Ο πανηγυρικός εορτασμός των Αγίων Πάντων στον ομώνυμο ναό της Καστοριάς. Σαββατοκύριακο 29 & 30 Ιουνίου 2013.

Η Παναγία η Πορταΐτισσα,
κατά τη λιτάνευσή της πέριξ του ναού.

Η Ορθόδοξη Εκκλησία έχει αφιερώσει την Κυριακή που έπεται της Πεντηκοστής στους Άγιους Πάντες. Ως εκ του τούτου, κατά την εν λόγω Κυριακή εορτάζει και πανηγυρίζει και ο ενοριακός ναός των Αγίων Πάντων Καστοριάς, που βρίσκεται στα κοιμητήρια της πόλης, στη συνοικία Νταηλάκη. Στα πλαίσια αυτού του εορτασμού τελούνται κάθε χρόνο εντός και πέριξ του αναφερόμενου ναού ανάλογες λατρευτικές εκδηλώσεις.

Εφέτος, οι Πανηγυρικές εκδηλώσεις άρχισαν το Σάββατο 29 Ιουνίου 2013, παραμονή της εορτής των Αγίων Πάντων. Το απόγευμα της ημέρας αυτής, ώρα 7 μ.μ., τελέστηκε Μέγας Αρχιερατικός Εσπερινός κι έγινε λιτάνευση, εντός κι έξω απ’ τον πανηγυρίζοντα ναό, δύο ιερών εικόνων: α) της Παναγίας Πορταϊτίσσης και β) της λατρευτικής εικόνας των Αγίων Πάντων, καθώς και του ιερού λειψάνου της Οσίας Σοφίας που φυλάσσεται στο Ιερό Επισκοπίο Καστοριάς. Στον Εσπερινό και στη λιτάνευση προεξήρχε ο Σεβασμιότατος Μητροπολίτης Καστοριάς κ.κ. Σεραφείμ, συμμετείχαν δε πολλοί ιερείς της οικείας Μητρόπολης, οι αξιωματούχοι της περιοχής και βεβαίως, πάμπολλοι ευσεβείς ενορίτες των Αγίων Πάντων και άλλοι φιλέορτοι Καστοριανοί.

Το πρωί της Κυριακής 30 Ιουνίου 2013, ανήμερα της εορτής των Αγίων Πάντων, τελέστηκε Πανηγυρική Αρχιερατική Θεία Λειτουργία απ’ τον Σεβασμιότατο Μητροπολίτη Καστοριάς κ.κ. Σεραφείμ, καθώς και Δοξολογία προς τιμήν των απόστρατων και συνταξιούχων αστυνομικών του Νομού Καστοριάς, ενώ το απόγευμα της ίδιας ημέρας έγινε - προεξάρχοντος και πάλι του Σεβασμιοτάτου Μητροπολίτου κ.κ. Σεραφείμ - μεθεόρτιος Εσπερινός και Παράκληση στους Αγίους Πάντες.

Η κεφαλή της λιτανευτικής πομπής.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ. Το παρόν κείμενο συνοδεύεται από φωτογραφίες της λιτάνευσης των αναφερόμενων δύο ιερών εικόνων και του ιερού λειψάνου της Οσίας Σοφίας.

Η λατρευτική εικόνα των Αγίων Πάντων
στην είσοδο του ομώνυμου ναού της Καστοριάς.

Ο Μητροπολίτης Καστοριάς κ.κ. Σεραφείμ
ευλογεί τους πιστούς  στους Αγίους Πάντες.

Οι δύο ιερές εικόνες της λιτανείας
έξω απ' το ναό των Αγίων Πάντων Καστοριάς.

Ο Μητροπολίτης Καστοριάς κ.κ. Σεραφείμ
στην είσοδο του ναού Αγίων Πάντων
κατά το πέρας της λιτανείας.

Ανώτεροι Αστυνομικοί της Καστοριάς
παρακολουθούν τη Θεία Λειτουργία.

Ο Γιώργος Αλεξίου στην είσοδο
του ιερού ναού Αγίων Πάντων.

Η Θεία Λειτουργία στο σπηλαιώδη ναό της Αγίας Τριάδος του Γέρμα. Δευτέρα Αγίου Πνεύματος 24 Ιουνίου 2013.

Ο ιερέας π. Αθανάσιος Στυλιάδης
κατά την περιφορά των Τιμίων Δώρων.

Ο ναός της Αγίας Τριάδος του Γέρμα είναι ο αρχαιότερος και σπουδαιότερος από τους σπηλαιώδεις ναούς του Νομού Καστοριάς. Βρίσκεται Νότια του χωριού Γέρμας, στην τοποθεσία "Καλογερικό" και είναι διαμορφωμένος μέσα σ’ ένα πανέμορφο σπήλαιο, που το κοσμούν σταλακτίτες και σταλαγμίτες. Όπως φανερώνει η ονομασία της περιοχής, αλλά κι ένας κιβωτιόσχημος τάφος ασκητού βυζαντινής περιόδου που βρισκόταν κτισμένος στο κέντρο της σπηλιάς, ο ναός αποτελούσε κατά τους Μεσαιωνικούς χρόνους το Καθολικό μιας διάσπαρτης κοινότητας Μοναχών, που ασκήτευαν στους γύρω βράχους.

Κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας η αναφερόμενη σπηλιά της Αγίας Τριάδος υπήρξε καταφύγιο και λημέρι αρματολών. Απομεινάρι αυτής της εποχής είναι η πολεμίστρα που σώζεται στα δεξιά της θύρας εισόδου αυτής.

Στα χρόνια του Μακεδονικού Αγώνα βρήκαν καταφύγιο και προστασία μέσα στην υγρή αγκαλιά της πολλοί Μακεδονομάχοι. Κοντά της έπεσε ηρωικά μαχόμενος ο Καπετάν-Γέρμας και δεκαεννιά παλικάρια του.

Η σπηλαιώδης εκκλησία της Αγίας Τριάδας αποτελούσε ανέκαθεν προσκυνηματικό κέντρο όλης της γύρω περιοχής. Ο εορτασμός της ήταν τριήμερος. Διαρκούσε από την Κυριακή της Πεντηκοστής μέχρι και την Τρίτη του Αγίου Πνεύματος. Εκατοντάδες πιστοί συνέρρεαν τότε (έως το έτος 1965 περίπου) από την Κλεισούρα, Κορησό, Βογατσικό, Κωσταράζι. Βλάστη κ.λ.π., για να λειτουργηθούν, να πάρουν αγίασμα που έτρεχε από τους σταλακτίτες και να περάσουν από το αγιωτικό τρυποπέρασμά της, που είναι μοναδικό στην περιοχή της Καστοριάς. Τελευταία, το απρόσιτο του εδάφους και η απουσία αυτοκινητοδρόμου περιόρισαν την προσέλευση των Χριστιανών σ’ αυτό το θρησκευτικό και Εθνικό μνημείο. Δεν περιόρισαν όμως την πνευματική του ακτινοβολία, που είναι πάντα αισθητή στους κατοίκους όλης της γύρω περιοχής.

Το τέμπλο του σπηλαιώδους ναού. 

Εφέτος, ο σπηλαιώδης ναός της Αγίας Τριάδος εόρταζε τη Δευτέρα του Αγίου Πνεύματος 24 Ιουνίου 2013. Το πρωί της ημέρας αυτής τέλεσε εντός του τη Θεία Λειτουργία ο άξιος ιερέας του Γέρμα π. Αθανάσιος Στυλιάδης, όστις κατέχει και το εκκλησιαστικό αξίωμα του Οικονόμου. Στην αναφερόμενη Θεία Λειτουργία παρευρέθηκαν και την παρακολούθησαν με σεβασμό και κατάνυξη πολλοί φιλέορτοι κάτοικοι του Γέρμα, οι οποίοι αψήφησαν τον υπάρχοντα ανηφορικό δρόμο και ανέβηκαν με προθυμία έως τον πανηγυρίζοντα ναό.

Μετά την απόλυση της εκκλησίας οι παρόντες πιστοί βγήκαν στο υπερκείμενό της βραχώδες ύψωμα, προγευμάτισαν, αγνάντεψαν επί αρκετή ώρα όλη την κοιλάδα του Γέρμα και κατόπιν αναχώρησαν χαρούμενοι για τις οικίες τους.

Φωτογραφίες από τον περιγραφόμενο εορτασμό της Αγίας Τριάδος στον ομώνυμο σπηλαιώδη ναό του Γέρμα παρατίθενται εδώ.

Η Αγία Τράπεζα εντός του σπηλαίου.

Εσωτερικός χώρος του σπηλαιώδους ναού.

Ο πατήρ Αθανάσιος Στυλιάδης
μοιράζει στους πιστούς το Αντίδωρο.

Ο καθηγητής κ. Μιχάλης Τζήμας
αναγιγνώσκει τον Απόστολο.

Ο Λάζαρος Πρώιος και ο Γιώργος Τζίγκαλας
στην είσοδο του σπηλαιώδους ναού.

Νεαροί του Γέρμα εντός του ναού.

Ο νεαρός Νίκος Βαφείδης
δίπλα στο αγιωτικό τρυποπέρασμα.

Ο Νίκος Πρώιος και ο Γιώργος Αλεξίου.

Άποψη του Γέρμα από το ναό της Αγίας Τριάδος.

Η μουσική κασετίνα με δημοτικά τραγούδια του Βογατσικού Καστοριάς και με τίτλο «Άσπρο τριαντάφυλλο φορώ».

Το εμπροσθόφυλλο της μουσικής κασετίνας.

Οι «Φίλοι Μουσικού Λαογραφικού Αρχείου Μέλπως Μερλιέ» δημιούργησαν και κυκλοφόρησαν κατά το έτος 2006 μία καταπληκτική μουσική κασετίνα, που περιέχει ένα ψηφιακό δίσκο (CD) με δημοτικά τραγούδια του Βογατσικού Καστοριάς κι ένα συνοδευτικό του πληροφοριακό βιβλιαράκι στην ελληνική και αγγλική γλώσσα. Το εν λόγω βιβλιαράκι περιλαμβάνει τα κείμενα των αναφερόμενων τραγουδιών μαζί με τ’ αντίστοιχά τους σχόλια, τα ονόματα των «τραγουδιστών», καθώς και πολλές σχετικές πληροφορίες κι ενδιαφέρουσες φωτογραφίες απ’ το Βογατσικό. Ακολούθως παρατίθενται με τη σειρά: α) το προλογικό σημείωμα του υπόψη συνοδευτικού έντυπου, το οποίο συνέταξε ο γνωστός μουσικολόγος κι εκ Βογατσικού καταγόμενος Μάρκος Δραγούμης, και β) το πληροφοριακό του κείμενο (απόσπασμά του) για το Βογατσικό, που έγραψε ο Βογατσιώτης γιατρός και λογοτέχνης Νώντας Τσίγκας.

Το ιστορικό και όμορφο Βογατσικό Καστοριάς.

Α) ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Του Μάρκου Φ. Δραγούμη

Οι μουσικές του παρόντος cd ηχογραφήθηκαν το καλοκαίρι του 1965 από τους Γιάννη Άννινο και Μάρκο Φ. Δραγούμη για τη συλλογή του Μουσικού Λαογραφικού Αρχείου Μέλπως Μερλιέ. Κατά την αποστολή αυτή μαγνητοφωνήθηκαν και μουσικές από άλλες κοινότητες του νομού Καστοριάς, όπως του Κωσταραζιού, Γέρμα, Επταχωρίου κ.τ.λ. Συμπαραστάτες του ΜΛΑ σ’ αυτήν του την προσπάθεια υπήρξαν πολλοί παράγοντες της περιοχής και ιδιαίτερα ο τότε νομάρχης Καστοριάς Ιωάννης Μαζαράκης - Αινιάν. Η έρευνα του ΜΛΑ στην περιοχή συνεχίστηκε από τον εθνολόγο Φιλήμονα Χατζή κατά τη δεκαετία του 1980.

Η οικία της οικογένειας Δραγούμη στο Βογατσικό.
Σχεδιαστική αναπαράσταση.

Β) ΤΟ ΒΟΓΑΤΣΙΚΟ ΜΕΣΑ ΣΤΟ ΧΩΡΟ ΚΑΙ ΣΤΟ ΧΡΟΝΟ

Του Νώνια Τσίγκα

Ο Τόπος

Το Βογατσικό είναι ένα ιστορικό χωριό του Νομού Καστοριάς. Εκκλησιαστικά υπάγεται στην Ιερά Μητρόπολη Σισανίου και Σιατίστης.

Το σημερινό Βογατσικό απλώνεται χτισμένο αμφιθεατρικά σε υψόμετρο 770 μ., πάνω από μία πανέμορφη κοιλάδα του Αλιάκμονα, κατάντικρυ στο προτείχισμα του Βοΐου και του Γράμμου της «αυστηρής» οροσειράς της Πίνδου. Η ονομασία του πιθανώς προήλθε από τα τουρκικά Μπογαζ-κιόϊ, που σημαίνει «το χωριό του μπουγαζιού», εξαιτίας της ιδιαίτερης θέσης που βρίσκονταν οι πρώτοι οικισμοί που το συγκρότησαν.

Αναφορές για το Βογατσικό συναντάμε πρώτη φορά σε Λεξικό του 1550, αλλά εικάζεται, ότι οι οικισμοί από τους οποίους δημιουργήθηκε αργότερα το σημερινό Βογατσικό - και που βρίσκονταν διάσπαρτοι στην παραποτάμια περιοχή του Σαντόβου και σε άλλες ψηλότερα από αυτήν - θα πρέπει να είχαν αναπτυχθεί και πριν ακόμα από την άλωση της Πόλης, δηλαδή πριν από τον 14ο αιώνα.

Κρήνη και παλαιά οικία στο Βογατσικό.

Κατά την Τουρκοκρατία, επειδή πλήθαιναν οι επιθέσεις των μουσουλμάνων Αλβανών που λυμαίνονταν την περιοχή, οι Βογατσιώτες μετακινήθηκαν και έκτισαν το χωριό στη θέση που βρίσκεται αυτό σήμερα σε σχετικά απόκρημνη, δασώδη τότε και καλά προφυλαγμένη πλαγιά. Κατά την ίδια περίοδο διωκόμενοι από τους άνδρες του Αλή-Πασά πρόσφυγες Σουλιώτες, περί τις 70 οικογένειες, βρήκαν καταφύγιο και εποίκισαν το Βογατσικό (όπως μαρτυρούν τα επώνυμα Τζαβέλας. Μπότσαρης, Κίτσος, Δαγκλές κ.τ.λ., που συναντάμε σε απογόνους των μέχρι σήμερα). Αρκετοί Βογατσιώτες ξενιτεύτηκαν τα χρόνια αυτά ιδίως στην Πόλη, το Μοναστήρι και το Βουκουρέστι, όπου ασχολήθηκαν κυρίως με το εμπόριο. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν τα μέλη της οικογένειας Δραγούμη, τα οποία από τον 18ο αιώνα έφυγαν από το Βογατσικό κι εγκαταστάθηκαν στην Πόλη, όπου και διέπρεψαν στο Διπλωματικό σώμα, την πολιτική, τις τέχνες και τα γράμματα…

Χαρακτηριστική οικία του Βογατσικού.

Όμορφη παλαιά οικία στο Βογατσικό.

Η πένθιμη εορτή «Ρουσάλια» (Rosalia) κατά την Παρασκευή και το Σάββατο της Πεντηκοστής, 21 και 22 Ιουνίου 2013.

Ρουσάλια. Πίτα και τριαντάφυλλο.

Το Σάββατο της Πεντηκοστής είναι αφιερωμένο από την Αγία Εκκλησία μας στους προσφιλείς νεκρούς όλων των Χριστιανών και γι’ αυτό ονομάζεται Ψυχοσάββατο. Ένεκα τούτου, κατά το απόγευμα της Παρασκευής, παραμονής του Ψυχοσάββατου, και κατά το πρωινό αυτού (του Ψυχοσάββατου), οι γυναίκες όλων σχεδόν των επαρχιών της Ελλάδος παρασκευάζουν γλυκές πίτες, τις τοποθετούν σε δίσκους, τις επικαλύπτουν με πολλά τριαντάφυλλα (Rosalia) και τις μεταφέρουν στους κατά τόπους ιερούς ναούς για να «διαβαστούν».

Στον Γέρμα Καστοριάς αποθέτουν τους αναφερόμενους δίσκους με τις πίτες και τα τριαντάφυλλα στο δάπεδο του ενοριακού ναού Αγίου Γεωργίου και αναμένουν να περάσει και να «διαβάσει» τις πίτες τους ο ιερέας. Πράγματι, ο ιερέας περνά μπροστά από τους εν λόγω δίσκους με τις πίτες και τα τριαντάφυλλα, παίρνει από την κάθε γυναίκα το αντίστοιχο «Σχωροχάρτι», διαβάζει τα εις αυτό αναγραφόμενα ονόματα των νεκρών συγγενών τής οικογένειάς της και δέεται υπέρ ανάπαυσης των ψυχών όλων αυτών, πάππου προς πάππου. Ακολούθως, οι γυναίκες μοιράζουν τις «διαβασμένες» πίτες στο παρευρισκόμενο εκκλησίασμα, καθώς και στα σπίτια της γειτονιάς τους.

Ο Μητροπολίτης Καστοριάς κ.κ. Σεραφείμ
τελεί το μνημόσυνο των ηρωικών νεκρών
του Στρατιωτικού Νεκροταφείου Καστοριάς.

Για την εξεταζόμενη πένθιμη εορτή Ρουσάλια έγραψε τα εξής διαφωτιστικά ο Φαίδων Κουκουλές:

«Υπήρχε Ρωμαϊκή εορτή ανθέων και ανοίξεως rosalia καλουμένη, η οποία ως «ημέρα των ρόδων» εισήχθη και εις τας βυζαντινάς χώρας υπό το όνομα ρουσάλια. Κατά την εορτήν ταύτην, η οποία συνέπιπτε κατά Μάιον ή Ιούνιον, εγίνοντο παρελάσεις, στολισμοί οδών, απηγγέλοντο λόγοι, όμιλοι δε νέων περιερχόμενοι, μάλιστα εις τας βορείας του κράτους επαρχίας, έψαλλον, εχόρευον και παρίστανον διαφόρους μικροκωμωδίας προ των οικιών, ζητούντες δώρα παρά των ενοίκων. Η εορτή αύτη, η οποία εκχριστιανισθείσα, συνεδέθη με τον εορτασμόν της μνήμης διαφόρων αγίων, είχε και πένθιμον χαρακτήρα, στολιζομένων κατ’ αυτήν των τάφων διά ρόδων και άλλων ανθέων, της τελετής ταύτης καλουμένης ροδισμού. Σήμερον τα rosalia, ως ρουσάλια γνωστά, τον δεύτερον μόνον χαρακτήρα διατηρήσαντα, θεωρούνται ως εορτή νεκρών, εορταζόμενα κατά το Σάββατον της Πεντηκοστής».

Ο δάσκαλος Γιώργος Αλεξίου
περίλυπος και προσκυνητής των ηρώων
του Στρατιωτικού νεκροταφείου Καστοριάς.

Ο πανηγυρικός εορτασμός της Ανάληψης του Χριστού στο Δισπηλιό Καστοριάς. 12 & 13 Ιουνίου 2013.

Δύο σεβαστοί ιερείς τελούν τον Αγιασμό στην
 έκθεση χειροτεχνίας του Φιλοπτώχου Ταμείου.

Η θρησκευτική κι εμπορική πανήγυρις που γίνεται κάθε χρόνο κατά την εορτή της Ανάληψης του Κυρίου στο Δισπηλιό Καστοριάς είναι η τελευταία της Άνοιξης και η πρώτη του Καλοκαιριού. Ένεκα τούτου, πλήθος κόσμου συνέρχεται την ημέρα της αναφερόμενης μεγάλης εορτής στο «νησί» του Δισπηλιού, εκκλησιάζεται στον εκεί υπάρχοντα ιερό ναό της Ανάληψης του Χριστού και συμμετέχει στις ανάλογες λατρευτικές και στις λοιπές επιτόπιες εκδηλώσεις.

Κατά το παρόν έτος 2013, ο εορτασμός της Ανάληψης του Χριστού στο Δισπηλιό ήταν λαμπρός και περιλάμβανε – περιλαμβάνει τα εξής:

α) Την Τρίτη 11 Ιουνίου και ώρα 6 μ.μ. τελέστηκε ο τελευταίος Αναστάσιμος Εσπερινός, ενώ την Τετάρτη 12 Ιουνίου το πρωί τελέστηκε η Αναστάσιμη Θεία Λειτουργία επί τη αποδόσει του Αγίου Πάσχα.

β) Το απόγευμα της Τετάρτης 12 Ιουνίου και ώρα 6.00 μ.μ. έγιναν απ’ τον άξιο ιερέα του Δισπηλιού π. Γεώργιο Καράτζιο τα εγκαίνια της εκθέσεως χειροτεχνίας του Ενοριακού Φιλοπτώχου Ταμείου Δισπηλιού και ακολούθησε ο Μέγας Εσπερινός μετ’ αρτοκλασίας και θείου κηρύγματος.

Η ιερή εικόνα της Ανάληψης του Χριστού
στον ομώνυμο ναό του Δισπηλιού.

γ) Ανήμερα της εορτής, την Πέμπτη 13 Ιουνίου το πρωί τελέστηκε η πανηγυρική Θεία Λειτουργία και το απόγευμα ώρα 6.30 μ.μ. έγινε ο Μεθέορτος Πανηγυρικός Εσπερινός, χοροστατούντος του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Καστορίας κ.κ. Σεραφείμ. Στο τέλος της Ακολουθίας έγινε η λιτάνευση της ιεράς εικόνος της Αναλήψεως στους γύρω δρόμους.

Εδώ παρουσιάζονται αρκετές φωτογραφίες από τον Αγιασμό των εγκαινίων της έκθεσης χειροτεχνίας του Ενοριακού Φιλοπτώχου Ταμείου Δισπηλιού, που, ως προαναφέρθηκε, τελέστηκαν το απόγευμα της Τετάρτης 12 Ιουνίου 2013.

Ο Χριστός ως Καλός Ποιμένας
σε εικόνα του ναού Ανάληψης Δισπηλιού.

Άποψη της πανήγυρις Δισπηλιού.

Ο "εμπορικός" δρόμος της πανήγυρις Δισπηλιού.

Το ελληνιστικό τείχος στον αύλειο χώρο
του ναού της Ανάληψης Δισπηλιού.