Οι Τρεις Ιεράρχες εικονιζόμενοι ως Μοναχοί {+30 Ιανουαρίου}. Πρωτότυπη παράστασή τους σε ναό της Καστοριάς {16ος αιών}.

 

Κείμενο του Γιώργου Τ. Αλεξίου.

    Οι Τρεις μεγάλοι Ιεράρχες, και επιφανείς άγιοι, και θεολόγοι της Εκκλησίας μας, και οικουμενικοί διδάσκαλοι, Ιωάννης ο Χρυσόστομος (349 - 407), Βασίλειος ο Μέγας (330 - 379) και Γηγόριος ο Θεολόγος (329 - 390), είναι και λογίζονται ως οι προστάτες των γραμμάτων και των μαθητών τής Ορθόδοξης πατρίδας μας. Οι δύο πρώτοι εξ αυτών των τριών αγίων, δηλαδή ο Πατριάρχης Ιωάννης ο Χρυσόστομος και ο Επίσκοπος Καισαρείας Μέγας Βασίλειος, πριν λάβουν το ιερατικό και το αρχιερατικό τους αξίωμα υπήρξαν κι έζησαν μερικά χρόνια ως Μοναχοί, ο δε τρίτος εξ αυτών, ο Πατριάρχης άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος, έζησε λίγο καιρό ως Μοναχός και συνασκήτεψε με τον αδελφικό του φίλο Μέγα Βασίλειο.

Ο καθένας απ' αυτούς τους τρεις μεγάλους αγίους εορτάζει ξεχωριστά σε συγκεκριμένη ημερομηνία, εορτάζουν όμως και όλοι μαζί στις 30 Ιανουαρίου εκάστου έτους. Κατ' ανάλογο τρόπο, αυτοί οι Τρεις άγιοι Ιεράρχες εικονίζονται σε φορητές εικόνες και τοιχογραφίες ο καθένας μόνος του, αλλά και όλοι μαζί ως τριάδα αγίων.

Οι αναφερόμενοι Τρεις Ιεράρχες σε όλες σχεδόν τις υπάρχουσες εικονίσεις τους, που βεβαίως είναι πάμπολλες, παρουσιάζονται ενδεδυμένοι με τα αρχιερατικά τους άμφια. Τέτοιες απεικονίσεις υπάρχουν σε όλους τους ιερούς ναούς της πατρίδας μας, καθώς και στα πλείστα των σχολείων της και σε αρκετά εικονοστάσια οικιών αυτής. Στην πόλη τής Καστοριάς όμως, και πιο συγκεκριμένα στο βυζαντινό ναό του Αγίου Γεωργίου του Βουνού (14ος αιών), υπάρχει μία τοιχογραφία τους χρονολογούμενη στον 16ο αιώνα, στην οποία απεικονίζονται με μοναχικό ένδυμα. Η τοιχογραφία αυτή είναι πολύ σημαντική και ενδιαφέρουσα, αφενός μεν για τη σπανιότητά της κι αφετέρου για το φιλομοναχικό πνεύμα που εκφράζει. Σημειωτέον, ότι ο υπόψη ναός τού Αγίου Γεωργίου υπήρξε για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα καθολικό αστικής ιεράς μονής, και προφανώς γι' αυτό περιέλαβε - περιλαμβάνει την απεικόνιση των τριών Ιεραρχών με την αρχική, την μοναχική τους ιδιότητα.

Δύο φωτογραφίες της θεματικής τοιχογραφίας των Τριών Ιεραρχών ως Μοναχών παρουσιάζονται εδώ.

Απολυτίκιο των Τριών Ιεραρχών.

Τους τρεις μεγίστους φωστήρας, της Τρισηλίου Θεότητος, τους την οικουμένην ακτίσι, δογμάτων θείων πυρσεύσαντας· τους μελιρρύτους ποταμούς της σοφίας, τους την κτίσιν πάσαν θεογνωσίας νάμασι καταρδεύσαντας· Βασίλειον τον μέγα, και τον θεολόγον Γρηγόριον, συν τω κλεινώ Ιωάννη, τω την γλώτταν χρυσορρήμονι· πάντες οι των λόγων αυτών ερασταί, συνελθόντες ύμνοις τιμήσωμεν· αυτοί γαρ τη Τριάδι, υπέρ ημών αεί πρεσβεύουσιν.

Απόδοση στη Νεοελληνική.

Όλοι όσοι θαυμάζουμε τους λόγους των τριών μεγάλων Φωστήρων της τρισυπόστατης θεότητας, δηλαδή το Μέγα Βασίλειο, το Γρηγόριο το θεολόγο και τον ξακουστό Ιωάννη που το στόμα του έβγαζε χρυσάφι, ας τους τιμήσουμε με ύμνους. Γιατί αυτοί φώτισαν την οικουμένη με θείες διδασκαλίες. Γιατί σαν ποταμοί σοφίας πότισαν όλη την κτίση με τα άγια νερά της θεογνωσίας, και γιατί αυτοί μεσολαβούν και παρακαλούν πάντα την Αγία Τριάδα για μας.

{Η απόδοση του Απολύτίκιου στη Νεοελληνική ελήφθη από το Ιστολόγιο “Πατερικός”}.

Παρατήρηση. Καλόν κι ωφέλιμον θα είναι, όλες οι ιερές μονές της πατρίδας μας να έχουν και από μία τουλάχιστον απεικόνιση των Τριών Ιεραρχών με μοναχική αμφίεση.