Τα τρία παλικάρια από την Καστοριά, που έπεσαν υπέρ πατρίδος στο Μπιζάνι της Ηπείρου, τον Δεκέμβριο του 1912.

Τον Οκτώβριο του 1912, η τότε μικρή Ελλάδα κήρυξε τον πόλεμο κατά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και σε σύντομο χρονικό διάστημα την κατανίκησε κι απελευθέρωσε τις νυν βόρειες επαρχίες της, καθώς και τα περισσότερα νησιά του Αιγαίου Πελάγους. Αυτό το σημαντικό γεγονός έγινε αμέσως γνωστό σε όλον τον κόσμο και συγκλόνισε και συνήγειρε τους απανταχού ευρισκόμενους Έλληνες. Στους εν λόγω Έλληνες περιλαμβάνονταν και αρκετοί Καστοριανοί νέοι, που ήταν ξενιτεμένοι κι εργάζονταν ως γουναράδες στη Νέα Υόρκη της Αμερικής. Αυτοί οι γενναίοι Καστοριανοί συγκρότησαν τότε τον λεγόμενο «Ιερό Λόχο της Νέας Υόρκης», ταξίδεψαν με υπερωκεάνιο πλοίο από τις ΗΠΑ στον Πειραιά και κατατάχτηκαν ως εθελοντές στον ένδοξο Ελληνικό Στρατό. Κατόπιν, αφού έλαβαν σύντομη στρατιωτική εκπαίδευση, εστάλησαν στο πολεμικό μέτωπο της Ηπείρου, με σκοπό να εκπορθήσουν το φοβερό Μπιζάνι και να εισέλθουν νικητές στα Ιωάννινα.

Οι αναφερόμενοι Καστοριανοί εθελοντές στρατιώτες έφθασαν στο Μπιζάνι στις αρχές Δεκεμβρίου 1912, πολέμησαν όλοι με απαράμιλλη γενναιότητα και τρεις απ’ αυτούς άφησαν εκεί την τελευταία τους πνοή για τη λευτεριά της πατρίδας μας. Οι τρεις πεσόντες Μπιζανομάχοι από την Καστοριά ήταν οι εξής: Ο Βασίλειος Παπαδίσκος, ο Στέργιος Παπαμαντζάρης και ο Δημ. Παπαλαζαρίου. Γι’ αυτούς τους ήρωες έγραψε δύο συγκινητικά ποιήματα ο Αργύριος Παπαδίσκος, που ήταν αδελφός του Βασιλείου Παπαδίσκου. Τα ποιήματα αυτά παρουσιάζονται ακολούθως.

Ο Αρχιστράτηγος Κωνσταντίνος, Διάδοχος του Θρόνου,
παρακολουθεί τις μάχες στο Μπιζάνι.

 1) Στον αδελφό μου πού ’πεσε για τη γλυκιά πατρίδα

(Ο Βασίλειος Παπαδίσκος ανεχώρησε εκ Νέας Υόρκης ως εθελοντής εις τον Α΄ Βαλκανικόν πόλεμον με τον ιερόν Λόχον της Νέας Υόρκης και εφονεύθη την 6ην Δεκεμβρίου του 1912 εις μίαν μάχην παρά το Μπιζάνιον).

Το εθνικό μνημείο στο Μπιζάνι.

Σαν αετός επέταξες σε μακρινά λημέρια

με ζήλο κι ενθουσιασμό κι απόφαση μεγάλη,

μαζί με τ’ άλλα της γλυκιάς Πατρίδος τα ξεφτέρια,

μέσ’ στης Ηπείρου τα βουνά, στο τρομερό Μπιζάνι.

……………………………………………………….

Αχ! Πόσες σαν τη Μάνα μας μανούλες θα θρηνήσουν

βλαστούς και λεβεντόπαιδα, Βασίλη, σαν και ’σένα!

Πόσων γονιών στηρίγματα κι ελπίδες θε να σβήσουν,

από παιδιά πού ήτανε στα μακρινά τα ξένα.

………………………………………………..

Το οχυρωμένο Μπιζάνι. Παλαιά φωτογραφία του.

Σαν έμαθα πώς έπεσες σε είδα στ’ όνειρό μου,

πώς στη Πατρίδα ήμασταν μαζί και με ρωτούσες,

γιατί να βασανίζομαι, να μάθεις τον καημό μου

και τότε χαμογέλασες σαν σ’ είπα κι απορούσες.

…………………………………………………

Σου φάνηκε παράξενο σαν μ’ είδες δακρυσμένο

κι ακούμπησες στη πλάτη μου το χέρι σου σε είδα

και μού ’πες. «Αδελφάκι μου πολυβασανισμένο!

Δεν αποθνήσκουν όσοι ’κει πέφτουν για την Πατρίδα!».

……………………………………………………

Σαν ξύπνησα σε ζήλεψα, και μέσ’ στο στεναγμό μου,

Βασίλη, σε μακάρισα που πήγες στο Μπιζάνι

κι έχυσες το αίμα σου. Κι είπα. «Και το δικό μου

για της Πατρίδος ας χυθεί τη δόξα μια ημέρα!

Νέα Υόρκη Δεκέμβριος 1912

Το Μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτου στην Αθήνα.

2) Στα τρία λεβεντόπαιδα της Καστοριάς βλαστάρια

(Στους Βασίλειον Παπαδίσκον, Στέργιον Παπαμαντζάρην και Δημ. Παπαλαζαρίου, μέλη του Συλλόγου Καστοριέων Νέας Υόρκης και του Ιερού Εθελοντικού Λόχου, από της ενάρξεως του Α΄ Βαλκανικού πολέμου αγωνισθέντας προς στήλωσιν της κυανολεύκου επί των επάλξεων του Μπιζανίου, προ του οποίου και έπεσαν περί τας αρχάς Δεκεμβρίου του 1912).

Για την Πατρίδα τη γλυκιά, παιδιά ξενιτεμένα,

Επιγραφή στο Μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτου.

που πήγατε και πέσατε στο τρομερό Μπιζάνι,

τα τρία Σας ονόματα θα τα κρατεί γραμμένα

η Καστοριά, σ’ αμάραντο δαφνόπλεκτο στεφάνι!

…………………………………………………

Εθρήνησε τη νιότη Σας... Μα τό ’χει για καμάρι,

που στης Πατρίδος το βωμό εγίνατε θυσία,

κι αν τ’ ανθισμένα νιάτα Σας το βόλι τά ’χει πάρει,

η τιμημένη μνήμη Σας θα μείνει αιωνία!

Ο Αργ. Παπαδίσκος, αδελφός του Βασίλη.

Νέα Υόρκη, Μάρτιος 1913.

(Παρουσίαση: Γιώργος Τ. Αλεξίου)