Ο Ιησούς Χριστός γεννήθηκε – γεννιέται την ημέρα Τετάρτη του Λειτουργικού χρόνου.

Γράφει ο Γιώργος Τ. Αλεξίου

Η Αγία του Χριστού Γέννησις.

Η κοσμοσωτήριος γέννηση του Θεανθρώπου Ιησού Χριστού από την Παρθένο Μαρία είναι καταγραμμένη πολύ γλαφυρά στην Καινή Διαθήκη από τους ιερούς Ευαγγελιστές Ματθαίο (Ματθ. α΄, 18. β´, 1 - 12) και Λουκά (Λουκ. β´, 1 - 20). Οι Ευαγγελιστές αυτοί όμως δεν αναφέρουν στις εν λόγω ιερές καταγραφές τους την ακριβή ημερομηνία γέννησης του Χριστού, ούτε και την ημέρα της εβδομάδας που συνέβη αυτή (η γέννηση). Εκ του λόγου τούτου, οι Άγιοι Πατέρες και Θεολόγοι της Ορθόδοξης Εκκλησίας αναγνώρισαν συμβατικά και συμβολικά και καθιέρωσαν, κατά το έτος 376, ως ημερομηνία γέννησης του Ιησού Χριστού την 25^η Δεκεμβρίου. Ταυτόχρονα, προσδιόρισαν και καθόρισαν ως ημέρα της αναφερόμενης Θείας Γέννησης την Τετάρτη του εβδομαδιαίου λατρευτικού κύκλου, του λειτουργικού χρόνου της Εκκλησίας μας.

Ο προαναφερόμενος καθορισμός του εορτασμού της γέννησης του “Ήλιου της Δικαιοσύνης” Χριστού την 25^η Δεκεμβρίου έγινε εις αντικατάσταση και αναπλήρωση του εορτασμού της γέννησης του Θεού Ήλιου, που τελούσαν κατά τη ημερομηνία αυτή οι ειδωλολάτρες Ρωμαίοι. Συνάμα, ο προσδιορισμός και καθορισμός της Τετάρτης ως της ημέρας που γεννήθηκε ο Χριστός έγινε βάσει της παράλληλης συμβολικής σχέσης που αναγνωρίζεται ότι υπάρχει ανάμεσα στην εβδομάδα της Δημιουργίας του Κόσμου και στην Εβδομάδα της Σωτηρίας (τη Μεγάλη Εβδομάδα). Βάσει αυτής της σχέσης λοιπόν, η γένεση του Ήλιου και της Σελήνης που έγινε κατά την τέταρτη ημέρα της Δημιουργίας (την Τετάρτη), αντιστοιχεί με τη γέννηση του Χριστού, η οποία πρέπει να έγινε οπωσδήποτε μία ημέρα Τετάρτη.

Εκτενέστερη και πιο εμπεριστατωμένη ανάλυση και τεκμηρίωση του εδώ παρουσιαζόμενου θέματος υπάρχει στα ακολούθως παρατιθέμενα δύο αποσπασματικά κείμενα του Ελβετού Ορθόδοξου Ιερέα και αξιόλογου επιστήμονα Michel Quenot:

«…Ο άγνωστος συγγραφέας μιας ανατολικής ομιλίας που αφορά την ημερομηνία του Πάσχα το έτος 387 (SC. Cerf 1957), προσπαθεί να αποδείξει ότι η επιλογή των καιρών από τον Χριστό δεν ήταν τυχαία. Υπάρχει μάλλον ένας παραλληλισμός ανάμεσα στην Εβδομάδα της Δημιουργίας και στην Εβδομάδα της Σωτηρίας (Μεγάλη Εβδομάδα). Κάτω από αυτό το πρίσμα, η πρώτη ημέρα της δημιουργίας, η Κυριακή αντιστοιχεί στην Ισημερία, όπου η ημέρα και η νύχτα είναι ίσες. Η τέταρτη ημέρα (Τετάρτη) είναι η ημέρα της δημιουργίας της σελήνης και του ήλιου, η έκτη (Παρασκευή) της δημιουργίας του άνθρωπου, η έβδομη (Σάββατο) η ανάπαυση του Θεού, ενώ η 8η μας επιστρέφει στην πρώτη, που είναι η "Μοναδική ημέρα", "αύτη η ημέρα ην εποίησεν ο Κύριος, αγαλλιασώμεθα και ευφρανθώμεν εν αυτή" (Ψαλμ. 118, 24).

Τοιχογραφία της Γεννήσεως του Χριστού, έτ. 1743,
στο ναό Αγίου Γερμανού Πρεσπών.

Ιδομένη συμβολικά ως ημέρα της δημιουργίας του ανθρώπου, αλλά επίσης και της πτώσης, η Παρασκευή είναι η ημέρα του θανάτου του Χριστού, ο οποίος εξυψώνει την δημιουργία. Ο Θεός αναπαύεται από το έργο Του το Σάββατο (Γέν. 2,2), που δεν είναι άλλη ημέρα, από την ημέρα όπου ο Χριστός κείτεται στον τάφο Του, διότι "τετέλεσται" (Iωάν. 19,30). Στην πρώτη ημέρα (Κυριακή) της δημιουργίας του αδύναμου φωτός αντιστοιχεί η Ανάσταση, νέα δημιουργία, όπου πλημμυρίζει το πνευματικό φως.

Να προσθέσουμε, τέλος, ότι αν ο Ευαγγελισμός τοποθετείται στην ισημερία της Άνοιξης και αντιστοιχεί στην πρώτη ημέρα της Δημιουργίας, τα Χριστούγεννα αντιστοιχούν με την τέταρτη ημέρα, όπου το φώς διαπερνά την νύχτα. Όπως η σελήνη ρίχνει το φως της, ο Χριστός είναι πράγματι "ο άλλος ήλιος" που "εσκήνωσεν εν ημίν, και εθεασάμεθα την δόξαν αυτού" (Ιωάν. 1,14).

Στην βυζαντινή Λειτουργία, το πρώτο ανάγνωσμα του Εσπερινού της ημέρας των Χριστουγέννων επαναλαμβάνει την ιστορία της δημιουργίας του κόσμου (Γεν. 1, 1-13) μέχρι το εξής σημείο: "και εγένετο εσπέρα και εγένετο πρωί, ημέρα τρίτη". Ξεκάθαρη ένδειξη ότι τα Χριστούγεννα αντιστοιχούν πράγματι στην τέταρτη ήμερα, προμήνυμα της όγδοης ημέρας, η οποία ξεφεύγει από τα σκότη, αφού πλημυρίζει από το φώς του Αναστάντος… (Η Ανάσταση και η Εικόνα, εκδ. Τέρτιος, Κατερίνη 1992, σελ. 53).

Το αναφερόμενο στο εδώ κείμενο
βιβλίο του Michel Quenot
 

…Όλη η ανθρώπινη ιστορία μαρτυρεί τη μοναδικότητα του Χριστού, όπως το αποδεικνύει ο διαχωρισμός στο χρόνο πριν και μετά τον ερχομό Του στον κόσμο. Πριν ανατρέξουμε στον πλούτο που προσφέρουν τα λειτουργικά κείμενα, αξίζει να λάβει κανείς υπ’ όψιν την πραγματική σχέση ανάμεσα στον λειτουργικό και τον κοσμικό χρόνο. Το λειτουργικό ημερολόγιο τοποθετεί τη Γέννηση συμβολικά μία Τετάρτη, δηλαδή την τετάρτη ημέρα της δημιουργίας, όταν το φεγγάρι εισχωρεί μέσα στη νύχτα, στο μέσον ακριβώς της χειμερινής ισημερίας. Και σιγά - σιγά η ημέρα κερδίζει τα σκοτάδια μέχρι το Πάσχα, όπου όλα γεμίζουν με φως, όπου το κακό νικιέται. Η ίδια η διήγηση της Γένεσης (1, 14), που διαβάζεται στον Εσπερινό της Γέννησης και των Θεοφανείων και της Ανάστασης, περιγράφει τη δημιουργία μέχρι την εμφάνιση του φωτός από τις λαμπάδες της εκκλησίας. Τί διδασκαλία!

Τα λειτουργικά κείμενα θα άξιζαν περισσότερο από μία γρήγορη εξέταση. Βυθιζόμενος σ’ αυτά ο αναγνώστης διαπιστώνει ότι η Γέννηση μνημονεύεται ευρέως τις πέντε προηγούμενες ημέρες της εορτής. Η αποστολική επιστολή προς Εβραίους (1, 1-12), πού διαβάζεται την ημέρα των Χριστουγέννων, απαιτεί μία προσεκτική ανάγνωση- όσον αφορά τη Γέννηση, είναι η μόνη εορτή με τα Θεοφάνεια και το Πάσχα, που κατέχει βασιλικές Ώρες, οι όποιες είναι εξ άλλου επιτήδεια τοποθετημένες στη σειρά. (ό.π., σελ. 190-191).

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

Σημ. 1^η. Λειτουργικός χρόνος.

Ο Λειτουργικός χρόνος της Εκκλησίας μας είναι ιερός και άγιος και διαφέρει απ’ τον κοσμικό χρόνο. Νοείται (ο Λειτουργικός χρόνος) ως ένα διαρκές και αιώνιο παρόν και θεωρείται πρόγευση της “μελλούσης” ζωής που αρχίζει απ’ την παρούσα. Ο χρόνος αυτός σηματοδοτείται από τις εορτές και τους λατρευτικούς κύκλους (ημερήσιο, εβδομαδιαίο, ετήσιο). Ο Xριστιανός που συμμετέχει στη λατρευτική ζωή της εκκλησίας βιώνει τα λυτρωτικά γεγονότα της Ιεράς Ιστορίας ως παρόντα, επαναλαμβανόμενα και συναπτόμενα με την αιωνιότητα: “ Σήμερον ο ουρανού και γης Ποιητής, παραγίνεται σαρκὶ εν Ιορδάνῃ…”, “Σήμερον κρεμάται επί ξύλου ο εν ύδασι την γην κρεμάσας…”

Σημ. 2^η. Michel Quenot.

Ο Michel Quenot είναι Ελβετός. Γεννήθηκε το έτος 1941 και χειροτονήθηκε Ορθόδοξος ιερέας στο Φρίμπουργκ της Ελβετίας. Ασχολήθηκε ιδιαίτερα με το συμβολισμό και τη θεολογία των ιερών εικόνων της Ανατολικής Εκκλησίας. Συνέγραψε αρκετά σημαντικά βιβλία, που είναι έξοχα τεκμηριωμένα και εικονογραφημένα. Αρκετά έχουν μεταφραστεί στην Ελληνική και κυκλοφορούν στη χώρα μας.

Η Γέννηση του Χριστού σε τοιχογραφία του 17ου αι.
στην Παναγία Κουμπελίδικη Καστοριάς.
Φωτο Κ. Χουλιαρά.

Στο παραλίμνιο Απόζαρι Καστοριάς.