Ομότυπες εικονίσεις τής Παναγίας οριζόμενες κατά περίπτωση με μία απ’ τις δύο ονομασίες, «Η Στέψις της Παρθένου» και «Η Αγία Τριάς».

 

    Η ιερή εικόνιση (εικονιστικός τύπος) τής Θεοτόκου που ονομάζεται κι επιγράφεται «Η Στέψις τής Παρθένου» και που έχει και προβάλλει ως κεντρικό της θέμα την Παναγία να στεφανώνεται από την Αγία Τριάδα επινοήθηκε κατά τον 12ο αιώνα στην «επικράτεια» τής Δυτικής Εκκλησίας κι έκτοτε είναι πολύ αγαπητή και σεβαστή απ’ τα πιστά μέλη αυτής (τής Εκκλησίας). Μερικούς αιώνες αργότερα, ο εν λόγω εικονιστικός τύπος έγινε γνωστός και αποδεκτός και στα Επτάνησα, καθώς και στην υπόλοιπη Ελλάδα, με διαφορετικό όμως ορισμό, και συγκεκριμένως με την επιγραφή – ονομασία «Η Αγία Τριάς». Ο ορισμός αυτός δηλώνει και προβάλλει και το διαφορετικό βασικό του θέμα, που είναι τώρα τα εικονιζόμενα τρία πανάγια Πρόσωπα στο άνω μέρος των εν λόγω εικόνων, ήτοι, ο Θεός Πατήρ, ο Θεός Υιός και ο Θεός Άγιο Πνεύμα που στεφανώνουν τη Θεοτόκο.

    Ως προαναφέρθηκε, ο εδώ εξεταζόμενος θαυμάσιος εικονιστικός τύπος τής Παναγίας με την κατά περίπτωση ονομασία, «Η Στέψις τής Παρθένου» και «Η Αγία Τριάς», επινοήθηκε από αγιογράφο τής Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας κι ένεκα τούτου θεωρείται απ’ όλους τους ειδικούς Θεολόγους, Καθολικούς και Ορθόδοξους, ως εικόνιση που ανήκει στη Δυτική Εκκλησία. Μία διαφορετική άποψη όμως έχει επ’ αυτού ο Γράφων Γ.Τ.Α., ο οποίος θεωρεί ότι «πηγή» και πρότυπο τού περιγραφόμενου εικονιστικού τύπου με την ονομασία «Η Στέψις της Παρθένου» ή «Η Αγία Τριάς», είναι η βυζαντινή εικόνιση τής Παναγίας Οδηγήτριας, που, κατά κανόνα, έχει κεντημένους στο μαφόριό της τρεις αστέρες, συμβολικούς των Προσώπων της Αγίας Τριάδος, και που, σε πολλές περιπτώσεις, φέρει επάνω σ’ αυτούς τους αστέρες τις σμικρογραφίες των εν λόγω αγίων Προσώπων. Μία τέτοια εικόνα της Παναγίας που έχει αγιογραφημένες στο μαφόριό της τις μορφές των τριών Προσώπων της Αγίας Τριάδος κοσμεί το τέμπλο του Μητροπολιτικού ναού Καστοριάς και παρουσιάζεται κι εδώ.

 Παρατήρηση.

    Τις υψηλές θεολογικές αλήθειες που σηματοδοτούν, απτοποιούν κι εκφράζουν οι εμπνευσμένες εικόνες που ορίζονται με μία απ’ τις ονομασίες «Η Στέψις της Παρθένου» και «Η Αγία Τριάς», δηλαδή το μέγα γεγονός του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου, και την ευλόγηση, και τη νοητή βασιλική στέψη της από την Αγία Τριάδα παρουσιάζεται και με (από) τροπάρια τής Εκκλησίας μας. Ένα ανάλογο τροπάριο είναι και το ακολούθως παρατιθέμενο σε κείμενο και σε νοηματική απόδοση.

Θεοτοκίον {: τροπάριο) εορτής των κορυφαίων Αποστόλων Πέτρου και Παύλου {+ 29 Ιουνίου}.

Ἐν μιά σοι σκηνούσα, των εαυτής αγίων υποστάσεων, η Θεότης Παρθένε, όλη μοι όλῳ ήνωται· όθεν σε ως Μητέρα, του Θεού ημών μακαρίζομεν.

Ελεύθερη νοηματική απόδοση.

Παναγία Παρθένε, η μία από τις (τρείς) άγιες υποστάσεις (: Πρόσωπα) του Θεού που σκήνωσε μέσα σου, ένωσε ολόκληρη τη θεότητα ως σύνολο μ’ εσένα, και γι’ αυτό σε μακαρίζουμε ως Μητέρα του Θεού μας.

Γ.Τ.Α.

Προσευχή στον Κύριο Ιησού Χριστό ευρισκόμενη σε (ως) τροπάριο τής εορτής των Πρωτοκορυφαίων Αποστόλων Πέτρου και Παύλου (+ 29 Ιουνίου).

 

Τροπάριο Όρθρου {Ο Οίκος}.

Τράνωσόν μου την γλώτταν Σωτήρ μου,

πλάτυνόν μου το στόμα, και πληρώσας αυτό,

κατάνυξον την καρδίαν μου, ίνα οις λέγω ακολουθήσω,

και ά διδάσκω, ποιήσω πρώτος·

πας γαρ ποιών και διδάσκων, φησίν, ούτος μέγας εστίν·

εάν γαρ λέγω μη πράττων, ως χαλκός ηχών λογισθήσομαι.

Διὸ λαλείν μοι τα δέοντα, και ποιείν τα συμφέροντα δώρησαι,

ο μόνος γινώσκων τα εγκάρδια.

Ελεύθερη απόδοση του Τροπαρίου στη Νεοελληνική.

Ισχυροποίησε τη γλώσσα μου, Σωτήρα μου,

κάνε ακούραστο και προικισμένο το στόμα μου,

φώτισε και δυνάμωσε την καρδιά μου, ώστε αυτά που λέγω να τα ακολουθώ,

και αυτά που διδάσκω να τα εφαρμόζω πρώτος,

καθώς, όπως ειπώθηκε, όποιος διδάσκει και κάνει καλά έργα, είναι μέγας άνθρωπος,

εάν όμως μόνον τα λέγω και δεν τα πράττω, θα λογισθώ σαν χάλκινο σκεύος που ηχεί,

γι’ αυτό αξίωσέ με να λέγω τα πρέποντα και να πράττω όσα με ωφελούν,

Εσύ που είσαι ο μόνος που διαβάζεις την καρδιά και γνωρίζεις τη σκέψη των ανθρώπων.

Σημείωση.

Την προπαρατιθέμενη Προσευχή την ανέγνωσε και την απηύθυνε στον Κύριό μας Ιησού Χριστό και ο Γ.Τ.Α. όταν δημιούργησε το παρόν Ιστολόγιο με την ονομασία «Φως της Καστοριάς» που είναι δηλωτική τού περιεχομένου των κειμένων του, την αναπέμπει δε νοερώς και κάθε φορά που γράφει και δημοσιεύει σ’ αυτό κείμενα θρησκευτικού κι εθνικού περιεχομένου.

Η Χελιδρονιά, το θεσπέσιο φυτό τής Καστοριανής υπαίθρου.

 

Ένα απ’ τα ωραιότερα φυτά των πανέμορφων εξοχών τής Καστοριάς είναι και η Χελιδρονιά. Το φυτό αυτό με το κελαρυστό όνομα διαθέτει άνθη με σαγηνευτική ομορφιά κι αισθησιακό άρωμα.

Η Χελιδρονιά είναι φυτό αναρριχώμενο και για τούτο ριζώνει κι ευδοκιμεί μόνο κάτω από θάμνους, βάτους, αγκαθιές και δενδρύλλια. Όταν μεγαλώσει, περιελίσσεται κι ανεβαίνει στον κορμό και στα κλαδιά αυτών των θάμνων και δενδρυλλίων και καλύπτει εξωτερικά την κόμη τους.

Η Φυτολογία αναφέρει τα εξής για τη Χελιδρονιά: «Clematis vitalba L. – Χελιδρονιά. Φυτό πολυετές, πολύκλαδο, αναρριχώμενο. Βλαστοί μήκους 3-10 μέτρων, καστανοί, τριχωτοί σε όλο το μήκος τους. Φύλλα σύνθετα πτεροειδή με 5 ωοειδή φυλλάρια. Άνθη πολυάριθμα σε πυκνές, μασχαλιαίες ταξιανθίες (φόβες). Τμήματα περιανθίου ελλειπτικά, λευκά ή υπόλευκα. Καρπός σωροκάρπιο από πολλά, ωοειδή και τριχωτά αχαίνια».

Η Χελιδρονιά ανθίζει περί τις αρχές – τα μέσα Ιουνίου. Κατά την εποχή της ανθοφορίας της, όλοι οι θάμνοι και οι βάτοι που «φιλοξενούν» Χελιδρονιές «ντύνονται» στα λευκά και σκορπούν ολόγυρα το ελκυστικότατο άρωμα αυτών. Τότε ακριβώς, οι οικολόγοι και φυσιολάτρες της πόλης και των χωριών της Καστοριάς, που θαυμάζουν και αγαπούν ιδιαίτερα τις Χελιδρονιές, εκδράμουν στις εξοχές της περιοχής τους, περιπλανιούνται στους λειμώνες, στα βοσκοτόπια και στις μεσαριές των αγρών, τις εντοπίζουν και απολαμβάνουν με τις αισθήσεις και την ψυχή τους τη μαγευτική ομορφιά και το παραδείσιο άρωμα των αναρίθμητων κάτασπρων λουλουδιών τους.

Επίμετρο.

1)        Στην περιοχή της Καστοριάς απαντάται κι ένα δεύτερο είδος Χελιδρονιάς, που διαφέρει μερικώς απ’ το πρώτο και κύριο και που φέρει την ονομασία «Λυγαριά». Η λεγόμενη Λυγαριά, συγκρινόμενη με το κύριο είδος της Χελιδρονιάς, έχει άνθη λιγότερα σε αριθμό, κατώτερα σε ομορφιά και σχεδόν άοσμα. Λόγω της ομοιότητας Χελιδρονιάς και λυγαριάς, οι περισσότεροι Καστοριανοί δυσκολεύονται να τις ξεχωρίσουν και πολλάκις τις ταυτίζουν.

2)        Παλαιότερα, τα όμορφα κορίτσια των χωριών της Καστοριάς, όταν επισκέπτονται τα κτήματά τους και συναντούσαν ανθισμένες Χελιδρονιές, έκοβαν μερικούς ευλύγιστους κλαδίσκους τους, σχημάτιζαν μ’ αυτούς ευωδιαστά στεφάνια και τα φορούν στην κεφαλή τους. Γ.Τ.Α.

Δύο επταήμεροι θρησκευτικοί εορτασμοί: 1) Η “Διακαινήσιμος Εβδομάδα”, 2) Η “Εβδομάδα του Αγίου Πνεύματος”.

 

    Η Ορθόδοξη Εκκλησία θέσπισε για  όλη τη διάρκεια του ημερολογιακού έτους ικανόν αριθμό θρησκευτικών εορτών, μικρών και μεγάλων. Ο εορτασμός των περισσότερων απ’ τις εν λόγω εορτές είναι μονοήμερος υπάρχουν όμως  και οι δύο μεγάλες εορτές, του Πάσχα και της Πεντηκοστής – Αγίου Πνεύματος, που συνοδεύονται, τιμώνται κι εκφράζονται από αντίστοιχούς τους επταήμερους εορτασμούς.  Οι εορτασμοί αυτοί παρουσιάζονται εν συντομία ακολούθως.

1)     Η  “Διακαινήσιμος εβδομάδα” {: η Διακαινήσιμος = η πνευματική αναγέννηση των πιστών}. Αρχίζει την Κυριακή του Πάσχα και λήγει την αμέσως επόμενη, την Κυριακή του Θωμά. Οι επτά ημέρες τής εν λόγω εβδομάδας θεωρούνται ως «μία ημέρα», ως το λαμπρό Πάσχα και γι’ αυτό, κατά τις εν λόγω ημέρες, οι χριστιανοί δεν νηστεύουν, και καταλύουν τα πάντα.

2)   

  Η “Εβδομάδα της Πεντηκοστής -  του Αγίου Πνεύματος”.  Aρχίζει την Κυριακή της Πεντηκοστής και διαρκεί έως το επόμενό της Σάββατο, οπότε και αποδίδεται. Κατά τη διάρκεια αυτών των επτά ημερών, που θεωρούνται ως μία ημέρα,  καταλύουμε τα πάντα για την Χαρά της Επελεύσεως του Αγίου Πνεύματος στον Κόσμο.

Η Κυριακή που έπεται αυτής της επταήμερης εορτής είναι αφιερωμένη στους άγιους Πάντες , δηλαδή σε όλους τους αγίους της Ορθόδοξης Εκκλησίας  γνωστούς και αγνώστους.

Επισήμανση: Στην πόλη Καστοριά υπάρχει ένας πολύ αξιόλογος ενοριακός ιερός ναός αφιερωμένος στους Αγίους Πάντες, που  βρίσκεται στα σεπτά Κοιμητήρια της πόλης. Βάσει των προαναφερόμενων, ο εν λόγω ναός, και βεβαίως ολόκληρη η Ενορία του κι ευρύτερα η πόλη της Καστοριάς εορτάζουν καθ’ όλη την εβδομάδα της Αγίας Τριάδος,  δηλαδή, από την Κυριακή τής Πεντηκοστής έως και την Κυριακή των Αγίων Πάντων !

Σημείωση. Το Εορτολόγιο της Εκκλησίας μας περιλαμβάνει και άλλους δύο επταήμερους εορτασμούς, οι οποίοι αποτελούν  για τους Ορθόδοξους Χριστιανούς κατεξοχήν περίοδοι νηστείας, εγκράτειας, μετάνοιας, κατάνυξης, εντατικής προσευχής και εντατικού πνευματικού αγώνα. Πρόκειται, α) για τη λεγόμενη «Καθαρή Εβδομάδα», που είναι η πρώτη εβδομάδα της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, η οποία αρχίζει με την Καθαρή Δευτέρα και τελειώνει με το Ψυχοσάββατο των Αγίων Θεοδώρων, και β) για τη Μεγάλη Εβδομάδα, που είναι αφιερωμένη στα Άγια Πάθη του Ιησού Χριστού, η οποία αρχίζει το βράδυ της  Κυριακής των Βαΐων, οπότε τελείται η Ακολουθία του Νυμφίου, δηλαδή του όρθρου της Μεγάλης Δευτέρας και  τελειώνει το Μεγάλο Σάββατο.

Γιώργος Τ. Αλεξίου.