Η νεοφανής θαυματουργή ιερή εικόνα με την ονομασία “Η Παναγία - Το Ακένωτον Ποτήριον” (έτ. 1878).

    Σε όλους τους τοιχογραφημένους ναούς τής Ορθόδοξης Εκκλησίας και ειδικότερα στην ανατολική κεντρική κόγχη τού Αγίου Βήματός τους εικονογραφούνται κατά κανόνα δύο σημαντικές παραστάσεις, η μία κάτω από την άλλη. Συγκεκριμένως, στο άνω τεταρτοσφαίριο της κόγχης εικονίζεται συνήθως η Παναγία ως Πλατυτέρα των Ουρανών, δηλαδή με ανοιχτά και δεητικώς υψωμένα τα χέρια της, κι έχουσα τον Χριστό σε μετάλλιο εμπρός στο στήθος της (: κυοφορούσα Παρθένος), ή κρατώντας Τον στην αγκαλιά της ως παιδίον, ή ως έφηβο (: Εμμανουήλ).

Κάτω ακριβώς από την Παναγία Πλατυτέρα εικονογραφείται συνήθως η παράσταση που είναι γνωστή με την ονομασία “Οι Συλλειτουργούντες Ιεράρχες”. Σ΄ αυτήν παρουσιάζονται ευάριθμοι άγιοι Ιεράρχες να τελούν Θεία Λειτουργία εμπρός σε μία Αγία Τράπεζα, επί της οποίας υπάρχει ένα Άγιο Ποτήριον, εντός του οποίου εικονίζεται πολλάκις ο Χριστός σε σμίκρυνση, να στέκεται όρθιος και να ευλογεί με τα δύο Του χέρια. Πρόκειται για το Άγιο Ποτήριο που εμπεριέχει το τίμιο σώμα και αίμα του Κυρίου, τα οποία μεταλαμβάνουν άπαντες οι Ορθόδοξοι Χριστιανοί, αλλ' αυτά όμως ουδέποτε τελειώνουν, κι ως εκ τούτου το αναφερόμενο Ποτήριον δεν αδειάζει ποτέ, δεν κενώνεται και γι΄ αυτό είναι και ονομάζεται Ακένωτον.

    Οι προαναφερόμενες δύο τοιχογραφημένες παραστάσεις τής κεντρικής κόγχης τού Αγίου Βήματος είναι ιδιαιτέρως πνευματικές και για τούτου αναγνωρίζονται ως λίαν σημαντικές και είναι πολύ σεβαστές και αγαπητές από τον Ιερό Κλήρο και τον Ορθόδοξο πιστό λαό. Το γεγονός αυτό ώθησε κατά τον 19ο αιώνα (;) κάποιο άγνωστό μας ευσεβή αγιογράφο τής Ορθόδοξης Ρωσίας να ζητήσει από την Παναγία τη φώτιση και την έμπνευση να δημιουργήσει μία άγια εικόνα που να περιλαμβάνει τα βασικά στοιχεία των δύο εξεταζόμενων παραστάσεων τής κόγχης του Αγίου Βήματος. Και όντως, η Παναγία τον φώτισε και αυτός δημιούργησε την θεματική εικόνιση, που είναι πολύ σεβαστή και γνωστή σε όλον τον κόσμο της Ορθοδοξίας με την επωνυμία “Παναγία - το Ακένωτον Ποτήριον” (Πίν. 1,2,7).

Η παρούσα δημοσίευση περιλαμβάνει (και) τις φωτογραφίες τών δύο αξιόλογων τοιχογραφιών έτους 1663 που σώζονται στην κόγχη τού Αγίου Βήματος, του μεταβυζαντινού ναού Αγίου Νικολάου τής Αρχόντισας Θεολογίνας, Καστοριάς. Απ' τις εν λόγω δύο τοιχογραφίες, η άνω έχει την παράσταση της Παναγίας Πλατυτέρας κατά τον τύπο της Βλαχερνίτισσας (πίν. 3,4) και η πιο κάτω την παράσταση “Οι Συλλειτουργούντες Ιεράρχες και το Ακένωτον Ποτήριον” (πίν. 5). Η ίδια δημοσίευση περιλαμβάνει επίσης και μία ενδεικτική εικονιστική σύνθεση των βασικών στοιχείων των αναφερόμενων δύο παραστάσεων και την απόδοσή τους ως μία εικόνιση τής Θεοτόκου κατά τον εξεταζόμενον τύπο “Η Παναγία - το Ακένωτον Ποτήριον” (πίν. 6).

Γιώργος Τ. Αλεξίου.

Σημειώσεις. 1). Για το ιστορικό και τα θαύματα τής πρωτότυπης θαυματουργής εικόνας τής “Παναγίας – Ακένωτον Ποτήριον” Βλέπε: https://www.monastiriaka.gr/panagia-to-akenoton-potirion-tis-zois-n-99694.html

2). Βλέπε τον Παρακλητικόν Κανόνα στην Παναγία – Το Ακένωτον Ποτήριον: https://www.proseyxi.com/paraklisi-eis-tin-panagia-akenoton-potirion/

3). Στο Παλαιοχώρι χαλκιδικής βρίσκεται μία θαυματουργή εικόνα τής “Παναγίας - Το Ακένωτον Ποτήριον”. Ενώπιόν της ψάλεται ανάλογη Παράκλησις δύο φορές την εβδομάδα, εις βοήθειαν όσων αγωνίζονται για την απαλλαγή τους από εξαρτησιογόνες ουσίες.