Η πανέμορφη λίμνη Ορεστιάδα της Καστοριάς.

Ηλιοβασίλεμα στη λίμνη της Καστοριάς.

Α) Περιγραφή της λίμνης από τον Παντελή Τσαμίση.  ¨Ετος 1939.

«Η λίμνη της Καστοριάς, σήμερον Ορεστιάς καλούμενη, έχει σχήμα ημικυκλικών και διαιρείται εις δύο σχεδόν όμοια μέρη δια μακράς χερσο­νήσου, συνεχόμενης μετά της στερεάς διά στενού ισθμού, εφ' ου και η πόλις κείται. Έχει υψόμετρον 600 περίπου μέτρων, έκτασιν 40 χιλ. στρεμμάτων, εμβαδόν κατά νεωτέραν μέτρησιν του γεωγραφικού Ινστιτούτου της Βιέν­νης 28 τ. χλμ. και βάθος 10—12 μέτρων. Εις αυτήν εκβάλλουσι πολλοί ρύακες: της Σούστιστας, Λογγά, Μαυρόβου, Φούρκας, και άλλοι. Περι­βαλλόμενη υπό γραφικωτάτων χωρίων, Παλαιού και Νέου Τσιφλικιού, Τειχιού, Κονδορόπης, Φωτεινής, Πολύκαρπης, Μαυρόβου, Κρεπενής και Δισπηλειού, έχει περιφέρειαν 20 περίπου χιλιομέτρων. Ήδη, δυνάμει του Ν. 2369 της 2 Ιουλίου 1920 και του εκτελεστικού Β.Δ. 2 Σεπτεμβρίου 1920, συνέστη το ειδικόν Ταμείον Ορεστιάδος, ούτινος τα έσοδα ανερχόμενα εις εν εκατομμύριον προπολ. δρχ. και προερχόμενα εκ της ενοικιάσεως του φόρου της λίμνης χρησιμεύουσιν εις εκτέλεσιν έργων εξυγιαντικών, αποξηραντικών, αρδευτικών, αποχετευτικών και συγκοινωνιακών.

Μετά την αποχετευτικήν διώρυγα της λίμνης ήρξατο πρό τίνος και η κατασκευή της οδού Μαυριωτίσσης.

Εκ της αποχετευτικής διώρυγος υπεβιβάσθη η στάθμη της λίμνης κατά 1,20 μετρ., απεκαλύφθησαν δε χιλιάδες στρεμμάτων εύφορου γης, άτινα πωλούνται υπό του Ταμείου Ορεστιάδος».

Β) Περιγραφή της Ορεστιάδας λίμνης από τη βυζαντινή αρχόντισσα Άννα Κομνηνή (1083 μ. Χ.).

«Λίμνη τίς εστίν η της Καστοριάς, εν ή τράχηλος από της χέρσου εισέρχεται, και περί το άκρον ευρύνεται εις πετρώδεις βουνούς αποτελευτών. Περί δέ τον τράχηλον και πύργοι και μεσοπύργια ωκοδόμηνται κάστρου δίκην, όπερ και Καστοριά ονομάζεται». (Αλεξιάς, βιβλίο VI).

Γ) Ποίημα της Καστοριανής λογοτέχνιδος Βενετίας Σιώντα.

Λίμνη τίς εστίν η της Καστοριάς..

«...Λίμνη τίς έστιν η της Καστορίας...»

…Κι ο κύκλος της λίμνης διάφανο νήμα

στο ύδωρ το νήρον, πλωτή η ακτίνα,

απλάδα στο βήμα..

……………………………………………….

«εν ή τράχηλος από της χέρσου εισέρχεται...»

…Σε ακύμαντο, ακέριο, κύμα χορδή συρμακέσικη

περίτεχνα τέμνει σημεία...

………………………………………….

«Περί δέ τον τράχηλον και πύργοι

και μεσοπύργια ωκοδόμηνται κάστρον δίκην...

…Με κέντρο πελαήσιο πυρήνα

πυργώνει πορεία, γυαλάδα σε στόφα τοπίου

ολότελα ποίημα...

…………………………………………

«'Οπερ και Καστοριά ονομάζεται...»

...Σαν κάστρα κυκλώνουν ολόχρυσο ψήγμα,

μ' αγιόκλημα ή κλήμα, Αρχόντισσα,

κλείνεις ενδότερα, ενδόμυχον σχήμα...

(Απ’ το βιβλίο της «Έναέτια Ιμάτια», Αθήνα 2010, σελ. 131)

Η πόλη της Καστοριάς και η λίμνη της.

Η λίμνη της Καστοριάς και στο βάθος το Βίτσι.

Συννεφιασμένος καιρός στην Καστοριά.

Κατάστημα αναψυχής στη  βόρεια πλευρά της λίμνης.

Το Εθνικό Στάδιο της Καστοριάς δίπλα στη λίμνη.

Η λίμνη της Καστοριάς κατά το ηλιοβασίλεμα
Άποψη από βουνό της Κορησού.

Χιόνια στην Καστοριά

Η λίμνη της Καστοριάς παγωμένη.

Χιονισμένη βάρκα στη λίμνη της Καστοριάς.

Η ποιητική συλλογή «Δέηση» του μακαριστού Μητροπολίτου Καστοριάς Γρηγορίου του Β΄ Μαΐστρου (1974 – 1985).

Το ποιητικό βιβλίο "Δέηση"

Α) Ο Μητροπολίτης Καστοριάς Γρηγόριος ο Β΄ Μαΐστρος.

«Ο αείμνηστος Μητροπολίτης Γρηγόριος ο Β΄ Μαΐστρος ήτο από το Τρύγωνον Μυτιλήνης. Εχειροτονήθη Διάκονος στα χρόνια της Γερμανικής κατοχής (το 1942) σε ηλικία 25 ετών και πρεσβύτερος το 1950. Επεράτωσε τις θεολογικές του σπουδές στο Πανεπιστήμιο Αθηνών το 1956. Υπηρέτησε στην Ιερά. Αρχιεπισκοπή Αθηνών, στην Ιερά Μητρόπολη Νικοπόλεως και Πρεβέζης και τέλος επί 18 χρόνια ως Μόνιμος Στρατιωτικός Ιερεύς του Στρατού Ξηράς της Πατρίδος μας.

Το 1974 εξελέγη υπό της Ιεράς Συνόδου της Ιεραρχίας της Εκκλησίας της Ελλάδος Μητροπολίτης Καστοριάς. Αγάπησε τον λαό και τον τόπο αυτής της Ακριτικής Περιοχής. Ίδρυσε τον Σύλλογο «Ο Νεομάρτυς Άγιος Ιάκωβος ο εκ Καστοριάς» προς δωρεάν διάδοσιν της Αγίας Γραφής. Ίδρυσε επίσης το Οικοτροφείο Θηλέων «Η Αγία Ταβιθά» στην Καστοριά. Εκράτησε σε λειτουργία το Οικοτροφείο Αρρένων μαθητών «Ο Μέγας Βασίλειος» στο Άργος Ορεστικό. Εξέδιδε το Περιοδικό «Η Φωνή του Ποιμένος» καθώς και άλλα βιβλία οικοδομητικού περιεχομένου. Ίδρυσε τηλεφωνική Γραμμή χριστιανικών μηνυμάτων, για όσους βρίσκονταν σε καταπιεστική ψυχική κατάσταση και άλλα.

Ο μακαριστός Μητροπολίτης
Καστοριάς Γρηγόριος Μαΐστρος.

Την 30^η Μαΐου του έτους 1985, πορευόμενος προς Αθήνας, βρήκε τραγικό θάνατο σε τροχαίο δυστύχημα. Τον έκλαψαν τότε και τον κλαίνε μέχρι σήμερα τα πνευματικά του παιδιά και όλοι οι φίλοι και γνωστοί του».

(Περιοδικό Βυζαντινά Σήμαντρα, τόμ. Γ’, αριθμ. 43/1994, σελ. 188).

Β) Το ποιητικό βιβλίο «Δέηση»

Ανάμεσα στις εκδόσεις του μακαριστού Μητροπολίτου Καστοριάς Γρηγορίου του Β΄ συγκαταλέγεται και μία συλλογή προσωπικών του ποιημάτων με τίτλο «Δέηση». Την εν λόγω συλλογή παρουσιάζει ο ίδιος στον Πρόλογο τού βιβλίου εκδόσεώς της ως ακολούθως:

«…Κατά την υποκειμενική μου γνώμη, η ποίηση είναι παλμός της ψυχής και ίσως να είναι και μια αποκάλυψη ή και χάρισμα. Η τέχνη του λόγου είναι πάντα θαυμαστή, είτε πεζός λόγος είναι αυτός είτε ποιητικός. Αλλά ειδικότερα για τον ποιητικό λόγο θα έλεγα, ότι με το μέτρο που τον διακρίνει και τις όμοιες αντίστοιχα καταλήξεις και όλα τα άλλα ποιητικά σχήματα, ζωντανεύει ασύγκριτα περισσότερο τον παλμό των συναισθημάτων (χαράς, λύπης, πόνου, ενθουσιασμού κ.λ.π.) και η εσωτερική αυτή ένταση, κινεί ολόκληρη την ύπαρξή μας, ψυχοσωματικά, που ζωγραφίζεται πλέον εξόφθαλμα, στο πρόσωπο του ανθρώπου, του οποίου η ψυχή πάσχει κάτι ανάλογο με την έννοια του έμμετρου λόγου.

Ο Μητροπολιτικός ναός Κοιμήσεως
της Θεοτόκου στην πόλη της Καστοριάς.

Διαβάζοντας κανείς στίχους εγγίζει τούς παλμούς της ψυχής εκείνου που τους έγραψε και λέγω παλμούς της ψυχής, διότι και το νόημα και η έμμετρη διατύπωση, σαν παλμός, πιστεύω ότι είναι εκ βαθέων. Γι’ αυτό και δεν θέλησα ποτέ να πάρω κάποιο θέμα έξωθεν, δηλαδή από άλλες ποιητικές συλλογές ή να αναζητήσω έναν άλλο τρόπο διατυπώσεως του έμμετρου λόγου…

Εγώ, χωρίς να είμαι ποιητής, απλώς έγραψα λίγους στίχους, κάνοντας υπακοή σε μια εσωτερική ανάγκη και η δημοσίευση τους δεν έχει άλλο σκοπό, ειμή μόνον να δοθούν σαν ένα χέρι που θα πιαστούν και θα συμβαδίσουν αδελφές ψυχές, εφ’ όσον τα προβλήματα των ανθρώπων είναι κοινά. Έτσι, ενώ κατ’ αρχήν οι στίχοι αυτοί φαίνονται σαν ένας ατομικός προβληματισμός, πλην όμως στην πραγματικότητα είναι προβληματισμός κάθε αγωνιζόμενης ψυχής και κάθε άνθρωπου που ζει με υπευθυνότητα και προβληματισμό».

Μητροπολίτης Καστοριάς Γρηγόριος ο Β΄

Καστοριά 1980.

Η ιερή εικόνα Κοιμήσεως της Θεοτόκου
στον Μητροπολιτικό ναό της Καστοριάς.

Γ) Ποίημα της Συλλογής «Δέηση»

Απ’ την εξεταζόμενη ποιητική συλλογή του μακαριστού Μητροπολίτου Καστοριάς Γρηγορίου του Β΄, ως ελάχιστο φόρο εις την μνήμη του, δημοσιεύουμε την ακόλουθη επιλογή:

Α γ ω ν ί σ ο υ 
«Δεύτε πρός με πάντες οι κοποιώντες και πεφορτισμένοι, καγώ αναπαύσω υμάς».

Κι αν κτυπηθείς, κι αν πληγωθείς
μην αποκάμεις.

Αγωνιστής χωρίς πληγές θάν’ λιποτάκτης.

……………………………………………

Σήκω ξανά, κοίτα μπροστά και αγωνίσου.

Χωρίς πληγές νίκη πως θες; για συλλογίσου.

…………………………………………….

Πρώτα σταυρός, κι αγκαθωτό είν’ το στεφάνι.

Μετά το φως την κεφαλή θα περιβάλλει.

……………………………………………

Γύρνα να δεις για να πεισθείς το Ναζωραίο.

Όπως κι αν πας, λέγει με μιας:«Σε περιμένω.

………………………………………………

Μην κλαις πληγές, μόνο να θες να ’ρθείς κοντά μου.

Θα γιατρευτείς μόλις θα δεις τα τραύματά μου.

……………………………………………

Πληγών πληγή λυτρωτική είν’ το κορμί μου.

Άρση παθών αγωνιστών είν’ η πληγή μου».

(Παρουσίαση: Γ. Τ. Αλεξίου)

Η "ποιητική" Καστοριά.

Το εκκλησιαστικό Οικοτροφείο 
"Ο Μέγας Βασίλειος"
στο Άργος Ορεστικό Καστοριάς.

Το βιβλίο του Αρχιμανδρίτου Δοσιθέου «Οψοποιών μαγγανείαι, ήγουν καλογηρική μαγειρική».

Παρουσίαση: Γ. Τ. Αλεξίου.

Το βιβλίο "Οψοποιών μαγγανείαι".

«Οψοποιών μαγγανείαι, ήγουν καλογηρική μαγειρική». 

Έκδοση Ιεράς Μονής Τατάρνης Ευρυτανίας, έτος 2009.

Α) Η Αφιέρωση του βιβλίου.

«Αφιερώνεται σε όλες τις ευλαβείς ψυχές, που κάνουν το παν – ακόμη και καλογερικές συνταγές αγοράζουν – για να πείσουν τους γύρω τους να φυλάττουν τις νηστείες της Εκκλησίας μας…»

Αρχιμανδρίτης Δοσίθεος.

Β) Πρόλογος του βιβλίου.

«Τέκνα πνευματικά, φίλοι και γνωστοί και κυρίως χριστιανικές γυναίκες μού ζητούσαν επίμονα συνταγές μαγειρικής και δη καλογερικής μαγειρικής. Μετά από πολλούς δισταγμούς απεφάσισα να τις δημοσιεύσω, ώστε να ικανοποιήσω την επιθυμία τους.

Οι συνταγές αυτές είναι προϊόν πείρας τριάντα και πλέον χρονών. «Εν λοπάσι και χύτραις πέπνιγμαι», για να θυμηθώ τον Αριστοφάνη. Είναι συνταγές δοκιμασμένες στην πράξη, στο τηγάνι και στην κατσαρόλα. Δεν είναι του Γραφείου. Απουσιάζουν όμως οι κρεατοσυνταγές γιατί τα μοναστήρια δεν κρεοφαγούν, οπότε αγνοούμε και τους τρόπος μαγειρεύματος.

Ο Χριστός ευλογεί οίνον και εδέσματα.

Και μια γενική συνταγή: Ο Οδηγός μαγειρικής δεν κάνει τον μάγειρο, ως ουδέ μία γραμμή τον γεωμέτρην ή είς πλους τον θαλάττιον (τον θαλασσόλυκο), για να θυμηθούμε τον άγιο Γρηγόριο τον Θεολόγο. Η μαγειρική είναι παράδοσις και ταπείνωσις.

Ερωτάτε να μαθαίνετε. Χρειάζεται ακόμη το καρφί του Χότζα, αλλά αυτό είναι άλλη ιστορία.

Ο τίτλος του βιβλίου είναι από τον ίδιο Γρηγόριο τον Θεολόγο. Οψοποιών μαγγανείαι, δηλαδή «μάγια των μαγείρων».

Όσοι ασχολούμεθα με αυτές τις «μαγγανείες» έχουμε τις ευχές των αγίων που ήσαν μάγειροι, του αγίου Σάββα του Ηγιασμένου, του αγίου Ιωάννου Επισκόπου Κολωνίας, του αγίου Ευφροσύνου του Μαγείρου, και τόσων άλλων που αγίασαν καθαρίζοντας κρεμμύδια, τρίβοντας κατσαρόλες και φυσώντας φωτιές.

Πινακίδα σε Μαγειρεία
εγκαταλειμμένου στρατόπεδου της Καστοριάς

Οι πλείστοι έμειναν ανώνυμοι. Ποιος ασχολείται με το μαγειριό;. Όλοι έχουν το μυαλό τους στο πιάτο.

Όμως είναι γνωστοί εις Εκείνον… και αυτό αρκεί».

Ο εισέτι οψοποιός

και των «παραρτυμάτων» εραστής

και ελάχιστος (πνευματικώς ουχί και σωματικώς)

Αρχιμανδρίτης Δοσίθεος

Τοιχογραφία σε τραπεζαρία του εγκαταλειμμένου
Στρατόπεδου Μαθιουδάκη Καστοριάς.

Γ) Επιλογικά του βιβλίου

«Γράφω αυτά τα λίγα με πολλή αγάπη. Απευθύνομαι σε όλους τους εν Χριστώ αδελφούς και αδελφές (είναι και οι περισσότερες), που δάκρυσαν καθαρίζοντας κρεμμύδια, που ζεματίστηκαν τηγανίζοντας, που κατακάηκαν φουρνίζοντας, που καψαλίστηκαν από φωτιές, που κατακόπηκαν από μαχαίρια, που κοψομεσιάστηκαν σηκώνοντας βαριές κατσαρόλες… και τους λέγω: Εάν όλα αυτά έγιναν από αγάπη για τους γύρω τους, εάν έγιναν για να δώσουν χαρά, τότε θα έχουν μισθό εν ουρανοίς».

Αρχιμανδρίτης Δοσίθεος.

Τα Μαγειρεία του Λ.Ε.Μ. Καστοριάς.

Ο εθνομάρτυρας δάσκαλος του Μαυροχωρίου Καστοριάς Διαμαντής Μαντόπουλος. † 1912.

Τα ονόματα των εθνομαρτύρων
Μαυροχωρίου στο Ηρώο του χωριού.

«Ο Διαμαντής Μαντόπουλος, εκτελών χρέη διδασκάλου εν Μαυρόβω, εφονεύθη υπό των Τούρκων την 2αν Νοεμβρίου του 1912, κατά την λεηλάτησιν του χωρίου και σφαγήν αρκετών άλλων προκρίτων του».

Αργύριος Παπαδίσκος,

Νέα Υόρκη, Δεκέμβριος 1912.

Στον εθνομάρτυρα Διαμαντήν Μαντόπουλον,

το ευγενές θύμα της τουρκικής θηριωδίας.

Ποιος από ’μας δεν γνώριζε στο ευγενές σου βλέμμα,

πως ήσουν πάντα συνετός κι ένθερμος πατριώτης;

Ποιος από ’μας δεν πίστευε πως ήσουν όλος θρέμμα

και οπαδός του Κοραή, του Ρήγα στρατιώτης;

…………………………………………………

Ο σοβαρός σου χαρακτήρ, το ρυθμικό σου βήμα

εδήλωνε πως αυστηρός ήσουνα στο καθήκον

κι έπεσες μαρτυρικώς διά το Γένος θύμα

εις τους κανόνας της γλυκιάς Πατρίδος μας υπείκων.

…………………………………………………

Σαν έπεσες δεν πέθανες. Κοιμάσαι κι η σκιά σου

κοντά μας πάντα φέρεται, το πνεύμα σου μιλάει

και λέγει προς την σύζυγον και τα μικρά παιδιά σου

πως δεν πεθαίνει όποιος ’κει για την Πατρίδα πάει !

ΑργύριοςΠαπαπαδίσκος

Η ηρωική Καστοριά,
ιδιαίτερη πατρίδα του Διαμαντή Μαντόπουλου.

Νέα Υόρκη, Δεκέμβριος 1912.

Τα παραλίμνια γειτονικά χωριά
Πολυκάρπη και Μαυροχώρι Καστοριάς.

Η αρχοντική οικία Σκούταρη (18ος αιών)
στην Καστοριά.

Το επιβλητικό μέγαρο
της Ιεράς Μητρόπολης Καστοριάς.

Η συνοικία "Απόζαρι"της Καστοριάς.

Αρχοντική οικία της Καστοριάς, 18ου αιώνα.

Άποψη του παραλίμνιου Μαυροχωρίου
απ' τη Μαυριώτισσα.

Παναγία Κουμπελίδικη. Ποίημα της Καστοριανής λογοτέχνιδος Βενετίας Σιώντα.

Η Παναγία Κουμπελίδικη.
Πίνακας του Βασίλη Χατζηπαναγιώτου.

Παναγία Κουμπελίδικη

Για την οχύρωση

των πύργων

ρωτούσε ο Pouqueville

«pios xevrei»…

Αν κάποιος

"xevri",

για την οχύρωση

των πύργων που

όλοι μας «xevroume» καλά...

Καστριώτισσα,

με Κάστρα

οι Θερμοπύλες μας

τειχίζονται καλά...

Σκουταριώτισσα,

Παλαιά φωτογραφία της Κουμπελίδικης

στα ύψη της Ακρόπολης,

σηκώνεις την

ασπίδα πιο ψηλά...

Όλοι το ξέρουμε καλά...

Ανάμεσα σε πύργους,

Παναγιά Κουμπελίδικη,

τρίκογχο οχυρώνεις,

μετά τρούλου,

τ’ οχυρό

του ουρανού μας...

ΣΗΜΕΙΩΣΗ. Ο σεπτός ναός της Παναγίας Κουμπελίδικης (9^ος αιών) βρίσκεται στη βυζαντινή ακρόπολη της Καστοριάς και αποτελεί το τοπόσημο – έμβλημα της πόλης.

Το πολεόσημο της Καστοριάς

Η Παναγία η Πανύμνητος.
Βυζαντινή τοιχογραφία της Καστοριάς.

Υδατογραφία της Νίνας Χαρίτωνος.

Ο Παύλος Μελάς και η Κουμπελίδικη,
σε έντυπο της Ιεράς Μητρόπολης Καστοριάς.

Πίνακας του Γιώργου Αλεξίου.

Χιόνια στην Κουμπελίδικη.

Πίνακας της Δωροθέας Χαρίτωνος.

Η Παναγία Κουμπελίδικη
στη βυζαντινή ακρόπολη της Καστοριάς.

Πίνακας της Ελένης Ρίζου.

Μερική όψη της Κουμπελίδικης.

Ζωγραφιά της Σ. Θεοδοσοπούλου.

Η Κουμπελίδικη σε κεραμικό πλακίδιο.

Περιοδικό της Ιεράς Μητρόπολης Καστοριάς.