ιορδάνη. 

Με καρφιά σταυρώθηκε , ο Νυμφίος της Εκκλησίας.

Με λόγχη τρυπήθηκε , ο Υιός της Παρθένου.

Προσκυνούμε τα Πάθη σου Χριστέ.

Φανέρωσέ μας και την ένδοξή σου Ανάσταση.

 

Επιλογικά και συμπερασματικά.

Τα εδώ εξεταζόμενα δύο σημαντικά Τροπάρια τής Ορθόδοξης Εκκλησίας και οι αντίστοιχες ομοθεματικές τους απεικονίσεις στους ναούς της υπενθυμίζουν σε όλους εμάς τους Χριστιανούς τούς μεγάλους διωγμούς και κατατρεγμούς που γνώρισε κι αντιμετώπισε ο Χριστός στην επίγεια ζωή Του, τους οποίους όμως διαδέχτηκε η λαμπροφόρος Ανάστασή Του. Παραλλήλως δε και ταυτοχρόνως μας διδάσκουν, ότι και τη δική μας ζωή με τις μεγάλες δυσκολίες και τα βάσανά της θα τη διαδεχθεί, κατά το παράδειγμα του Κυρίου, η Ανάστασή μας κατά τη Δευτέρα Παρουσία Του, εφόσον βεβαίως ζήσουμε σύμφωνα με τις εντολές Του.

Γ.Τ.Α.

Η Προεόρτια επισημασμένη 13ήμερη περίοδος των Χριστουγέννων, από τη 12η Δεκεμβρίου, εορτή τού Αγίου Σπυρίδωνος κι έως την 24η Δεκεμβρίου, παραμονή τής εν λόγω μεγάλης Δεσποτικής εορτής

 

Τα Χριστούγεννα είναι, ως γνωστόν, η μία απ’ τις δύο μεγαλύτερες εορτές της Εκκλησίας μας, η άλλη είναι το Πάσχα. Εκ του λόγου τούτου, οι άγιοι Πατέρες τής Ορθοδοξίας όρισαν, ειδικώς γι’ αυτήν την εορτή, να είναι ο εορτασμός της τριήμερος. Όρισαν επίσης να υπάρχει και μία  Προεόρτιά της επισημασμένη περίοδος 13 ήμερών, από τη 12^η Δεκεμβρίου, ημέρα εορτής του αγίου Σπυρίδωνος και έως την 24η Δεκεμβρίου, παραμονή των Χριστουγέννων, καθώς και μία μεθεόρτια τοιαύτη 4 ημερών, απ’ την 28^η Δεκεμβρίου κι έως την «Απόδοσή» της, την 31^η τού ίδιου μήνα.

    Η έναρξη κατά την 12η Δεκεμβρίου τής αναφερόμενης Προεόρτιας 13ήμερης περιόδου των Χριστουγέννων κοινοποιείται και γνωστοποιείται στους Ορθόδοξους Χριστιανούς και με τέσσερα ομοθεματικά της τροπάρια, που ορίζονται στο Μηναίον Δεκεμβρίου με τη λέξη "Προεόρτια" και  που ψάλλονται στους ναούς μας κατά την εν λόγω ημερομηνία. Τα τροπάρια αυτά παρουσιάζονται ακολούθως σε κείμενο και σε ελεύθερη νοηματική τους απόδοση.

1^ο Τροπάριο. Θεοτοκίον, Εσπερινού 12^ης Δεκεμβρίου.

Ήχος πλ. β'.

    Σπήλαιον ευτρεπίζου· η Αμνάς γαρ ήκει, έμβρυον φέρουσα Χριστόν· Φάτνη δε υποδέχου, τον τω λόγῳ λύσαντα της αλόγου πράξεως, ημάς τους γηγενείς, Ποιμένες αγραυλούντες, μαρτυρείτε θαύμα το φρικτόν, και Μάγοι εκ Περσίδος, χρυσόν και λίβανον σμύρναν τω Βασιλεί προσάξατε, ότι ώφθη Κύριος εκ Παρθένου Μητρός, ον περ και κύψασα, δουλικώς η Μήτηρ προσεκύνησε, και προσεφθέγξατο τω εν αγκάλαις αυτής· Πώς ενεσπάρης μοι, ή πώς μοι ενεφύης, ο λυτρωτής μου και Θεός;

Νοηματική απόδοση του 1^ου Τροπαρίου.

    Σπήλαιο τής Βηθλεέμ, πρέπει να ευπρεπιστείς, διότι θα σε επισκεφθεί η «αμνάδα» του Θεού {: η Παναγία} μεταφέροντας μαζί της τον Χριστό ως έμβρυο. Εσύ Φάτνη, να υποδεχθείς Αυτόν, που λογικά σκεπτόμενος απάλλαξε εμάς τους γηγενείς απ’ την ανόητη πράξη των Προπατόρων μας. Εσείς Ποιμένες που ξενυχτάτε με τα πρόβατά σας, ανακοινώστε το καταπληκτικό θαύμα που είδατε {: τη Γέννηση του Χριστού), και εσείς Μάγοι απ’ την Περσία να προσφέρετε στον βασιλέα Χριστό, χρυσάφι, λιβάνι και σμύρνα, καθότι γεννήθηκε ο Θεός Κύριος από Παρθένο Μητέρα, τον οποίον αυτή έσκυψε ως δούλη Του και τον προσκύνησε και τον είπε, καθώς βρισκόταν στην αγκαλιά της: Πώς σαρκώθηκες μέσα μου και πώς ξεπετάχτηκες Εσύ που είσαι ο λυτρωτής μου και Θεός;

2^ο Τροπάριον. Προεόρτιον, Εσπερινού 12ης Δεκεμβρίου.

Ήχος β'.

    Ιδού καιρός ήγγικε της σωτηρίας ημών· Ευτρεπίζου Σπήλαιον, η Παρθένος εγγίζει του τεκείν· Βηθλεέμ γη, Ιούδα, τέρπου και αγάλλου, ότι εκ σου ανατέταλκεν, ο Κύριος ημών. Ακούσατε όρη και βουνοί, και τα περίχωρα της Ιουδαίας, ότι έρχεται Χριστός, ίνα σώσῃ ον έπλασεν άνθρωπον, ως φιλάνθρωπος.

Νοηματική απόδοση του 2^ου Τροπαρίου.

Να έφτασε ο καιρός της σωτηρίας μας. Στολίσου σπήλαιο τής Βηθλεέμ, διότι έρχεται η Παρθένος για να γεννήσει. Βηθλεέμ γη τού Ιούδα να χαίρεσαι και να αγάλλεσαι, διότι απ’ εσένα παρουσιάστηκε ο Κύριός μας. Ακούστε όρη και βουνά και περίχωρα της Ιουδαίας, ότι έρχεται ο Χριστός για να σώσει αυτόν που έπλασε ως άνθρωπο, επειδή είναι φιλάνθρωπος.

3^ο Τροπάριον. Προεόρτιον, Όρθρου 12^ης Δεκεμβρίου.

Ήχος γ’.

    Χαράς πεπλήρωνται, πάντα τα πέρατα· η Θεοτόκος γαρ, γεννάν επείγεται, τον Βασιλέα του παντός, ώ θαύματος ανερμηνεύτου! Άρχεται ο Άναρχος και σαρκούται ο Άσαρκος, Σπήλαιον εισδέχεται τον συνέχοντα άπαντα. Η Βηθλεέμ αγάλλου, και χόρευε η κτίσις, ημέραν Προεόρτιον.

Νοηματική απόδοση του 3^ου Τροπαρίου.

Πλημύρισαν από χαρά τα πέρατα του σύμπαντος, καθώς η Θεοτόκος είναι έτοιμη να γεννήσει τον Βασιλέα του Παντός, ω το ανεξήγητο θαύμα! Αποκτάει αρχή ο Άναρχος και λαμβάνει σάρκα ο Άσαρκος. Το σπήλαιο δέχεται εντός του Αυτόν που κρατάει στα χέρια του τα πάντα. Εσύ Βηθλεέμ να χαίρεσαι και εσύ κτίση να χορεύεις κατ’ αυτήν την Προεόρτια ημέρα των Χριστουγέννων.

4ο Τροπάριο. Προεόρτιον, Όρθρου 12^ης Δεκεμβρίου.

Ήχος πλ. δ’.

    Των γενεθλίων του Χριστού τα Προεόρτια, επιτελούντες οι πιστοί πανηγυρίσωμεν, και αξίως άπαντες προϋπαντήσωμεν, ως Μάγοι δωροφορούντες τας ἀρετάς, και άδοντες των Αγγέλων άσμα καινόν, τω εκ Κόρης θεόπαιδος, εν Βηθλεέμ άνευ σποράς, γεννωμένῳ Θεώ ημών, ον δοξάζει τα σύμπαντα.

Νοηματική απόδοση του 4ου Τροπαρίου.

Εμείς οι πιστοί, γιορτάζοντας επί 13 ημέρες τα Προεόρτια των Γενεθλίων τού Χριστού, ας πανηγυρίσουμε και ας Τον προϋπαντήσουμε άξια σαν τους Μάγους, κρατώντας ως δώρα τις αρετές μας και ψάλλοντας το νέο άσμα των Αγγέλων στο παιδί του Θεού, που γεννήθηκε ασπόρως στη Βηθλεέμ και που έγινε ο Θεός μας, τον οποίον δοξάζουν τα σύμπαντα.

    Συμπερασματικώς κι επιγραμματικώς, και συμφώνως προς τ’ ανωτέρω παρουσιαζόμενα τέσσερα Τροπάρια, πρέπει άπαντες οι Ορθόδοξοι Χριστιανοί κατά την Προεόρτια περίοδο των Χριστουγέννων 12 – 24 Δεκεμβρίου, «...αξίως προϋπαντήσωμεν (τον νεογεννηθέντα Χριστόν), ως Μάγοι δωροφορούντες τας αρετάς, και άδοντες των Αγγέλων άσμα καινόν...».

Γιώργος Τ. Αλεξίου.

Το Ημερολόγιον τής Ιεράς Μητρόπολης Καστοριάς έτους 2026, που είναι αφιερωμένο στην αγαθή μνήμη τού μακαριστού Μητροπολίτου αυτής κυρού Γρηγορίου Γ’ Παπουτσόπουλου (+ 1996).

     

    Η Ιερά Μητρόπολη Καστοριάς αφιέρωσε ευγνωμόνως το εγκόλπιο Ημερολόγιό της προσεχούς έτους 2026 στην αγαθή μνήμη τού μακαριστού Μητροπολίτου της κυρού Γρηγορίου του Γ΄ (Παπουτσόπουλου) (1965 – 1996), επί τη συμπληρώσει 30 ετών από την εις Κύριον εκδημία του.

Στο εμπροσθόφυλλο τού εν λόγω καλαίσθητου Ημερολογίου προβάλλεται η σεπτή απεικόνιση του προαναφερόμενου μακαριστού Μητροπολίτου, ενώ στις εσωτερικές σελίδες του παρουσιάζονται με τη σειρά τα εξής:

1)                      Η αφιέρωση του παρουσιαζόμενου Ημερολογίου έτους 2026 στη μνήμη του μακαριστού Μητροπολίτου Καστορίας κυρού Γρηγορίου Γ’ (Παπουτσόπουλου) με αφορμή τα 30 έτη απ’ την προς Κύριον εκδημία του (1996 – 2026).

2)                      Πατριαρχική φωτογραφία του Οικουμενικού Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως κ.κ. Βαρθολομαίου, καθώς και Αρχιερατική φωτογραφία τού Αρχιεπισκόπου Αθηνών και πάσης Ελλάδος κ.κ. Ιερωνύμου.

3)                      Εισοδικόν, ήτοι μεστός πρόλογος του Ημερολογίου απ’ τον Σεβασμιότατο Μητροπολίτη Καστοριάς κ.κ. Καλλίνικο, που αναφέρεται στον μακαριστό προκάτοχό του Μητροπολίτη κυρό Γρηγόριο τον Γ΄. Οι σελίδες του Ημερολογίου με το εν λόγω Εισοδικόν παρουσιάζονται φωτοτυπημένες εδώ.

4)   Φωτογραφία κι επίκαιρες ευχές του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Καστορίας κ.κ. Καλλίνικου.

                   

5)    Το κείμενο τής ιεράς Ακολουθίας των Χαιρετισμών της Θεοτόκου.

6)                      Δεκαεπτά Απολυτίκια των εν Καστορία τιμωμένων αγίων.

7)                      Οι ανάλογες ημερολογιακές σελίδες με το αντίστοιχο εορτολόγιο, γενικό και τοπικό, και με τα Αναγνώσματα των Κυριακών και μεγάλων εορτών.

8)                      Η Διοίκηση, ήτοι η Διοικητική δομή τής Ιεράς Μητρόπολης Καστοριάς με τα ονόματα των έντιμων Προσώπων που τη συγκροτούν.

9)                      Κατάλογος ενοριών κι εφημερίων.

10)                      Οι βυζαντινοί και μεταβυζαντινοί ναοί τής οικείας Μητροπολιτικής επαρχίας.

11)                 Η πνευματική και η φιλανθρωπική Διακονία, καθώς και η πολύπλευρη δράση του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Καστοριάς κ.κ. Καλλινίκου και των άλλων άξιων κληρικών της αναφερόμενης Ιεράς Μητρόπολης.

12)                 Ενημερωτικά κείμενα για τις ημέρες των Νηστειών, και Οδηγίες για τα Ιερά μυστήρια του Βαπτίσματος και του Γάμου, και για την τέλεση των Μνημοσύνων.

13)                 Διάφορες χρήσιμες πληροφορίες.

Κλείνοντας τη σύντομη παρουσίαση τού εξεταζόμενου Ημερολογίου της Ιεράς Μητρόπολης Καστοριάς σημειώνουμε συμπερασματικώς, ότι πρόκειται για ένα καλαίσθητο εκκλησιαστικό εγκόλπιο, που θα ωφελήσει πολύ όλους τους ευσεβείς χριστιανούς, οι οποίοι πρόκειται να το αποκτήσουν, να το μελετούν και να το συμβουλεύονται καθ’ όλη τη διάρκεια του προσεχούς σωτήριου έτους 2026.

ΕΠΙΜΕΤΡΟ

Η Φήμη του νυν Μητροπολίτου Καστορίας κ.κ. Καλλινίκου:

Καλλινίκου τού σεβασμιωτάτου και θεοπροβλήτου Μητροπολίτου τής αγιωτάτης Μητροπόλεως Καστορίας, υπερτίμου και εξάρχου Άνω Μακεδονίας, ημών δε πατρός και ιεράρχου πολλά τα έτη.

Γιώργος Τ. Αλεξίου.

Δύο εξαιρετικά τροπάρια, τού αγίου Νικολάου και τής Θεοτόκου, με παρόμοια ποιητική δομή και λεκτική διατύπωση, που ψάλλονται διαδοχικώς κατά την εορτή τού αναφερόμενου αγίου (+ 6 Δεκεμβρίου).

    

    Η Αγία Ορθόδοξη Εκκλησία διδάσκει και κοινοποιεί στα ευλογημένα της μέλη τις ουράνιες αλήθειες τής πίστεώς της κυρίως με το προφορικό και γραπτό κήρυγμα των Ποιμένων και θεολόγων της, με την εμπνευσμένη υμνολογία και με την ιερή εικονογραφία της. Η αναφερόμενη υμνολογία περιλαμβάνει πολύ μεγάλο αριθμό υψηλόπνοων τροπαρίων, που δικαίως προκαλούν το θαυμασμό όσων τ’ ακούν ψαλλόμενα και όσων τα εξετάζουν και τα μελετούν. Δύο τέτοια πολύ αξιόλογα τροπάρια, που αναφέρονται αντιστοίχως στον άγιο Νικόλαο και στην Παναγία μας, και που ψάλλονται το ένα μετά το άλλο κατά την εορτή τού Αγίου Νικολάου (+ 6 Δεκεμβρίου) παρουσιάζονται ακολούθως. Η παρουσίασή τους γίνεται με ομοιόχρωμη τη γραφή των αντίστοιχών τους παρόμοιων δομικών και λεκτικών στοιχείων, προς επισήμανση, υπογράμμιση και τονισμό αυτών. 

Α) Δοξαστικὸν Αγίου Νικολάου.

Ήχος πλ. α'.

     Σαλπίσωμεν εν σάλπιγγι ασμάτων, σκιρτήσωμεν εόρτια, και χορεύσωμεν αγαλλόμενοι, τη ετησίῳ πανηγύρει τού θεοφόρου Πατρός· Βασιλείς και Άρχοντες συντρεχέτωσαν, και τον δι' ονείρου φρικτής επιστασίας, Βασιλέα πείθοντα, αναιτίους κρατουμένους τρεις, απολύσαι στρατηλάτας, ανυμνείτωσαν. Ποιμένες και Διδάσκαλοι, τον του καλού Ποιμένος, ομόζηλον Ποιμένα, συνελθόντες ευφημήσωμεν. οι εν νόσοις τον ιατρόν, οι εν κινδύνοις τον ῥύστην, οι αμαρτωλοὶ τον προστάτην, οι πένητες τον θησαυρόν, οι εν θλίψεσι την παραμυθίαν· τον συνοδίτην οι οδοιπόροι, οι εν θαλάσσῃ τον κυβερνήτην, οι πάντες τον πανταχού θερμώς προφθάνοντα, μέγιστον Ιεράρχην, εγκωμιάζοντες ούτως είπωμεν· Πανάγιε Νικόλαε, πρόφθασον, εξελού ημάς της ενεστώσης ανάγκης, και σώσον την ποίμνην σου τας ικεσίαις σου.

Β) Θεοτοκίον

Ήχος πλ. α'.

 Σαλπίσωμεν εν σάλπιγγι ασμάτων· προκύψασα γαρ άνωθεν, η παντάνασσα Μητροπάρθενος, ταις ευλογίαις καταστέφει τους ανυμνούντας αυτήν, Βασιλείς και ‘Αρχοντες συντρεχέτωσαν, και την Βασιλίδα κροτείτωσαν εν ύμνοις, Βασιλέα τέξασαν, τους θανάτῳ κρατουμένους πριν, απολύσαι φιλανθρώπως ευδοκήσαντα· Ποιμένες και Διδάσκαλοι, την του καλού Ποιμένος, υπέραγνον Μητέρα, συνελθόντες ευφημήσωμεν, την Λυχνίαν την χρυσαυγή, την φωτοφόρον Νεφέλην, την των ουρανών πλατυτέραν, την έμψυχόν τε Κιβωτόν, τον πυρίμορφον του Δεσπότου θρόνον, την μανναδόχον χρυσέαν Στάμνον, την κεκλεισμένην τού Λόγου πύλην, την πάντων Χριστιανών το καταφύγιον, άσμασι θεηγόροις, εγκωμιάζοντες ούτως είπωμεν· Παλάτιον του Λόγου, αξίωσον τους ταπεινούς ημάς, της ουρανών Βασιλείας· ουδὲν γαρ αδύνατον τη μεσιτείᾳ σου.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Η ιδιαίτερη τιμή που αποδίδουν ανέκαθεν στην αγία Βαρβάρα (+ 4 Δεκεμβρίου) οι ευσεβείς κάτοικοι τής Καστοριάς.

     

    Η πόλη Καστοριά μαζί με την περιφέρειά της είναι απ’ τα αρχαία χρόνια προπύργιο κι έπαλξη τού Ελληνισμού και τού Χριστιανισμού στην Άνω Μακεδονία. Η πραγματικότητα αυτή μαρτυρείται και πιστοποιείται απ’ τα αρχαιοελληνικά ευρήματα των ανασκαφών που έγιναν έως τώρα στο έδαφός της, απ’ τα ερείπια των πρωτοχριστιανικών ναών τής Διοκλητιανούπολης Άργους Ορεστικού και από τους πάμπολλους βυζαντινούς και μεταβυζαντινούς ναούς όλης τής αναφερόμενης περιφέρειας.

Ως έπαλξη τού Ελληνισμού και του Χριστιανισμού η περιφέρεια της Καστοριάς κατοικείται ανέκαθεν, όπως είναι φυσικό κι επόμενο, από ανθρώπους που διακρίνονται για την έντονη φιλοπατρία τους και για τη μεγάλη θεοσέβειά τους. Βασική πτυχή αυτής της ευσέβειάς τους αποτελεί και η ιδιαίτερη τιμή που αποδίδουν σε όλους του αγίους τής πίστης μας, και βεβαίως και στη μεγαλομάρτυρα αγία Βαρβάρα. Στην αγία Βαρβάρα έχουν αφιερώσει δύο ενοριακούς ναούς, των χωριών Μαυροχώρι και Πολυκάρπη Καστοριάς, ένα παρεκκλήσι εντός της πόλης Καστοριάς και πολλές φορητές εικόνες στους ναούς τής υπόψη περιοχής. Το αναφερόμενο παρεκκλήσι βρίσκεται στον περίβολο του Ορφανοτροφείου Καστοριάς, κτίστηκε δε το έτος 1938 στη θέση ενός παλαιότερου μεταβυζαντινού ναού τής Αγίας Βαρβάρας. Για τον εν λόγω μεταβυζαντινό ναό τής Αγίας Βαρβάρας Ορφανοτροφείου αναφέρει τα εξής ο αείμνηστος Γυμνασιάρχης Παντελής Τσαμίσης, στο περισπούδαστο βιβλίο του «Η Καστορία και τα Μνημεία της»:

«Αγία Βαρβάρα.

Κείμενος εν τη ενορία Ελεούσης ήτο εκ των αρχαίων ναών. Ανακαινισθείς το πάλαι και σύγχρονος προς τον πλησίον του κείμενον ναόν τού αγίου Νικολάου (1632) κατέστη ετοιμόρροπος κατά τα τελευταία έτη, και προ δέκα τεσσάρων ετών η λειτουργία επί τη μνήμη της Αγίας Βαρβάρας ετελείτο εν τω πλησίον ναώ τού Αγίου Σπυρίδωνος, ένθα και μετεφέρθησαν αι μεγάλαι εκόνες Παναγία, Χριστός, Άγιος Δαμασκηνός, Άγιος Σάββας.

Ήδη κατεδαφισθέντος αυτού το θέρος του 1938 ανηγέρθη κομψόν παρεκκλήσιον τη ενεργεία του Σεβαστού ημών Μητροπολίτου Κυρίου Νικηφόρου και δαπάναις ανωνύμου συμπολίτου. Κατά την ανασκαφήν των θεμελίων ευρέθη τάφος πλησίον των Βημοθύρων, εν ώ ανθοδοχείον χάλκινον εντός του οποίου και είδος λαβής. Πλησίον δε της τραπέζης της Αρχαίας επιτραχήλιον και μέρος Ωραίας πύλης δερματίνης εν ώ φαίνεται καθαρώς ο Άγιος Κωνσταντίνος και η Αγία Ελένη, και άνωθεν αυτών ο Άγιος Γεώργιος».

Παντελή Τσαμίση, Η Καστορία και τα μνημεία της, Αυτοέκδοση, Αθήναι 1949, σελ. 147.

Ο μαρτυρικός θάνατος τής Αγίας Βαρβάρας απ’ τον πατέρα της ήταν σαφής φανέρωση ανάλογης πρόρρησης τού Ιησού Χριστού. Σχετικό τροπάριο τής Εκκλησίας μας (+ 4 Δεκεμβρίου).

 Α) Ο Βίος και το μαρτύριο τής αγίας Βαρβάρας. (+ 4 Δεκεμβρίου).

    Η Αγία Βαρβάρα έζησε κατά τους χρόνους του αυτοκράτορος Μαξιμιανού (286 - 305 μ.Χ.) και ήταν κόρη τού ειδωλολάτρη Διόσκορου, ενός απ’ τους πλουσιότερους  ειδωλολάτρες τής Ηλιουπόλεως.

Ο πατέρας τής Αγίας, λόγω της σωματικής ωραιότητάς της, την φύλαγε κλεισμένη εντός πύργου. Δεν γνωρίζουμε που διδάχθηκε η Αγία τις χριστιανικές αλήθειες, καθώς ο πατέρας της ήταν φανατικός ειδωλολάτρης, λόγος για τον οποίο άλλωστε αυτή προσπάθησε να κρατήσει κρυφή την πίστη της στον Τριαδικό Θεό. Ένα τυχαίο περιστατικό, όμως, την πρόδωσε. Ο πατέρας της πληροφορήθηκε από τεχνίτες, ότι η Αγία Βαρβάρα τους ζήτησε να ανοίξουν τρία παράθυρα στον πύργο όπου ήταν έγκλειστη, στο όνομα της Αγίας Τριάδος και, έτσι, βεβαιώθηκε ότι η κόρη του είχε γίνει Χριστιανή.

   Εξοργίσθηκε τόσο που την κυνήγησε εντός του πύργου με το ξίφος του για να την φονεύσει. Η Αγία κατέφυγε στα όρη, αλλά ο πατέρας της τη συνέλαβε και την παρέδωσε στον τοπικό άρχοντα Μαρκιανό, κατηγορώντας την για τη χριστιανική πίστη της. Όταν η Αγία ανακρίθηκε, ομολόγησε με παρρησία την πίστη της στον Χριστό και περιφρόνησε τα είδωλα. Μετά από φρικτά βασανιστήρια, διαπομπεύθηκε στην πόλη και τέλος σφαγιάσθηκε από τον ίδιο τον πατέρα της. Την στιγμή όμως που ο Διόσκουρος είχε αποτελειώσει το φριχτό έγκλημά του, χτυπήθηκε, κατά θεία δίκη, από κεραυνό κι έπεσε νεκρός.

{Κείμενο ληφθέν από τον «Ορθόδοξο Συναξαριστή»: 

https://www.saint.gr/3149/saint.aspx}

Β) Η θεματική πρόρρηση του Ιησού Χριστού.

«...Και θα γίνουν εχθροί τού πιστού ανθρώπου οι οικιακοί του, που δεν θα δεχθούν το Ευαγγέλιον τής σωτηρίας.... και όποιος θυσιάσει την ζωήν του ένεκα εμού, θα κερδίσει την αληθινήν και μακαρίαν ζωήν». (Ματθ. κεφ 10, στίχ. 36, 39 . Ερμηνεία Ι. Θ. Κολιτσάρα.)

Γ) Το θεματικό Τροπάριο 4^ης Δεκεμβρίου, εορτής τής αγίας Βαρβάρας.

Κανών α', Ωδὴ η' . Ήχος β'.

Δέδεικται σαφώς, Χριστέ η πρόρρησίς σου, πεπληρωμένη· πατήρ τέκνον γαρ, εις φόνον προδίδωσιν, αυτουργός τε της σφαγής γεγονώς, ο δείλαιος γεννήτωρ, της σης Μάρτυρος, ουρανίῳ· όθεν πυρί κατηνάλωται.

Νοηματική απόδοση του Τροπαρίου.

Χριστέ Κύριε, η πρόρρησή Σου (Ματθ. ι’ 32-39) πραγματώθηκε και φανερώθηκε με σαφήνεια, όταν ο κατά σάρκα πατέρας (τής αγίας Βαρβάρας) οδήγησε και παρέδωσε την κόρη του στο μαρτυρικό θάνατο και έγινε έτσι ο αυτουργός τής σφαγής της, ο αξιολύπητος γεννήτορας τής μάρτυρος Σου, και γι’ αυτό τον κατέκαψε κεραυνός που έπεσε απ’ τον Ουρανό.

Επισήμανση. Όλοι οι άνθρωποι έχουμε και αγαπούμε τους κατά σάρκα πατέρες μας, εμείς οι Ορθόδοξοι Χριστιανοί όμως έχουμε και τους πνευματικούς Πατέρες, που είναι οι εχέφρονες Αρχιερείς και Ιερείς τής Αγίας Εκκλησίας μας. Οι εν λόγω πνευματικοί Πατέρες πρέπει να κοσμούνται με τη μέγιστη αρετή τής Διάκρισης και βάσει αυτής να ορθοτομούν το λόγο της αληθείας του Χριστού. Εάν δε το πράττουν αυτό, όπως δυστυχώς συμβαίνει σε μερικές περιπτώσεις, πρέπει, συμφώνως προς την εδώ προαναγραφόμενη εντολή που μας έδωσε ο Κύριος, να εκδηλώνουμε και να δηλώνουμε ευπρεπώς και κοσμίως την ανάλογη δυσφορία και αντίθεση μας, όπως ακριβώς το πράττουν, κατά την άποψη τού Γράφοντος, και οι επί 50 έτη αδίκως και αγρίως διωκόμενοι Ζηλωτές Μοναχοί τής παλαίφατης ιεράς μονής Εσφιγμένου τού Αγίου Όρους.

( Γιώργος Τ. Αλεξίου).