Ο ιερός ναός τής Παναγίας στην περιοχή Κεράσοβο του Γέρμα Καστοριάς. Αρχές 20ου αιώνα.

        Κείμενο Θωμά Ε. Ζήκου. Δρ. Θεολογίας.

Σύντομη περιγραφή του ναού.

    Ο ιερός ναός της Κοίμησης της Θεοτόκου βρίσκεται στην τοποθεσία «Κεράσοβο», τρία χιλιόμετρα νοτιοανατολικά από το χωριό Γέρμα της Καστοριάς.

Το όμορφο χωριό Γέρμας βρίσκεται στις δυτικές υπώρειες της οροσειράς του Μουρικίου. Παλαιότερα ονομαζόταν Λόσνιτσα. Μετονομάσθηκε Γέρμας, μετά τον ηρωικό θάνατο στη περιοχή του Έλληνα αξιωματικού και Μακεδονομάχου Τσοτάκου Νικόλαου (16 Ιουλίου 1907), ο οποίος καταγόταν από το χωριό Γέρμα της Λακωνίας και χρησιμοποιούσε το ψευδώνυμο Γέρμας. Στο χωριό υπάρχουν οκτώ ναοί: Ο ενοριακός του Αγίου Γεωργίου, ο κοιμητηριακός του Αγίου Αθανασίου, ο σπηλαιώδης της Αγίας Τριάδος, και οι ναοί Αγίου Κωνσταντίνου, Αναστάσεως του Κυρίου, Αγίου Κοσμά, Αγίας Ειρήνης και ο παρουσιαζόμενος της Παναγίας Κερασόβου. Σύμφωνα με την παράδοση, στο μεσαιωνικό οικισμό της τοποθεσίας Κερασόβου Γέρμα βρισκόταν η έδρα της Μητρόπολης Σισανίου μέχρι τον 9ο (;) αιώνα, οπότε και μεταφέρθηκε στο όμορό του Σισάνιο, όπου παρέμεινε έως το έτος 1699. Τότε έγινε η μετεγκατάστασή της από τον αρχιεπίσκοπο Πρεσπών και Αχριδών Ζωσιμά, στη γενέτειρά του Σιάτιστα.

    Ο σημερινός ναός κτίστηκε πάνω στα ερείπια παλαιότερου ναού, ο οποίος κάηκε στις αρχές του 20ου αιώνα. Σύμφωνα με μαρτυρία, ο ναός έχει χτιστεί στον περίβολο παλαιότερου βυζαντινού ναού. Παλαιότερα μάλιστα σώζονταν ολόγυρα ερειπωμένα οικήματα του βυζαντινού οικισμού. Στην περιοχή είχε κτιστεί ένας μεγάλος ναός ρυθμού βασιλικής, στα χρόνια του αυτοκράτορα Μεγάλου Κωνσταντίνου, δηλαδή τον 4ο αιώνα. Ο ναός αυτός είχε διαστάσεις 30 Χ 20 μ. περίπου και καταστράφηκε πιθανότατα στα τέλη του 4ου – αρχές 5ου αιώνα από τον Αλάριχο.

Κοντά στο ναό έχει βρεθεί θολωτός χριστιανικός τάφος, παρόμοιος με αντίστοιχους της Θεσσαλονίκης. Στην περιοχή έχουν εντοπιστεί ερείπια αρχαίου οικισμού, που παρουσίασε μακρά διάρκεια ζωής (από την ελληνιστική μέχρι τη βυζαντινή εποχή). Στη θέση του οικισμού είχαν βρεθεί παλιότερα νομίσματα (ελληνιστικά, ρωμαϊκά και βυζαντινά) καθώς και κιβωτιόσχημοι τάφοι. Κοντά στην εκκλησία, σύμφωνα με μαρτυρία, διατηρούνταν θεμέλια μεγάλου ορθογώνιου αρχαίου κτηρίου (ίσως ιερού), ενώ όλος ο χώρος ήταν κατάσπαρτος από οικοδομικό υλικό, από θραύσματα κεραμίδων ελληνιστικών και ρωμαϊκών χρόνων και από τεμάχια μεγάλων αποθηκευτικών πιθαριών.

    Σχετικά με την ετυμολογία του τοπωνυμίου «Κεράσοβο» έχουν διατυπωθεί διάφορες απόψεις. Οπωσδήποτε η κατάληξη " – οβο" θα πρέπει να δεχθούμε ότι είναι σλαβική. Σύμφωνα με τον Γεώργιο Αλεξίου, η ετυμολογία της λέξης προέρχεται είτε από τη λέξη κέρας (= κέρατο), είτε από τη λέξη κέρασος (= κερασιά). Επίσης δεν μπορεί να αποκλεισθεί και η ετυμολογία από τη λέξη κερασοβήτης, που σημαίνει το φρουρό ή το χωροφύλακα στη μαστόρικη (κουδαρίτικη) διάλεκτο. Ως επικρατέστερη μπορούμε να δεχθούμε την πρώτη άποψη, σύμφωνα με την οποία η λέξη κεράσοβο (κέρας + οβο) σημαίνει τον χώρο νομής κερασφόρων ζώων, δηλαδή βοδιών. Σήμερα στην περιοχή υπάρχουν μονάδες εκτροφής βοοειδών.

    Στο εσωτερικό του ναού δεν παρατηρείται εντοίχια διακόσμηση. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι οκτώ δεσποτικές εικόνες του τέμπλου, το συρόμενο καταπέτασμα της Ωραίας Πύλης καθώς και ένας ξύλινος σταυρός λιτανείας. Ο ναός καθιερώθηκε να γιορτάζει κατά την εορτή της Ζωοδόχου Πηγής, δηλαδή την Παρασκευή της Διακαινησίμου, καθώς και στις 8 Σεπτεμβρίου.

(Απόσπασμα εκτενέστερης ομοθεματικής μελέτης).