Ιησούς Χριστός, ο οικτίρμων, ελεήμων, μακρόθυμος και πολυέλεος Κύριος. Η ανάλογη εικόνισή Του.

 

Ψαλμ. ρβ΄, στιχ. 8-9.

“Οικτίρμων και ελεήμων ο Κύριος, μακρόθυμος και πολυέλεος,

ουκ εις τέλος οργισθήσεται, ουδέ εις τον αιώνα μηνιεί”.

(: Ο Κύριος είναι πονετικός και γενναιόδωρος, ανεκτικός κι άμετρα σπλαχνικός,

δεν είναι η οργή του αδιάκοπη και δεν κρατά ο θυμός του για πάντα).

Ο Θεός, όπως μας γνωστοποιεί η Αγία Γραφή, δημιούργησε τον κόσμο σε έξι ημέρες και την έβδομη ημέρα, δηλαδή το Σάββατο, την ευλόγησε, την αγίασε και αναπαύτηκε. Ο Θεός επίσης, όρισε στους Ισραηλίτες να εργάζονται και αυτοί επί έξι συνεχόμενες ημέρες, κατ΄ αναλογία προς την εβδομάδα τής Δημιουργίας του κόσμου, και το Σάββατο, που στην εβραϊκή γλώσσα σημαίνει ανάπαυση, να το αφιερώνουν  στο Θεό και να Τον λατρεύουν ως εξής: α) να καταπαύουν όλες τις χειρονακτικές εργασίες τους, και β) να μελετούν την Αγία Γραφή, να θυμούνται τον απωλεσθέντα παράδεισο και να αναμένουν την έλευση του Μεσσία και Σωτήρα τους (Γεν. 1: 27-36, 2: 8-11).

Το εν λόγω Σάββατο των Ισραηλιτών ήταν, σύμφωνα με τη διδασκαλία τής Εκκλησίας μας, ένας προσωρινός θεσμός με εικονικό χαρακτήρα, που ο Χριστός με τη γέννησή Του το εκπλήρωσε (το Σάββατο), το πραγμάτωσε και το κατήργησε. Ήταν δηλαδή το Σάββατο των Εβραίων τής Παλαιάς Διαθήκης ένας τύπος του αληθινού Σαββάτου, που είναι ο Χριστός και η Εκκλησία Του. Ο άγιος Επιφάνιος αναφέρει σχετικώς τα εξής: “Ο Υιός του ανθρώπου, κύριος του Σαββάτου, απελευθερώθηκε από αυτό και μας δίνει το μεγάλο Σαββάτο, που είναι ο ίδιος ο Κύριος, η ανάπαυσή μας και ο σαββατισμός μας”. “P.G., X LI, 165).

Ο Ιησούς Χριστός κατήλθε εδώ στη γη και βρίσκεται πλέον ανάμεσα στους ανθρώπους μαζί με την Εκκλησία Του, που είναι ο πνευματικός παράδεισος. Σ' αυτόν τον παράδεισο, δηλαδή στην Εκκλησία Του, είναι προσκεκλημένοι από τον Χριστό όλοι οι άνθρωποι και μπορούν πλέον όσοι το επιθυμούν να γίνουν πιστά μέλη αυτής και να αναπαυτούν ψυχικώς.

Η είσοδος των ανθρώπων στην Εκκλησία του Χριστού επιτυγχάνεται με το βάπτισμά τους, με τη συμμετοχή τους στη Θεία Λειτουργία και τη Θεία Κοινωνία και με την τέλεση καλών έργων.

Η αναφερόμενη διαρκής πρόσκληση του Ιησού Χριστού προς όλους τους ανθρώπους για την ένταξη και μετοχή τους στην Εκκλησία Του, και, κατ΄αυτόν τον τρόπο, την είσοδό τους στην ανάπαυση και μακαριότητα του παραδείσου Του, είναι καταγραμμένη (και) στο κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο κι έχει ως ακολούθως:

“Δεύτε πρός με πάντες οι κοπιώντες και πεφορτισμένοι, καγώ αναπαύσω υμάς. Άρατε τον ζυγόν μου εφ΄ υμάς και μάθετε απ' εμού, ότι πράός ειμι και ταπεινός τη καρδία, και ευρήσετε ανάπαυσιν ταις ψυχαίς υμών. Ο γαρ ζυγός μου χρηστός και το φορτίον μου ελαφρόν εστίν”. (Ματθ. ια΄, 28-30).

Δηλαδή, “Ελάτε κοντά μου όλοι όσοι μοχθείτε και κοπιάζετε και είσθε φορτωμένοι από το βάρος των αμαρτιών και των θλίψεων και των πλανών και εγώ θα σας αναπαύσω και θα σας ξεκουράσω. Σηκώσατε επάνω σας τον ζυγόν της υπακοής σας εις εμέ και μάθετε από εμέ τον ίδιον ότι είμαι πράος και ταπεινός κατά την καρδίαν και θα εύρετε τότε ανάπαυσιν και ειρήνην εις τας ψυχάς σας. Μη διστάσετε, διότι ο ζυγός μου είναι καλός και χρήσιμος και το φορτίον των υποχρεώσεων και των καθηκόντων, που επιβάλλω εγώ, είναι ελαφρόν”. (εγώ το επιβάλλω, αλλά και εγώ σας βοηθώ να το σηκώσετε). {Ερμ. απόδοση υπό Ιωάννου Θ. Κολιτσάρα}.

Οι θεολόγοι αγιογράφοι του Βυζαντίου, έχοντας και λαμβάνοντας υπόψιν όλα τα προαναφερόμενα, εμπνεύστηκαν και παρουσίασαν μία ανάλογη εικόνα του Ιησού Χριστού, δηλαδή εκφραστική και κοινοποιητική των ιδιοτήτων τού οικτίρμονος, ελεήμονος, μακρόθυμου και πολυέλεου, που Τον χαρακτηρίζουν απόλυτα. Συγκεκριμένως, εικόνισαν τον Χριστό με τη θεανδρική Του μορφή,  να κρατάει στα χέρια του ανοικτό Ευαγγέλιο με αναγραμμένη επ' αυτού την προπαρατιθέμενη πρόσκλησή Του, “Δεύτε πρός με πάντες οι κοπιώντες και πεφορτισμένοι, καγώ αναπαύσω υμάς...”.

Εικόνες του Ιησού Χριστού κατ΄ αυτόν τον εικονιστικό τύπο και με σχετικές εκφραστικές του επιγραφές υπάρχουν σε πολλούς ιερούς ναούς της πατρίδας μας και είναι τοποθετημένες, κατά κανόνα, στην σημαντικότερη εικονοθέση των τέμπλων τους, δηλαδή αμέσως δεξιά της Ωραίας πύλης τους. Στην Καστοριά, η πλέον γνωστή εικόνα τού εν λόγω τύπου βρίσκεται στο καθολικό τής ιεράς μονής Παναγίας Μαυριώτισσας, κι εκεί την βλέπουν και την προσκυνούν όλοι οι ευσεβείς Καστοριανοί, καθώς και οι πολυπληθείς επισκέπτες και προσκυνητές τής εν λόγω μονής.

Σημείωση. Η ευαγγελική περικοπή “Δεύτε πρός με πάντες οι κοπιώντες...”, (Ματθ. ια΄, 28-30), η οποία είναι αναγραμμένη στο ανοιχτό Ευαγγέλιο που κρατάει ο Ιησούς Χριστός στις Δεσποτικές εικόνες τού εξεταζόμενου εικονιστικού τύπου, περιλαμβάνεται στο Ευαγγελικό Ανάγνωσμα της 5ης Δεκεμβρίου, ημέρας εορτής του αγίου Σάββα του Ηγιασμένου.

(Γιώργος Τ. Αλεξίου).