Μία σύντομη ματιά στην ταραγμένη ιστορία τής επαρχίας Καστοριάς.

    Κατά τον 6ο αιώνα μ.Χ. φοβεροί λιμοί και λοιμοί ενέσκηψαν στη βυζαντινή Αυτοκρατορία και αποδεκάτισαν τον πληθυσμό της. Το δημιουργηθέν ανάλογο κενό το κάλυψαν κατά τους μετέπειτα 3 - 4 αιώνες οι σλαβικοί λαοί που κατοικούσαν βορείως τής Βαλκανικής χερσονήσου. Αυτοί κατέβηκαν τότε ειρηνικά ως κτηνοτρόφοι και γεωργοί μέχρι την Πελοπόννησο, εγκαταστάθηκαν στην ύπαιθρο χώρα και ήλθαν σε ευεργετική επιμειξία με τον γηγενή πληθυσμό.

    Κατ' αυτήν τη χρονική περίοδο, στο άνω μέρος της Μακεδονίας επικράτησε σταδιακώς το σλαβικό γλωσσικό ιδίωμα, ενώ νοτιότερα παρέμεινε η ελληνική γλώσσα. Το ίδιο συνέβη και στο νομό Καστοριάς. Στα χωριά που βρίσκονταν βορείως τής νοητής γραμμής “Δαμασκηνά Βοΐου – Βιτάνι - Κωσταράζι – Γέρμας - Βλάστη Εορδαίας” οι σλαβόφωνοι κάτοικοι υπερίσχυσαν αριθμητικώς των ελληνόφωνων συγχωριανών τους κι έτσι τα χωριά αυτά από ελληνόφωνα έγιναν σλαβόφωνα. Πάντως, κατά τη μεσαιωνική εποχή και την μετέπειτα περίοδο της Τουρκοκρατίας, μέχρι το έτος 1904, οι Ελληνόφωνοι και οι Σλαβόφωνοι κάτοικοί τής επαρχίας Καστοριάς ζούσαν αρμονικά και αγαπημένα μεταξύ τους.

    Τον Ιούλιο του 1903 ξέσπασε στην Άνω Μακεδονία η λεγόμενη σλαβομακεδονική επανάσταση του Ήλιντεν, η οποία κατεστάλη πολύ σύντομα κι εύκολα από τον τουρκικό στρατό. Σ΄ αυτήν την επανάσταση έλαβαν μέρος και αρκετοί κάτοικοι των σλαβόφωνων χωριών της Καστοριάς και γι΄ αυτό, αμέσως μετά απ' την καταστολή της, μαινόμενοι Τούρκοι στρατιώτες δήωσαν και κατέστρεψαν τα προαναφερόμενα χωριά και φόνευσαν πολλούς απ' τους κατοίκους τους.

    Μετά την κατάπνιξη τής εξέγερσης του Ήλιντεν, απ' το έτος 1904 και μέχρι το έτος 1908, διεξήχθη ο Μακεδόνικός Αγώνας. Κατά τη διάρκειά του προκλήθηκε διχόνοια στους κατοίκους των σλαβόφωνων χωριών της Καστοριάς κι επικράτησε μεταξύ τους φοβερό μίσος. Τότε φονεύθηκαν και δολοφονήθηκαν στα χωριά της Καστοριάς περισσότεροι από 600 κάτοικοί τους, που στη συντριπτική τους πλειοψηφία ήταν σλαβόφωνοι.

    Το έτος 1908 οι Νεότουρκοι χορήγησαν στους υπόδουλους λαούς αρκετά πολιτικά δικαιώματα, κι έτσι έληξε ο Μακεδονικός Αγώνας κι επήλθε και στην περιοχή τής Καστοριάς σχετική ηρεμία.

    Το έτος 1912 απελευθερώθηκε η Μακεδονία κι έγινε μία απ' τις επαρχίες του ελληνικού κράτους. Δυστυχώς, η Ελληνική Διοίκηση τότε καταπίεσε ιδιαίτερα τους Σλαβόφωνους Καστοριανούς. Τους υποχρέωσε να ομιλούν μόνο ελληνικά, να ξεχάσουν τη γλώσσα τους, να πάψουν να χορεύουν τους παραδοσιακούς χορούς τους και γενικά τους αντιμετώπισε ως πολίτες δεύτερης κατηγορίας.

    Αυτή η δυσμενής αντιμετώπιση των σλαβόφωνων κατοίκων τού νομού Καστοριάς ώθησε κατά την περίοδο της Κατοχής (1941 – 44) πολλούς εξ αυτών, κυρίως τέκνα και συγγενείς των φονευθέντων κατά τον Μακεδονικό Αγώνα (έτη 1904 – 1908), να ενταχθούν σε Σλαβομακεδονικές αυτονομιστικές οργανώσεις, να συνεργαστούν με τους Βούλγαρους, Ιταλούς και Γερμανούς κατακτητές και ακολούθως με τους ερυθρούς αντάρτες, να διαπράξουν εγκλήματα κατά των Ελληνόφωνων συμπατριωτών τους και να σκοτωθούν πάμπολλοι εξ αυτών σε φοβερές πολυαίμακτες μάχες που έδωσαν με τον εθνικό στρατό στον Γράμμο και στο Βίτσι. Εις αντίποινα όλων των προαναφερόμενων αντεθνικών πράξεών τους αρκετοί κάτοικοι ελληνόφωνων χωριών επέδραμαν κατά την τετραετία τής Κατοχής στα σλαβόφωνα γειτονοχώρια τους και διέπραξαν και αυτοί με τη σειρά τους ανάλογα κακουργήματα.

    Αμέσως μετά τη λήξη του Ανταρτοπολέμου (1946 – 49) πάρα πολλοί σλαβόφωνοι κάτοικοι του νομού Καστοριάς κατέφυγαν στις Ανατολικές χώρες, αρκετοί δικάστηκαν απ' τα ελληνικά στρατοδικεία κι εκτελέστηκαν ως δοσίλογοι και συνεργάτες των κατακτητών και πολλοί αναγκάστηκαν να μεταναστεύσουν στις υπερπόντιες χώρες Αμερική και Αυστραλία. Στην περιοχή της Καστοριάς έμειναν δυστυχώς πολλοί λίγοι δίγλωσσοι κάτοικοι κι έτσι τα όμορφα χωριά τους ερήμωσαν . {...}.

Γιώργος Τ. Αλεξίου