Ο Ιησούς Χριστός ως Φοβερός Κριτής και ως Δίκαιος Κριτής σε δύο εικόνες ναών τής Καστοριάς. Εικονίσεις εκφραστικές τού πνευματικού περιεχομένου τής Κυριακής των Απόκρεω και της Μεγάλης Τρίτης.

 Στίχοι

Ότε κρίνων γην, ο Κριτὴς πάντων κάθῃ.

Της, Δεύτε, φωνής άξιον καμέ κρίνοις.

 

    Οι μεγάλες δεσποτικές εικόνες του Χριστού που κοσμούν τα τέμπλα των ναών μας είναι, κατά κανόνα, πολυσήμαντες. Έχουν εντυπωμένες στην όψη τους αρκετές υψηλές ιδιότητες του Κυρίου και (που) τις κοινοποιούν με διάφορα ανάλογα στοιχεία τους. Τα κυριότερα απ΄ τα εν λόγω κοινοποιητικά στοιχεία είναι, α) η αμφίεση του Κυρίου (αρχιερατική, βασιλική, προφητική, διδασκαλική), β) η προσδιοριστική επιγραφή που συνήθως υπάρχει εκατέρωθεν των ώμων Του, (ο Παντοκτάτωρ, το Φως του Κόσμου, η Άμπελος η αληθινή, κ.ά) και γ) το ευαγγελικό εδάφιο που είναι γραμμένο στο ανοιχτό Ευαγγέλιο του κρατάει στο χέρι Του.

Δύο σημαντικές εικόνες του Ιησού Χριστού ως οι προαναφερόμενες, στις οποίες ο Κύριος ορίζεται και χαρακτηρίζεται αντιστοίχως (από) με τις επιγραφές «Ο Φοβερός Κριτής» και «Ο Δίκαιος Κριτής», βρίσκονται και κοσμούν κατ’ αντιστοιχία τους ναούς του Αγίου Ιωάννου Θεολόγου στη Μαυριώτισσα Καστοριάς (έτ. 1552) και τον αστικό ναό του Αγίου Νικολάου ενορίας Δραγωτά (έτ. 1668). Οι εικόνες αυτές υπενθυμίζουν στον πιστό που τις βλέπει και τις προσκυνά τη Μέλλουσα Κρίση, και τον παραπέμπουν στην Κυριακή των Απόκρεω και στη Μεγάλη Τρίτη, δηλαδή στις δύο μεγάλες εορτές που έχουν ως πνευματικό και λειτουργικό θέμα τους τη Δευτέρα Παρουσία του Κυρίου. Ως γνωστόν, κατά τις υπόψη δύο εορτές διαβάζεται στους ναούς μας η ευαγγελική περικοπή που αναφέρεται στη Μέλλουσα Κρίση, και ψάλλονται τροπάρια ανάλογου περιεχομένου. Η περικοπή αυτή, καθώς  και δύο τα ομοθεματικά της τροπάρια παρουσιάζονται ακολούθως.

Η Ευαγγελική περικοπή Ματθ. βε΄, 31 – 46.

Η Δευτέρα Παρουσία του Χριστού και η κρίση των εθνών.

Όταν δε έλθη ο υιός του ανθρώπου με όλην την δόξαν αυτού και μαζή με αυτόν όλοι οι άγγελοί του, τότε θα καθίση στον θρόνον του, τον λαμπρόν και ένδοξον.

Και θα συναχθούν εμπρός του όλα τα έθνη της γης από της δημιουργίας του Αδάμ μέχρι της συντελείας του κόσμου και θα χωρίση αυτούς μεταξύ των με όσην ευκολίαν χωρίζει ο ποιμήν τα πρόβατα από τα ερίφια.

Και θα θέση τα μεν πρόβατα εις τα δεξιά του τα δε ερίφια εις τα αριστερά.

Τότε θα στραφή ο βασιλεύς εις εκείνους που θα ευρίσκωνται εις τα δεξιά του και θα πη «ελάτε σεις οι ευλογημένοι του Πατρός μου και κληρονομήσατε την βασιλείαν των ουρανών, η οποία έχει ετοιμασθή για σας από τότε που εθεμελιώνετο ο κόσμος.

Διότι επείνασα και μου εδώσατε να φάγω, εδίψασα και με εποτίσατε, ήμουν ξένος που δεν είχα τόπον να μείνω, και με επήρατε στο σπίτι σας…» (κε΄, 31 35).

Τότε θα πη και εις εκείνους, που στέκονται εις τα αριστερά του «φύγετε μακρυά από εμέ σεις οι καταράμενοι και πηγαίνετε στο αιώνιον πυρ, που έχει ετοιμασθή διά τον διάβολον και τους πονηρούς αγγέλους του.

Διότι επείνασα και δεν μου εδώσατε να φάγω, εδίψασα και δεν με εποτίσατε…» (κε΄, 41-42).

Και θα απέλθουν αυτοί μεν εις την αιωνίαν κόλασιν μαζή με τον διάβολον, οι δε δίκαιοι εις την αιωνίαν ζωήν μαζή με τον Θεόν. (Έτσι η δικαία κρίσις θα έχη γίνει, το δίκαιον θα αποδοθή και η ασάλευτος αποκατάστασις θα πραγματοποιηθή..

 

Τροπάρια αναφερόμενα στη Δευτέρα Παρουσία του Κυρίου

   1)  Κυριακής των Απόκρεω. Ο Κύριος Δίκαιος Κριτής.

    Το φοβερόν σου κριτήριον ενθυμούμενος, υπεράγαθε Κύριε, και την ημέραν της κρίσεως, φρίττω και πτοούμαι υπό της συνειδήσεως της εμής ελεγχόμενος, όταν μέλλῃς καθέζεσθαι επὶ του θρόνου σου, και ποιείν την εξέτασιν, τότε αρνείσθαι τας αμαρτίας ουδείς εξισχύσει, αληθείας ελεγχούσης, και δειλίας κατεχούσης, μέγα μεν ηχήσει τότε, πυρ το της γεέννης· αμαρτωλοί δε βρύξουσι. Διό με ελέησον προ τέλους, και φείσαί μου, Κριτὰ δικαιότατε.

    

2) Μεγάλης Τρίτης. Ο Κύριος Φοβερός Κριτής.

     Τοις δεξιοίς με προβάτοις συντάξαι αξίωσον, οικτίρμων Χριστέ, όταν έλθης αστράπτων εν δόξη πολλή μετ’ αγγέλων στρατευμάτων Κριτής φοβερός επί σω θρόνω καθήμενος εισπράττων δε παραθήκην συν κέρδει ταλάντων σου μη κατακρίνης με ως οκνηρόν δούλον σου και ράθυμον, αλλά πιστοίς σου οικέταις συγκαταρίθμησον, όπου φωνή, αγαθέ, της ευλογίας εις την δόξαν εισάγει της βασιλείας σου.