Ο Δεσποτικός θρόνος με την επ' αυτού εικόνα του Χριστού ως Μεγάλου Αρχιερέως είναι μία ειδική, μερική και διαρκής έκφραση της Πεντηκοστής.

 

Ο Κύριος μας Ιησούς Χριστός, κατά τη φρικτή ημέρα τής σταύρωσής Του, ίδρυσε με το τίμιο αίμα Του την Εκκλησία μας κι έκτοτε ο ίδιος αποτελεί την κεφαλή και τον κυβερνήτη αυτής. Σαράντα ημέρες μετά την Ανάστασή Του ο Κύριος αναλήφθηκε στους Ουρανούς και κάθησε σε λαμπρό ουράνιο θρόνο, δίπλα στα έτερα δύο πρόσωπα τής Αγίας Τριάδος, δηλαδή στον Θεό Πατέρα και στο Άγιο Πνεύμα.

Δέκα ημέρες αργότερα, την πεντηκοστή ημέρα από την Κυριακή του Πάσχα ο Χριστός απέστειλε στους Αποστόλους Του το Άγιο Πνεύμα για να τους φωτίσει και να τους ενδυναμώσει, εκπληρώνοντας έτσι την ανάλογη υπόσχεση Του προς αυτούς. Η εν λόγω ημέρα τής αποστολής κι επιφοίτησης του Αγίου Πνεύματος στους Αποστόλους τού Κυρίου αποτελεί τη γενέθλια ημέρα της Χριστιανικής Εκκλησίας και γι' αυτό εορτάζεται ιδιαιτέρως και με την ονομασία “Η Πεντηκοστή”.

    Η Πεντηκοστή, κατά την πίστη και διδασκαλία της Εκκλησίας μας, δεν είναι ένα γεγονός που συνέβη κάποτε μία φορά στην Ιερουσαλήμ, αλλά είναι η αρχή τής συνεχούς παρουσίας τού Αγίου Πνεύματος στην Εκκλησία του Χριστού και η αδιάκοπη κοινωνία Του με τα μέλη της.

Ως προαναφέρθηκε, και κατ' ανθρωπομορφική έκφραση, ο Ιησούς Χριστός μετά την ανάληψή Του στους Ουρανούς κάθεται σε νοητό λαμπρό δεσποτικό Θρόνο φέροντας αρχιερατική αμφίεση και ποιμαίνοντας ως ο μόνος Μέγας Αρχιερέας τη στρατευομένη και θριαμβεύουσα Εκκλησία όλων των αιώνων. Επίγεια “αντανάκλασις” τής όψης τού αναφερόμενου ουράνιου θρόνου και ανθρώπινη αντιγραφή τής νοητής μορφής του αποτελεί ο Δεσποτικός ή Αρχιερατικός θρόνος που υπάρχει σε όλους σχεδόν τους ιερούς ναούς τής Εκκλησίας μας. Στον εν λόγω επίγειο θρόνο τού κάθε ναού είναι αναρτημένη η ιερή εικόνα του Ιησού Χριστού ντυμένου με αρχιερατικά άμφια, και σ' αυτόν (τον θρόνο) στέκεται “εις τόπον και τύπον Χριστού” ο εκάστοτε Επίσκοπος τής αντίστοιχης εκκλησιαστικής περιφέρειας.

    Λαμβάνοντας υπόψη (και) όλα τα προαναφερόμενα μπορούμε να πούμε, ότι ο Δεσποτικός Θρόνος τού κάθε ναού μας και η επ' αυτού αναρτημένη εικόνα του Χριστού ως Μεγάλου Αρχιερέως, αποτελούν από κοινού μία επιτυχή απτοποίηση κι έκφραση του μεγάλου γεγονότος της Πεντηκοστής και κοινοποιούν άριστα στους εκκλησιαζόμενους πιστούς το πνευματικό και σωτηριολογικό περιεχόμενο και το θεολογικό νόημα της ομώνυμης μεγάλης εορτής, δηλαδή της Πεντηκοστής.

Η παρούσα σύντομη θεολογική μελέτη θα κλείσει με την παράθεση δύο πολύ γνωστών προσευχών, που “ανήκουν” στην Κυριακή της Πεντηκοστής Η πρώτη απευθύνεται στον Ιησού Χριστό και η δεύτερη στο Άγιο Πνεύμα. Στη δεύτερη παρουσιάζεται με θαυμάσιο τρόπο το έργο και η θέση που κατέχει Αυτό (το Άγιο Πνεύμα) στη ζωή και τη συνείδηση τής Εκκλησίας.

1) Προσευχή εις τον Χριστόν. Ο “Οίκος” {: βασικό τροπάριο} τής Πεντηκοστής.

Ταχείαν και σταθεράν δίδου παραμυθίαν τοις δούλοις σου Ιησού,

εν τω ακηδιάσαι τα πνεύματα ημών,

μη χωρίζου των ψυχών ημών εν θλίψει,

μη μακρύνου των φρενών ημών εν περιστάσεσιν,

αλλά αεί ημάς πρόφθασον. Έγγισον ημίν, έγγισον ο πανταχού,

ώσπερ και τοις Αποστόλοις σου πάντοτε συνής,

ούτω και τοις Σε ποθούσιν ένωσον σαυτόν οικτίρμων

ίνα συνημμένοι Σοι, υμνώμεν και δοξολογώμεν το πανάγιόν Σου Πνεύμα.

Μετάφραση του “Οίκου”

Γρήγορη και σταθερή δώσε την παρηγοριά στους δούλους σου, Ιησού,

γιατί νεκρώθηκαν οι ψυχές μας από την αναισθησία

μη χωρίζεσαι από τις ψυχές μας στις θλίψεις,

μην απομακρύνεσαι από τον νού μας, όταν μας βρίσκει συμφορά,

αλλά πάντα να μας συμπαραστέκεσαι. Έλα κοντά μας, έλα Συ πού είσαι παντού,

όπως ήσουνα πάντοτε μαζί με Αποστόλους σου,

έτσι και με αυτούς πού σε ποθούν ενώσου, Εύσπλαγχνε,

ώστε ενωμένοι με Εσένα, να υμνούμε και να δοξολογούμε το Πανάγιό Σου Πνεύμα.

2) Προσευχή στο Άγιο Πνεύμα. Βασιλεύ ουράνιε (Στιχηρόν Ιδιόμελον.)

Βασιλεύ ουράνιεΠαράκλητε, το Πνεύμα της αληθείας,

ο πανταχού παρών και τα πάντα πληρών,

ο θησαυρός των αγαθών και ζωής χορηγός,

ελθέ και σκήνωσον εν ημίν,

και καθάρισον ημάς από πάσης κηλίδος,

και σώσον αγαθέ τας ψυχάς ημών. Αμήν.

Μετάφραση - Ερμηνεία

Ουράνιε Βασιλιά, Εσύ που είσαι οδηγός, ενισχυτής και παρηγορητής,

Εσύ που είσαι το Πνεύμα από όπου πηγάζει η Αλήθεια,

Εσύ που βρίσκεσαι παντού και γεμίζεις τα πάντα με την παρουσία σου,

Εσύ που είσαι το θησαυροφυλάκιο των καλών και χαρίζεις ζωή,

έλα και κατασκήνωσε μέσα μας,

και καθάρισε μας από κάθε αμαρτία,

και σώσε, Εσύ που είσαι απόλυτα Αγαθός, τις ψυχές μας.

Αμήν (Αληθινά).

    Επισήμανση. “Ο κύριος ετέλεσε το κοσμοσωτήριον έργον Του συμφώνως προς το τρισσόν αυτού αξίωμα, ήτοι ως αρχιερεύς καταλλάξας, ως προφήτης – διδάσκαλος διδάξας και ως βασιλεύς υπερνικών τας πολεμίας δυνάμεις και ενισχύων εις το αγαθόν κατά τε την επί γης αυτού αναστροφήν, και εφεξής βασιλεύων της υπ' αυτού ιδρυθείσης Εκκλησίας....

Το αρχιερατικόν του Κυρίου αξίωμα περιλαμβάνει πάντα τα πολυειδή παθήματα, άτινα υπέρ ημών υπέστη ο Κύριος ενανθρωπήσας, από της Βηθλεέμ μέχρι τέλους, ιδίως δε και κατ' εξοχήν τον σταυρικόν θάνατον, ον υπέστη εν Γολγοθά, αντί των αμαρτιών του ανθρωπίνου γένους”. {Δογματική υπό Χρήστου Ανδρούτσου}.

Σημειώσεις.

1. Στον αρχιερατικό θρόνο πρέπει κανονικώς να αναρτάται, και στις πλείστες των περιπτώσεων αναρτάται, η εικόνα του Χριστού με την ιδιότητα τού Μεγάλου Αρχιερέως, δηλαδή να φέρει αρχιερατικά άμφια και να ευλογεί τους πιστούς ως αρχιερέας.

2. Όλοι οι ιεροί ναοί, ενοριακοί, αστικοί κι εξοχικοί πρέπει απαραιτήτως να έχουν εντός τους έναν δεσποτικό θρόνο. Ο θρόνος αυτός μπορεί να είναι πολύ απλός, αρκεί να έχει επάνω του την εικόνα του Χριστού αρχιερέως.

Γεώργιος Τ. Αλεξίου