Φως της Καστοριάς: Η κρήνη του Αγιάσματος (έτ. 1805/6) στην Ιερά Μονή Αγίου Νικολάου Κορομηλιάς (έτ. 1716).

Κείμενο Γιώργου Τ. Αλεξίου

Η παρουσιαζόμενη αγιασματική κρήνη,
έτους 1805/6.

Το ιστορικό Μοναστήρι του Αγίου Νικολάου Κορομηλιάς, κατά τους χρόνους της ακμής του (18^ος και 19^ος), διέθετε επαρκείς ποσότητες ύδατος για την ύδρευση του ανθρώπινου δυναμικού του (μοναχών, προσκυνητών, υπηρετικού προσωπικού) και του ζωικού κεφαλαίου του (πολυπληθή ποίμνια αιγοπροβάτων και αγέλες βοοειδών), καθώς και για την άρδευση των πολλών κήπων του, με τα οπωροφόρα δέντρα και τις εποχιακές καλλιέργειες. Το νερό αυτό μεταφερόταν στο μοναστηριακό συγκρότημα με πήλινους υδροσωλήνες (κιούγκια), από άγνωστή μας πηγή του υπερκείμενού του βουνού (;).

Μία μικρή ποσότητα απ’ το αναφερόμενο νερό κατέληγε σε δεξαμενή ανάλογης χωρητικότητας, που ήταν κτισμένη με οπτούς πλίνθους και ασβεστοκονίαμα, έξω απ’ τη νοτιοδυτική γωνία του Καθολικού (κεντρικού ναού) της Μονής και που σώζεται σήμερα μισοκατεστραμμένη. Η δεξαμενή αυτή παρείχε στο Μοναστήρι την απαραίτητη ποσότητα αγιασματικού ύδατος (Αγιάσματος), που έρεε από μία υπέροχη κρήνη με λιθανάγλυφα, την οποίαν είχαν κατασκευάσει μπροστά της οι μοναχοί κατά τον Χειμώνα των ετών 1805/1806. Η όλη δομή κι εμφάνιση της εν λόγω κρήνης παρουσιάζεται αμέσως παρακάτω:

Η εξεταζόμενη κρήνη είναι ένα υπέροχο έργο δεξιοτέχνη Καστοριανού (;) λιθοξόου των αρχών του 19^ου αιώνα. Έχει ύψος 1,3 μ., πλάτος 1,2 μ. και είναι κατασκευασμένη από ευκατέργαστον, υπόλευκο ασβεστόλιθο της περιοχής. Το αρχιτεκτονικό της σχέδιο είναι αρχαιοπρεπές, απλό και αρμονικό. Δομικά αποτελείται απ’ το κυρίως σώμα, που έχει σχήμα ορθογώνιου παραλληλόγραμμου σε κατακόρυφη θέση και που πλαισιώνεται από δύο προεξέχοντες πεσσούς ορθογώνιας διατομής και στέφεται από ημικυκλική αψίδα. Στο κέντρο της πρόσοψής της η εν λόγω κρήνη διαθέτει μια μικρή τετράγωνη κόγχη με ημικυκλική αψίδα στην κορυφή της, που κοσμείται (η αψίδα) με ανάγλυφη ταινία και περιβάλλεται από τρεις έκτυπους σχηματοποιημένους ρόδακες. Επάνω ακριβώς απ’ την κογχική αψίδα υπάρχει μία ορθογώνια πλάκα, όπου αναγράφονται δύο χρονολογίες, 1805 και 1806, ενώ κάτω απ’ την κόγχη βρίσκεται η οπή του σωλήνα, απ’ τον οποίον έτρεχε το Αγίασμα μέσα σε λεκάνη που δεν σώζεται σήμερα. Πιο κάτω, στη βάση της κρήνης προβάλλουν σκαλισμένοι αντίρροπα δύο φυτικοί κλάδοι, ανθοφόροι και φυλλοφόροι.

Η μνημειακή πύλη του μοναστηριού.

Οι δύο προαναφερόμενοι πλευρικοί πεσσοί της κρήνης έχουν σκαλισμένο μπροστά και καθ’ όλο το ύψος τους κιονόμορφο διακοσμητικό κοίλωμα με τριπλόσχημη κορυφή και με κατακόρυφα γραμμωτά πλαίσια. Οι ίδιοι πεσσοί διαθέτουν στην κεφαλή τους ισάριθμους πρόστυπους ρόδακες κι έχουν στο ανώτερο μέρος της εσωτερικής πλευράς τους αντίστοιχους γεισίποδες, επί των οποίων εδράζεται η προεξέχουσα αψίδα - επίστεψη της κρήνης, που κοσμείται στο μέτωπό της με ανάγλυφον φυλακτικό Σταυρό.

Το αναφερόμενο ανδρικό μοναστήρι, κατά τους χρόνους της ακμής του, χρησιμοποιούσε για την ύδρευση των μοναχών, των προσκυνητών και του υπηρετικού προσωπικού του, παράλληλα με το τρεχούμενο νερό των πηγών του βουνού, και το άφθονο ύδωρ ενός πηγαδιού. Το πηγάδι αυτό βρισκόταν 5 μ. περίπου, δυτικά του Καθολικού της Μονής, κι εμπεριείχε νερό κρύο, εύγευστο, εύπεπτο και υγιεινό. Οι μοναχοί ελάμβαναν (αντλούσαν) το νερό του πηγαδιού, κατά τις πρώτες δεκαετίες λειτουργίας της Μονής, με μαγκάνι και κουβά, αργότερα όμως χρησιμοποιούσαν γι’ αυτόν το σκοπό χειροκίνητη αντλία (τουλούμπα). Πριν μερικά χρόνια η κοινοτική αρχή κοντινού χωριού κατέστρεψε άνευ λόγου κι αιτίας το υπόψη φημισμένο πηγάδι κι έκτοτε μένει απ’ αυτό στο χώρο του Μοναστηριού, «ως ενθύμιον», μόνον η αντλία του.