Εικόνα τής Παναγίας Οδηγήτριας με σημαντικά πρωτότυπα εικονογραφικά στοιχεία {19ος αιών;} στον Μητροπολιτικό ναό της Καστοριάς.

 

    Ο λαμπρός Μητροπολιτικός ναός της Καστοριάς, που είναι αφιερωμένος στην Κοίμηση της Θεοτόκου, κοσμείται με περίτεχνο ξυλόγλυπτο κι επιχρυσωμένο τέμπλο και με αξιόλογες ιερές εικόνες επ' αυτού. Μία απ' τις εν λόγω εικόνες είναι τής Παναγίας Οδηγήτριας που βρίσκεται τοποθετημένη πρώτη στ' αριστερά τής Ωραίας Πύλης. Στην όψη της παρουσιάζεται η Θεοτόκος σε προτομή, να βαστάει στην αριστερή αγκαλιά της τον μικρό Χριστό ευλογούντα και κρατούντα τη σφαίρα του κόσμου, και να έχει τη δεξιά της χείρα λυγισμένη και με απλωμένη την παλάμη της σε κίνηση οδηγητική για τους πιστούς προς Αυτόν.

    Η Παναγία φοράει εσωτερικώς μπλε χιτώνα κι εξωτερικώς πορφυρόχρωμο μαφόριο. Επάνω στο μαφόριό της, και συγκεκριμένως στα τρία σημεία όπου όλα σχεδόν τα μαφόρια έχουν ζωγραφισμένους τρείς αινιγματικούς, σχηματοποιημένους και σταυρόσχημους αστέρες, δηλαδή στο ύψος τού μετώπου τής θεοτόκου και στους δύο ώμους της, είναι ζωγραφισμένοι τρεις αντίστοιχοί τους μικροί δίσκοι με σμικρογραφίες στην επιφάνειά τους. Επί του δίσκου του μετώπου της Παναγίας απεικονίζεται μία περιστερά, συμβολική του Αγίου Πνεύματος, με την προσδιοριστική αναγραφή Ο ΩΝ. Στο δίσκο του δεξιού της ώμου εικονίζεται ο Θεός Πατήρ με γεροντική μορφή κι επίσης με την αναγραφή Ο ΩΝ, ενώ στο δίσκο του αριστερού της ώμου εικονίζεται ο Θεός Υιός με μορφή νέου άνδρα κι αυτός με την αναγραφή Ο ΩΝ.

    Στην κάθε μία απ' τις τέσσερις άκρες τής εξεταζόμενης εικόνας είναι ζωγραφισμένος κι ένας Προφήτης τής Παλαιάς Διαθήκης, που προφήτεψε περί της εικονιζόμενης Παναγίας και περί του Χριστού Υιού της.

    Αξιόλογες εικόνες τής Παναγίας ομοιοθεματικές τής εδώ εξεταζόμενης υπάρχουν και στη Δυτική Εκκλησία. Οι εικόνες αυτές φέρουν την ονομασία “Η στέψις τής Παρθένου” και παρουσιάζουν τα τρία Πρόσωπα τής Αγίας Τριάδος να τοποθετούν βασιλικό στέμμα στη σεπτή κεφαλή τής Θεοτόκου που εικονίζεται μεταξύ τους. Τέτοιες δυτικότροπες εικόνες υπάρχουν και σε αρκετούς ναούς της Ορθοδοξίας επιγράφονται δε “Η Αγία Τριάς” και θεωρούνται απ' το εκκλησίασμα εικονίσεις αυτής (της Αγίας Τριάδος).

    Ως προς τη συμβολική και μυστική σημασία των προαναφερόμενων τριών αστέρων, που βρίσκονται ζωγραφισμένοι στο μαφόριο όλων σχεδόν των εικόνων και τοιχογραφιών τής Θεοτόκου, διατυπώθηκαν και διατυπώνονται από φωτισμένους Πατέρες τής Εκκλησίας μας, από ειδικούς θεολόγους και από μελετητές των βυζαντινών εικόνων, οι ακολούθως παρατιθέμενες απόψεις κι ερμηνείες.

    α) Αρκετοί απ' τους υπόψη Πατέρες και μελετητές θεωρούν και υποστηρίζουν, ότι οι εν λόγω τρεις αστέρες συμβολίζουν τα τρία Πρόσωπα τού Θεού μας, που σκέπουν διαρκώς με τη χάρη τους κι ευλογούν την πανάμωμη Θεοτόκο, αυτό δηλαδή που απτοποιεί κι εκφράζει άριστα και η εξεταζόμενη εικόνα τής Παναγίας Οδηγήτριας τού Μητροπολιτικού ναού τής Καστοριάς.

    β) Άλλοι Πατέρες και Θεολόγοι υποστηρίζουν, ότι οι αναφερόμενοι τρεις αστέρες συμβολίζουν το αειπάρθενον τής Θεοτόκου, δηλώνουν δηλαδή αυτοί οι αστέρες με την εμφάνισή τους, ότι η εικονιζόμενη αγία Κυρία που τους φέρει κεντημένους στο μαφόριό της υπήρξε παρθένος πριν από τη σύλληψη του Υιού της Χριστού, κατά τη διάρκεια του τοκετού Αυτού και μετά τον τόκο Του.

    γ) Μερικοί Θεολόγοι και αγιογράφοι έχουν την άποψη, ότι οι αναφερόμενοι τρεις αστέρες εκφράζουν συμβολικώς και αντιπροσωπευτικώς τις τρεις κυριότερες απ' τις πάμπολλες μεγάλες αρετές που κοσμούσαν την Παναγία μας κατά την επίγεια ζωή της.

    δ) Τέλος, ορισμένοι Θεολόγοι και αγιογράφοι έχουν την άποψη ότι οι αστέρες αυτοί δεν έχουν κάποιο συμβολικό και σπουδαίο νόημα, αλλά ότι είναι απλώς διακοσμητικοί.

    

    Περατούμενης τής σύντομης εξέτασης τής θεματικής εικόνας τής Παναγίας Οδηγήτριας που κοσμεί το τέμπλο του Μητροπολιτικού ναού της Καστοριάς σημειώνονται συμπερασματικώς κι επιγραμματικώς τα εξής:

    1) Πρόκειται για μία μοναδική και σπάνια εικόνα – εικόνιση, που απτοποιεί και παρουσιάζει τη διαρκή παρουσία των τριών Προσώπων της Αγίας Τριάδος στο μυαλό, στην καρδιά και στην ψυχή τής Θεοτόκου κατά την επίγεια ζωή της, καθώς και την προστασία, την ευλογία και τη συμπαράσταση που παρείχαν σ' αυτήν (τη Θεοτόκο).

    β) Διδάσκει με τον τρόπο της και προτρέπει όλους εμάς τους Ορθόδοξους Χριστιανούς να παραδειγματιστούμε από την εικονιζόμενη Παναγία και να έχουμε και οι ίδιοι τον Τριαδικό Θεό μέσα μας.

    γ) Υποστηρίζει και δηλώνει εμέσως κι ευρυτέρως (η εξεταζόμενη εικόνα), ότι οι τρεις αινιγματικοί αστέρες που είναι κεντημένοι στο μαφόριο τής Θεοτόκου όλων σχεδόν των εικόνων της, συμβολίζουν τα τρία Πρόσωπα του Τριαδικού Θεού, που βρίσκονταν ενεργώς δίπλα της, καθ' όλη τη διάρκεια της επίγειας ζωής της.

Γιώργος Τ. Αλεξίου

Το αξιόλογο εγκόλπιο Ημερολόγιο έτους 2025 τής Ιεράς Μητροπόλεως Καστορίας που μόλις κυκλοφόρησε.

 

    Η Ιερά Μητρόπολη Καστοριάς τύπωσε και κυκλοφόρησε προσφάτως το εγκόλπιο Ημερολόγιό της έτους 2025, που είναι “Αφιερωμένο στον μονογενήν Υιόν και Λόγον του Θεού”, δηλαδή στον Ιησούν Χριστόν, καθώς και στον αντίστοιχο λειτουργικό Ύμνο που συνέθεσε ο ευσεβής βυζαντινός Αυτοκράτορας Ιουστινιανός, ο τειχιστής τής Καστοριάς.

Το εν λόγω καλαίσθητο Ημερολόγιο τσέπης προβάλλει στο εμπροσθόφυλλό του την ιερή βυζαντινή εικόνα του Χριστού με τη σπάνια επωνυμία – πατριδωνυμία “Ο Βηθλεεμίτης”, η οποία διδάσκει παραστατικά και δηλώνει με τον τρόπο της στους πιστούς, ότι ο εικονιζόμενος Ιησούς Χριστός με την επιγραφή «Ο ΩΝ» στο φωτοστέφανό Του γεννήθηκε ως πραγματικός άνθρωπος στη Βηθλεέμ της Ιουδαίας κι επομένως, εκτός από «Ο ΩΝ (= ο Υπάρχων)» Θεός είναι και ο «Βηθλεεμίτης» άνθρωπος.

    Υπεύθυνος έκδοσης του Ημερολογίου υπήρξε ο ελλόγιμος Θεολόγος κ. Κυριάκος Δημ. Μωυσίδης, ενώ επιμελητής των εκλεκτών κειμένων του ήταν ο εκ Κορησού Θεολόγος και Γραμματέας τής Μητροπόλεως Καστοριάς κ. Βασίλειος Στυλιάδης.

Στις εσωτερικές σελίδες τού Ημερολογίου περιλαμβάνονται και παρουσιάζονται με τη σειρά τα εξής:

1) Η αφιέρωση του Ημερολογίου “στον Μονογενή Υιό και Λόγο του Θεού” (: στον Ιησού Χριστό).

2) Οι Αρχιερατικές φωτογραφίες, α) του Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως κ.κ. Βαρθολομαίου, β) του Αρχιεπισκόπου Αθηνών και πάσης Ελλάδος κ.κ. Ιερωνύμου Β΄,και γ) του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Καστορίας κ.κ. Καλλινίκου, συνοδευόμενη από Ευχή ανάλογη της αφιέρωσης του Ημερολογίου.

3) Εισοδικόν, ήτοι εκτενής και μεστός πρόλογος του Ημερολογίου απ’ τον Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη Καστοριάς κ.κ. Καλλίνικο, όπου παρουσιάζονται οι σημαντικοί λόγοι αφιέρωσης του Ημερολογίου στον λειτουργικό Ύμνο “Ο Μονογενής Υιός και Λόγος του Θεού” και βεβαίως στο περιεχόμενό του.

4) Κείμενο του αγίου Νικοδήμου τού Αγιορείτου αναφερόμενο στον ευσεβή αυτοκράτορα Ιουστινιανό και στη σύζυγό του Θεοδώρα.

6) Ύμνος στον αυτοκράτορα Ιουστινιανό ποιηθείς από τον άγιο Νικόλαο Βελιμίροβιτς.

7) Κείμενα του Μητροπολίτου Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου κ.κ. Ιεροθέου για την Α΄ Οικουμενική Σύνοδο, καθώς και για την Ε΄ ομοία που συνεκάλεσε ο αυτοκράτορας Ιουστινιανός.

8) Το κείμενο τής Θείας Λειτουργίας του Αγίου Ιωάννου Χρυσοστόμου.

9) Τα Απολυτίκια 17 Αγίων τής Καστοριάς.

10) Οι ημερολογιακές σελίδες έτους 2025 με το αντίστοιχο εορτολόγιο, γενικό και τοπικό, και με τα Αναγνώσματα των Κυριακών και μεγάλων εορτών.

11) Η Διοίκηση (διοικητική δομή) τής ιεράς Μητροπόλεως Καστορίας και χρήσιμες λεπτομερείς πληροφορίες περί του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου αυτής κ.κ. Καλλινίκου.

12) Κατάλογος των Ενοριών και των Εφημερίων τής ιεράς Μητροπόλεως Καστορίας.

13) Οι βυζαντινοί και μεταβυζαντινοί ναοί, τα παρεκκλήσια και οι ιερές μονές τής πόλης και της περιοχής Καστοριάς.

14) Η πνευματική και φιλανθρωπική Διακονία, καθώς και η πολύπλευρη δράση του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Καστοριάς κ.κ. Καλλινίκου και των άλλων άξιων κληρικών τής αναφερόμενης Ιεράς Μητρόπολης.

15) Η τοπική Αγιολογία.

16) Οι ημέρες νηστειών. Οδηγίες για την τέλεση του Μυστηρίου του Βαπτίσματος, την τέλεση τού Μυστηρίου τού Γάμου και την τέλεση των Μνημοσύνων.

17) Πληροφορίες για το Γενικό Φιλόπτωχο Ταμείο τής Μητροπόλεως Καστορίας.

Στο οπισθόφυλλο του Ημερολογίου υπάρχει το βυζαντινότροπο συμπίλημα τής ονομασίας “Μητροπολίτης Καστορίας Καλλίνικος”.

Κλείνοντας τη σύντομη παρουσίαση τού εξεταζόμενου Ημερολογίου τής Ιεράς Μητροπόλεως Καστοριάς σημειώνουμε συμπερασματικώς, ότι πρόκειται για ένα καλαίσθητο εκκλησιαστικό εγκόλπιο, που θα ωφελήσει πολύ όλους τους ευσεβείς χριστιανούς, οι οποίοι πρόκειται να το αποκτήσουν, να το μελετούν και να το συμβουλεύονται καθ’ όλη τη διάρκεια τού προσεχούς σωτήριου έτους 2025.

ΕΠΙΜΕΤΡΟ

Η Φήμη του Μητροπολίτου Καστορίας κ.κ. Καλλινίκου.

Καλλινίκου του σεβασμιωτάτου και θεοπροβλήτου Μητροπολίτου τής αγιωτάτης Μητροπόλεως Καστορίας, υπερτίμου και εξάρχου Άνω Μακεδονίας, ημών δε πατρός και ιεράρχου πολλά τα έτη.

(Παρουσίαση: Γιώργος Τ. Αλεξίου).