Μία σημαντική φορητή εικόνα του αγίου Ιωάννου Προδρόμου κοσμεί το υπέροχο ξυλόγλυπτο τέμπλο (β' μισό του 18ου αι.) του ιερού ναού Αγίου Γεωργίου Γέρμα Καστοριάς. Πρόκειται για αξιόλογο έργο Καστοριανού (;) αγιογράφου, που φιλοτεχνήθηκε, σύμφωνα με σχετική επιγραφή, κατά το έτος 1775.
Οι διαστάσεις της είναι 0,8 Χ 0,5 μ. Στην επιφάνεια της εικονίζεται ο Βαπτιστής ολόσωμος, κατά μέτωπο, ξυπόλυτος και με κόκκινα πτερά. Η όψη του είναι ασκητική και άγρια, τα μαλλιά του αναταραγμένα με πολλούς όρθιους βοστρύχους, το φόρεμα του από τριχωτό δέρμα καμήλου και το ιμάτιο του ευρύπτυχο και λαδοπράσινο. Με το δεξί του χέρι ευλογεί, ενώ με το αριστερό κρατά ειλητάριο όπου αναγράφεται: «Μετανοείτε, ήγγικε γαρ η βασιλεία των ουρανών». Στο ίδιο χέρι βαστά επίσης κι ένα άγιο Ποτήριο, που στο στόμιο του εικονίζεται ο Κύριος ως Αμνός του Θεού «ήγουν, ως βρέφος νεκρόν, γυμνόν, εξηπλωμένον, με εσταυρωμένος χείρας». Στο στήθος του έχει όρθιον έναν τίμιο Σταυρό σε σχήμα άγκυρας.
Στην κάτω δεξιά (ως προς το θεατή) γωνία της εικόνας παριστάνεται μία λεκάνη που έχει εντός της την αποτμηθείσα κεφαλή του ίδιου του αγίου Ιωάννη, ενώ στην έναντί της γωνία είναι ζωγραφισμένο ένα δέντρο με τσεκούρι στα κλαδιά του κι ένα ειλητάριο με αδιάκριτη αναγραφή της ρήσης του βαπτιστή «Πάν δένδρον μη φέρον καρπόν καλόν κόπτεται και εις πυρ βάλλεται» (Ματθ. γ', 10). Τέλος, στα γυμνά πόδια του Ιωάννη απεικονίζεται σε σμίκρυνση και με πολλές λεπτομέρειες ένα εντυπωσιακό τοπίο με δύο βαθυγάλαζα βουνά, μερικά δέντρα και τρία περιφερόμενα πουλιά.
Οι τρεις ιδιότητες (η τριπλή αποστολή) του Προδρόμου.
Ένα τροπάριο της Λιτής του α' ήχου, που ψάλλεται κατά την εορτή τού Αγίου (29η Αυγούστου), τον υμνεί ως ακολούθως: «Τι σε καλέσωμεν Προφήτα; Άγγελον, Απόστολον ή Μάρτυρα; Αγγελον, ότι ως ασώματος διήγαγες, Απόστολον, ότι εμαθήτευσας τα έθνη, Μάρτυρα δε, ότι σου η κεφαλή υπέρ Χριστού ετμήθη. Αυτόν ικέτευε, ελεηθήναι τας ψυχάς ημών». Άγγελος, λοιπόν, Απόστολος και Μάρτυρας ο Πρόδρομος. Λογίζεται Άγγελος, λόγω της ασκητικής ζωής του {«άνθρωπος μεν τη φύσει, Αγγελος δε τον βΙον») και λόγω της θεϊκής αγγελίας που εκόμισε στους ανθρώπους, περί της ερχόμενης (τότε) Βασιλείας των Ουρανών και περί του Μεσσία (τη δείξη - φανέρωση του Κυρίου και του σωτήριου έργου που επρόκειτο να επιτελέσσει). Είναι Απόστολος, διότι με προσταγή του Θεού κήρυξε και βάπτισε τους ανθρώπους, όπως ακριβώς έπραξαν και οι Απόστολοι. Τέλος, είναι και Μάρτυρας, καθότι ο Ηρώδης του απέκοψε την κεφαλή, επειδή δεν μπορούσε να βαστάξει τον έλεγχο τής ανηθικότητάς του {«έλεγχον μη φέρων ο Ηρώδης τέτμηκεν την κάραν του Ιωάννου»).
Οι παραπάνω αναφερόμενες κι επεξηγημένες τρεις βασικές ιδιότητες τού Προδρόμου, που καταδείχνουν και την τριπλή αποστολή του στον κόσμο, υπάρχουν αποτυπωμένες και καταγραμμένες με το χρωστήρα στη θεματική εικόνα του κι αποτελούν κύρια εικονογραφικά της στοιχεία. Συγκεκριμένα, οι εν λόγω υψηλές ιδιότητες του Ιωάννη αποδίδονται εικαστικά ως ακολούθως:
1) Η αγγελοειδεία του Προδρόμου: Κοινοποιείται με τ' αγγελικά πτερά που φέρει στους ώμους του, με το αγγελτήριο ανακράτημα στ' αριστερό του χέρι του Αγίου Ποτηρίου με τον Αμνόν του Θεού εντός του, καθώς και με την αναγγελία του επικείμενου ερχομού τής Βασιλείας των Ουρανών που αναγράφεται οτο ειλητάριο του.
2) Η Αποστολική του Ιδιότητα: Δηλώνεται απ' τη δεξιά του χείρα που ευλογεί αποστολικά τους πιστούς και απ' το κηρυκτικό μήνυμα του ειληταρίου που βαστάει.
3) Η ιδιότητα του Μάρτυρα: Πιστοποιείται απ' την αποκομμένη κι εντός λεκάνης εικονιζόμενη κεφαλή του.
Σημείωση. Το παρόν κείμενο αποτελεί απόσπασμα εκτενέστερης ομοθεματικής μελέτης, που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα “Ορίζοντες” Καστοριάς, αριθμ. φύλλ. 2525/13-7-1999. Φωτοτυπίες των 4 σελίδων τής εν λόγω δημοσίευσης παρουσιάζονται εδώ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου