Η Παναγία "Πορφύρα (: Βασίλισσα)", η εφέστια εικόνα, το παλλάδιο της Καστοριάς.

Η θεματική εικόνα της Παναγίας Πορφύρας.
Εικονιστική σύνθεση του Γιώργου Αλεξίου.

Όπως όλες οι πόλεις της Ελλάδος που έχουν μακραίωνο κι έν­δοξο παρελθόν, έτσι και η Καστοριά διαθέτει το Παλλάδιό της, δηλαδή ένα ιερό κειμήλιο που λογίζεται, και βέβαια είναι, το ακαταμάχητο προστατευτικό της μέσο. Πρόκειται για τη θαυ­ματουργή εικόνα  τής Παναγίας Πορφύρας, που φυλάσσε­ται στο Μητροπολιτικό της ναό και θεωρείται το ιερότερο κειμή­λιο των ευσεβών Καστοριανών.

Η εν λόγω εμπνευσμένη εικόνιση της Θεοτόκου αγιογραφήθη­κε στις αρχές του 16ου αιώνα, πιθανότατα στην Καστοριά, κι εναποτέθηκε στο Μητροπολιτικό ναό της πόλης. Από τότε συνδέε­ται άρρηκτα μ’ αυτήν (την πόλη), αποτελεί την εφέστια εικόνα της και δέχεται τις πρέπουσες εκδηλώσεις τιμής και προσκύνη­σης όλων των κατοίκων της.

Το προσκυνητάρι της Παναγίας Πορφύρας
στο Μητροπολιτικό ναό της Καστοριάς.

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ THΣ ΕΙΚΟΝΑΣ

Η εξεταζόμενη εικόνα της Παναγίας Πορφύρας βρίσκεται, όπως προαναφέρθηκε, στον τωρινό Μητροπολιτικό ναό της Καστοριάς, και συγκεκριμένα σε λαμπρό προσκυνητάρι του, που ορθώνεται στα δεξιά του εισερχόμενου πιστού. Εικονογραφικά, ανήκει στον τύπο της Οδηγήτριας, καθόσον η Θεοτόκος Μαρία παρουσιάζεται (στην όψη της εικόνας) να κρατάει φιλόστορ­γα το Χριστό - παιδίο στην αριστερή αγκάλη της (Αριστεροκρατούσα) και να οδηγεί (εξ ου και Οδηγήτρια) με το δεξί της χέρι τους χριστιανούς προς Αυτόν.

Η όλη παρουσία της εικονιζόμενης Παναγίας είναι ιεροπρε­πής, επιβλητική και ηγεμονική, ανάλογη με την υψηλή θεομητο­ρική της ιδιότητα. Το τίμιο κορμί της στέκεται ευθυτενές και η σεπτή κεφαλή της όρθια. Έχει γυρισμένο το πρόσωπο της περί τα τρία τέταρτα προς το θεατή και τον παρατηρεί με βλέμμα ει­ρηνικό. Οι οφθαλμοί της είναι μεγάλοι (ο αριστερός έχει, δυ­στυχώς, πληγωθεί απ’ τους Τούρκους), η μύτη μακριά κι ευ­θεία και το στόμα της μικρό. Φέρει βαθυκύανον κεφαλόδε­σμο και φοράει εξωτερικά πορ­φυρό μαφόριο, δηλαδή εσθήτα(ένδυμα) με βασιλικό χρωματι­σμό που δηλώνει το αντίστοιχο πνευματικό αξίωμα της.

Η Παναγία Πορφύρα της Καστοριάς.

Ο μικρός Χριστός εικονίζε­ται ως τριετές παιδίο, να κάθε­ται στην αγκαλιά της μητέρας Του, να ευλογεί με το δεξί χέρι και να κρατάει τυλιγμένο ειλητάριο στ’ αριστερό. Το πρόσωπο Του είναι ωοειδές, το μέτωπο μεγάλο (ενδεικτικό της σοφίας Του), οι οφθαλμοί Του συμπονετικοί. Φοράει εσωτερικά λευκόχρωμο χιτώνα με ερυθρό «σημείον» κι εξωτερικά ερυθρόχρωμο ιμάτιο. Στην κεφαλή Του έχει, όπως και η Παναγία, φωτοστέφα­νο, που κατά το παρελθόν ήταν σταυροφόρο.

Ο ουρανός της εικόνας είναι χρυσός, ενώ ο κάμπος της γαλά­ζιος (;). Εκατέρωθεν της κεφαλής της Παναγίας αναγράφονται τα συμπιλήματα της ονομασίας της, Μ(ΗΤΗ)Ρ Θ(Ε)ΟΥ, ενώ στο ύψος του δεξιού της ώμου σημειώνεται το προσωνύμιο «Η ΠΟΡ­ΦΥΡΑ», που ορίζει την όλη παράσταση.

Αναμφίβολα, η υπόψη εικόνα είναι ένα έργο μεγάλης αρχαιο­λογικής, καλλιτεχνικής, θεολογικής, λατρευτικής και, για τους Καστοριανούς, συναισθηματικής αξίας.

Σχεδιαστικό αντίγραφο της Παναγίας Πορφύρας.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ. Ο  δάσκαλος Γιώργος Τ. Αλεξίου εξέδωσε το έτος 2000 ένα βιβλιδάριο 16 σελίδων, που είχε - έχει ως θέμα του την παρουσιαζόμενη εικόνα της Παναγίας Πορφύρας.

Ο Μητροπολιτικός ναός της Παναγίας στην Καστοριά.

Το βιβλιδάριο του Γ. Αλεξίου.

Η μεταφορά της "Παναγίας Πορφύρας"
στο μοναστήρι της Μαυριώτισσας.
(μεταφέρεται τον 15Αύγουστο κάθε χρόνου).

Η εικόνα της Παναγίας Πορφύρας στη Μαυριώτισσα.

Ο Σεβασμιότατος Μητροπολίτης Καστοριάς κ.κ. Σεραφείμ
ψάλλει τα Εγκώμια της Θεοτόκου
ενώπιον της "Παναγίας Πορφύρας".